Mobilność i straty składników nawozowych

1.Mobilność i straty składników nawozowych: N, P, K

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie

wybranych nawozów naturalnych: obornik, gnojówka, gnojowica

Składniki nawozowe w glebie, takie jak

azot, fosfor, potas

, należą do podstawowych

czynników warunkujących prowadzenie produkcji rolnej. Jednocześnie jednak przy

niewłaściwie prowadzonej gospodarce nawozowej składniki te mogą stanowić duże

zagrożenie dla środowiska.

Straty składników nawozowych w bardzo dużym stopniu związane są ze złym

przechowywaniem lub niewłaściwym stosowaniem. Problem ten odnosi się

szczególnie do azotu, który jest najbardziej "mobilnym" czynnikiem

plonotwórczym. Dlatego nawozy powinny być stosowane w taki sposób oraz w

takich terminach i dawkach, aby zawarte w nich składniki pokarmowe były w

maksymalnym stopniu wykorzystane przez rośliny.

W czasie wegetacji roślin wymycie azotu jest małe lub nie zachodzi wcale, ponieważ

rośliny wykorzystują go do swojego wzrostu i rozwoju. Większe straty występują w

okresie jesienno-zimowym, co wiąże się z przesiąkaniem wody przez profil glebowy

i brakiem pobierania tego składnika przez rośliny. Składniki nie wykorzystane

zostają wymyte do wód glebowo-gruntowych lub poprzez spływy dostają się do

wód powierzchniowych (rzek, stawów, jezior), gdzie zachodzi eutrofizacja.

Azot przemieszcza

się w środowisku w postaci azotanów do wód

otwartych lub przedostaje się do atmosfery w postaci amoniaku i

produktów denitryfikacji, skąd ponownie wraca do środowiska

glebowo-wodnego, powodując jego zakwaszenie oraz wzrost

obecności azotanów.

Straty azotu

do atmosfery przyczyniają się do:

- zmian klimatu- efekt cieplarniany

- powstawania kwaśnych deszczy -zakwaszanie gleb i wód.

- N pochodzący z rolnictwa jest głównym powodem

zanieczyszczania wód podziemnych.

W przeciwieństwie do azotu

fosfor

słabo przemieszcza się w

glebie. Wymywany jest tylko w niewielkich ilościach na silnie

zakwaszonych glebach bardzo lekkich i torfowych.

Jony fosforanowe, zwłaszcza P04, są

słabo mobilne

i z

głębszych poziomów glebowych, gdzie uwalniane są z

pierwotnych minerałów, nie podnoszą się ku powierzchni, a

fosfor pochodzący z rozkładu szczątków roślinnych czy z

nawożenia koncentruje się w wierzchnich warstwach gleby. W

glebach słabo przepuszczalnych, np. gliniastych, fosfor

migruje przy intensywnym nawożeniu i nawadnianiu tylko do

głębokości maksymalnej 40 cm. W glebach piaszczystych,

zawierających małe ilości żelaza, glinu i wapnia, zdolnych do

zatrzymywania fosforu, jego wymywanie może być dość

szybkie.

Utrata fosforu

prowadzi do:

- zaburzenia systemu korzeniowego i

nieprawidłowego krzewienia.

- Powoduje wolniejszy wzrost korzeni.

- Nieregularne nawożenie P może obniżyć

jego przyswajalność.

- Osłabienia źdźbła ( np jęczmień)

Potas

bardzo łatwo przemieszcza się w głąb profilu glebowego,

zwłaszcza na glebach lekkich i mineralnych. Odgrywa on

ważną rolę w tworzeniu ich odporności na susze

wiosenne, co ma duże znaczenie dla zbóż jarych.

Utrata potasu

może wpłynąć na zaburzenie funkcji

fizjologicznych, a mianowicie na:

- gospodarkę wodną, co zwiększa tolerancję roślin na suszę.

- gospodarką węglowodanami, co jest związane ze

zmniejszeniem wymarzania roślin ozimych.

- jest odpowiedzialny za tworzenie się związków

występujących w ścianach komórkowych tkanek

mechanicznych, dzięki czemu źdźbła zbóż są grubsze i

bardziej sztywne i zmniejsza się wyleganie.

