Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

wybór metod nauczenia

wybór metod nauczenia

odpowiednich dla

odpowiednich dla

realizacji celów

realizacji celów

kształcenia.

kształcenia.

Bibliografia:

Bibliografia:

Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wyd.
Akad. "Żak", Warszawa 1991.
Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki ogólnej. Pol.
Oficyna Wydaw. BGW, Warszawa 1996.
Kruszewski K.: Sztuka nauczania. Czynności
nauczyciela. Wyd. PWN, Warszawa 1995.

Metoda nauczania

Metoda nauczania

- systematycznie stosowany

- systematycznie stosowany

sposób pracy nauczyciela z uczniami,

sposób pracy nauczyciela z uczniami,

umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz

umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz

z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce,

z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce,

jak również rozwijanie zdolności

jak również rozwijanie zdolności

i zainteresowań umysłowych. Termin „metoda”

i zainteresowań umysłowych. Termin „metoda”

pochodzi od greckiego słowa methodos co

pochodzi od greckiego słowa methodos co

znaczy badanie, droga dochodzenia do prawdy.

znaczy badanie, droga dochodzenia do prawdy.

Metoda odpowiada na pytanie jak uczyć? Celem

Metoda odpowiada na pytanie jak uczyć? Celem

może być np. sprawdzenie wiadomości - stosując

może być np. sprawdzenie wiadomości - stosując

metodę pogadanki utrwalającej

metodę pogadanki utrwalającej

.

.

*Według Wincentego Okonia

Metoda nauczania

Metody nauczania

Metody nauczania

Według

Według

Czesława

Czesława

Kupisiewicza

Kupisiewicza

Według

Według

Wincentego

Wincentego

Okonia

Okonia

Oglądowe(pokaz,

Oglądowe(pokaz,

pomiar)

pomiar)

Słowne (opowiadanie,

Słowne (opowiadanie,

wykład, pogadanka,

wykład, pogadanka,

dyskusja, praca z

dyskusja, praca z

książką)

książką)

Praktyczne

Praktyczne

(laboratorium, zajęcia

(laboratorium, zajęcia

praktyczne)

praktyczne)

Gry dydaktyczne

Gry dydaktyczne

(symulacyjne,

(symulacyjne,

inscenizacyjne, burza

inscenizacyjne, burza

mózgów)

mózgów)

Podające (dyskusja,

Podające (dyskusja,

wykład, praca z

wykład, praca z

książką)

książką)

Problemowe

Problemowe

(klasyczna metoda

(klasyczna metoda

problemowa,

problemowa,

przypadków,

przypadków,

sytuacyjna, burza

sytuacyjna, burza

mózgów, inscenizacji

mózgów, inscenizacji

gry dydaktyczne,

gry dydaktyczne,

mikronauczanie)

mikronauczanie)

Eksponujące

Eksponujące

(impresyjne,

(impresyjne,

ekspresyjne)

ekspresyjne)

Metody praktyczne

Metody praktyczne

(ćwiczebna, realizacje

(ćwiczebna, realizacje

zadań, wytwórcze)

zadań, wytwórcze)

Według Kupisiewicza

Według Kupisiewicza

Oparte na obserwacji:

Demonstrowanie uczniom naturalnych przedmiotów lub ich
modeli a także zjawisk, wydarzeń, procesów oraz objaśnianie
ich cech to POKAZ.

Natomiast POMIAR pozwala określić ilościową stronę
badanych obiektów, zjawisk i procesów za pomoce
odpowiednich jednostek miar.

Pokaz i pomiar należą zatem do grup metod oglądowych,
mających dużą wartość dydaktyczną. Najważniejszą wartością
dydaktyczną ma forma pokazu, której przedmiotem są
naturalne rzeczy, zjawiska i procesy, występujące w ich
naturalnym otoczeniu.Jeśli tego rodzaju pokaz jest
niemożliwy do zrealizowania, wówczas eksponuje się okazy
naturalne
w sztucznym środowisku, albo też pomoce naukowe będące
zastępnikiem tych okazów. Pomoce te, mówiąc najogólniej,
można podzielić na trójwymiarowe np. modele i
dwuwymiarowe tj. obrazy.

