Problemy

Problemy

zdrowotne

zdrowotne

kobiet w okresie

kobiet w okresie

przekwitania

przekwitania

Proces starzenia jajnika

Proces starzenia jajnika

rozpoczyna się

rozpoczyna się

od urodzenia i postępuje

od urodzenia i postępuje

przez całe życie kobiety aż do

przez całe życie kobiety aż do

menopauzy.

menopauzy.

Artur Hertwig, 1944

Artur Hertwig, 1944

Kliniczny podział

Kliniczny podział

okresu przekwitania

okresu przekwitania

35 rż

50 rż

65 rż

premenopauza

postmenopauza

perimenopauza

starość

Okres przekwitania

Okres przekwitania

Premenopauza

Premenopauza

- okres kilku- kilkunastu lat

- okres kilku- kilkunastu lat

przed menopauzą

przed menopauzą

Perimenopauza

Perimenopauza

- okres 2 - 8 lat przed i 1 roku

- okres 2 - 8 lat przed i 1 roku

po menopauzie

po menopauzie

Postmenopauza

Postmenopauza

- okres po roku od ustania

- okres po roku od ustania

miesiączkowania do 65 rż.

miesiączkowania do 65 rż.

Zmiany hormonalne w klimakterium

Zmiany hormonalne w klimakterium

Objawy

Objawy

zbliżającej się menopauzy

zbliżającej się menopauzy



nieregularne miesiączki

nieregularne miesiączki



uderzenia gorąca i poty

uderzenia gorąca i poty



bezsenność

bezsenność



bóle głowy

bóle głowy



suchość lub stany zapalne pochwy

suchość lub stany zapalne pochwy



objawy dyzuryczne

objawy dyzuryczne



zaburzenia emocjonalne

zaburzenia emocjonalne



objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Menopauza

Menopauza

ustanie regularnego miesiączkowania

ustanie regularnego miesiączkowania

u kobiet w wieku 45-55 lat,

u kobiet w wieku 45-55 lat,

w następstwie wyczerpania się

w następstwie wyczerpania się

czynności generatywnej jajników,

czynności generatywnej jajników,

po którym następuje co najmniej

po którym następuje co najmniej

6-12 miesięczny okres

6-12 miesięczny okres

przerwy w miesiączkowaniu

przerwy w miesiączkowaniu

Menopauza

Menopauza

a średnia długość

a średnia długość

życia

życia

Wiek (lata)

1850

1900

1950

2000

Wiek wystąpienia menopauzy

Wiek wystąpienia menopauzy

Wiek wystąpienia menopauzy



Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone

51,4 lat

51,4 lat



Włochy

Włochy

50,9 lat

50,9 lat



Holandia

Holandia

49,5 lat

49,5 lat



Polska

Polska

49,7 lat

49,7 lat

Czynniki

Czynniki

przyspieszające wystąpienie menopauzy

przyspieszające wystąpienie menopauzy



palenie papierosów

palenie papierosów



alkoholizm

alkoholizm



wczesna menarche (<11 rż)

wczesna menarche (<11 rż)



