1

Dziecko jako 
pacjent

Stomatologia wieku rozwojowego

V rok Stomatologii
Akademia Medyczna we Wrocławiu
rok akademicki 2003/04

 

2

 

Dziecięca Poradnia 
Stomatologiczna 



Wyposażenie gabinetu 
stomatologicznego



Poczekalnia



Pomieszczenie do zabiegów 
profilaktycznych

 

3

 

Zespół Stomatologiczny

(lekarz-higienistka-asystentka)



Higienistka:działalność oświatowo-
zdrowotna



Asystentka stomatologiczna: czynna 
pomoc w działalności leczniczej



Lekarz stomatolog: kompetencje lekarskie i 
pozalekarskie

 

4

 

Czynniki kształtujące 
zachowanie dziecka na I 
wizycie



Negatywne doświadczenia ogólno-
medyczne (własne)



Wpływ rodziny i najbliższego otoczenia 
dziecka



Wiek 



Przyczyna I wizyty stomatologicznej



Niewłaściwe przygotowanie dziecka przez 
opiekunów

 

5

 

I wizyta Dziecka 

(schemat)

1.

Poczekalnia (wstępne zapoznanie)

2.

Zaproszenie do gabinetu

3.

Posadzenie dziecka na fotelu 

stomatologicznym

4.

Wykonanie zaplanowanych czynności 

(adaptacja, przegląd jamy ustnej)

5.

Podziękowanie (nagradzanie dziecka 

słowne lub upominek)

6.

Rozmowa z opiekunem

7.

Pożegnanie dziecka

6

 

 

Kształtowanie 
postawy dziecka

Najczęściej stosuje się 
metodę TSD :
Tell – Show - Do

 

 

7

Etapy rozwoju 
dziecka

 

9

 

•

  silnie związane z matką

•

  z matką czuje się bezpiecznie, mimo że nowe 

otoczenie 
    napawa   je lękiem

•

  rozłączenie z osobami bliskimi wpływa niekorzystnie 

na 
    psychikę

•

  zmienność zainteresowań

•

  kontakt werbalny

–

  długi okres czasu wymagany jest do dostosowania 

się 
     do nowej sytuacji

–

  dziecko przyjmowane jest na kolanach matki/ojca

–

  wizyta powinna trwać krótko

Dziecko

 

 do

 3 roku życia

 3 roku życia

 

10

 

•  duża aktywnośc fizyczna i psychiczna

•  łatwość nawiązania kontaktu

•  stymulacja do współpracy

Dziecko w wieku 

Dziecko w wieku 

przedszkolnym

przedszkolnym

 

11

 

•  na ogół dobra współpraca

•  duży lęk przed bólem

•  leczenie rozpoczynać od niebolesnego zabiegu

Dzieci młodsze w wieku 

Dzieci młodsze w wieku 

szkolnym

szkolnym

 

12

 



 dobra współpraca



 odwoływanie się do ich 

odpowiedzialności 



 i możliwości kierowania własnym 

działaniem

Dzieci starsze w wieku 

Dzieci starsze w wieku 

szkolnym

szkolnym

 

13

 

Wskazówki 
pomocne w postępowaniu leczniczym

Poznać dziecko  i jego problem

Poznać dziecko  i jego problem

•

 wizytę rozpocznij rozmową na tematy interesujące dziecko

•

 zapoznaj ze sprzętem i wyjaśnij jego przeznaczenie i 

działanie

•

 wykonaj na wstępie niebolesny zabieg

•

 wyjaśnij sukcesywnie poszczególne etapy 

przeprowadzanego 
   leczenia

•

 pracuj spokojnie, unikaj gwałtownych ruchów i brzęku 

instrumentów

•

 stwarzaj sytuacje,  w których dziecko współuczestniczy 

   w przeprowadzaniu zabiegu

•

 skoncentruj uwagę  na dziecku, ogranicz rozmowę z innymi 

osobami

•

 podkreślaj często zasługi dziecka wynikające ze 

współuczestnictwa 
  w zabiegu

•

 nagradzaj małego pacjenta po zabiegu, nawet gdy jego 

zachowanie
   nie było w pełni zadowalające

 

14

 

Dziecko maltretowane

(zespół dziecka krzywdzonego)

1.