Oparte na słowie:

Opowiadanie: zaznajomienie uczniów z określonymi rzeczami,
zjawiskami, wydarzeniami, procesami w formie ich słownego
dynamicznego opisu. Powinno być formułowane jasno,
zwięźle
i plastycznie, aby mogło stanowić wzór dla uczniów, których
należy uczyć poprawnego wyrażania.

Opis: dotyczy charakterystyki cech, budowy, struktury,
układów statycznych.

Wykład: przekazywanie uczniom informacji, aktywizuje
myślenie hipotetyczno- dedukcyjne, tok logiczny i struktura
systematyczna. Przedmiotem wykładu jest opis złożonych
układów rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów zachodzących
między nimi związkami
i zależnościami głównie o charakterze przyczynowo-
skutkowym. Posługiwać się nim można dopiero od wyższych
klas szkoły podstawowej, uczniów powinno się przygotować
poprzez: zaznajomienie ich z celem i tematem, kontrolę
notatek, ocenę treści i zakresu opanowanych informacji oraz
stopniowe wydłużanie czasu wykładu.

Pogadanka: zmusza uczniów do pracy myślowej, polega na
rozmowie nauczyciela z uczniami, uczniowie przechodzą w
stan wiedzy z niewiedzy, Rodzaje pogadanki to: wstępna
służąca zaznajomieniu uczniów z nowym materiałem,
syntezująca oraz utrwalająca. Pytania zadawane przez
nauczycieli podczas pogadanki powinny być jasne i
jednoznaczne dla uczniów.

Dyskusja: polega na wymianie poglądów na określony temat,
warunkiem jej jest więc przygotowanie uczniów do niej pod
względem merytorycznym i formalnym, jest to metoda dla
najstarszych klas podstawowych i średnich.
 
Praca z książką: umiejętność płynnego czytania oraz robienia
notatek jest tu niezbędna dla tej metody, sprawne czytanie i
celowe wybieranie książek jest również istotne. Należy
zaznajomić ucznia z stadiami lektury (wstępna orientacja,
pobieżne przeglądanie, lektura pogłębiona) a także
z katalogiem bibliotecznym. Czytanie prasy codziennej u
starszych uczniów budzi ich nowe potrzeby intelektualne.
 

Oparte na działalności praktycznej :

Metody te polegają na samodzielnym prowadzeniu
eksperymentów,
i dzielą się na dwie:

1) tradycyjna metoda laboratoryjna: polega na tym, iż
nauczyciel gromadzi pomoce i mówi uczniom jak wykonać
eksperyment

2) problemowa metoda laboratoryjna: wdrażanie dzieci do
dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych
problemów teoretycznych
i praktycznych podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych.
Problem jest niejako środkiem ciężkości pracy nauczyciela i
ucznia, skłania to uczniów do samodzielnej pracy.

Metoda zajęć praktycznych polega na tym, że dominuje
stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych, tak
więc na plan pierwszy wysuwa się tu rozwijanie umiejętności
stosowania teorii w praktyce, wiążące się jednak stale ze
zdobywaniem i pogłębianiem wiedzy.

Metody gier dydaktycznych

Gry dydaktyczne mają duże znaczenie w procesie kształcenia
ze względu na rozwijanie u dzieci aktywności, samodzielności
i pomysłowości. Metody gier dydaktycznych łączą różne
sposoby poznawania rzeczywistości poprzez słuchanie,
oglądanie, działanie, przeżywanie. Wszystkie działania
pobudzają dziecko do myślenia. Mają one nie tylko wartości
dydaktyczne, ale także terapeutyczne i wychowawcze. Uczą
poszanowania przyjętych norm, umożliwiają współdziałanie,
uczą dyscypliny, sprzyjają uspołecznieniu, przyzwyczajają
zarówno do wygrywania jak i do przegrywania. Gry
dydaktyczne są ważną grupą metod nauczania i wychowania.

