USZKODZENIA

CZASZKOWO-

MÓZGOWE

Budowa ośrodkowego układu

nerwowego

Charakterystyczną cechą tkanki nerwowej jest jej wrażliwość na ucisk

i niedotlenienie. Mózg i rdzeń kręgowy tworzą nadrzędny ośrodek

zlecający i sterujący układem nerwowym.

▲ mózgowie (mózg+ móżdżek+ rdzeń przedłużony): magazyn

informacji i ośrodek sterujący wszystkimi czynnościami organizmu

[▲ kora mózgowa: odczucia intelektualne i psychiczne, kierujące

narządem ruchu i odbierające wrażenia ze wszystkich narządów

zmysłów.]

▲ międzymózgowie: najważniejsze punkty przekaźnikowe. Tutaj

dochodzą włóknami ze skórnych narządów zmysłów bodźce, które

zostają dalej przekazywane do mózgowia

▲ podwzgórze: ośrodki regulacji środowiska wewnętrznego ciała,

(wchłaniania wody i substancji odżywczych, wydalania oraz

temperatury organizmu), reguluje wydzielanie hormonów przez

przedni płat przysadki, kontrola rytmów biologicznych.

▲ śródmózgowie: przejmowanie informacji i regulowanie sfery

wzrokowej, rozdział napięcia mięsniowego.

▲ móżdżek: sterowanie równowagą i uruchamianie odpowiednich

czynności dla jej zachowania.

▲ rdzeń przedłużony: ośrodki licznych ważnych odruchów, a w

szczególności odruchów obronnych, oraz ośrodek oddychania.

Mózgowie podział
anatomiczny
(A, B, C, D) i ważniejsze
obszary
czynnościowe (1, 2, 3, 4,
5).
I-mózg, II-móżdżek, III-pień
mózgu,
A-płat czołowy, B- płat
ciemieniowy,
C-płat skroniowy, D-płat
potyliczny.
1-mowa, 2-ruchy dowolne,
3-czucie bólu
i dotyku, 4-widzenie, 5-
słuch

Przyczyny urazów

czaszkowo- mózgowych:

• wypadki drogowe (w tym rowerowe)
• upadki
• nieszczęśliwe zdarzenia w domu
• wypadki w pracy
• napady i bójki
• napady drgawki i inne przyczyny

utraty przytomności

• wypadki sportowe

Urazy głowy

• Podział:

- drążące i zamknięte.
- pierwotne i wtórne

• Główny objaw urazu mózgu → zmiany stanu

świadomości

• Ciś. perfuzyjne mózgu= średnie ciś. tęt.–

ciś.śródczakowe

[norma ćiś. śródczaszkowego: <15mmHg]

Badanie fizykalne

• Ocena czynności życiowych

• Głowa, uszy, oczy, nos i gardło

• Szyja

• Badanie neurologiczne

Badania diagnostyczne

1. RTG czaszki
2. Tomografia komputerowa (TK)
3. Rezonans magnetyczny (MR)
4. RTG kręgosłupa szyjnego
5. Badania surowicy, leukocytozy,

grupa krwi i próba krzyżowa,
stężenie alkoholu i profil toksyn.

6. Gazometria krwi tętniczej

Ocena ryzyka

• Kryteria grupy niskiego ryzyka

• Kryteria grupy średniego ryzyka

• Kryteria grupy wysokiego ryzyka

Uwaga! Pacjenta, w którego oddechu wyczuwa się

alkohol, nigdy nie należy traktować jako wyłącznie

pijanego. Zawsze trzeba określić stężenie alkoholu

we krwi i wykluczyć patologię wewnątrzczaszkową.

Rodzaje urazów mózgowo-

czaszkowych

• Zranienia skalpu

• Rany drążące i postrzałowe

• Złamania podstawy czaszki

• Wgłobienia kości czaszki

• Wstrząśnienie mózgu

• Stłuczenie mózgu

• Rozsiane uszkodzenia

aksonalne

• Krwiak nadtwardówkowy
• Krwiak podtwardówkowy

• Krwiak podpajęczynówkowy

• Krwiak śródmózgowy

Ucisk na mózg wywierany przez narastający krwiak

śródczaszkowy:

1 - krwiak, 2- mózgowie, 3- móżdżek, 4- czaszki, 5 -

pień mózgu

.