Zaniedbanie

2.

Przemoc fizyczna

3.

Przemoc psychiczna

4.

Nadużycia seksualne

 

19

 

Rozpoznanie przemocy 
fizycznej:

Rodzaj urazu:



Krwiaki zwłaszcza na widocznych częściach ciała ( na 
twarzy, ramionach, nogach), odciski palców



Bolesne obrzmienia, obrzęki okostnej, występujące obok 
nowe i stare złamania (widoczne w rtg)19



Odciski palących się przedmiotów (papierosy)



Liczne blizny na skórze

Urazy nieodpowiednie do wieku: uszkodzenia wewnętrzne, 

złamania kości, urazy głowy, sińce u dzieci poniżej 4 
roku, a w szczególności poniżej 1 roku życia.

 

20

 

Rola lekarza stomatologa

1.

Udzielenie pomocy medycznej oraz ocena 
obrażeń

2.

Dokumentacja zmian 

3.

Przy podejrzeniu (skonsultować), a po 
rozpoznaniu przestępstwa powiadomić 
odpowiednie instytucje (dokładne badania 
przeprowadzają odpowiednio wykwalifikowane 
służby medyczne i psycholodzy)

4.

Instytucje interwencyjne dla miasta Wrocław

 

21

 

Dziecko niepełnosprawne

( według ŚOZ)

Niepełnosprawne dziecko to osoba, która 

w ciągu dłuższego czasu doznała 
odsunięcia, wskutek fizycznego lub 
umysłowego stanu, od pełnego 
uczestnictwa w normalnej aktywności 
swojej grupy wiekowej- łącznie z 
aktywnością społeczną, wypoczynkową, 
i zdolnościami wrodzonymi.

 

22

 

Dyspanseryzacja 

(według Polskiego Słownika Medycznego)

Czynne poradnictwo, stała opieka 

lecznicza nad dziećmi i młodzieżą 
szkolną,obejmuje zapobieganie i 
leczenie, polega na wczesnym 
wykryciu uczniów zagrożonych chorobą 
lub będących we wczesnych etapach 
rozwoju choroby, w celu roztoczenia 
specjalistycznej opieki lekarskiej.

 

23

 

Dyspanseryzacja 

(według ŚOZ)

To przede wszystkim czynne poradnictwo, 

które jest jedną z podstawowych form 
zapobiegawczego i leczniczego działania 
w stosunku do ogółu ludności. Wynika z 
tego, że pewne grupy populacji mają 
zwiększoną opieką i nadzór medyczny.

Dotyczy to również dzieci specjalnej troski.

 

25

 

Podział według współpracy z 
pacjentem 

1.

Współpracujących

2.

Warunkowo współpracujących

3.

Nie współpracujących

 

26

 

Lekarz współpracujący z 
pacjentem niepełnosprawnym

1.

Ocenia stan zdrowia, wiek ze względu na 
skłonność do chorób jamy ustnej, określa czas 
obserwacji i termin badań kontrolnych

2.

Posiada kompetencje poza lekarskie (elementy 
psychologii wieku rozwojowego)

3.

Właściwe podejście do pacjenta i jego 
opiekunów

 

27

 

Problemy zdrowotne u 
pacjentów niepełnosprawnych

1.

Próchnica i choroby przyzębia

2.

Urazy zębów i lub korzeni, kości głowy

3.

Przeciążenia zębów (bruksizm, 

parafunkcje)

4.

Wady szczękowo-zgryzowe

 

28

 

Leczenie stomatologiczne

1.

