Edukacja na Kaszubach;
przykłady edukacji
regionalnej i regionalizacji
nauczania
Edukacja na Kaszubach;
przykłady edukacji
regionalnej i regionalizacji
nauczania
USTAWA
z dnia 7 września 1991
r.
„Kształcenie i wychowanie służy
rozwijaniu u młodzieży poczucia
odpowiedzialności, miłości
ojczyzny oraz poszanowania dla
polskiego dziedzictwa
kulturowego,
przy jednoczesnym otwarciu się
na wartości kultur Europy i
świata”.
(Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425).
Pojęcie edukacji
regionalnej
Edukacja regionalna jest jednym z priorytetów
programu w zreformowanej szkole. Opracowane
przez
Ministerstwo
Edukacji
Narodowej
rozporządzenie
o
„Edukacji
regionalnej”,
sprawiło,
że
problematyka regionalna stała się nierozłączną
częścią procesu dydaktyczno-wychowawczego.
Program MENiS umożliwia poznawanie swego
środowiska lokalnego już od dzieciństwa,
dlatego też należy wdrażać go na każdym
etapie kształcenia, stosując formy i metody
pracy dostosowane do percepcji dzieci i
młodzieży.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Nadrzędne cele edukacji regionalnej:
- ukształtowanie trwałych więzi z „Małą
Ojczyzną”,
- budowanie świadomości własnych
korzeni,
- odnajdywanie w kulturze źródeł
najistotniejszych wartości,
- zaangażowanie do aktywnego
działania na rzecz środowiska.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Edukacja regionalna w szkołach ma za zadanie uświadomić
piękno najbliższej okolicy i miejsca zamieszkania, poczucie
własnej
tożsamości
i oryginalności. Znajomość tradycji własnego regionu ułatwia
orientację w środowisku, w którym żyjemy. Budzenie uczuć
emocjonalnych w stosunku do „Małej Ojczyzny” ułatwia
rozwijanie uczuć patriotycznych do kraju, w którym żyjemy,
a losy „Małych Ojczyzn” stanowią kulturę narodu polskiego.
Edukacja regionalna to proces kształcenia i wychowania oraz
kształtowania tożsamości człowieka związanego ze swoją
ziemią
i kulturą. Istnieją dwie drogi prowadzenia edukacji
regionalnej:
- regionalizacja nauczania,
- nauczanie regionalne.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Edukacja regionalna jest określana niekiedy mianem
edukacji środowiskowej (W. Theiss). Theiss uważa, że
edukacja środowiskowa zwana również edukacją
lokalną lub wiedzą o „Małej Ojczyźnie”, może być
rozumiana w dwóch zakresach: wąskim i szerokim.
Wąski zakres oznacza proces dydaktyczno –
wychowawczy,
który
polega
na
poznawaniu,
nauczaniu i popularyzowaniu wiedzy o środowisku
miejscowym,
o
życiu
jego
mieszkańców,
o
poznawaniu środowiska społecznego, przyrodniczego
i kulturalnego. Szeroki zakres oznacza proces
„kształtowania i rozwoju kompetencji własnych
środowiska, to postępowanie, które łączy się z
realizacją
miejscowych
potrzeb,
np. ekonomicznych, kulturalnych, edukacyjnych oraz
politycznych”.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Według M. Szczepańskiego głównym celem edukacji
regionalnej jest: „przywracanie i kreowanie różnych
form tożsamości kulturowej, oparte na tzw. dobrej
tradycji kulturowej”. Zadaniem edukacji regionalnej
(będącej częścią kultury) jest: „przekaz dziedzictwa
kulturowego danego regionu, z równoczesnym
uświadomieniem
dzieciom
i młodzieży bogactw oraz wielowymiarowości
dziedzictwa, jak również potrzeby jego kontynuacji i
pomnażania”.
