Metody i narzędzia

informatycznego

wspomagania decyzji

Wykład 1. Wstęp, definicje, ogólna charakterystyka

(SWD)

dr Jarosław Olejniczak
[e-mail]
u.pl

Plan zajęć

Tematy zajęć

Liczba godzin

Wykł.

Lab.

1. Podstawowe pojęcia: zarządzanie,

regulacja, sterowanie, decyzja

system wspomagania decyzji (SWD).

Rodzaje systemów wspomagania

decyzji, Proces projektowania i

budowy SWD, Systemy wspomagania

decyzji w organizacji. Przykłady

zastosowań

2

2. Metody sztucznej inteligencji we

wspomaganiu decyzji

4

3. Hurtownie danych, metody

eksploracji danych (data mining),

web mining (nurty web miningu,

prezentacja wybranych metod). Rola

wymienionych metod we

wspomaganiu decyzji

4

4. Formułowanie i rozwiązywanie zadań

decyzyjnych z wykorzystaniem

wybranych narzędzi informatycznych

10

Definicje i pojęcia podstawowe

Warunki zaliczenia

•Test na ostatnich zajęciach – na

podstawie wykładu

•Zadanie do wykonania na

ostatnich zajęciach

Definicje i pojęcia podstawowe

Literatura obowiązkowa

1.Flakiewicz. W, Systemy informacyjne w

zarządzaniu Wydawnictwo C.H.Beck,
Warszawa 2002

2.Zieliński J, Inteligentne systemy w

zarządzaniu, teoria i praktyka, Wydawnictwo
Naukowe PWN, 2000

3.Lasek M , Data Mining zastosowania w

analizach i ocenach klientów bankowych,
Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa

4.Bubnicki Z. : Podstawy informatycznych

systemów zarządzania, Wydawnictwo
Politechniki Wrocławskiej, 1993

Definicje i pojęcia podstawowe

Literatura uzupełniająca

1.Turaban E, McLean E, Wetherbe J: Information

Technology for Management, John Wiley &
Sons, 2002

2.Wierzbicki P, Makowski M, Wessels J.: Model-

Based Decision Support Methodology with
Environmental Applications, Kluwer Academic
Publishers, 2000

3.Hall A.D.: Podstawy Techniki Systemów, PWN,

Warszawa 1968

4.Czermiński J. : Systemy Wspomagania Decyzji

w Zarządzaniu Przedsiębiorstwem, TNOiK,
Toruń 2002

Definicje i pojęcia podstawowe

Zarządzanie

Przez zarządzanie (ang. management)
rozumiemy zwykle sterowanie lub
kierowanie złożonymi czynnościami, w
których realizacji uczestniczą. ludzie i różne
środki materialne

Bubnicki Z. : Podstawy informatycznych systemów zarządzania, Wydawnictwo
Politechniki Wrocławskiej, 1993

Zarządzanie – proces w którym realizuje
się cele organizacji wykorzystując
potrzebne zasoby (ludzie, pieniądze,
energia, materiały, przestrzeń, czas).

Turaban E, McLean E, Wetherbe J: Information Technology for Management, John Wiley &
Sons, 2002

Definicje i pojęcia podstawowe

Regulacja

REGULATOR

SYSTEM

REGULOWANY

decyzj
a

meldunki
zwrotne

WE

norma sterująca

WY

porównanie

Definicje i pojęcia podstawowe

Sterowanie

Sterowanie jest procesem
podobnym do regulacji z tą
różnicą że sterownik ma
możliwość modyfikacji normy
sterującej

Definicje i pojęcia podstawowe

Zarządzanie

1.Część regulująco – sterująca

2.Część społeczno – polityczna

dotycząca

- Norm społeczno gospodarczych i

politycznych

- Stopnia centralizacji decyzji
- Stopnia swobody decyzyjnej

Definicje i pojęcia podstawowe

Decyzja

Decyzja - wybór jednego działania z pewnej
ilości działań możliwych w danym momencie
lub świadome powstrzymanie się od wyboru

]. Runiański, Przed decyzjq, PWE, Warszawa, 1965,

Definicje i pojęcia podstawowe

Zagadnienia podejmowania decyzji

Decyzje które
należy podjąć

1

2

3

4

5

6

środ
ki

cele

jeden
wymiar

n wymiarów

miary
ilościowe

miary jakościowe

pewność p=0 lub
p=1
ryzyko
0<p<1

Jedna
jednostka

n jednostek

Automatyczn
e

odwołujące
się do
autorytetu

matematycz
ne

synteza
wartości

odwołujące
się systemów
etycznych

prób i
błędów

cele lub środki

liczba wymiarów

mierzalność wymiarów

Niepewność
(niewiedza) p
przestaje mieć
znaczenie

niepewność

liczba jednostek

rodzaje kryterium decyzji

Definicje i pojęcia podstawowe

Proces podejmowania decyzji – przepływ informacji

Otoczenie
wewnętrzne

Otoczenie
zewnętrzne

Ocena

informacji

Analiza
ilościow
a

Analiza
jakościo
wa

Interpretacja:
Czy znaleziono
problem ?