Właściwa profilaktyka planowana w 
zależności od rozpoznania

2.

Leczeniu próchnicy i jej powikłań

3.

Rekonstrukcja uzębienia 
(uzupełnienia wyłącznie stałe)

4.

Kontrole co 3 miesiące

 

29

 

metody leczenia dzieci 
niepełnosprawnych

1.

Leczenie w stanie czuwania

2.

Leczenie pod osłoną środków 
uspakajających

3.

Leczenie w narkozie intubacyjnej

 

 

31

Wywiad i 
badanie 
pacjenta

 

32

 

Akademia Medyczna we Wrocławiu                                 Data 
rejestracji........................
Zakład Stomatologii Zachowawczej                                 Nr książeczki 
zdrowia     ...........
ul. Kuźnicza 43/45
Po zapoznaniu się z regulaminem wyrażam
zgodę na leczenie i badania kliniczne                           Ubezpieczony     
Nieubezpieczony
podpis rodzica (opiekuna), pacjenta................

PORADNIA STOMATOLOGII DZIECIĘCEJ                    

                 KARTA 

CHOROBY Nr........

Nazwisko  ......................................................    Imię  ............................................. 
Płeć: M Ż
Data  urodzenia...............................................    Przebywa  w  domu,  przedszkolu, 
szkole
Miejsce 
zamieszkania........................................................................................................
Miejsce pracy rodziców 
(opiekunów)...............................................................................

 

33

 

1.WYWIAD

Dotyczący okresu życia płodowego:

Wiek matki w czasie ciąży ......... lat, rodzaj wykonywanej 

pracy..................... 

      kolejność ciąży .................

Przebieg  ciąży:  prawidłowy,  nieprawidłowy  z  pobytem  w  szpitalu, 

uporczywe 

wymioty, 

choroby 

przebyte 

w 

okresie 

ciąży.................................................. 

Leki przyjmowane w okresie ciąży: 

        antybiotyki nie, tak jakie .......................................................

preparaty żelaza nie , tak jakie ..............................................
preparaty fluorowe nie , tak jakie...........................................
inne leki, 

jakie .........................................................................

 

34

 

Dotyczy okresu 0 - 1  lat:

Dziecko urodziło się: o czasie, przedwcześnie w ....... m-cu ciąży

Czy osiągnęło minimalną wagę urodzeniową 2500g tak, nie 

Karmienie: naturalne piersią: nie, tak do ........ m-ca życia, mieszane nie , 

tak do ...... m-ca życia , sztuczne od ..... m-ca życia. 

Czy dziecko do osiągnięcia 1 r. życia chorowało na: anemię , różyczkę , 

krzywicę , tężyczkę, choroby nerek, choroby wątroby , alergie , 
biegunki, choroby zakaźne , jakie...................................... inne 
jakie .......................... 

Czy dziecko było wielokrotnie leczone antybiotykami nie, tak 

jakimi ............. jak długo ............ , 

czy przyjmowało preparaty żelaza nie, tak jak 

długo ....................................... 

czy otrzymywało doustnie związki fluoru lub piło wodę fluorowaną nie, 

tak   jak długo .........

 

35

 

Dotyczy okresu 1 - 6 lat:

Przebyte choroby ......................................... 
Przyjmowane leki .....................................
Wyrzynanie zębów mlecznych rozpoczęło się w ....... m-cu 

życia , zakończyło w .......... roku życia dziecka .

Dotyczy okresu 6-15 lat:

Przebyte choroby ............................................ 
Przyjmowane leki......................................
Wyrzynanie zębów stałych rozpoczęto się w ........ roku 

życia, od zębów ....................... , zakończyło w ........ 
roku życia .