bezdzietność

bezdzietność



samotność

samotność

•

separacja, rozwód, wdowieństwo, staropanieństwo

separacja, rozwód, wdowieństwo, staropanieństwo



niski standard życia, niższe wykształcenie

niski standard życia, niższe wykształcenie



stres, wysoka aktywność zawodowa

stres, wysoka aktywność zawodowa



czynniki genetyczne

czynniki genetyczne

•

menopauza naturalna

menopauza naturalna

63%

63%

•

menopauza chirurgiczna

menopauza chirurgiczna

59%

59%

Czynniki

Czynniki

opóźniające wystąpienie menopauzy

opóźniające wystąpienie menopauzy



wielodzietność

wielodzietność



picie niewielkich ilości

picie niewielkich ilości

niskoprocentowych alkoholi

niskoprocentowych alkoholi



dieta wegetariańska

dieta wegetariańska



stosowanie dwuskładnikowej

stosowanie dwuskładnikowej

tabletki antykoncepcyjnej

tabletki antykoncepcyjnej

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

w okresie

w okresie

pomenopauzalnym

pomenopauzalnym



wtórny brak miesiączki

wtórny brak miesiączki



objawy zespołu menopauzalnego

objawy zespołu menopauzalnego

•

psychiczne

psychiczne

•

naczynioruchowe

naczynioruchowe

•

zanikowe

zanikowe



choroby towarzyszące okresowi przekwitania

choroby towarzyszące okresowi przekwitania

•

zespół polimetaboliczny

zespół polimetaboliczny

•

osteoporoza

osteoporoza

•

choroba Alzheimera

choroba Alzheimera

•

nowotwory

nowotwory

Problem płodności

Problem płodności

u kobiet w okresie

u kobiet w okresie

klimakterium jest często

klimakterium jest często

bagatelizowany,

bagatelizowany,

co prowadzi do wysokiego

co prowadzi do wysokiego

odsetka niepożądanych

odsetka niepożądanych

ciąż i aborcji

ciąż i aborcji

Występowanie dolegliwości klimakterycznych

Występowanie dolegliwości klimakterycznych

rok życia

40

45

50

55

60 65

70

zaburzenia krwawień
dolegliwości klimakteryczne
atrofia ścian pochwy
zawał serca
nietrzymanie moczu
atrofia skóry, nieprawidłowe

owłosienie
atrofia narządów rodnych

i sutków

osteoporoza
miażdżyca naczyń

Menopauza

Zespół menopauzalny

Zespół menopauzalny



objawy wypadowe

objawy wypadowe

•

naczynioruchowe (wazomotoryczne)

naczynioruchowe (wazomotoryczne)

•

psychiczne

psychiczne

•

zmiany zanikowe

zmiany zanikowe



zmiany metaboliczne

zmiany metaboliczne

Uderzenia gorąca

Uderzenia gorąca

różnicowanie

różnicowanie



choroby tarczycy

choroby tarczycy



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



cukrzyca

cukrzyca



zaburzenia emocjonalne

zaburzenia emocjonalne

•

zmiana sytuacji rodzinnej (mąż, dzieci)

zmiana sytuacji rodzinnej (mąż, dzieci)



pheochromocytoma

pheochromocytoma



rakowiak

rakowiak



białaczka

białaczka



guzy trzustki

guzy trzustki



Psychiczne (88% kobiet)

Psychiczne (88% kobiet)

