FIZJOTERAPIA

FIZJOTERAPIA

W OSTEOPOROZIE

W OSTEOPOROZIE

PAULINA GIERCZAK

JOANNA PAWEŁKIEWICZ
GR. III

OSTEOPOROZA

OSTEOPOROZA

Definicja osteoporozy

sformułowana przez Światowa
Organizacje Zdrowia (WHO) określa
ją jako uogólnioną chorobę szkieletu
polegającą na zmniejszeniu się
gęstości mineralnej kości
i zaburzeniu ich mikroarchitektury,
prowadzących do wzmożonej
łamliwości szkieletu i zwiększonego
ryzyka złamań.

W kości można wyróżnić trzy

W kości można wyróżnić trzy

podstawowe elementy :

podstawowe elementy :

1) szkielet nieorganiczny - stanowi ok.70% całej

kości

i zbudowany jest ze związków wapnia i fosforu

występujących w postaci uwodnionych

kryształów nazywanych hydroksyapatytami.

Niedobór wapnia

w znacznym stopniu upośledza tworzenie się

tych związków, zaburzając strukturę beleczek

kostnych

co prowadzi do osteoporozy.

2) włókna kolagenowe - stanowią 30% kości.

Zbudowane są z kolagenu, białka

przypominającego warkocz i nadają kościom

elastyczność.

3) komórki kostne - stanowią 1 -2% całej kości.

Wyróżniamy typy komórek:

Wyróżniamy typy komórek:

-

-

osteoklasty

osteoklasty

- komórki

- komórki

kościogubne powodują trawienie

kościogubne powodują trawienie

składników kości i tworzenie w

składników kości i tworzenie w

niej jamek, które w późniejszym

niej jamek, które w późniejszym

etapie są stopniowo wypełniane

etapie są stopniowo wypełniane

nową tkanką kostną,

nową tkanką kostną,

-

-

osteoblasty

osteoblasty

- komórki

- komórki

kościotwórcze, produkujące

kościotwórcze, produkujące

kolagen oraz macierz kostna,

kolagen oraz macierz kostna,

-

-

osteocyty

osteocyty

– dojrzałe komórki

– dojrzałe komórki

kostne powstałe z osteoblastów.

kostne powstałe z osteoblastów.

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje

kości:

kości:

1) Kość korowa (75 % kości stanowią minerały) jest

to kość twarda, tworząca warstwę zewnętrzną

kości, czyli korę. Zbudowane z niej są trzony kości

długich.

2) Kość gąbczasta (26 % kości stanowią minerały)

zwana również kością beleczkową, ma znacznie

mniejszy ciężar właściwy. Kość beleczkowa nie jest

twarda, zawiera 3-krotnie mniej minerałów, ale ma

za to więcej komórek. Kość ta dzięki swojej

strukturze (regularnie ułożony system delikatnych,

elastycznych połączeń przypominających sieć,

nazwanych beleczkami jest odpowiedzialna za

równomierny rozkład sił działających na kości i

odciążenie części szkieletu. W osteoporozie to kość

ulega największym zmianom. Z kości beleczkowej

zbudowany jest kręgosłup.



Kości powiększają swoja gęstość do ok. 30

roku życia (osiągamy wtedy największa masę

szkieletu, tzw. masę szczytową kości).



W warunkach fizjologicznych ubytek masy

kostnej, czyli tworzenie jamki w kości trwa

średnio około 17 dni podczas gdy tworzenie

w tym samym miejscu nowej kości trwa

około około 170 dni.



Budowanie nowej kości następuje pod

wpływem hormonów płciowych (kobiece-

estrogeny; meskie-androgeny), hormonu

wzrostu i kalcytoniny.



Niszczenie kości stymulują hormony kory

nadnercza (kortykosteroidy) i parathormon.

PRZYCZYNY :

PRZYCZYNY :

o

menopauza -spadek poziomu estrogenu,

o

kastracja chirurgiczna lub
farmakologiczna,

o

tzw. czynniki ryzyka :

wczesna menopauza (przed 45 r.ż),
podeszły wiek,
uwarunkowania genetyczne (biała rasa, wątła

budowa ciała, osteoporoza u matki),

niska podaż wapnia i witaminy D3 w diecie,
palenie papierosów,
nadużywanie alkoholu i kawy,
mało aktywny tryb życia,

obniżona lub nadmierna podaż fosforanów,
niedobór lub nadmiar białka w diecie,
cukrzyca,
zmiany zapalne stawów,
nadczynność tarczycy i przytarczyc,
przebyte złamania.

o

leki np.: glikokortykoidy,
przeciwpadaczkowe, przeciwnowotworowe,
przeciwgruźlicze, przeciwzakrzepowe,
tetracykliny, alkalizujące sole glinu,
heparyna, immunosupresyjne.