 

36

 

Odżywianie: 

dieta dziecka jest urozmaicona , monotonna z 

przewagą ................... 

dziecko nie jada ............................................................... 

pije mleko rzadko , stale , nigdy , mało , dużo

Słodycze dużo, mało, między posiłkami, rzadko, nigdy,

Konsystencja pokarmów: papkowata , raczej miękka, średnia, 

twarda,

 dodatkowo otrzymuje witaminy nie , tak , 

jakie .............................. w jakich okresach sporadycznie , 
jesienią, zimą , ciągle

Przekąski węglowodanowe (np. chrupki, chipsy itp.) nigdy , 

rzadko , często. 

Słodzone napoje tak , nie 

kiedy ...............................................

 

37

 

Higiena jamy ustnej:

Czyści zęby od ........ roku życia, systematycznie ........ 

razy dziennie , przed , po posiłku, techniką..................

używa pasty , stosuje płukanie jamy ustnej, jak 

często ........................... rodzaj 
płukanki............................

Rodzice: kontrolują czyszczenie zębów tak, nie, 

sporadycznie szczotkują zęby dziecku: tak, nie, 
sporadycznie

 

38

 

Profilaktyka:

pije wodę fluorkowaną tak , nie , otrzymuje tabletki 

fluorowe tak , nie , nazwa 
tabletek .................................. od kiedy ..............., w 
jakich ilościach ......... dziennie , 

poddawane jest fluoryzacji kontaktowej tak , nie , rodzaj 

zabiegu ........... i częstość ...................................., 

czyści zęby pastą z fluorem tak , nie, nazwa 

pasty ................. 

żuje gumę tak , nie , częstość ............., z sacharozą tak , 

nie,

lakowanie tak , nie , które zęby ..................., 

kiedy ............................

inne formy  profilaktyki........................

 

39

 

2.BADANIE STOMATOLOGICZNE

a) Zewnątrzustne:

twarz nie - symetryczna, skóra zaczerwieniona, blada, 

pokryta wykwitami, wiotka, elastyczna, 
inne ............................................... wargi blade , 
sine , gładkie , wykwity ...................................... 

węzły chłonne: niewyczuwalne , powiększone , nie - 

bolesne , twarde - miękkie , nie - przesuwalne , 
które...........

 

40

 

b) Wewnatrzustne:

błona śluzowa nie -jednolicie wybarwiona, nie - wilgotna, nie - 

lśniąca , wykwity nie - obecne ,

ich umiejscowienie .......... i opis ................... 
inne dane ...................................................

ujście ślinianek przyusznych ................... 

podżuchwowych ......................... podjęzykowych ...........

Przyzębie: nie- zmienione klinicznie , krwawienie samoistne , 

sprowokowane , inne ................

fetor ex ore: nie - obecny , stały - okresowy

Zgryz: prawidłowy, nieprawidłowy
      w stosunku do płaszczyzny 

strzałkowej ..............................

      w stosunku do płaszczyzny frankfurckiej ...........................
      w stosunku do płaszczyzny czołowej .................

 

41

 

Wady zębowe: nie - obecne , rodzaj ............................

Zaburzenia rozwojowe zębów: nie- obecne , rodzaj ..........  

  liczba zębów.................

Przebarwienia zębów: nie - obecne , wewnątrzpochodne , 

zewnątrzpochodne ,

barwa ......................, liczba zębów ..............

Ubytki  niepróchnicowe:  nie-obecne,  rodzaj............  liczba 

zębów ........ 

Uszkodzenia 

pourazowe 

nie 

, 

tak 

w 

zakresie 

zębów ......................

Starcie  zębów  fizjologiczne  ,  patologiczne  w  zakresie 

zębów ..........

Zaburzenia mineralizacji nie-obecne . w zakresie 

zębów .................

typu................

 

42

 

3a. Stan higieny i przyzębia jamy ustnej

PI.

.............

.

......                  

CI

 

= ......

    ......                  OHI 

=....................

GI

 

=...................