Do grupy metod gier dydaktycznych zaliczamy:

- metodę sytuacyjną
- metodę symulacyjną
- metodę inscenizacyjną
- burzę mózgów

Burza mózgów – inaczej giełda pomysłów stosowana jest do
poszukiwania niekonwencjonalnych rozwiązań, określonych
problemów technicznych, naukowych i społecznych. W szkole
zachęca uczniów do spontanicznej eksplozji hipotez
(pomysłów) umożliwiających rozwiązanie niestereotypowego
zadania na zasadzie „pierwsza myśl najlepsza”
– problemy rozwiązuje się na intuicji, wyobraźni, przeczuciu.

Metoda symulacyjna – wdraża uczniów do wszechstronnej
analizy problemów poprzez stymulowanie ich w toku zajęć
szkolnych tzn. przedstawianie określonego fragmentu
rzeczywistości w sposób uproszczony, ułatwiający obserwację
lub manipulowanie nim poprzez rysunek, modele, mapy
plastyczne, makiety, wzory matematyczne, a także różnorakie
zabawy i gry.

Metoda inscenizacji – może ona przybierać różne formy np.
odtwarzania wydarzeń fikcyjnych lub autentycznych. Może
ona obejmować równocześnie liczne grono uczniów i być
wykorzystywana do celów wychowania intelektualnego oraz
emocjonalnego.

Metoda sytuacyjna – służy wyrabianiu u uczniów umiejętności
dokonywania wszechstronnej analizy problemów składających się
na tzw. sytuację trudną,
a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji oraz
wskazywania przewidywanych następstw, poczynań zgodnych z
tymi decyzjami. Odnosi się zazwyczaj do sytuacji fikcyjnych choć
prawdopodobnych.

Według Wincentego Okonia

Według Wincentego Okonia

I. Metody asymilacji wiedzy, zwane

podającymi, słownymi – oparte

głównie na aktywności poznawczej o

charakterze reproduktywnym:

a) Pogadanka – rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie

nauczyciel zna odpowiedź, ma potrójne zastosowanie:
wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca.

b)

Dyskusja – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub
tylko uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się
do poglądów innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany
dyskusji: wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie
przekonań młodzieży, uzupełnienie własnej wiedzy.

c) Wykład – bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie
wiadomości. Sztuka wykładania – wiązanie treści wykładu z
życiem, trafne przykłady, staranne wysławianie się, logiczna
całość, systematyczna treść.

Typy wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana
bezpośrednio w gotowej do zapamiętania postaci), problemowy
(problem naukowy lub praktyczny), konwersatoryjny
(przeplatanie fragmentów mówionych
z wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy
praktycznymi).

d) Opis – wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis
krajobrazu.

e) Opowiadanie – przedstawienie akcji przebiegającej w
określonym czasie, przedstawienie biografii, wypraw
geograficznych, odkryć naukowych.

f) Praca z książką – opanowanie sposobów posługiwania się
książką oraz wykorzystywania środków masowych (czasopism,
radio, telewizja, nagrania). Sposoby: uczenie się z
podręcznika, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą
uzupełniającą.

a) klasyczna metoda problemowa – dominacja uczenia
się nad nauczaniem

b) metoda przypadków – polega na
rozpatrzeniu przez grupę opisu jakiegoś
przypadku
c) metoda sytuacyjna – wprowadzenie uczniów
w jakąś złożoną sytuację
d) giełda pomysłów – zespołowe wytwarzanie
pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania
e) mikronauczanie – uczenie się złożonych
czynności praktycznych
f) gry dydaktyczne – wspólna cecha:
pierwiastek zabawy

II. Metody samodzielnego dochodzenia do

wiedzy.

Zwane problemowymi, oparte na twórczej aktywności

poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu problemów.
Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej,
przekształcając ją w wiedzę czynną oraz sprzyjają
wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w
praktyce.