RODZAJE OSTEOPOROZY

RODZAJE OSTEOPOROZY

Wyróżniamy dwa rodzaje tej

choroby:



osteoporozę miejscową



uogólnioną

OSTEOPOROZA UOGÓNIONA

OSTEOPOROZA UOGÓNIONA

Osteoporoza uogólniona może

przyjąć charakter:



pierwotny (odpowiedzialny za

80% wszystkich przypadków
zachorowań),



wtórny (stanowiący 20%

przypadków zachorowań).

Osteoporoza pierwotna

Osteoporoza pierwotna

Etiologia tej odmiany nie jest do końca

poznana, natomiast zmiany osteoporotyczne

są głównym i jedynym objawem. Występuje u

obu płci

w każdym wieku, ale zwykle rozwija się u

kobiet po menopauzie i u mężczyzn w

podeszłym wieku.
A) Osteoporoza młodzieńcza - występuje

rzadko, zwykle u dzieci między 5 a 15 r.ż.

Przyczyną jest najprawdopodobniej

zaburzenie wchłaniania wapnia w przewodzie

pokarmowym oraz zwiększone wydalanie tego

pierwiastka wraz z moczem. W swoim

przebiegu przypomina chorobę Scheuermana.

Niektóre grupy dzieci i młodzieży mogą być

zagrożone nieprawidłowym stanem kości.

Noworodki urodzone przedwcześnie i o małej

masie urodzeniowej w ciągu kilku pierwszych

miesięcy życia mają masę kostną mniejszą od

oczekiwanej, lecz odległe następstwa nie są

znane.

B) Osteoporoza starcza - większość osób

starszych po 60 r.ż ma małą BMD i inne

czynniki ryzyka złamań, takie jak

zaawansowany wiek, mała aktywność fizyczna,

zmniejszona siła mięśniowa, upośledzone

czynności poznawcze, otępienie, niedożywienie,

a także przyjmowanie wielu leków. Osteoporoza

jest spowodowana u tej grupy osób ujemnym

bilansem białkowym, wapniowym oraz

niedoborem witaminy D. Złamania będące

następstwem choroby dotyczą zarówno

trzonów kręgów jak i kości długich. Niestety

bardzo źle się goją (20% unieruchomionych

pacjentów umiera w przeciągu roku, a jeszcze

większy odsetek stanowią pacjenci z nasilonymi

procesami otępiennymi).

Osteoporoza wtórna

Osteoporoza wtórna

Związana jest z innymi chorobami

układowymi które można podzielić na

kilka kategorii: zaburzenia genetyczne,

hipogonadyzm, choroby układu

wewnątrzwydzielniczego, choroby

przewodu pokarmowego, zaburzenia

hematologiczne, choroby tkanki łącznej,

niedobory pokarmowe, stosowanie

pewnych leków oraz inne częste, poważne

przewlekłe zaburzenia ogólnoustrojowe,

takie jak zastoinowa niewydolność serca,

schyłkowa niewydolność nerek czy

alkoholizm.

Rozkład najczęstszych przyczyn jest

najprawdopodobniej zróżnicowany w

zależności od grupy demograficznej.

Osteoporoza u mężczyzn w 30-60%

przypadków ma charakter wtórny, a

najczęstsze przyczyny to hipogonadyzm,

kortykoterapia i alkoholizm. U kobiet w

okresie okołomenopauzalnym osteoporoza

wtórna stanowi ponad 50% przypadków, i

najczęściej jest spowodowana

hipoestrogenemią, kortykoterapią,

nadmiarem hormonów tarczycy oraz

lekami przeciwdrgawkowymi. U kobiet po

menopauzie osteoporoza wtórna występuje

znacznie rzadziej, ale nie wiadomo

dokładnie, z jaką częstością.