•

depresja

depresja

•

drażliwość

drażliwość

•

nerwowość

nerwowość

•

bezsenność

bezsenność

•

labilność emocjonalna

labilność emocjonalna

Wczesne objawy

Wczesne objawy

zespołu menopauzalnego

zespołu menopauzalnego

Natężenie objawów

Natężenie objawów

zespołu menopauzalnego

zespołu menopauzalnego



łagodne

łagodne

16%

16%



umiarkowane

umiarkowane

33%

33%



nasilone

nasilone

51%

51%

Zmiany zanikowe w obrębie

Zmiany zanikowe w obrębie

układu moczowo-płciowego

układu moczowo-płciowego



Pochwa

Pochwa

•

zwężenie

zwężenie

•

utrata elastyczności

utrata elastyczności

•

ścieńczenie błony śluzowej

ścieńczenie błony śluzowej

•

zanik fałdów błony śluzowej

zanik fałdów błony śluzowej

•

podwyższenie pH

podwyższenie pH

•

zanikowe zapalenie pochwy

zanikowe zapalenie pochwy

•

bolesne stosunki płciowe

bolesne stosunki płciowe



Macica

Macica

•

atrofia mięśniówki

atrofia mięśniówki

•

zanik błony śluzowej macicy

zanik błony śluzowej macicy

•

zwiotczenie więzadeł macicznych

zwiotczenie więzadeł macicznych



Zespół cewki moczowej

Zespół cewki moczowej

•

bolesne oddawanie moczu

bolesne oddawanie moczu

•

częstomocz

częstomocz

•

uczucie stałego parcia na mocz

uczucie stałego parcia na mocz

Zmiany zanikowe w obrębie

Zmiany zanikowe w obrębie

układu moczowo-płciowego

układu moczowo-płciowego

Niedobór estrogenów

Niedobór estrogenów

- wpływ na tkanki

- wpływ na tkanki



nabłonkową

nabłonkową



łączną

łączną



nerwową

nerwową



mięśniową

mięśniową



kostną

kostną

Gruczoł sutkowy

Gruczoł sutkowy

a niedobór estrogenów

a niedobór estrogenów



zmiana kształtu sutków

zmiana kształtu sutków



zmiana konsystencji gruczołów sutkowych

zmiana konsystencji gruczołów sutkowych



zmiany atroficzne w obrębie skóry

zmiany atroficzne w obrębie skóry

i tkanki łącznej sutków

i tkanki łącznej sutków



zmniejszenie pigmentacji

zmniejszenie pigmentacji

brodawek sutkowych

brodawek sutkowych



zmiany wsteczne w obrębie

zmiany wsteczne w obrębie

części gruczołowej sutka

części gruczołowej sutka



rozrost tkanki łącznej

rozrost tkanki łącznej

Skóra

Skóra

a niedobór estrogenów

a niedobór estrogenów



spadek sprężystości i elastyczności

spadek sprężystości i elastyczności



ścieńczenie

ścieńczenie



suchość

suchość



zmarszczki głębokie

zmarszczki głębokie



utrata włosów

utrata włosów

Późne objawy

Późne objawy

zespołu menopauzalnego

zespołu menopauzalnego



choroba niedokrwienna serca

choroba niedokrwienna serca



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



zaburzenia metabolizmu lipidów

zaburzenia metabolizmu lipidów



zaburzona gospodarka węglowodanowa

zaburzona gospodarka węglowodanowa



osteoporoza

osteoporoza



choroba Alzheimera?

choroba Alzheimera?



stawowe zmiany zwyrodnieniowe

stawowe zmiany zwyrodnieniowe

Metabolizm lipidów

Metabolizm lipidów

po menopauzie

po menopauzie







cholesterolu

cholesterolu







LDL-cholesterolu

LDL-cholesterolu







lipoproteiny A

lipoproteiny A







HDL-cholesterolu

HDL-cholesterolu

Zmiany w układzie krążenia

Zmiany w układzie krążenia

po menopauzie

po menopauzie



Efekty hemodynamiczne

Efekty hemodynamiczne

•

zmniejszenie rzutu minutowego serca

zmniejszenie rzutu minutowego serca

•

zmniejszenie perfuzji mięśnia sercowego

zmniejszenie perfuzji mięśnia sercowego

•

ujemny efekt inotropowy na mięsień

ujemny efekt inotropowy na mięsień

sercowy

sercowy

•

zmniejszenie szybkości przypływu

zmniejszenie szybkości przypływu

naczyniowego

naczyniowego

•

wzrost oporu naczyniowego

wzrost oporu naczyniowego

•

wzrost ciśnienia tętniczego krwi

wzrost ciśnienia tętniczego krwi

Częstość występowania

Częstość występowania

choroby sercowo-naczyniowej

choroby sercowo-naczyniowej

Grupy wiekowe

tys./rok

Osteoporoza

Osteoporoza

pomenopauzalna

pomenopauzalna

jest to uogólniona choroba kości,

jest to uogólniona choroba kości,

charakteryzująca się zmniejszona

charakteryzująca się zmniejszona

masą tkanki kostnej oraz

masą tkanki kostnej oraz

uszkodzeniem jej mikroarchitektury

uszkodzeniem jej mikroarchitektury

Profilaktyka okołomenopauzalna

Profilaktyka okołomenopauzalna



wczesne wykrywanie i zapobieganie chorobom

wczesne wykrywanie i zapobieganie chorobom

towarzyszącym okresowi przekwitania

towarzyszącym okresowi przekwitania

•

zespół polimetaboliczny

zespół polimetaboliczny

•

osteoporoza

osteoporoza



utrzymanie prawidłowego funkcjonowania

utrzymanie prawidłowego funkcjonowania

narządów zmysłów

narządów zmysłów

•

słuch, wzrok, węch, smak

słuch, wzrok, węch, smak



kontrola uzębienia

kontrola uzębienia

•

paradontoza - osteoporoza żuchwy i szczęki

paradontoza - osteoporoza żuchwy i szczęki

Metody profilaktyki

Metody profilaktyki



stosowanie niskoestrogenowej

stosowanie niskoestrogenowej

tabletki antykoncepcyjnej

tabletki antykoncepcyjnej



zaprzestanie palenia papierosów

zaprzestanie palenia papierosów



utrzymywanie sprawności umysłowej

utrzymywanie sprawności umysłowej

i psychicznej

i psychicznej



prowadzenie zadawalającego życia seksualnego

prowadzenie zadawalającego życia seksualnego



zapobieganie chorobom układu krążenia

zapobieganie chorobom układu krążenia



zapobieganie osteoporozie

zapobieganie osteoporozie



screening nowotworów

screening nowotworów

Profilaktyka i leczenie

Profilaktyka i leczenie

dolegliwości menopauzalnych

dolegliwości menopauzalnych



profilaktyka

profilaktyka

•

odpowiednia dieta

odpowiednia dieta

•

regularne ćwiczenia fizyczne

regularne ćwiczenia fizyczne

•

zaprzestanie palenia

zaprzestanie palenia

•

ograniczenie kofeiny i alkoholu

ograniczenie kofeiny i alkoholu

•

techniki relaksacyjne: yoga, tai-chi

techniki relaksacyjne: yoga, tai-chi



gestageny

gestageny



antykoncepcja hormonalna

antykoncepcja hormonalna



fitoestrogeny

fitoestrogeny



hormonalna terapia zastępcza (HRT)

hormonalna terapia zastępcza (HRT)