Decyzja: co
zrobić z
problemem

Definicje i pojęcia podstawowe

Fazy procesu podejmowania decyzji

Faza wstępna

Faza projektowania

Faza wyboru

Cele
Poszukiwanie procedur
Zbieranie danych
Identyfikacja problemu
Klasyfikacja problemu

Formułowanie modelu

Określenie kryteriów

wyboru

Poszukiwanie rozwiązań

alternatywnych

Przewidywane wyniki

Model

Analiza wrażliwości

Wybór najlepszego

rozwiązania

Plan implementacji

Projekt systemu kontroli

Implementacja

rozwiązania

Otoczenie

niepowodzenie

sukces

testowanie

kontrola poprawności

Definicje i pojęcia podstawowe

Co daje modelowanie ?

Model jest uproszczoną reprezentacją
rzeczywistości

Turaban E, McLean E, Wetherbe J: Information Technology for Management, John Wiley &
Sons, 2002

Modelem systemu jest jego precyzyjny
formalny opis, w którym występują
określone wielkości, przedmioty i symbole –
nadający się do zapisu w komputerze

Bubnicki Z. : Podstawy informatycznych systemów zarządzania, Wydawnictwo
Politechniki Wrocławskiej, 1993

Pewien system M jest modelem innego
systemu O (zwanego oryginałem) jeśli
między M i O zachodzą określone
współzależności (relacje) pozwalające na
postawienie pewnych wniosków co do O
na podstawie obserwacji M

A. Rokicka-Broniatowska: Wstęp do informatyki gospodarczej, Hobbit, Warszawa 2002

Definicje i pojęcia podstawowe

Co daje modelowanie ?

• Koszt eksperymentów wykonywanych na modelu

jest dużo niższy od eksperymentów wykonywanych
na realnym systemie

• Model umożliwia skrócenie skali czasu
• Manipulowanie modelem jest dużo prostsze niż

manipulowanie realnym systemem

• Koszt popełnianych błędów jest mniejszy
• Model umożliwia oszacowanie ryzyka związanego

z niepewnością przesłanek branych pod uwagę w
procesie podejmowania decyzji

• Modele matematyczne umożliwiają na analizę

bardzo wielu alternatywnych rozwiązań

• Posługiwanie się modelami ma wpływ na proces

uczenia się

Definicje i pojęcia podstawowe

Rodzaje modeli

• Modele ikoniczne (skalowalne)
• Modele analogowe

• Modele matematyczne

(ilościowe)

• Modele mentalne

Definicje i pojęcia podstawowe

Własności modelu

• Względność
• Użyteczność

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy Wspomagania Decyzji SWD

System wspomagania decyzji (SWD) jest to
system informatyczny który rozwiązuje słabo
ustrukturalizowane i nieustrukturalizaowane
problemy wykorzystując dane i modele pod
kontrolą użytkownika

Turaban E, McLean E, Wetherbe J: Information Technology for Management, John Wiley &
Sons, 2002

Systemy Wspomagania Decyzji - SWD
(Decision Support Systems - DSS), stanowią
klasę systemów informacyjnych,
orientowanych na wspomaganie procesu
decyzyjnego odnoszonego do wystarczająco
lub słabo ustrukturyzowanych problemów
decyzyjnych.

Flakiewicz. W, Systemy informacyjne w zarządzaniu Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
2002

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD a inne klasy systemów informatycznych

•Systemy transakcyjne

•Systemy wspomagania decyzji

•Systemy Informowania

Kierownictwa (Executive
Support Systems)

•Systemy inteligentne

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy transakcyjne - cechy

• Są zorientowane dziedzinowo, stanowiąc dla

każdej z dziedzin główną bazę informacyjną;

• Są zintegrowane w różnym stopniu;
• Zajmują się niemal wyłącznie bieżącą

ewidencją zdarzeń gospodarczych;

• Realizują proste procedury przetwarzania

danych, przygotowują raporty sprawozdania
z bieżacei działalności SG;