W związku z tym należy uczniów uświadomić, że dany
region nie łączą tylko elementy geografii, historii,
kultury,
ale
przede
wszystkim
społeczność
przekazująca następnym pokoleniom dziedzictwo,
charakteryzująca
się
więzią
materialną
i duchową, będącą częścią składową kultury całego
narodu.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Zdaniem B. Boczukowej: „regionalizm
we współczesnej szkole ma szczególne
znaczenie. Wychowuje bowiem młodego
człowieka
przez
przywiązanie
do
własnej ziemi i wszechstronną jej
penetrację, budzi inicjatywę, porywa do
wzniosłych
czynów,
a dzięki ciągłej i systematycznej pracy
umacnia
ideę
demokratycznej
państwowości”.
Pojęcie edukacji
regionalnej
Istotę edukacji regionalnej K. Kossak-
Główczewski traktuje jako: „powrót do domu, do
źródeł życia każdego człowieka, do źródeł jego
etyki i jego języka, a więc do źródeł kultury
domowej,
lokalnej
i regionalnej, narodowej i ogólnoludzkiej”. W
tak realizowanej edukacji regionalnej istnieje
miejsce dla aktywności uczniów wyrażającej się
w doborze przez nich wartości i treści
regionalnych o charakterze ogólnoludzkim,
celem przekazania ich następnemu
pokoleniu, jako wartości kulturowej. Zatem
edukacja regionalna przybiera w praktyce
postać
emancypacyjno-krytyczną,
gdzie
wartością
jest
osoba
i mała grupa będące w świecie ludzkim.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Szkoła Podstawowa:
Cele edukacyjne
1. Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego
regionu.
2. Rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami
kulturowymi wspólnoty lokalnej.
3. Rozwój postaw patriotycznych związanych z tożsamością
kultury regionalnej.
Zadania szkoły
1. Umożliwianie poznania regionu i jego kultury.
2. Wprowadzenie w życie kulturalne wspólnoty lokalnej.
3. Kształtowanie tożsamości narodowej w aspekcie
tożsamości regionalnej
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Szkoła Podstawowa:
Treści nauczania
1. Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i
szkoły.
2. Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu
oraz jego podstawowe nazewnictwo; główne symbole
regionalne.
3. Język regionu, gwara, nazewnictwo.
4. Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją
własnej rodziny.
5. Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.
6. Miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura,
plastyka, tradycyjne rzemiosło, sztuka ludowa i folklor.
7. Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego,
regionu
i kraju.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Szkoła Podstawowa:
Osiągnięcia
1. Odczytywanie znaków łączących tradycję
rodzinną
z tradycjami regionu.
2. Dostrzeganie wpływu wartości związanych z
kulturą regionu na życie poszczególnych ludzi.
3. Świadome i aktywne uczestnictwo w życiu
wspólnoty lokalnej, w zachowaniu i pomnażaniu
dziedzictwa kulturowego.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Gimnazjum:
Cele edukacyjne
1. Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z
kulturą narodową.
2. Kontakt ze środowiskiem lokalnym w celu wytworzenia bliskich
więzi
i zrozumienia różnorakich przynależności człowieka.
3. Ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej przez rozwój
tożsamości regionalnej.
4. Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami
własnej rodziny.
Zadania szkoły
1. Wprowadzenie w świat tradycji regionu i należących do niej
wartości.
2. Wskazywanie przykładów umożliwiających integrację z kulturą
regionu.
3. Wspieranie kontaktów z osobami i instytucjami zajmującymi się
ochroną
i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego w regionie.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Gimnazjum:
Treści nauczania
1. Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów
środowiska geograficznego regionu.
2. Rola regionu i jego związki z innymi regionami Polski.
3. Charakterystyka i pochodzenie społeczności regionalnej.
4. Elementy historii regionu i jego najwybitniejsi
przedstawiciele.
5. Język regionalny, gwary i nazewnictwo regionalne,
miejscowe nazwy, imiona i nazwiska.
6. Elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycja,
obyczaje i zwyczaje, muzyka.
7. Główne zabytki przyrody i architektury w regionie.
8. Historia i tradycja własnej rodziny na tle historii i tradycji
regionu.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Gimnazjum:
Osiągnięcia
1. Odnajdywanie wartości, jaką stanowi
wspólnota lokalna i jej kultura w życiu człowieka.