Hormonalna terapia

Hormonalna terapia

zastępcza

zastępcza

Hormonal Replacement Therapy

Hormonal Replacement Therapy

(HRT)

(HRT)

Cele HRT

Cele HRT



przedłużenie okresu optymalnej

przedłużenie okresu optymalnej

aktywności

aktywności

•

fizycznej

fizycznej

•

umysłowej

umysłowej

•

i psychicznej

i psychicznej

kobiety w okresie przekwitania

kobiety w okresie przekwitania

Rodzaje HRT

Rodzaje HRT



ERT

ERT

•

estrogenowa terapia zastępcza

estrogenowa terapia zastępcza

•

tylko u kobiet po histerektomii

tylko u kobiet po histerektomii



EP HRT

EP HRT

•

estrogenowo-gestagenowa

estrogenowo-gestagenowa

(złożona) terapia zastępcza

(złożona) terapia zastępcza

Zastosowanie HRT

Zastosowanie HRT



zmniejszenie/likwidacja objawów

zmniejszenie/likwidacja objawów

zespołu menopauzalnego

zespołu menopauzalnego



zmniejszenie objawów zanikowych

zmniejszenie objawów zanikowych



zapobieganie chorobie niedokrwiennej

zapobieganie chorobie niedokrwiennej

serca

serca

•

prewencja pierwotna/wtórna

prewencja pierwotna/wtórna



zapobieganie chorobie Alzheimera

zapobieganie chorobie Alzheimera



zapobieganie rakowi jelita grubego

zapobieganie rakowi jelita grubego

Idealna HRT

Idealna HRT



zapobiega rozrostom endometrium

zapobiega rozrostom endometrium

•

poprzez wywoływanie regularnych krwawień

poprzez wywoływanie regularnych krwawień



metoda sekwencyjna

metoda sekwencyjna



metoda sekwencyjna ciągła

metoda sekwencyjna ciągła

•

poprzez wywoływanie atrofii

poprzez wywoływanie atrofii



metoda ciągła

metoda ciągła



normalizuje obrót kostny

normalizuje obrót kostny

•

zapobiega osteoporozie

zapobiega osteoporozie



nie wywiera negatywnego wpływu na lipidogram

nie wywiera negatywnego wpływu na lipidogram

•

zapobieganie chorobie niedokrwiennej serca

zapobieganie chorobie niedokrwiennej serca

Obawy kobiet przed HRT

Obawy kobiet przed HRT



niewiedza kobiet

niewiedza kobiet

•

o skutkach menopauzy

o skutkach menopauzy

•

o możliwościach leczenia

o możliwościach leczenia



zła komunikacja z lekarzem

zła komunikacja z lekarzem



powrót comiesięcznych krwawień

powrót comiesięcznych krwawień



konieczność długotrwałego,

konieczność długotrwałego,

systematycznego przyjmowania

systematycznego przyjmowania

leków

leków

Przyczyny rezygnacji kobiet z HRT

Przyczyny rezygnacji kobiet z HRT



objawy uboczne

objawy uboczne

•

przyrost masy ciała

przyrost masy ciała

•

nadmierne owłosienie

nadmierne owłosienie



strach przed nowotworami

strach przed nowotworami

•

rak sutka

rak sutka

•

rak trzonu macicy

rak trzonu macicy



nieprawidłowa kontrola

nieprawidłowa kontrola

krwawień/plamień

krwawień/plamień



obecność/brak krwawień/plamień

obecność/brak krwawień/plamień

Przeciwwskazania do HRT

Przeciwwskazania do HRT



nie zdiagnozowane

nie zdiagnozowane

krwawienia

krwawienia

z dróg rodnych

z dróg rodnych



czynne wirusowe zapalenie

czynne wirusowe zapalenie

wątroby

wątroby



czynna choroba zatorowo-

czynna choroba zatorowo-

zakrzepowa

zakrzepowa



nowotwory hormonozależne

nowotwory hormonozależne

•

rak sutka

rak sutka

•

rak trzonu macicy

rak trzonu macicy

•

rak jajnika

rak jajnika

•

czerniak

czerniak

•

oponiak

oponiak



hypertrójglicerydemia

hypertrójglicerydemia

(TG > 750 mg/dl)