Spośród leków osteoporozę

najczęściej wywołują
glikokortykosteroidy. Przewlekła
kortykoterapia takich chorób, jak
reumatoidalne zapalenie stawów
czy przewlekła obturacyjna
choroba płuc (także astma).

Wśród wszystkich postaci choroby 5%

stanowiła tzw. osteoporozy wtórne,

powstające na skutek innych schorzeń, np.:



nadczynność przytarczyc, tarczycy, kory

nadnerczy



nietolerancja laktozy, zespoły złego

wchłaniania lub trawienia i poresekcyjne



moczówka fosforanowa, niewydolność nerek



wrodzona łamliwość kości, zespół Ehlersa-

Danlosa, hemocystynuria



szpiczak mnogi, białaczka szpikowa,

chłoniak, reumatoidalne zapalenie stawów

EPIDEMIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

Osteoporoza staje się chorobą coraz

bardziej rozpowszechnioną.

Epidemiolodzy szacują, iż wśród

kobiet 50-letnich osteoporoza

występuje w 16-18 %. Zgodnie z

kryteriami rozpoznawania schorzenia

przyjętymi przez Światową Organizację

Zdrowia (WHO) 30% kobiet po

menopauzie można kwalifikować do

grupy osteoporozy.

Częstość występowania osteoporozy i

złamań osteoporotycznych zależy od

płci i rasy. Większość złamań występuje

u kobiet rasy białej w okresie

pomenopauzalnym. Jednakże

osteoporoza występuje również w

innych grupach wiekowych, rasowych

czy etnicznych, a także u mężczyzn i

dzieci. Różnice w częstości złamań

między tymi grupami można w

większości wytłumaczyć różnicami w

szczytowej masie kostnej i tempie jej

utraty. Istotną rolę mogą też odgrywać

różnice w geometrii kości, częstości

upadków oraz w występowaniu innych

czynników ryzyka.

PATOGENEZA

PATOGENEZA



Przez cały okres życia organizmu zachodzą w

kości jednocześnie procesy uszkadzania, odnowy

i naprawy. Mówimy o tzw. obrocie kostnym.

Uszkodzenia są nieuchronne i wynikają z

kumulacji mikrourazów. Kość, jak każdy inny

materiał, podlega zjawisku zmęczenia. Dzięki

dużej aktywności komórek kostnych

(osteoblastów i osteoklastów) uszkodzona stara

kość jest wymieniana na nową. W ciągu roku

dochodzi do wymiany 2 -10 % masy kostnej.



W okresie dzieciństwa i wczesnej młodości

dominuje proces budowy nad resorpcją (utratą)

kości, tak że ok. 30 roku życia człowiek osiąga

tzw. szczytową masę kostną. Jest ona genetycznie

uwarunkowana. W okresie późniejszym,

zwłaszcza po 45 roku życia u kobiet,

w przebudowie ich kości zaczyna przeważać

resorpcja nad syntezą.



Na dwa lata przed menopauzą zaczyna się

u kobiet przyśpieszona faza utraty masy

kostnej i trwa ona ok. 10 lat. Wtedy co

rok kobieta traci ok. 2 % masy kostnej.

Mężczyźni są znacznie mniej podatni na

osteoporozę (problem ten dotyka ich po 70

roku życia).



Osteoporoza nie jest zawsze następstwem

utraty masy kostnej, może się rozwinąć

także

u osoby, która nie osiągnęła optymalnej

(tzn. szczytowej) masy kostnej w okresie

dzieciństwa i dojrzewania.



Nie znaleziono parametru odzwierciedlającego

całkowitą wytrzymałość kości. Często używa się

gęstości mineralnej kości (bone mineral density -

BMD), odpowiedzialnej za około 70% wytrzymałości

kości. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

przyjęła roboczą definicję osteoporozy jako BMD

ponad 2,5 odchylenia standardowego poniżej

wartości średniej dla młodych dorosłych kobiet rasy

białej. Nie jest jasne, jak stosować to kryterium

diagnostyczne w odniesieniu do mężczyzn, dzieci i

różnych grup etnicznych. Z powodu problemów z

dokładnością pomiarów oraz standaryzacją

aparatury i miejsc pomiaru istnieją między

ekspertami różnice zdań co do dalszego stosowania

tego kryterium diagnostycznego. Osteoporoza ma

różne przyczyny w zależności od konkretnego

przypadku. Jednak schorzenie to zawsze polega na

zachwianiu równowagi pomiędzy budowaniem

nowej tkanki kostnej

a obumieraniem starej.