Zależność między miejscem zadziałania siły na sklepienie

czaszki a lokalizacją i charakterem ognisk stłuczenia kory

mózgowej wg Essera

przyłożenia

siły

lokalizacja ognisk stłuczenia w zakresie sklepienia

mózgowia

w okolicy miejsca urazu

po przeciwnej stronie do

miejsca urazu

częstość

rozmiar

częstość

rozmiar

k. czołowa

często brak

małe lub duże

często brak

małe

K.

ciemienio

wa

najczęściej

obecne

małe

tylko

wyjątkowo

brak

brak danych

k. skroniowa

zawsze

obecne

dość duże

tylko

wyjątkowo

brak

średnio

rozległe

k. potyliczna

brak

zawsze

obecne

zwykle

rozległe

Przebieg złamań podstawy i sklepienia

czaszki (prostopadły do kierunku wydłużenia

wymiaru czaszki, tj. kierunku działania sił

rozrywających - R) w przypadkach urazów

zgniatających czaszkę

.

Różne następstwa

tępego urazu okolicy

ciemieniowej:

A - wgłobienie,

B - włamanie,

C - "gwiazdkowaty"

układ szczelin,

D - układ szczelin w

kształcie "koła ze

szprychami",

E - pojedyncza

szczelina złamania

łuski kości skroniowej

(mimo że uraz godził w

okolicę ciemieniową !) ,

F - obrzęk

zewnątrzczaszkowych

tkanek miękkich

okolicy ciemieniowej.

Mechanizmy powstawania

okrężnego złamania podstawy

czaszki:

A - bezpośredni uraz twarzy (np.

u pasażera samochodu przy

zderzeniu czołowym przy

niezapiętych pasach

bezpieczeństwa)

B - uraz pośredni w następstwie

działania siły bezwładności (np. u

pieszego potraconego przez

samochód osobowy)

C - upadek z wysokości na

wyprostowane kończyny dolne lub

pośladki

D - upadek z wysokości na szczyt

głowy,

I - siła bezwładności,

M - masa ciała,

X - kierunek siły

przemieszczającej głowę lub

kręgosłup szyjny względem siebie.

Charakter szczelin złamań kości mózgoczaszki zależy w mniejszym stopniu od
rozmiaru godzącego w nie narzędzia, a bardziej od jego prędkości oraz
energii urazu. W przypadku znacznej prędkości godzącego narzędzia powstają
jedynie lokalne uszkodzenia (wgłobienie przy mniejszej, włamanie przy większej
energii urazu) , natomiast przy mniejszej prędkości powstają linijne złamania,
które układają się "gwiazdkowato" (przy większej energii urazu) lub są
pojedyncze (w przypadku mniejszej energii urazu). Natomiast w przypadku, gdy
narzędzie zadziała na głowę z niewielką prędkością, ale z bardzo dużą energią,
miejsce jego pierwszego kontaktu z wypukłą powierzchnią czaszki wyznacza
centrum zbiegających się południków , układ "koła ze szprychami" - podobnie jak
przy upadku z większej wysokości na twarde, równe podłoże) świadczące o
znacznym stopniu odkształcenia czaszki. Narzędzia godzące w głowę z dużą
prędkością i dużą energią penetrują do wnętrza czaszki i powodują jej
rozfragmentowanie na skutek działania sił rozrywających rozchodzących się
promieniście od wnętrza czaszki

Leczenie

► wstępne ustabilizowanie stanu pacjenta
► postępowanie neurochirurgiczne natychmiastowej

interwencji neurochirurgicznej wzmagaj pacjenci z
masywnymi, wgłobionymi lub otwartymi złamaniami kk.
czaszki. W ustaleniu potrzeby interwencji pomocne s 3
czynniki:
Obecność śpiączki, zaburzenia świadomości nie będące
skutkiem urazu komunikacyjnego, nierówna siła
mięśniowa. Niemniej jednak nieobecność objawów
ogniskowych i brak utraty przytomności nie wykluczają
uszkodzenia wewnątrzczaszkowego.

► postępowanie tymczasowe koncentruje się na

utrzymywaniu ciśnienia perfuzyjnego mózgi i kontroli
ciśnienia śródczaszkowego.