• Pośrednio obsługują decyzje programowalne,

(powtarzalne i zrutynizowane)

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD - cechy

•SWD pozwala usprawnić osąd osoby decydującej

na temat istoty problemu decyzyjnego i/lub
wariantów dopuszczalnych rozwiązania tego
problemu

•SWD może być przeznaczony dla różnych

poziomów zarządzania

•SWD może wspomagać zarówno pojedyncze

decyzje, jak i ich określoną sekwencję;

•Przyjazność
•Elastyczność
•SWD wykorzystuje różne modele formalne,

ułatwiające analizę i podejmowanie decyzji oraz
umożliwia dostęp do różnych źródeł danych i
informacji;

•SWD umożliwia symulację zdarzeń oraz analizę

wrażliwości

Definicje i pojęcia podstawowe

SIK (ESS)- cechy

•Operuje na danych i informacjach

dotyczących procesów zachodzących w
ramach SG i jego otoczeniu;

•Rozwiązywanie problemów decyzyjnych

istotnych dla funkcjonowania SG, przeważnie
rozpatrywanych w długich, wieloletnich
przedziałach czasowych,

•Rozwiązywanie problemów

charakteryzujących się niepewnością co do
zamierzonych rezultatów,

• Rozwiązywanie problemów nagłych (nawet o

bieżącym charakterze) o kluczowym
znaczeniu dla SG.

•Wyniki podawane są w syntetycznej formie

często z wykorzystaniem grafiki (wykresy)

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy inteligentne- cechy

•Dotyczą problemów słabo

ustrukturalizowanych lub nie
ustrukturalizowanych

•Mogą przetwarzać wiedzę

rozmytą

•Mogą opierać się na wiedzy

niepewnej

•Posiadają własność

automatycznego uczenia

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD - architektura

Inne

systemy

informatyczne

Zarządzanie

danymi

Zarządzanie

modelami

Zarządzanie

wiedzą

Interfejs

użytkownika

Zarządzający

Dane

zewnętrz

ne lub

wewnętrz

ne

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD - klasyfikacja

•Indywidualne

•Grupowe

•Organizacyjne

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy wspomagania decyzji grupowych

(GDSS)

Systemy Wspomagania Decyzji
Grupowych

(Group Decision Support

Systems GDSS) - są to systemy
komputerowe wspomagające grupowe
rozwiązania i decyzje dotyczące
problemów o słabej strukturze, mające
jednocześnie na celu wzmacnianie
pozytywnych i minimalizowanie
negatywnych stron takiego sposobu
decydowania.

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy Wspomagania Decyzji Grupowych

(GDSS)

Systemy Wspomagania Decyzji Grupowych
obejmują:

• elektroniczne kwestionariusze

charakteryzujące zasoby danych stojących
do dyspozycii systemu;

• narzędzia wspomagania tzw. „burzy

mózgów".

• narzędzia głosowania, uwzględniające

obliczanie wyników oraz ranking oddanych
głosów za daną koncepcją;

• narzędzia pomiaru ryzyka w zgłaszanych

propozycjach rozwiązania problemu

• słowniki grupowe, zapewniające zgodność

rozumienia pojęć używanych ' czasie trwania
obrad

Definicje i pojęcia podstawowe

Systemy Wspomagania Decyzji Grupowych

(GDSS)

W systemach GDSS można
wyróżnić trzy poziomy:

•poziom wspomagania procesów

współpracy uczestników

•poziom wspomagania

podejmowania decyzji

•poziom reguł porządkowych

Definicje i pojęcia podstawowe

Organizacyjne Systemy Wspomagania Decyzji

(ODSS)

Organizacyjne Systemy
Wspomagania Decyzji (ODSS)
rozwiązują kompleksowe problemy
dotyczące przedsiębiorstwa. Np.
tworzenie planu marketingowego
dla poszczególnych działów a
następnie budowa budżetu.

Hackathorn, R. D., and P. G. Keen, "Organizational Strategies or Personal Computing in
Decision Support Systems," MIS Quarterly, September 1981.