2. Prezentowanie własnego regionu i jego
walorów oraz cech wyróżniających.
3. Działanie na rzecz ochrony regionalnego
dziedzictwa kulturowego.
4. Udział w lokalnych inicjatywach kulturalnych.
5. Wybrane umiejętności regionalne (tańce,
śpiewy).
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Liceum:
Cele edukacyjne
1. Poznawanie własnego regionu, w tym dziedzictwa
kulturowego, jako część Polski i Europy.
2. Pogłębianie więzi ze swoim środowiskiem,
regionem, krajem.
3. Kształtowanie tożsamości regionalnej w kontekście
wartości narodowych i europejskich.
4. Przygotowanie do dojrzałego życia w strukturach
regionalnych, narodowych, państwowych i
europejskich.
5. Rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot
regionalnych, etnicznych i narodowych.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Liceum:
Zadania szkoły
1. Umożliwienie zdobywania wszechstronnej wiedzy
o własnym regionie.
2. Stworzenie sytuacji wyzwalających w uczniach
twórczość, wzbogacających dorobek dziedzictwa
kulturowego.
3. Ułatwienie dostrzegania znaczenia wartości
własnego regionu i kraju w życiu osobistym.
4. Przygotowanie i wprowadzenie do roli aktywnego,
odpowiedzialnego współgospodarza regionu i kraju
oraz uczestnika życia wspólnoty europejskiej.
Cele oraz zadania edukacyjne
na poszczególnych etapach
Liceum:
Treści nauczania
1. Dzieje regionu na tle historii Polski i Europy.
2. Specyfika przyrodnicza, społeczna, ekonomiczna,
kulturowa regionu w relacji z innymi regionami Polski
i Europy.
3. Przeszłość regionu, jego dziedzictwo kulturowe jako
podstawa rozumienia współczesności regionu.
4. Perspektywy i szanse rozwoju regionu we
współpracy krajowej i międzynarodowej.
5. Promocja regionu w kraju i za granicą.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Kaszuby to region specyficzny pod wieloma
względami, także pod względem edukacyjnym. Na
Kaszubach edukacja regionalna przybiera formę
edukacji etnicznej, a sama edukacja regionalna
postrzegana jest inaczej niż w pozostałych regionach
Polski.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Kaszubi stanowią zbiorowość określaną
mianem regionalnej grupy etnicznej.
Posiadają poczucie tożsamości i
przynależności do wspólnoty
ukształtowane przede wszystkim na bazie
języka, świadomości własnej nazwy i
historii (ale też innych elementów kultury -
np. obyczajów), a także na bazie związków
z terytorium. Ich terytorium historyczne
obejmowało obszar od dolnej Odry do
ujścia Wisły (Kaszubi są potomkami
dawnych Pomorzan, którzy w X wieku
zamieszkiwali południowy brzeg Bałtyku.
W ciągu wieków nie migrowali, ale ulegali
stopniowej germanizacji pozbywając się
języka i kultury etnicznej).
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Kaszubi mają od wieków podwójną
autoidentyfikację: etniczną - kaszubską i
narodową - polską. W Polsce nie ma
drugiej - podobnej do Kaszubów – grupy!
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Specyfiką Kaszubów jest ich
dwujęzyczność. Posługują się językiem
kaszubskim jako ojczystym, a także
językiem polskim. Język kaszubski -
mimo, że to język ojczysty Kaszubów,
najczęściej nie jest już ich językiem
pierwszym. Zaledwie kilka procent
młodego pokolenia otrzymuje ten język
od swoich rodziców. Kaszubi posługują
się językiem o odmianach dialektalnych
(istnieje około 76 gwar kaszubskich), a
także językiem standaryzowanym
(literackim).