OBJAWY:

OBJAWY:



brak w początkowym okresie,



bóle kostne : w odcinku piersiowym -
miedzy łopatkami,



zmniejszanie się wysokości
poszczególnych kręgów prowadzi w
sumie do obniżania wzrostu oraz
powstania tzw. "wdowiego garbu". Ucisk
na korzenne nerwowe przez
zdeformowany trzon prowadzi do ostrego,
silnego bólu który jest zwykle zwiastunem
złamania trzonu kręgu,



Złamania, typowa lokalizacja :

kręgosłupa,
szyjki kości udowej złamania najczęstsze po

70-tym roku życia,

dalszej części kości promieniowej, (tzw.

złamanie Colesa) – złamania te są najczęstsze

po 50-tym roku życia,

trzonów kręgów – w wyniku osteoporozy kręgi

ulęgają spłaszczeniu przybierając kształt klina

co prowadzi to do zmniejszenia wzrostu,

Towarzyszące złamaniom deformacje sylwetki

prowadza do zmniejszenia pojemności

oddechowej płuc, pogorszenia wydolności

układu krążeniowo-oddechowego i upośledzenia

pasażu jelitowego.

BADANIA DIAGNOSTYCZNE

BADANIA DIAGNOSTYCZNE

Najczęściej stosowanymi metodami

pomocnymi w diagnozowaniu osteoporozy
są różnego rodzaju testy biochemiczne i
badania obrazowe (prześwietlenia).

Testy biochemiczne dotyczą głównie

badań moczu i krwi, a dokładniej
zawartości konkretnych pierwiastków.
Wykonując badania tego typu należy
pamiętać, że przy osteoporozie
niepowikłanej wyniki testów będą się
mieściły w granicach normy.

Podczas testów biochemicznych sprawdza

się:



Poziom wapnia we krwi – niski jego poziom

może wskazywać na zaawansowaną

osteoporozę lub też duże niedobory

pokarmowe.



Poziom fosforu we krwi – podczas

osteoporozy, która przebiega typowo, nie

obserwuje się znaczących wahań poziomu

tego pierwiastka.



Poziom wapnia w moczu – jako cenny dla

organizmu pierwiastek, wapń wchłonięty

przez organizm zostaje niemal w całości

zatrzymany w ustroju.

Ograniczona efektywność metody jest

powodowana także współistnieniem innych

zmian zwyrodnieniowych kości, co ma często

miejsce u osób w podeszłym wieku.

Densytometria

Densytometria

(

(

oznaczenie gęstości mineralnej)

oznaczenie gęstości mineralnej)

J

est obecnie podstawowym badaniem

umożliwiającym rozpoznanie osteoporozy.

Metoda ta umożliwia niezwykle dokładne i

precyzyjne zmierzenie masy kostnej (z

dokładnością do 1%). W efekcie, dzięki

densytometrii możliwe jest stworzenie

komputerowego obrazu struktury kości.

Metody densytometryczne opierają się na

wynikającej z praw fizyki zależności, że

kość tym więcej pochłania

promieniowania rentgenowskiego, im

więcej zawiera minerałów. Zasada

pomiaru polega na tym, że z jednej strony

przedramienia lub całego ciała

umieszczamy mikro-lampę rentgenowską

wysyłającą promieniowanie, podczas gdy

po drugiej stronie znajduje się specjalny

czujnik, który mierzy jak dużą dawkę

wysłanego. Aparat na wydruku podaje

bezwzględne wartości gęstości mineralnej

kości w g/cm2 (BMD - Bone Mineral

Density).

By umożliwić lekarzowi interpretację

wyniku, wartości te są porównane do

grupy kontrolnej w formie procentu oraz

wskaźników „T” i „Z-score”. Odpowiedni

program komputerowy porównuje wyniki

badanego chorego do grupy kontrolnej w

tym samym wieku, co badany (wskaźnik

Z-score) oraz do grupy kontrolnej w

wieku 30-40 lat (T-score). To porównanie

jest szczególnie cenne, bowiem mówi

nam, ile badany stracił kości w stosunku

do masy szczytowej kości, jaką miał w

wieku 30-40 lat.

