DZIAŁ: REGULACJA
DZIAŁ: REGULACJA
NERWOWO-
NERWOWO-
HORMONALNA
HORMONALNA
TEMAT:
TEMAT:
UKŁAD HORMONALNY
UKŁAD HORMONALNY
Opracowała: Małgorzata Domel
Opracowała: Małgorzata Domel
Gruczoły
Gruczoły
to narządy zbudowane z
to narządy zbudowane z
(gruczołowej) i
(gruczołowej) i
wraz z naczyniami
wraz z naczyniami
krwionośnymi.
krwionośnymi.
Gruczoły produkują określone substancje
Gruczoły produkują określone substancje
(np.: pot, ślinę, hormony, enzymy, łój itp.).
(np.: pot, ślinę, hormony, enzymy, łój itp.).
Wyróżnia się gruczoły:
Wyróżnia się gruczoły:
1)
1)
gruczoły wydzielania zewnętrznego
gruczoły wydzielania zewnętrznego
-
-
wyprowadzające wydzielinę przez przewody na
wyprowadzające wydzielinę przez przewody na
zewnątrz (do światła np. przewodu pokarmowego lub
zewnątrz (do światła np. przewodu pokarmowego lub
na powierzchnię skóry), a zaliczają się do nich:
na powierzchnię skóry), a zaliczają się do nich:
- gruczoły
- gruczoły
produkujące …,
produkujące …,
- gruczoły
np.
produkująca …,
produkująca …,
produkująca …,
produkująca …,
ślinianki produkujące ….
ślinianki produkujące ….
2)
2)
gruczoły wydzielania wewnętrznego
gruczoły wydzielania wewnętrznego
tzw. gruczoły
tzw. gruczoły
dokrewne - ich wydzielina wydostaje się do krwi, nie
dokrewne - ich wydzielina wydostaje się do krwi, nie
posiadają przewodów wyprowadzających.
posiadają przewodów wyprowadzających.
3)
3)
gruczoły mieszane
gruczoły mieszane
to takie gruczoły, które mają
to takie gruczoły, które mają
przewody wyprowadzające, ale spełniające również
przewody wyprowadzające, ale spełniające również
funkcję gruczołu dokrewnego, wytwarzającego
funkcję gruczołu dokrewnego, wytwarzającego
hormony np. trzustka, jajniki, jądra.
hormony np. trzustka, jajniki, jądra.
Układem gruczołów wydzielania wewnętrznego (układ dokrewny)
Układem gruczołów wydzielania wewnętrznego (układ dokrewny)
nazywamy wiele różnych parzystych, względnie pojedynczych
nazywamy wiele różnych parzystych, względnie pojedynczych
gruczołów, których wspólną cechą jest wytwarzanie i przekazywanie
gruczołów, których wspólną cechą jest wytwarzanie i przekazywanie
czynnych biologicznie substancji tzw. hormonów wprost do krwi lub limfy.
czynnych biologicznie substancji tzw. hormonów wprost do krwi lub limfy.
Hormony to wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów
Hormony to wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów
przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie
przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie
procesów chemicznych zachodzących w komórkach.
procesów chemicznych zachodzących w komórkach.
Od ich działania zależy jednak równowaga środowiska wewnętrznego
Od ich działania zależy jednak równowaga środowiska wewnętrznego
(homeostaza), co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania
(homeostaza), co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania
wszystkich narządów. Hormony występują w organizmie w bardzo
wszystkich narządów. Hormony występują w organizmie w bardzo
małym stężeniu, ale każde odchylenie od stanu pożądanego zakłóca
małym stężeniu, ale każde odchylenie od stanu pożądanego zakłóca
równowagę i powoduje wystąpienie objawów chorobowych.
równowagę i powoduje wystąpienie objawów chorobowych.
Odpowiednie hormony trafiają pod właściwe adresy dzięki
Odpowiednie hormony trafiają pod właściwe adresy dzięki
"pasującym" do nich receptorom znajdującym się na
"pasującym" do nich receptorom znajdującym się na
powierzchni komórek.
powierzchni komórek.