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Myślenie o edukacji na Kaszubach rozwijało się
od postulatu większej obecności regionu w
nauczaniu historii i geografii kraju, poprzez
postulat lepszego przygotowania nauczycieli,
szczególnie językowo, aż po zgłaszanie
konieczności wprowadzenia nauczania języka
kaszubskiego do szkół i zmianę założeń
edukacyjnych w ogóle. Stąd - przykładając
teoretyczne kategorie funkcjonujące w
literaturze pedagogicznej - można powiedzieć,
że myślenie o edukacji na Kaszubach
ewaluowało od myślenia o regionalizacji
nauczania po edukację regionalną, a
emancypacyjną edukację regionalną w
szczególności.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
W latach 1973-1974 toczyła się na łamach
"Pomeranii" fala burzliwych dyskusji i polemik
dotyczących problemu edukacji dzieci w
szkołach na Kaszubach. Zwróciło to uwagę na
niekorzystne skutki dotykające dzieci ze
społeczności regionalnej w kontakcie ze szkołą
narodową. W sytuacji, kiedy dziecko wynosiło
z domu wyłącznie znajomość gwary, dotykało je
niezrozumienie i dyskryminacja (często
szykanowanie ze strony niektórych nauczycieli),
ważące na rozwoju jego osobowości i nawet
jego przyszłym dorosłym życiu. Utrudniona
adaptacja językowa prowadziła niekiedy do
głębokiego nieprzystosowania się dziecka (a
nawet do zakwalifikowania go do szkoły
specjalnej).
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Dyskusja jednakże nie rozwinęła się w
kierunku bardziej merytorycznym. Nie
były to czasy, by możliwa była zmiana
szkoły narodowej i polityki oświatowej
państwa. Zatem trudno się dziwić, że
nie doszło na jej podstawie do
wypracowania praktycznych wskazówek
dla nauczycieli w związku
z sytuacją dwujęzyczności dzieci
kaszubskich. Dyskusja po latach
zaowocowała jednak w myśli Jana
Drzeżdżona, Kazimierza Kossaka-
Główczewskiego i Witolda
Bobrowskiego.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Jan Drzeżdżon – wybitny pisarz i poeta
kaszubsko-polski, odegrał istotną rolę dla
sformułowania niezależnej edukacyjnej
myśli teoretycznej na Kaszubach.
Podstawowe w tej kwestii są jego trzy
artykuły społeczno-edukacyjne: „O edukacji
dziecka na ziemi kaszubskiej”, „O znaczeniu
literatury Alojzego Budzisza” oraz „O
etniczności”. Postrzegał on edukację jako
dramat istnienia zagrożonego dominacją i
zawładnięciem. Szansę edukacji widział w
istniejącej od zarania ludzkości drodze –
„kulturze domowej”, którą wiązał z
etnicznością. W etniczności, która
oznaczała dla niego kulturę, dostrzegał
alternatywę dla nowych kreacji społecznych
- w wymiarze jednostkowym
i wspólnotowym.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Niezwykle istotne dla rozumienia
problematyki edukacji regionalnej jest
wprowadzone przez Kazimierza Kossaka-
Główczewskiego rozróżnienie dwóch
dróg realizacyjnych edukacji
regionalnej:
regionalizacja nauczania
i
nauczanie regionalne
(edukacja
regionalna). Pierwsza, budowana od góry,
transmitowana do regionu i do człowieka.
Jest drogą edukacji narracyjnej. Druga -
edukacja regionalna - to droga budowana
od dołu, na wartościach regionu uznanych
za wartości uniwersalne
i ogólnoludzkie. Budowana jest w dialogu
społecznym.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
- Regionalizacja nauczania to: nasycenie
obowiązujących programów treściami związanymi z
regionem poprzez wymianę niektórych treści
dotychczasowych na regionalne lub (oraz) poprzez
dodanie treści specyficznych dla regionu. Oczywiście
spełniać one muszą warunek komplementarności,
zgodności z treściami istniejącymi
z ukrytą w nich wizją świata i zawartym typem
racjonalności.
- Nauczanie regionalne (edukacja regionalna) to:
specyficzny dobór wartości i treści regionalnych
o charakterze ogólnoludzkim dokonany przez samych
zainteresowanych celem przekazania ich następnemu
pokoleniu jako wartości kulturowej.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
K. Kossak-Główczewski stworzył definicję
edukacji regionalnej oraz koncepcję
emancypacyjnej edukacji regionalnej.