Na tej podstawie rozpoznajemy następujące

Na tej podstawie rozpoznajemy następujące

kategorie diagnostyczne:

kategorie diagnostyczne:

Rozpoznanie

Norma

Osteopenia
Osteoporoza

Ciężka
osteoporoza

Wartość wskaźnika
T-score

do
-1

-1 do -2,5
poniżej -2,5
poniżej - 2,5 oraz

złamania

Osteopenia – oznacza obniżenie

masy kostnej stanowiącej
zagrożenie osteoporoza. BMD-
1do-2,5 czyli umiarkowanie
zmniejszona gęstość kostna to
stan pomiędzy norma a
osteoporoza.

Osteoporoza stwierdzona w badaniu

densytometrycznym wymaga natomiast

uzupełnienia badaniami biochemicznymi

i rentgenowskimi. Pomiary w szyjce

kości udowej są najbardziej

wartościowe, bowiem najdokładniej

określają ryzyko złamania w tym

miejscu. Zmiany jednakże występują

znacznie później niż w kręgosłupie.

Najlepszym rozwiązaniem jest zatem

wykonanie badania równocześnie w

kręgosłupie i szyjce kości udowej.

Kontrolne badanie densytometryczne

wykonuje się po upływie roku.

LECZENIE

LECZENIE

W ciągu ostatnich 30 lat dokonał się znaczny

postęp w leczeniu osteoporozy. Dostępne są

systematyczne przeglądy i metaanalizy badań

z randomizacją każdego z głównych sposobów

leczenia, które pozwalają na wyciągnięcie

wniosków co do ich roli w osteoporozie.

O ile diagnostyka osteoporozy nie stanowi

większego problemu, o tyle, co do

usprawniania wciąż nie ma pełnego

porozumienia. Taki stan rzeczy wynika z

faktu, iż mechanizmy powstawania

osteoporozy, jej patogeneza oraz mnogość

powikłań zmuszają do zastosowania różnych

sposobów leczenia i rehabilitacji.

Cele rehabilitacji można

Cele rehabilitacji można

podzielić na:

podzielić na:



Prewencja pierwotna osteoporozy powinna

opierać się na:

Maksymalnym przyroście masy kostnej w

okresie wzrastania ustroju ,

Odpowiedniej diecie bogatej w wapń i

suplement witaminy D,

Przebywanie na świeżym powietrzu, aby

promienie słoneczne pozwoliły na

syntetyzowanie witaminy D,

Aktywność fizyczna prawidłowo

obciążająca aparat ruchu ,

Eliminowanie czynników ryzyka np.

palenie tytoniu, alkohol .



Prewencja wtórna osteoporozy
polega na:

Zastosowaniu odpowiednich ćwiczeń

zmniejszających tempo ubytku masy kostnej
oraz zwiększających sprawność ruchową, siłę
mięśniową, zdolność utrzymania równowagi,

Zmniejszaniu ryzyka upadków poprzez

stosowanie odpowiedniego obuwia oraz
sprzętu ortopedycznego
( kule, ochraniacze biodrowe),

Dbaniu o postawę ciała i stosowaniu się do

zasad szkoły pleców.



Współdziałanie w leczeniu i rehabilitacji

po złamaniach:

Złamania w obrębie kończyn dolnych (w zależności

od miejsca urazu) leczy się przez zespolenie

operacyjne i unieruchomienie lub też przez

zastosowanie endoprotezoplastyki,

W przypadku złamań osteoporotycznych kręgosłupa

stosuje się gorsety ortopedyczne i farmakoterapię

przeciwbólową.,

Każdy z tych przypadków wymaga w pierwszym

okresie unieruchomienia

w łóżku.,

Takie postępowanie, z jednej strony konieczne, z

drugiej zwiększające ryzyko powikłań związanych z

akinezją, powinno ograniczać się do niezbędnego

minimum.

Celem wczesnego usprawniania

pacjentów po złamaniu
osteoporotycznym jest zapobieganie
skutkom unieruchomienia,

Program rehabilitacji powinien być

nastawiony na szybkie uruchomienie
pompy mięśniowej, utrzymanie zakresu
ruchu i siły mięśniowej oraz pionizację,

Nie należy zapominać tu o asekuracji

podczas wykonywania podstawowych
czynności życia codziennego

Badania wykazały, że właściwa podaż wapnia

z dietą lub w postaci preparatów

suplementacyjnych zwiększa BMD kręgosłupa

oraz zmniejsza częstość złamań kręgów

i innych kości. W badaniach prospektywnych

zaobserwowano znamienne zmniejszenie

ryzyka złamań bliższego odcinka kości

udowej i innych złamań pozakręgowych u

osób otrzymujących wapń i witaminę D3.

