PATOLOGIA WIEKU STARCZEGO

mgr Elżbieta Grygorowicz

 

 

Proces starzenia charakteryzują 

dwie cechy:

Stopniowe zmniejszanie się 
zdolności adaptacyjnych organizmu
Stopniowe zwiększanie się 
prawdopodobieństwa śmierci



W miarę postępowania procesu 
starzenia organizm z coraz większym 
trudem zachowuje stałość środowiska 
wewnętrznego, a szansa utrzymania 
się przy życiu jest coraz mniejsza 

 

 

STARZENIE:

Starzenie fizjologiczne – zachodzące 
           w czasie i w stopniu 
charakterystycznym dla danego 
gatunku zwierzęcia
Starzenie patologiczne, czyli 
przedwczesne, występujące 
nadmiernie wcześnie pod wpływem 
czynników chorobowych

 

 

ODREBNOŚCI PSYCHIKI STAREGO 

CZŁOWIEKA:

Podstawą przemian psychicznych są zmiany w 
mózgu



Mózg jest materialnym podłożem życia psychicznego: 
psychika   jest jego funkcją



Z wiekiem w mózgu człowieka zachodzą powolne, 
kumulujące           się i nieodwracalne zmiany



Komórki nerwowe ulegają uszkodzeniu, które 
prawdopodobnie        jest powodowane gromadzeniem się w 
nich barwnika zwanego lipochromem



Liczba komórek nerwowych stopniowo maleje

W kształtowaniu wieku psychologicznego dużą rolę 

           poza czynnikami biologicznymi odgrywa:



Dominujący rodzaj działalności człowieka



Czynniki społeczne i psychiczne oddziałujące w 
ciągu życia

 

 

WIEK PSYCHOLOGICZNY:

POJĘCIE WIEKU PSYCHOLOGICZNEGO 
JEST ZŁOŻONE Z TRZECH 
PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW:



INTELEKT CZŁOWIEKA



ŻYCIE UCZUCIOWE



POSTAWY SPOŁECZNE

 

 

INTELEKT CZŁOWIEKA:

W miarę starzenia się dochodzi do obniżenia 
procesów poznawczych u człowieka, co wiąże się 
również                    z osłabieniem wzroku i słuchu
Charakterystyczną cechą jest sztywność 
schematów  myślowych, człowiek stary nie potrafi 
zmienić swych sądów na określone sprawy życia 
codziennego
Zmniejsza się zdolność przystosowania do nowych 
sytuacji
Nasilają się zmiany w procesie zapamiętywania, 
człowiek stary nie pamięta faktów i zdarzeń z 
najbliższej przeszłości, natomiast wiernie pamięta 
przeżycia                          z okresu dzieciństwa i 
młodości 

 

 

ŻYCIE UCZUCIOWE:

Życie uczuciowe ulega osłabieniu
Dynamika uczuć w późnym wieku słabnie 

nierównomiernie
Uczuciowość związana z własną osobą               

           ma tendencję do przerostu
Natomiast uczuciowość nie związana z własną 

osobą słabnie
Większa wrażliwość w odczuwaniu 

rzeczywistych czy subiektywnych niepowodzeń
Występuje nadmierna pobudliwość 

emocjonalna, płaczliwość, przecenianie 

własnych zasług
Wyraźny egoizm, zwiększona chęć posiadania, 
Osamotnienie, łatwość wpadania w depresję

 

 

POSTAWY SPOŁECZNE:

Ludzie którzy w okresie dzieciństwa, 
młodości            i dorosłości byli lepiej 
przystosowani do życia, lepiej znoszą 
również jesień swego życia
Natomiast ludzie którym w młodości nie 
udało        się osiągnąć wymarzonej 
pozycji zawodowej             czy społecznej, 
wcześniej wyobcowują się z życia, trudniej 
akceptują fakt starzenia się, częściej 
ulegają lękom, depresjom i innym 
objawom nerwicowym

 

 

BROMLEY wyróżnia 5 typów 

przystosowania się do wieku 

starczego:

POSTAWA KONSTRUKTYWNA
POSTAWA ZALEŻNOŚCI
POSTAWA OBRONNA
POSTAWA WROGOŚCI
POSTAWA WROGOŚCI SKIEROWANEJ   
                         NA SAMEGO SIEBIE