Edukacja regionalna rozumiana jest jako
powrót do domu, do źródeł życia każdego
człowieka, do źródeł jego etyki i jego języka,
do źródeł kultury domowej, lokalnej,
regionalnej, narodowej i ogólnoludzkiej.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
W dniu 11 czerwca 1987 r. na Skwerze
Kościuszki w Gdyni Ojciec Święty wypowiedział
słowa, które wszystkich mieszkańców Pomorza,
a zwłaszcza Kaszubów, napełniły szczególnym
natchnieniem: „Drodzy Bracia i Siostry Kaszubi!
Strzeżcie tych wartości i tego dziedzictwa, które
stanowią o Waszej tożsamości”.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Wejście języka kaszubskiego do kościoła dokonało się przed
jego wejściem do szkoły (pierwsze w 1986 r., zaś szerzej - po
roku 1989, do czego przyczyniły się późniejsze nieco
tłumaczenia Pisma Św. na język kaszubski). W odczuciu
społecznym
nastąpiło
dowartościowanie
języka
kaszubskiego, podniesienie jego prestiżu. Bez tego aktu,
który obalał bariery świadomości społecznej, wprowadzenie
kaszubszczyzny do szkoły byłoby trudniejsze. Ważnym
etapem tego procesu były XI Spotkania Twórców Literatury
Kaszubsko-Pomorskiej (9-10.10.1981r.), na których doszło do
wypracowania pierwszego własnego programu regionalizacji
nauczania w szkołach na Kaszubach i Pomorzu. Działalność
Zespołu ds. Oświaty Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego już
od roku 1981 ważyła na tym, co dokonywało się w edukacji
regionalnej.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
1 września 1991 roku rozpoczęły działalność
pierwsze szkoły kaszubskie. Wówczas podjęto się
nauczania języka kaszubskiego w dwóch szkołach na
Kaszubach: w Szkole Podstawowej w Głodnicy (w
gminie
Linia)
oraz
w Kaszubskim Liceum Ogólnokształcącym w Brusach.
W przypadku szkoły na Głodnicy - inicjatorem i twórcą
był Witold Bobrowski, ówczesny przewodniczący Rady
Gminy
Linia.
Dla
Kaszubskiego
Liceum
Ogólnokształcącego rolę inicjującą i wiodącą pełniło
Zrzeszenie
Kaszubsko
Pomorskie.
Nauczanie
odbywało się na koszt gminy Linia (Głodnica) lub
prowadzone było przez nauczycieli (nieodpłatnie).
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Subwencjonowanie
nauczania
języka
kaszubskiego nastąpiło dopiero w 1995
roku.
Nie było wtedy programów nauczania ani
podręczników. Wszystko dokonywało się w
tzw. „biegu”. Aż do 1 września 1999 roku,
do wprowadzenia reformy edukacji, sytuacja
prawna
szkolnictwa
etnicznego
–
kaszubskiego
pozostawała
niejasna.
Obecnie nauczanie języka kaszubskiego
odbywa się w około 40 szkołach.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Reforma systemu edukacji wprowadzana od
1 września 1999 r. przyniosła Kaszubom
znaczące
i pozytywne zmiany. Po raz pierwszy Kaszubi
zaistnieli w prawie oświatowym. Ich bowiem
obejmuje nowo wprowadzone określenie „grupy
etniczne”. Wprowadzane reformą edukacji
przepisy
oświatowe
inaczej
uregulowały
zasadnicze sprawy nauczania języka mniejszości
narodowej
i
grupy
etnicznej
i podtrzymywania poczucia tożsamości.
Edukacja regionalna na
Kaszubach, rys
historyczny
Kaszubszczyzna obecna jest dzisiaj także na
wyższych uczelniach, chociaż nie ma odrębnego
instytutu kaszubistyki. Na dwóch wyższych uczelniach
działają lektoraty języka kaszubskiego (Uniwersytet
Gdański i Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie),
a także kurs dla nauczycieli nadający uprawnienia do
nauczania
-
na
Uniwersytecie
Gdańskim.