Wszyscy są zgodni co do tego, że

odpowiednie spożycie witaminy D i wapnia

jest niezbędne dla zdrowia kości. Optymalne

leczenie farmakologiczne osteoporozy

wymaga więc przyjmowania wapnia i

witaminy D w zalecanych ilościach.

Najlepszym źródłem wapnia są pokarmy.

Aktywność fizyczna jest niezbędna do

osiągnięcia i utrzymania szczytowej masy

kostnej w wieku dorosłym. Całkowite

unieruchomienie w łóżku i mikrograwitacja

mają niszczący wpływ na kości. Badania z

zastosowaniem ćwiczeń fizycznych wykazują

największe efekty w okresie wzrostu kości oraz

u dorosłych o bardzo małej aktywności

fizycznej. Poza bezpośrednim wpływem na kości

bardzo ważne dla zmniejszenia ryzyka złamań

są inne efekty, takie jak zwiększenie siły

mięśniowej i poprawa równowagi. W badaniach

u osób starszych z powodzeniem stosowano

różne formy ćwiczeń w celu zmniejszenia

częstości upadków. Trening siłowy pobudza

gromadzenie substancji mineralnych w tkance

kostnej. Ćwiczenia z mniejszym obciążeniem, na

przykład spacery, wpływają korzystnie na inne

aspekty zdrowia, natomiast ich wpływ na BMD

jest minimalny.

Hormonalna terapia zastępcza

(HTZ) jest uznaną metodą
zapobiegania osteoporozie i jej
leczenia. Badania obserwacyjne
wskazują na znamiennie rzadsze
występowanie złamań bliższego
odcinka kości udowej oraz
zmniejszenie ryzyka złamań
kręgów u kobiet otrzymujących
HTZ.

Przeciwdziałanie

Przeciwdziałanie

dolegliwościom bólowym

dolegliwościom bólowym

Bóle ostre - ostra bolesność w

osteoporozie związana jest:



Ze złamaniami bliższej nasady kości udowej
lub dalszej kości promieniowej,



Ze złamaniami w obrębie kręgosłupa,



Z nasiloną kifozą piersiową.

Przeciwdziałanie tym

dolegliwościom sprowadza się do
zastosowania:



Farmakoterapii,



Pozycji ułożeniowych ,



Masażu,



Zabiegów przeciwbólowych i
rozluźniających,



Pomocy ortopedycznych
zapewniających odciążenie i
stabilizację.

Bóle przewlekłe - przewlekła

bolesność w osteoporozie związana
jest:



Z przeciążeniem układu mięśniowo-
więzadłowego,



Z deformacjami w obrębie
kręgosłupa.

Usprawnianie powinno obejmować:

Reedukację prawidłowej postawy (ćw. w

oparciu o sprzężenie zwrotne),

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie (głównie

prostownik grzbietu),

Ćwiczenia aktywizujące mięśnie stabilizatory

odc. L (m. wielodzielny
i m. poprzeczny brzucha),

Ćwiczenia przeciw przykurczom i

zwiększające zakres ruchu,

Fizykoterapię w postaci zabiegów

elektroterapii, ciepłoleczniczych czy też
hydroterapii.

Działanie edukacyjne oraz

interwencje psychologiczne:

Osteoporoza jest chorobą przewlekłą z

narastającymi objawami dysfunkcji. Taki

stan rzeczy jest niewątpliwie przyczyną

niepokoju, lęku czy też stanów depresyjnych.

Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja są

w stanie w znacznym stopniu wpłynąć nie

tylko na poprawę jakości życia, ale również

stanu psychicznego pacjentów.

Szczególne znaczenie ma tu udział pacjenta

w programie rehabilitacyjnym. Osoby takie

spotykają się w grupie o podobnej

strukturze dysfunkcji, co daje im możliwość

wymiany doświadczeń czy też wzajemnej

motywacji.

Z kolei działanie edukacyjne to nie tylko

pozytywna postawa pacjenta wobec

leczenia i rehabilitacji, ale również

znajomość czynników ryzyka, prewencji,

wskazań i przeciwwskazań.