III. Waloryzacyjne zwane eksponującymi o

dominacji aktywności emocjonalno-artystycznej.

a) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo

w odbiorze dzieła np. czytamy literaturę, oglądamy
wystawę

b) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu dzieła

IV. Metody praktyczne – przewaga aktywności

praktyczno-technicznej (na zajęciach

zawodowych wychowanie przez pracę).

a) metody ćwiczebne – usprawnienie do zadań wytwórczych

b) metody realizacji zadań wytwórczych – bezpośrednia

realizacja np. mogą one polegać na kierowaniu zajęciami,
w czasie których uczniowie wykonują prace użytkowe z
drewna, szkła, metalu czy mas plastycznych.

Aktywne uczenie ma wiele zalet.Między innymi angażuje
różne zmysły ucznia, co pozwala na lepsze zrozumienie i
zapamiętanie nauczanych treści - zgodnie ze stożkiem
Dale' a, ilustrującym skuteczność metod podawczych i
aktywnych.

 
Ludzie generalnie pamiętają:

10% tego, co słyszą ( wykład )
20% tego, co widzą ( demonstracja )
40% tego, o czym rozmawiają ( dyskusja )
90% tego, co robią ( inscenizacja )

Uczmy się aktywnie

Cele kształcenia według Okonia to coś, do czego
dążymy w procesie kształcenia, świadomie i
założone efekty, które chcemy osiągnąć w procesie
kształcenia.

Cel dydaktyczny według Arendsa- komunikaty
wyrażające zamiary nauczyciela, jak powinni
zmieniać się uczniowie; są to niby "mapy drogowe"
pomagają nauczycielowi i jego uczniom zorientować
się, dokąd zmierzają, w którym momencie znaleźli
się w danym miejscu.

Konstytutywne cechy celu: twórczy, realny,
osiągalny, wykonalny, konkretny, dostrzegalny,
logiczny, rzeczowy, precyzyjny.

Cel kształcenia

Funkcje celu:

Funkcje celu:

-organizacyjna- całe nasze działanie

-koordynacyjna- punkt odniesienia

-ukierunkowująca- nasze działania, dążenia

-zapewniająca trwałe wartości

-motywująca, regulacyjna

Hierarchia celów:

-rozwój osobowości

-kształtowanie postaw, wartości, światopoglądu

-przygotowanie do samorozwoju

-poszerzanie wiadomości

Znaczenie celów kształcenia w

procesie edukacyjnym

.

- stanowią podstawę planowania i organizowania działań
uczestników procesu kształcenia

- są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego.
(Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym).

- stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania
innych elementów procesu kształcenia. Są wyznacznikiem
doboru i układu treści kształcenia, podstawowym kryterium w
doborze metod, form organizacyjnych i środków
dydaktycznych

Czynnikami determinującymi dobór metod nauczania w
procesie dydaktycznym są: cele, treści, zadania dydaktyczne,
wiek uczniów
i kwalifikacje nauczyciela. Nie znaczy to jednak, że
poszczególne grupy metod lub pojedyncze metody należące
do tych grup trzeba wiązać rygorystycznie np. z określonymi
fazami rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży. Kryteria
doboru metod nauczania mają nie tyle charakter wykluczający
co raczej ukierunkowujący, wskazujący tendencje główne
aczkolwiek nie jedyne. Dlatego też jednostronność w
posługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi czy
praktycznymi nie zapewnia dobrych wyników pracy
dydaktycznej. Takiej właśnie jednostronności przeciwstawia
się postulat racjonalnego łączenia ze sobą różnych metod
pracy dydaktycznej. Sposoby pracy z dziećmi i młodzieżą

nauczyciel

powinien dobierać w zależności od: wieku uczniów,

charakterystycznych właściwości poszczególnych
przedmiotów nauczania, celów i zadań dydaktycznych, które
ma zrealizować w czasie danej lekcji.

 

Czynniki determinujące dobór

metod nauczania