W prasie regionalnej i lokalnej drukowane są
pojedyncze teksty w języku kaszubskim. Istnieje
kaszubskojęzyczna
wkładka
w
tygodniku
regionalnym. W radiu nadawany jest raz w tygodniu
55 minutowy magazyn kaszubski Na bôtach
i w borach. W telewizji regionalnej emitowany jest
20 minutowy magazyn Rodnô Zemia z lekcjami
języka Gôdômë pó kaszëbsku.
Przykłady edukacji
regionalnej oraz
regionalizacji nauczania
Przykładem realizowanej edukacji regionalnej na Kaszubach
jest powstałe 2 grudnia 1956 r. Zrzeszenia Kaszubsko –
Pomorskiego, które skupia społeczność i ją reprezentuje.
Jest
jedną
z
najdłużej
funkcjonujących
organizacji
regionalnych na Kaszubach oraz największą organizacją
pozarządową
w
Polsce.
Zrzeszenie
działa
w
5
województwach: pomorskim, zachodnio – pomorskim,
kujawsko – pomorskim, wielkopolskim, mazowieckim i
warmińsko – mazurskim. Działalność ma charakter
regionalno – kulturowy. Ma na celu chronić tradycję i rozwijać
kulturę
kaszubsko
–
pomorską,
a także budować nowoczesną społeczność zwróconą ku
przyszłości.
Do
osiągnięcia
celów
dąży
poprzez
pielęgnowanie, rozwijanie języka kaszubskiego i dialektów
pomorskich.
Przykłady edukacji
regionalnej oraz
regionalizacji nauczania
Przykładem placówki realizującej program
edukacji regionalnej jest Szkoła Podstawowa
w Gowidlinie im. Jana Pawła II. Kształci ona
w 14 oddziałach klasowych (kl. 0-6) z terenów
Gowidlina i pobliskich wsi. Placówka mocno tkwi
w tradycji i teraźniejszości Kaszub, kultywuje je
m.in. poprzez naukę języka kaszubskiego i
realizację programu autorskiego „Kaszuby moją
małą Ojczyzną”. Celem edukacji regionalnej w
placówce jest kształcenie poczucia więzi z
najbliższym środowiskiem.
Przykłady edukacji
regionalnej oraz
regionalizacji nauczania
Do źródeł kultury kaszubskiej i ich ponownego
odkrywania
nawiązuje
przede
wszystkim
działalność edukacyjna muzeów o profilu
etnograficznym
i etnologicznym: Muzeum Kaszubskie im.
Franciszka Tredera (zawiera ekspozycje, które
zapoznają
z
tradycyjnymi
zajęciami
Kaszubów:
rybołówstwem, rolnictwem, garncarstwem ), a
także Kaszubski Park Etnograficzny powstały
w 1906r.
Bibliografia:
Boczukowa B., Edukacja regionalna, „Nowa Szkoła”, 2000, nr 3.
Grabowska B., Edukacja regionalna – zadania szkoły w
społeczeństwie globalnym, [w:] D. Rozmus, S. Witkowski (red.),
Regionalizm w szkolnej edukacji. Wielokulturowość Zagłębia
Dąbrowskiego, Wyd. Instytut Zagłębiowski Wyższej Szkoły Humanitas
w Sosnowcu, Sosnowiec, 2009.
Kossak-Główczewski K., Edukacja regionalna a regionalizacja
nauczania jako odmiany racjonalności (pytania o szansę
dekolonizacji poprzez edukację), [w:] T. Lewowicki, B. Grabowska
(red.), Społeczności pogranicza – Wielokulturowość – Edukacja,
Cieszyn, 1996.
Mistarz R., Edukacja regionalna na Kaszubach, „Obyczaje”, 2002, nr
9-10.
Szczepański M., Ludzie bez ojczyzny prywatnej i edukacja
regionalna, „Dyrektor Szkoły”, 1998, nr 12.
Theiss W., Szkoła i edukacja środowiskowa, „Wychowanie na co
Dzień”, 1999, nr 1-2.
http://www.wychowawca.pl/miesiecznik/4_112/09.htm, z dnia
10.03.2012.