 

 

ZMIANY PSYCHICZNE I FIZJOLOGICZNE 
WIEKU STARCZEGO MOGĄ SIĘ NASILAĆ       
                      LUB PRZYBIERAĆ FORMĘ 
WYRAŹNIE PATOLOGICZNĄ, ZARÓWNO 
POD WPŁYWEM ROZWIJAJĄCYCH SIĘ ZMIAN 
ORGANICZNYCH       W MÓZGU, JAK TEŻ 
POD WPŁYWEM SYTUACJI KONFLIKTOWYCH 
W ŚRODOWISKU STAREGO CZŁOWIEKA.
STANY TE NALEŻĄ DO 
GERONTOPSYCHIATRII, DZIAŁU MEDYCYNY 
KLINICZNEJ ZAJMUJĄCEJ SIĘ CHOROBAMI 
PSYCHICZNYMI WIEKU STARCZEGO

 

 

PATOLOGIĘ WIEKU STARCZEGO 

CHARAKTERYZUJĄ 

NASTEPUJĄCE CECHY

:

Zmiana zapadalności na poszczególne 
schorzenia
Wielonarządowość zmian chorobowych
Zatarcie charakterystycznej 
symptomatologii                            i zmiana 
dynamiki przebiegu chorób
Gorsze rokowanie co do wyleczenia i co do 
życia
Zmiana reakcji organizmu na środki 
farmakologiczne

 

 

ZMIANA ZAPADALNOŚCI                         

   NA POSZCZEGÓLNE SCHORZENIA:

Wielu klinicystów uważa, że zgony spowodowane wyłącznie 
zmianami starczymi w istocie nie zdarzają się.
Występują stany patologiczne, przyczynowo związane z 
rozwojem miażdżycy, np. zawał serca, udary mózgowe, 
otępienie starcze.
Na drugim miejscu schorzenia zwyrodnieniowe, dotyczące 
głównie narządu ruchu i układu płucno-sercowego.
Zwiększa się częstość występowania spraw nowotworowych,     
                         a pewne z nich są niemal swoiste dla wieku 
starczego.
Wśród przyczyn zgonów wymienić należy przede wszystkim: 
powikłania miażdżycy i nowotwory. 



Także powikłania zapalne układu oddechowego są częstą 
przyczyną śmierci ludzi starych. 

Rzadziej niż w wieku młodym występują występują schorzenia   
                                            o mechanizmie immunologicznym 
oraz te postacie chorób których rozwój wiąże się z dużą 
odpornością i reaktywnością ustroju,                                            
    np. choroba reumatyczna, dychawica oskrzelowa.

 

 

WIELONARZĄDOWOŚĆ ZMIAN CHOROBOWYCH

Człowiek stary zgłasza się do lekarza zwykle z 
powodu jednej dominującej choroby, jednak obok 
stwierdza                         się szereg innych 
przewlekłych procesów chorobowych, 
stanowiących „tło” na którym toczy się główne 
schorzenie.

W rezultacie lekarz geriatra ma do czynienia         
                           nie z pojedynczymi „jednostkami 
chorobowymi”,                       lecz ze 
schorowanym człowiekiem, którego organizm, 
osłabiony wskutek przewlekłych zmian 
inwolucyjnych                       i chorobowych, jest 
dotknięty wieloma procesami chorobowymi. 

 

 

ZATARCIE CHARAKTERYSTYCZNYCH 

OBJAWÓW KLINICZNYCH

Wielonarządowość procesów chorobowych oraz zmiana 

reaktywności starego organizmu powodują zatarcie 

charakterystycznych objawów klinicznych  i trudności 

diagnostyczne, wiodące do pomyłek diagnostycznych                

i opóźnienia skutecznej terapii.
Słabsza reakcja bólowa, stąd często bezbólowy przebieg 

ostrych stanów zapalnych jamy brzusznej, czy zawału serca.
Słabiej wyrażone są ogólnoustrojowe reakcje, np. gorączka, 

hiperleukocytoza.
Objawy ze strony jednego narządu mogą być maskowane          

   przez objawy spowodowane schorzeniami towarzyszącymi 

innych narządów.
Zwolnieniu ulega dynamika przebiegu chorób.
Niektóre choroby rozpoczynają się skrycie, bez typowej 

symptomatologii, a pełny obraz kliniczny rozwija się dopiero     

    w fazie zaawansowania choroby, lub nie występuje nigdy.