Ośrodek sterowania produkcją hormonów znajduje się w
Ośrodek sterowania produkcją hormonów znajduje się w
podwzgórzu mózgu
podwzgórzu mózgu
, gdzie "komunikują się" ze sobą system
, gdzie "komunikują się" ze sobą system
nerwowy i system hormonalny. Komunikat o
nerwowy i system hormonalny. Komunikat o
zapotrzebowaniu poszczególnych narządów na
zapotrzebowaniu poszczególnych narządów na
odpowiednie hormony kierowany jest do przysadki
odpowiednie hormony kierowany jest do przysadki
mózgowej, która produkuje hormony sterujące -
mózgowej, która produkuje hormony sterujące -
pobudzające lub hamujące aktywność gruczołów
pobudzające lub hamujące aktywność gruczołów
dokrewnych.
dokrewnych.
Niektóre gruczoły dokrewne mają własne "czujniki" (rodzaj
Niektóre gruczoły dokrewne mają własne "czujniki" (rodzaj
receptorów). Alarmują one, że homeostaza organizmu
receptorów). Alarmują one, że homeostaza organizmu
została zakłócona i należy ją szybko przywrócić.
została zakłócona i należy ją szybko przywrócić.
Pod względem chemicznym hormony
Pod względem chemicznym hormony
stanowią niejednolitą grupę związków,
stanowią niejednolitą grupę związków,
dlatego można je podzielić na:
dlatego można je podzielić na:
- hormony o budowie białkowej
- hormony o budowie białkowej
- hormony steroidowe wywodzące się od cholesterolu
- hormony steroidowe wywodzące się od cholesterolu
- hormony będące pochodnymi aminokwasów.
- hormony będące pochodnymi aminokwasów.
Wydzielane wprost do krwi hormony mogą
Wydzielane wprost do krwi hormony mogą
dzięki temu wywierać swój wpływ na
dzięki temu wywierać swój wpływ na
odległe nieraz narządy.
odległe nieraz narządy.
Do gruczołów dokrewnych
Do gruczołów dokrewnych
zalicza się:
zalicza się:
podwzgórze
podwzgórze
przysadkę mózgową
przysadkę mózgową
gruczoły przytarczyczne
gruczoły przytarczyczne
gruczoł tarczowy,
gruczoł tarczowy,
zwany
zwany
tarczycą
tarczycą
grasicę
grasicę
nadnercza
nadnercza
wyspy trzustkowe
wyspy trzustkowe
gruczoły płciowe –
gruczoły płciowe –
u kobiet jajniki
u kobiet jajniki
u mężczyzn jądra
u mężczyzn jądra
Odkrycie i nadanie
Odkrycie i nadanie
nazwy
nazwy
Pierwszym hormonem
Pierwszym hormonem
wyizolowanym z organizmu i
wyizolowanym z organizmu i
otrzymanym w stanie
otrzymanym w stanie
krystalicznym była
krystalicznym była
adrenalina.
adrenalina.
Uzyskał ją w 1901 japoński
Uzyskał ją w 1901 japoński
naukowiec Jokichi Takamine.
naukowiec Jokichi Takamine.
Duży wkład w badania mieli
Duży wkład w badania mieli
dwaj polscy uczeni N.
dwaj polscy uczeni N.
Cybulski i A. Szymonowicz.
Cybulski i A. Szymonowicz.
Odkrycie to było
Odkrycie to było
przełomowe dla rozwoju
przełomowe dla rozwoju
wiedzy o przyczynach i
wiedzy o przyczynach i
przebiegu chorób
przebiegu chorób
wewnętrznych i pozwoliło na
wewnętrznych i pozwoliło na
ich skuteczne leczenie.
ich skuteczne leczenie.
Nazwa „hormon” pochodzi
Nazwa „hormon” pochodzi
od greckiego słowa:
od greckiego słowa:
hormeo – pobudzam.
hormeo – pobudzam.
Nazwę
Nazwę
hormony
hormony
dla
dla
produktów gruczołów
produktów gruczołów
wydzielania wewnętrznego
wydzielania wewnętrznego
po raz pierwszy zastosował
po raz pierwszy zastosował
angielski fizjolog E.
angielski fizjolog E.
Starling, w 1905 roku.
Starling, w 1905 roku.