- kontroluje przemiany aminokwasów i białek, a więc

zmniejsza porażenie roślin przez choroby i szkodniki, zwiększa

wiązanie azotu atmosferycznego i efektywność plonotwórczą

azotu nawozowego.

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie obornika,

gnojówki, gnojowicy.

Obornik

ma duże znaczenie w kształtowaniu struktury gleby, zawiera wszystkie składniki niezbędne

do rozwoju roślin. Średnia zawartość składników nawozowych w oborniku wynosi: 0,5% N,

0,25% P205 i 0,6% K2O.

Niewłaściwe przechowywanie obornika powoduje nie tylko

straty składników nawozowych,

ale również powoduje zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

W czasie przechowywania zachodzą:



straty azotu i potasu, gdyż są wypłukiwane przez wodę, a ponadto azot ulatnia się do

atmosfery w formie amoniaku.

Wielkość tych strat zależy od sposobu przechowywania obornika. Najmniejsze występują

wówczas, gdy obornik przechowywany jest w oborze wgłębionej. Gromadzony obornik jest

zwilżany moczem i udeptywany przez zwierzęta. W takich warunkach dopływ powietrza do

obornika jest utrudniony i zachodzą w nim procesy beztlenowe. W wyniku takiego

przechowywania powstaje obornik dobrze przefermentowany, a straty azotu są małe

(13%). Obornik przechowywany jest także na gnojowni, zwiększa to straty azotu oraz

podnosi koszty przechowywania, straty azotu wynoszą wówczas około 38%.

Aby ograniczyć straty azotu:



do obornika dodaje się superfosfat lub mączkę fosforytową, co wzbogaca obornik w fosfor i

zmniejsza straty azotu.



obornik po rozrzuceniu na polu należy w tym samym dniu przyorać (orką siewną lub

podorywką).



stosować obornik w dni bezwietrzne i pochmurne

Gnojówka i gnojowica to cenne nawozy, których efektywność zależy

od właściwego przechowywania i zastosowania. Azot, fosfor i potas

występują w nim w formach pozwalających na dalsze ich

wykorzystanie przez rośliny.

Gnojówka

zawiera 0,2 - 0,3% azotu (N) w formach łatwo

dostępnych dla roślin, 0,6% potasu (K2 O) oraz niewielką ilość

fosforu.

Straty N występują gdy

Zbiorniki są nieszczelne i może dostaje się do nich powietrze

- w wyniku ogrzewania się.

- Po zastosowaniu gnojówki na gruntach ornych, nie jest ona

natychmiast wymieszana z glebą

Gnojowica

Około 60% azotu zawartego w gnojowicy występuje w

związkach łatwo przyswajalnych dla roślin, a fosfor i potas są

wykorzystywane w takim samym stopniu, jak w nawozach

mineralnych.

Straty azotu

zachodzą podczas przechowywania gnojowicy.

Aby uniknąć strat składników nawozowych w gnojowicy i gnojówce

należy:

- stosować od 1 marca do 30 listopada, najlepiej wczesną wiosną, na

nie obsianą glebę.

- nie wolno stosować na polach o nachyleniu większym niż 10 proc.,

jeśli pola te nie są pokryte roślinami.

- Niedopuszczalne jest stosowanie gnojowicy i gnojówki na glebach

zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych.

- najlepiej jest wprowadzać bezpośrednio do gleby za pomocą węży

rozlewowych połączonych z zębami kultywatora.

- Gnojowicę i gnojówkę można stosować, gdy poziom wody gruntowej

jest poniżej 1,2 m.

Mobilność związków N do środowiska

Zagrożenie dla środowiska związane ze składowaniem

odchodów zwierzęcych wynika

głównie z powodu strat azotu z powodu nieszczelnych

zbiorników do przechowywania

nawozów naturalnych. Przemieszczanie się związków azotu do

środowiska glebowego,

a następnie do wód gruntowych i cieków wodnych pogarsza

jakość wody. W konsekwencji powoduje to obniżenie jakości

wody pitnej. Zasoby wód podziemnych w Polsce narażone są na

przenikanie zanieczyszczeń. Istotnym problemem jest

eutrofizacja wód, wynikająca z nadmiernego ładunku do

środowiska związków azotu.

Document Outline