1. Tlen i glukoza; uniknąć hipo- i hiperglikemii.
2.

Należy dążyć do utrzymania ciśnienia tętniczego na poziomie
prawidłowym, natomiast Pa CO2 powinno być <40 mmHg

3.

Do obniżenia ciśnienia śródczaszkowego stosowana jest
hiperwentylacja do osiągnięcia Pa CO2 26-28 mmHg →
wymaga to intubacji dotchawiczej i wentylacji mechanicznej.
Ciśnienie śródczaszkowe powinno wynosić <15mmHg.

4.

Diuretyki obniżają ciśnienie śródczaszkowe.
Mannitol→ konsultacja z neurochirurgiem; 1g/km m.c. i.v.
(jako 20% roztwór w ciągu 20 min). Można uzupełnić
furosemidem (dla dorosłych 40-80 mg i.v.)

5.

Leczenie drgawek → profilaktyczne podanie fenytoiny (18mg
kg m.c. i.v. we wlewie 50 mg/min)

6. Zapobiec przewodnieniu, które nasila obrzęk mózgu
7. Zapobieganie hipertermii (nasila uszkodzenia układu

nerwowego)

8. Pomocnicze jest uniesienie głowy pacjenta o 30º (z właściwym

zabezpieczeniem kręgosłupa szyjnego)

9.

Szczególne sytuacje → otwory zwiadowcze (trepanacje)

Wstrząśnie

nie mózgu

Stłuczenie

mózgu

Krwawienie

mózgowe

Złamanie

podstawy

czaszki

Otwarte

zranienie

czaszkowo-

mózgowe

Przyczyny Tępe lub ostre urazy czaszki

Rozpoznani
e

krótka

utrata

przytomno

ści;

później:

mdłości,

wymioty,

niepamięć,

zawroty,

bóle głowy

dłuższa

utrata

przytomnośc

i,

zaburzenia

oddechowe.

kurcze,

porażenia.

zaburzenia

świadomości,

nierówne

źrenice,

zaburzenia

oddechu,

kurcze,

porażenia,

utrata

przytomności

utrata

przytomności,

możliwość

zaburzeń

oddechowych,

krwiaki

oczodołów,

(„okulary"),

sączenie krwi

z ust, nosa

rana na skórze

owłosionej

głowy ewent.

krwawienie,

utrata

przytomności

Zagrożenia

Krwawieni

e w mózgu

i ponowna

utrata

świadomo

ści, utrata

przytomno

ści

Krwawienie

w mózgu i

ponowna

utrata

przytomnośc

i

Wystąpienie

zakażenia

zakażenie opoi

mózgowych

i mózgu

utrata

przytomności, zakrztuszenie, zaburzenia oddechu

, bezdech

Postępowan
ie

kontrola stanu świadomości, kontrola

oddechu,

przy utracie przytomności i zachowanym

oddechu

ułożenie na boku, pacjenta przytomnego

ułożyć

z uniesionym tułowiem, przy bezdechu

sztuczne oddychanie ewent. reanimacja,

stała kontrola czynności życiowych,

doraźne wezwanie pogotowia

ratunkowego, chorego położyć

nie przykrywać i

nie obmywać

krwawienia

jałowy

opatrunek bez

ucisku

Ostrożne zdejmowanie hełmu nieprzytomnemu motocykliście:

a — ratujący pociąga za hełm, w czasie gdy druga osoba zwalnia

podpinkę spod brody,

b — po czym podkłada rękę pod kark nieprzytomnego i podtrzymuje

szczękę,

c— w czasie zdejmowania hełmu każdy pociąga go w swoją stronę, d

— po zdjęciu hełmu pierwszy ratownik ujmuje mocno głowę w

okolicy uszu.

Bibligrafia:

• Medycyna ratunkowa, L. Pousada, H. Osborn, D. Levy, pod

red. J. Jakubaszki, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,

Wrocław 1999

• Podręcznik pierwszej pomocy, M. i A. Buchfelder,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993

• Postępowanie w urazach głowy, D.Currie, α- medica press,

Bielsko-Biała, 1994

• http://www.kms.cm-

uj.krakow.pl/ArchMedSadKrym/2002/2_2002/65-83.htm

Prezentację przygotowały:

Agnieszka Kuleta

Hania Szopińska

Kinga Piotrowska

I a RM