(TG > 750 mg/dl)



choroby naczyń

choroby naczyń

mózgowych i siatkówki

mózgowych i siatkówki



nie leczone

nie leczone

nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



nawracające migreny

nawracające migreny



anemia sierpowata

anemia sierpowata



ostrożnie w otyłości

ostrożnie w otyłości

Korzyści

Korzyści







cholesterol

cholesterol

całkowity

całkowity







LDL-cholesterol

LDL-cholesterol







oksydacji LDL- chol

oksydacji LDL- chol







apolipoproteiny A i

apolipoproteiny A i

B

B







HDL-cholesterol

HDL-cholesterol







homocysteiny

homocysteiny

Ryzyko

Ryzyko







ryzyko zakrzepicy

ryzyko zakrzepicy

żylnej

żylnej







czynnik VII i VIIa

czynnik VII i VIIa







fibrynogen

fibrynogen







antytrombina III

antytrombina III







PAI-1

PAI-1







CRP

CRP







trójglicerydy

trójglicerydy

Estrogeny

Estrogeny

a układ sercowo-naczyniowy

a układ sercowo-naczyniowy

Znaczenie HRT

Znaczenie HRT

w leczeniu osteoporozy

w leczeniu osteoporozy



zmniejszenie aktywności osteoklastów

zmniejszenie aktywności osteoklastów



zapobieganie szybkiej utracie gęstości

zapobieganie szybkiej utracie gęstości

kości po menopauzie u 80-90% kobiet

kości po menopauzie u 80-90% kobiet



zmniejszenie ryzyka złamań o 50%

zmniejszenie ryzyka złamań o 50%



mniejszy odsetek złamań

mniejszy odsetek złamań

•

stawu biodrowego

stawu biodrowego

•

kręgosłupa

kręgosłupa



zapobieganie obniżeniu wzrostu

zapobieganie obniżeniu wzrostu



Gallagher JC Rheum Dis Clin N Am 2001; 21 (1): 143-62

Gallagher JC Rheum Dis Clin N Am 2001; 21 (1): 143-62

HRT a układ nerwowy

HRT a układ nerwowy



wpływ na funkcję mózgu

wpływ na funkcję mózgu

•

na ilość, morfologię i funkcję neuronów

na ilość, morfologię i funkcję neuronów

•

wpływ na neurotransmitery

wpływ na neurotransmitery

•

wpływ na komórki glejowe

wpływ na komórki glejowe

•

wpływ na proteiny występujące w chorobie

wpływ na proteiny występujące w chorobie

Alzheimera

Alzheimera



białko prekursorowe amyloidu

białko prekursorowe amyloidu



białko tau

białko tau



apolipoproteina E

apolipoproteina E



wpływ na funkcje poznawcze

wpływ na funkcje poznawcze



wpływ na nastrój i zachowanie

wpływ na nastrój i zachowanie



choroba Alzheimera

choroba Alzheimera



choroba Parkinsona

choroba Parkinsona

HRT

HRT

a nowotwory narządu rodnego

a nowotwory narządu rodnego



rak sutka

rak sutka

RR 0,9 - 2,0

RR 0,9 - 2,0



rak endometrium

rak endometrium

RR 0,7 - 1,4

RR 0,7 - 1,4



rak jajnika

rak jajnika

RR 0,38 - 5,19

RR 0,38 - 5,19



rak szyjki macicy

rak szyjki macicy

RR 1,0

RR 1,0



rak pochwy

rak pochwy

RR 1,0

RR 1,0



rak sromu

rak sromu

RR 1,0

RR 1,0

H. Schneider Maturitas 2002

HRT a inne układy i narządy

HRT a inne układy i narządy



układ moczowo-płciowy

układ moczowo-płciowy



skóra i tkanka podskórna

skóra i tkanka podskórna



błony śluzowe

błony śluzowe



narząd wzroku

narząd wzroku



narząd słuchu

narząd słuchu



przyzębie

przyzębie

Hormonalna Terapia Zastępcza

Hormonalna Terapia Zastępcza



nie może być rozpoczynana

nie może być rozpoczynana

•

bez badania ginekologicznego

bez badania ginekologicznego

•

bez konsultacji ginekologa - endokrynologa

bez konsultacji ginekologa - endokrynologa



stosowanie wymaga okresowej kontroli

stosowanie wymaga okresowej kontroli

ginekologa, a optymalnie

ginekologa, a optymalnie

ginekologa-endokrynologa

ginekologa-endokrynologa

•

co 4-6 mcy

co 4-6 mcy