Definicje i pojęcia podstawowe

Organizacyjne Systemy Wspomagania Decyzji

(ODSS)

ODSS

Zarządzanie

zadaniami

Zarządzanie

pracownikami

Zarządzanie

zapasami

Zarządzanie

finansami

Planowanie

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD – klasyfikacja funkcjonalna

•Oparte na modelach

matematycznych

•Oparte na hurtowni danych

•Oparte na bazie wiedzy
•WEB-based SWD

•Hybrydowe

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD – oparte na modelach matematycznych

Problem

Narzędzie

Alokacja zasobów

Programowanie liniowe i

nieliniowe

Zarządzanie projektami

PERT, CPM

Kontrola zapasów

Modele kontroli zapasów,

symulacja

Prognozowanie

Analiza regresji, modele

prognostyczne

Transport i dystrybucja

towarów

Modele transportowe

Przewidywanie zachowań

rynku

Łańcuchy Markova,

symulacja dynamiczna

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD – oparte na hurtowniach danych

Dane

wewnętrzne

Dane

zewnętrzne

Dane

personalne

Hurtownia

danych

Data

marts

Data

marts

OLAP,

Zapytania,

SWD

Eksploracja

danych

Prezentacje

Decyzje

Zarządzanie

wiedzą

Zarządzanie

Łańcuchem

Dostaw

CRM

Gospodarka

Elektroniczna

Strategie

Inne

Meta dane

Źródła danych

Analiza danych

Wyniki

Rozwiązania

Definicje i pojęcia podstawowe

SWD – oparte na wiedzy

Moduł

wnioskujący

Interfejs

użytkownika

Baza wiedzy

Baza modeli

Definicje i pojęcia podstawowe

WEB - based SWD

Przeglądarka

internetowa

WEB serwer

Generator

zapytań

Hurtownia

Danych

Żądanie
HTML

Common Gateway
Interface

SQL

Definicje i pojęcia podstawowe

SI we współczesnym przedsiębiorstwie

Rodzaje decyzji

Poziom

operacyjny

Poziom

taktyczny

Poziom

strategiczny

Rozwiązania

Ustrukturalizow

ane

Należności,

Obsługa

zamówień

Analiza

budżetu,

prognozowanie

krótkoterminow

e, zarządzanie

projektami

Zarządzanie

finansami,

systemy

dystrybucyjne

Informatyczne

systemy

Zarządzania,

systemy

transakcyjne

Słabo

ustrukturalizow

ane

Planowanie

produkcji,

kontrola

zapasów

Tworzenie

budżetu,

Tworzenie

systemów

motywacyjnych

Budowa

nowego

obiektu,

ubezpieczenia,

tworzenie

nowego

produktu

SWD

Nie

ustrukturalizo-

wane

Akceptacja

kredytów,

dobór

opakowań

Negocjacje,

Obsada

stanowisk

Tworzenie

nowych

technologii,

polityka

socjalnej

SWD

SE

Sztuczne sieci

neuronowe

Rozwiązania

Informatyczn

e systemy

Zarządzania

SWD

SIK

SE

Sztuczne Sieci

Neuronowe,

SWD, SIK

SE

Systemy Wspomagania decyzji

Operacje

•Symulacja
•Analiza wrażliwości
•Analiza „Co jeśli ?”
•Poszukiwanie celu
•Wnioskowanie
•Szukanie reguł klasyfikacji

obiektów

•Eksploracja danych

Systemy Wspomagania decyzji

Narzędzia

•Narzędzia SWD

•Generatory SWD
•Aplikacje SWD

Business Intelligence

Definicje

Bussiess Intelligence jest to architektura
zintegrowanych, operacyjnych i decyzyjnych
aplikacji i systemów baz danych,
zawierających zarówno znormalizowane jak i
zdenormalizowane dane, które umożliwiają
pracownikom biznesowym dostęp do
informacji oraz wspierają ich przy
podejmowaniu ważnych decyzji biznesowych

Adelman, Sid, Larissa T. Moss, Majid Abai, Data Strategy,
Addison-Wesley Professional, 2005

Business Intelligence

Definicje c.d.

Bussiess Intelligence - zdolność
przeprowadzania dogłębnych analiz
szczegółowych danych biznesowych
i stosowania technik data mining w celu
dostarczenia prawdziwych i
istotnych informacji dla użytkowników
biznesowych

Adelman, Sid, Larissa T. Moss, Majid Abai, Data Strategy,
Addison-Wesley Professional, 2005

Business Intelligence

Działania biznesowe

Bussiess Intelligence – wspiera następujące
działania biznesowe:
•wielowymiarowe analizy, np. analizy OLAP

(on-line analytical processing)

•analizy ad-hoc
•data mining
•prognozowanie
•analizy biznesowe
•przygotowanie karty wyników
•wizualizacja danych
•tworzenie zapytań

Business Intelligence

Działania biznesowe c.d.

•zarządzanie wiedzą,
•budowa portalu korporacyjnego
•eksploracja wiedzy z danych tekstowych
•głosowych, zdjęć i innych

danych niestrukturalnych

•tworzenie kokpitów menedżerskich