 

43

 

OHI = PI+ CI

PI (Plaque Index) : 0-brak płytki
                               1-złogi 1/3 powierzchni korony zęba
                               2-złogi do 2/3 powierzchni korony zęba
                               3- złogi powyżej 2/3 powierzchni korony zęba
badamy po dwie powierzchnie każdego zęba (pow. bocznych nie badamy) 

,sumujemy wszystkie wartości i dzielimy przez liczbę badanych powierzchni. 

Wartość PI: 0-3
CI (Calculus Index) : 0-brak płytki
                               1-złogi 1/3 powierzchni korony zęba
                               2-złogi do 2/3 powierzchni korony zęba
                               3- złogi powyżej 2/3 powierzchni korony zęba

badamy po dwie powierzchnie każdego zęba (pow. bocznych nie badamy) 

,sumujemy wszystkie wartości i dzielimy przez liczbę badanych powierzchni. 

Wartość CI: 0-3
OHI = CI+PI 
Wartość OHI: 0-6
0-2  higiena dobra
2-4  higiena średnia
4-6

higiena zła

 

44

 

API (Aproximal Plaque Index)

Ocenia obecność płytki nazębnej w przestrzeniach 

międzyzębowych

Badamy 10 wybranych przestrzeni międzyzębowych, koniecznie z 

trzonowcami

Np. 5 przestrzeni górnych i 5 dolnych
Ocenia się tylko obecność (1), lub brak płytki (0)

API =  suma przestrzeni z płytką   · 100%  
           suma wszystkich przestrzeni

100% - 70% - higiena niewłaściwa
70%   - 40% - higiena przeciętna, konieczna poprawa
39%   - 25% - higiena dość dobra
< 25%           - higiena optymalna

poniżej 35%- skuteczny poziom higieny

 

45

 

 ocena stanu dziąseł – wskaźnik GI (Gingival Index)

-dziąsło zdrowe, bladoróżowe
-łagodne zapalenie,niewielka zmiana zabarwienia, brak 

krwawienia podczas zgłębnikowania

-umiarkowane zapalenie : zaczerwienienie, obrzęk, 

połysk, przerost dziąsła, krwawienie przy ucisku lub 
zgłębnikowaniu

-ciężkie zapalenie : znaczne zaczerwienienie i obrzęk, 

owrzodzenie i skłonność do samoistnego krwawienia

ocenia się stan dziąsła na każdej powierzchni otaczającej ząb, 

sumuje i dzieli przez 4 lub przez wszystkie badane 
powierzchnie (wtedy otrzymujemy wartość GI dla całego 
uzębienia)

0,1 –1 – łagodne zapalenie
1,2 –2 - umiarkowane zapalenie
2,1 –3 – ciężkie zapalenie

 

46

 

3b. Diagram uzębienia

p= ..............      u = ..............       w = ................         

puw = ................

p (p) = .......       u (p) =.........       w (p) = ..........         puw 

(p) = ..........

P = .............      U = ..............      W = ................         

PUW = ..............

P (p) = .......       U (p) =.........      W (p) = ..........         PUW 

(p) =..........

 

47

 

4.BADANIA DODATKOWE

5.ROZPOZNANIE (ogólne)

6.PLAN LECZENIA
a) zachowawczego
b) chirurgicznego
c) ortodontycznego

d) protetycznego

7.ZALECENIA I WSKAZANIA PROFILAKTYCZNE

 

 

49

Badania 
przedmioto
we

Badania zewnątrzustne

 

50

 

dotyczą: 

• 

głowy:  wielkość, kształt, zniekształcenia

• twarzy:  symetria, wygórowanie, obrzęki

  powłok skórnych: zabarwienie, gładkość, 
  wykwity, zmiany pigmentowe  

• warg: wygląd, wykwity, wzajemne ułożenie 
wargi 
  górnej i dolne, otwieranie ust

• podbródka: cofnięcie, wysunięcie

a) wzrokiem

 

51

 

dotyczą:

dotyczą:

• 

powłok skórnych: grubość, konsystencja, ciepłota,  

   bolesność

• napięcie mięśni żwaczy, mięśni okrężnych ust

• stawu skroniowo-żuchwowego: ruchomość  
   prawidłowa, ograniczona,  zwiększona, ból, 
trzeszczenie

• ujść nerwu trójdzielnego: otwory  nad- 
   i podoczodołowe, podbródkowe

• węzłów chłonnych podżuchwowych

 i 

   

podjęzykowych 

b)

b)

 

 

dotykiem

dotykiem

 

 

52

Badania 
przedmiotowe

Badanie wewnątrzustne

 

53

 

w świetle reflektora przy użyciu lusterka

w świetle reflektora przy użyciu lusterka 

stomatologicznego bada się

stomatologicznego bada się

:

:

• 

prawidłowość przyczepu (3-5 mm do grzbietu    

   wyrostka)

• błonę śluzową policzków: zabarwienie, gładkość, 
   wilgotność, wykwity

• w przedsionku jamy ustnej: obecność dodatkowych 
   wędzidełek   i głębokość  przedsionka

• język: wielkość, ruchomość, wędzidełko języka, naloty 
   odciski zębów   na bokach języka, zaniki lub rozrosty 
   brodawek, język geograficzny, pofałdowany

 

wędzidełka wargi górnej i dolnej:  wiotkość i grubość, 
   

a) 

wzrokiem

wzrokiem

 

54

 

•

 w  okolicy podjęzykowej: ewentualne zmiany 

naczyniowe, 
   torbiele

•

 podniebienie twarde i miękkie: wysokość, 

szerokość,  
   układ fałdów podniebiennych rozszczepy, łuki 
podnie-
   biennne i języczek, barwa, zniekształcenia

•

 migdałki podniebienne: wielkość, barwa, wygląd 

   powierzchni oraz tylną   ścianę gardła 

•

 okolicę pozatrzonowcową

•

 warunki zgryzowe

•

 ujścia ślinianek

•

 dziąsła: barwę, kształt, zapalenia

cd…

 

55

 

za pomocą opuszków  palców  wskazujących 

za pomocą opuszków  palców  wskazujących 

lub zgłębnika 

lub zgłębnika 

bada  się

bada  się

:

:

• 

błonę śluzową: wykwity, uwypuklenia, zasięg, 

  wielkość, otoczenie,  podłoże

• dziąsła: spoistość  krwawienia, głębokość kieszonki

• zęby: mleczne - stan, stałe - terminowość 
wyrzynania, 
   utrata zębów,   wielkość, kształt, liczebność 

• każdy ząb - wszystkie powierzchnie: obecność 
ognisk 
   próchnicy pierwotnej, wtórnej, zmiany pochodzenia 
   niepróchnicowego, wypełnień,  ich prawidłowości, 
   określenie zębów  do ekstrakcji
 

b) dotykiem

b) dotykiem

 

56

 

1.Ruchomość zębów wg 
trzystopniowej
    skali
2. Badanie żywotności miazgi
3. Test opukowy
4. Test Smrekera
5. Test akustyczny
6. OWU - ucisk dziąsła kulką 
metalową 
    o  0,5 mm

8. Diafanoskopia
9. Badanie rtg

Badania dodatkowe

Badania dodatkowe

 

57

 

Na pierwszy plan wysuwa się

Na pierwszy plan wysuwa się

udzielenie pierwszej pomocy oraz 

udzielenie pierwszej pomocy oraz 

działanie profilaktyczne wobec 

działanie profilaktyczne wobec 

próchnicy, wad zgryzu i chorób 

próchnicy, wad zgryzu i chorób 

przyzębia

przyzębia

Na podstawie badania ustala się 

Na podstawie badania ustala się 

rozpoznanie, planowanie leczenia i 

rozpoznanie, planowanie leczenia i 

rokowanie

rokowanie

58

 

 

Dziękuję za uwagę