Gruczoły dokrewne i ich hormony
Gruczoły dokrewne i ich hormony
Gruczoł dokrewny
Gruczoł dokrewny
Hormon
Hormon
Znaczenie
Znaczenie
hormonu
hormonu
przysadka
przysadka
mózgowa
mózgowa
hormon wzrostu
hormon wzrostu
hormony tropowe
hormony tropowe
zwiększa szybkość
zwiększa szybkość
podziałów komórek
podziałów komórek
wpływa na pracę
wpływa na pracę
innych gruczołów
innych gruczołów
tarczyca
tarczyca
tyroksyna
tyroksyna
reguluje szybkość
reguluje szybkość
różnych procesów
różnych procesów
życiowych
życiowych
przytarczyce
przytarczyce
parathormon
parathormon
reguluje
reguluje
gospodarkę
gospodarkę
wapniowo-
wapniowo-
fosforową
fosforową
szyszynka
szyszynka
tymozyna
tymozyna
wspomaga
wspomaga
odporność
odporność
organizmu
organizmu
nadnercza
nadnercza
kortykosteroidy
kortykosteroidy
adrenalina
adrenalina
reguluje szybkość
reguluje szybkość
różnych procesów
różnych procesów
życiowych
życiowych
Gruczoły dokrewne i ich
Gruczoły dokrewne i ich
hormony
hormony
Gruczoł
Gruczoł
dokrewny
dokrewny
Hormon
Hormon
Znaczenie hormonu
Znaczenie hormonu
trzustka
trzustka
insulina,
insulina,
glukagon
glukagon
regulują poziom
regulują poziom
cukru we krwi
cukru we krwi
jajniki
jajniki
estrogeny
estrogeny
odpowiadają za
odpowiadają za
powstawanie
powstawanie
żeńskich cech
żeńskich cech
płciowych
płciowych
jądra
jądra
testosteron
testosteron
odpowiadają za
odpowiadają za
powstawanie
powstawanie
męskich cech
męskich cech
płciowych
płciowych
Podsumujmy
Podsumujmy
Gruczoły wydzielania wewnętrznego oraz hormony przez
Gruczoły wydzielania wewnętrznego oraz hormony przez
nie wytwarzane odgrywają ważna rolę w ogólnoustrojowej
nie wytwarzane odgrywają ważna rolę w ogólnoustrojowej
regulacji przebiegu procesów przemiany materii i wielu
regulacji przebiegu procesów przemiany materii i wielu
innych procesów życiowych komórek i tkanek.
innych procesów życiowych komórek i tkanek.
Każdy z wytwarzanych hormonów spełnia
Każdy z wytwarzanych hormonów spełnia
charakterystyczne i wyłączne dla niego działanie.
charakterystyczne i wyłączne dla niego działanie.
Wspólnie z
Wspólnie z
hormony spełniają rolę
hormony spełniają rolę
koordynatora czynności poszczególnych tkanek i narządów
koordynatora czynności poszczególnych tkanek i narządów
oraz przebiegu podstawowych procesów biochemicznych
oraz przebiegu podstawowych procesów biochemicznych
organizmu.
organizmu.
Porównanie układu
Porównanie układu
nerwowego i
nerwowego i
hormonalnego
hormonalnego
Cecha
Cecha
Układ nerwowy
Układ nerwowy
Układ hormonalny
Układ hormonalny
Budowa
Budowa
wszystkie jego
wszystkie jego
elementy łączą
elementy łączą
się ze sobą
się ze sobą
brak połączeń
brak połączeń
między
między
narządami
narządami
Szybkość
Szybkość
przekazywania
przekazywania
informacji
informacji
duża,
duża,
kilkadziesiąt
kilkadziesiąt
metrów na
metrów na
sekundę
sekundę
mała, taka jak
mała, taka jak
prędkość krwi w
prędkość krwi w
naczyniach
naczyniach
Szybkość reakcji
Szybkość reakcji
organizmu
organizmu
reakcja
reakcja
natychmiastowa
natychmiastowa
reakcja zachodzi
reakcja zachodzi
po dłuższym
po dłuższym
czasie
czasie
Sposób
Sposób
przekazywania
przekazywania
informacji
informacji
elektryczny –
elektryczny –
impulsy nerwowe
impulsy nerwowe
chemiczny -
chemiczny -
hormony
hormony
Działanie na
Działanie na
organizm
organizm
krótkotrwałe
krótkotrwałe
długotrwałe
długotrwałe
Gałąź
się działaniem i
się działaniem i
schorzeniami układu hormonalnego to
schorzeniami układu hormonalnego to
A o tym już na kolejnej lekcji
A o tym już na kolejnej lekcji
Zapraszam
Zapraszam