Pacjent powinien doskonale wiedzieć,

jakiego rodzaju aktywność ruchowa jest dla

niego wskazana (marsze, chodzenie po

schodach, ćwiczenia w wodzie), a jaka jest

szkodliwa (skłony, skręty, podskoki).

Chorzy powinni również dbać o swoją

postawę podczas wykonywania czynności
życia codziennego:

umiejętnie przechodzić z jednej pozycji do

innej

przy jak najmniejszym obciążeniu kręgosłupa
poprawnie wykonywać ruchy z obciążeniem

(zasada krótkiej dźwigni)

unikać czynności wymagających wysokiego

uniesienia kończyn górnych np. wieszanie
firanek

 wiedzieć jak wykonywać czynności związane

ze schylaniem np. podnoszenie czegoś z
podłogi, wiązanie butów itp.

 wiedzieć, w jakiej pozycji spać czy odpoczywać

W zapobieganiu osteoporozy

W zapobieganiu osteoporozy

ważnymi zagadnieniami są:

ważnymi zagadnieniami są:

Odpowiednie spożycie wapnia - Dostarczenie

organizmowi odpowiedniej ilości wapnia z

pokarmem jest kluczowym zagadnieniem

zapobiegania osteoporozie. Wapń spożywamy

z pokarmami, w tym aż w 75% z mlekiem. Tylko

ok. 30% wapnia spożywanego w pokarmach

wchłania się w jelitach. U osób starszych, jak i w

wielu schorzeniach dochodzi

do osłabienia wchłaniania wapnia z jelit. Jeżeli

brakuje wapnia w pokarmach, organizm

utrzymuje właściwy poziom tego pierwiastka we

krwi przez resorpcję kości (działanie

parathormonu). Wzmożona resorpcja kości

prowadzi właśnie do osteoporozy.

Właściwa podaż witaminy D – jest ona

absolutnie niezbędna do wchłaniania z

jelit wapnia spożytego z pokarmami.

Mówi się, że witamina D jest „kluczem

do spiżarni z wapniem”. Przy jej braku

spożywanie nawet znacznych ilości

wapnia jest nieskuteczne. Podawanie

witaminy D jest zatem obowiązkowe w

leczeniu osteoporozy. Jest to szczególnie

ważne u osób starszych, które mają

osłabione wchłanianie wapnia i

obniżony poziom witaminy D.

Długotrwałe podawanie znacznych

dawek witaminy D musi odbywać się

pod kontrolą lekarską, istnieje bowiem

niewielkie ryzyko jej przedawkowania.

Eliminacja czynników ryzyka -

Zapobieganie chorobom polega przede
wszystkim
na usunięciu przyczyn, które je powodują.
Niestety wielu z nich, jak cechy genetyczne
po naszej matce, nie jesteśmy w stanie
wyeliminować, jednak zawsze możemy
właściwym postępowaniem ograniczyć ich
skutki. Możemy wyeliminować z czynniki
zewnętrzne, jak: brak ruchu, niewłaściwa
dieta, palenie tytoniu, nadmierne spożycie
alkoholu.

ĆWICZENIA FIZYCZNE W

ĆWICZENIA FIZYCZNE W

REHABILITACJI OSÓB Z

REHABILITACJI OSÓB Z

OSTEOPOROZĄ

OSTEOPOROZĄ

Programowanie usprawniania pacjentów z

osteoporozą nie jest łatwe. Aby ułożyć optymalny

plan rehabilitacji naależy wziąć pod uwagę

następujące zasady:

1. Specyficzność - Siła mięśniowa i gęstość kości

są parametrami o istotnych zależnościach.

Niemniej jednak efekt tych zależności jest

bardziej zarysowany lokalnie niż

ogólnoustrojowa, co oznacza, że wzmocnieniu

ulegają tylko kości poddane bezpośrednio

obciążeniu np. bieganie nie wpłynie na przyrost

tkanki kostnej górnej części ciała. Zatem aby

uzyskać przyrost tkanki kostnej ważne jest

równomierne obciążanie całego szkieletu.

2. Przeciążenie - Pożądaną reakcję

uzyskujemy, kiedy bodziec wywołany

treningiem przekracza pewną wartość

progową. Dla profilaktyki osteoporozy

istotny jest fakt, iż ćwiczenia obciążające

układ kostny podejmowane w okresie od

wzrostu do momentu wytworzenia

maksymalnej masy kostnej dają najlepsze

efekty nawet długoterminowo.