 

 

GORSZE ROKOWANIE 

CO DO WYLECZENIA I CO DO ŻYCIA:

Mała odporność starego organizmu, słabe reakcje 
obronne i przystosowawcze, duża chwiejność 
środowiska wewnętrznego i trudności w 
zachowaniu homeostazy powodują wydłużenie 
okresu rekonwalescencji i większą śmiertelność
Cofanie się procesów chorobowych przedłuża się, 
często pozostają trwałe następstwa przebytych 
schorzeń
Każda cięższa, obłożna choroba naraża starego 
pacjenta     na groźne, nieraz śmiertelne 
powikłania ze strony OUN, oraz ze strony płuc i 
serca

 

 

Zmiana reakcji organizmu na środki 

farmakologiczne: 

Generalnie ludzie starzy wymagają zdecydowanie 

mniejszych dawek leków oraz bardziej ścisłego 

określania wskazań do ich stosowania



Tymczasem w praktyce spotykamy się ze zjawiskiem 

przeciwnym – nadmiernego stosowania wielu leków 

objawowych (polipragmazja), bez liczenia się z ich wzajemnym 

wpływem, tolerancją                          i ich działaniem  

ubocznym

W starszym wieku na ogół wzrasta wrażliwość               

            na poszczególne leki, pogarsza się wchłanianie 

leków,               ich metabolizm i wydalanie



Stąd częściej dochodzi do objawów ubocznych i objawów 

toksycznych 

W. F.  Anderson powiedział: „Widziałem 

niejednokrotnie lepsze efekty odstawienia 

leków niż ich zapisywania”

 

 

ELEMENTY OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ:

Ocena kontaktu psychicznego z chorym



Objawy otępienne i zaburzenia charakterologiczne 
utrudniają leczenie i pielęgnację



Od sprawności psychicznej pacjenta zależy 
wykonywanie nawet prostych poleceń, dokładnego 
przyjmowania zleconych leków, przestrzegania 
ograniczeń dietetycznych

W 

czasie pielęgnacji należy zwracać uwagę      

          na zmiany stanu psychicznego, 
zwłaszcza narastanie otępienia lub senności, 
co może              być spowodowane zarówno 
pogarszaniem                      się sprawności 
OUN, jak i ubocznym wpływem stosowanych 
leków

 

 

Ocena stanu wydolności krążenia i oddychania



Tętno, jego częstość i  miarowość, pojawienie się 
niemiarowości tętna, może zwiastować groźne dla życia 
zaburzenia rytmu serca



Pojawienie się przyspieszenia tętna po defekacji lub 
niewielkim wysiłku jest jednym z pierwszych objawów 
niedomogi krążenia



Podobne znaczenie ma przyspieszenie oddechu lub 
tendencja           do układania się do snu w pozycji 
półwysokiej

Pielęgnując ludzi starszych należy wnikliwie 
kontrolować wagę ciała



Kontrola wagi ciała daje cenne wskazówki na temat 
regularności odżywiania, bilansu wodnego, powstawania i 
narastania obrzęków,występowania stanów odwodnienia



Niedobory płynów szybko zauważone, można dość łatwo 
wyrównać, podczas gdy zaawansowane zaburzenia wodno-
elektrolitowe mogą być nieodwracalnym, prowadzącym do 
śmierci powikłaniem

 

 

Pogarszanie się ogólnego stanu                 
           lub narastanie zmian 
miażdżycowych                              w 
mózgu może spowodować, że pacjent 
dotychczas sprawny zaczyna                      
               się zanieczyszczać



W takich sytuacjach utrzymanie czystości 
chorego jest już nie tylko sprawą higieny,        
            ale wręcz zachowania człowieczeństwa



Utrzymanie estetyki pacjenta i jego otoczenia 
często pozwala uratować rwące                        
                                        się więzi uczuciowe 
pomiędzy chorym                       i jego 
najbliższą rodziną