Po okresie menopauzy przyrost tkanki

kostnej mogą spowodować jedynie

ćwiczenia oporowe. Ważne jest, aby opór

przykładany był inaczej niż w czasie

wykonywania zwykłych czynności życia

codziennego. Czyli ćwiczenia powinny być

tak dobrane, aby generowały siły

rozciągania, zginania, skręcania i ściskania.

3. Odwracalność - Specyfika

osteoporozy prowadzi do ciągłej
przebudowy tkanki kostnej.
W związku z tym proces usprawniania
powinien mieć charakter ciągły (nawet
przez całe życie) ponieważ, przerwanie
rehabilitacji równoznaczne jest z utratą
wcześniej wypracowanego efektu. Należy
również pamiętać, że w miarę rozwoju
sprawności ruchowej nasilenie i czas
trwania ćwiczeń powinien być
sukcesywnie zwiększany.

4.Wartości początkowe - Efekty uzyskane w

trakcie rehabilitacji są uzależnione od „stanu

początkowego” pacjenta tzn., jeżeli pacjent

wcześniej prowadził siedzący tryb życia to

można się spodziewać proporcjonalnie

największego przyrostu siły mięśniowej i

gęstości tkanki kostnej. Czas trwania ćwiczeń

powinien być sukcesywnie zwiększany.

5. Zmniejszający się efekt - Skutkiem

usprawniania ruchowego jest maksymalna

reakcja biologiczna. Po jej osiągnięciu,

korzyści, jakie organizm czerpie z

kontynuowania rehabilitacji są coraz mniej

uchwytne.

Fizjoterapia pacjentów osteoporotycznych

powinna mięć charakter kompleksowy.

W związku z tym musi zawierać następujące

rodzaje ćwiczeń:

1. Ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy ze

szczególnym nastawieniem na mięśnie

prostowniki grzbietu.

Mocne prostowniki grzbietu będą działać

antagonistycznie do pogłębiającej się kifozy

piersiowej, dzięki czemu zmniejszą się

przeciążenia przedniej krawędzi trzonów kręgów, a

tym samym zmniejszy się ryzyko wtórnych

uszkodzeń kości. Im bardziej zaawansowana

choroba tym mniej ćwiczeń dynamicznych, a

więcej ćwiczeń izometrycznych. U pacjentów z

dysfunkcjami więzadeł przeciwwskazane są

ćwiczenia wyprostne. Ćwiczenia te powinny się

łączyć z ćwiczeniami rozciągającymi po to, aby

przeciwdziałać nagromadzeniu napięćw miejscu

osłabionych trzonów. Musimy pamiętać o

jednoczesnym wzmacnianiu mięśni brzucha gdyż

przewaga siły prostowników grzbietu doprowadzi

do pogłębienia lordozy lędźwiowej a tym samym

nasilenia dolegliwości bólowych

2. Ćwiczenia wzmacniające kości.
Ćwiczenia powinny być tak dobrane, aby kość

była rozciągana, ściskana, skręcana itp. Efekty

te można osiągnąć poprzez zmianę pozycji,

które jednak muszą być dopasowane do wieku

pacjenta i stanu zaawansowania zmian. W

związku z powyższym ćwiczenia te powinny

przybierać postać ćwiczeń izometrycznych,

czynno-biernych, czynnych wolnych, czynnych

oporowych. Ćwiczenia te powinny łączyć się

również z naciskami osiowymi.

3. Ćwiczenia równoważne.
Ćwiczenia te powinny być prowadzone dopiero

po rozgrzewce oraz w warunkach pełnego

bezpieczeństwa np. przy ścianie, w barierkach.

W treningu równowagi korzystne są różne

formy ćwiczeń sensomotorycznych.

4. Ćwiczenia ogólnousprawniające.
Ćwiczenia te nastawione są przede wszystkim

na kształtowanie wytrzymałości (spacery,

bieganie, pływanie). Te formy aktywność

ruchowej będą wpływały na poprawę

ruchomości stawowej, siły mięśniowej,

równowagi, koordynacji, natomiast nie mają

wpływu na przyrost masy tkanki kostnej.

5. Ćwiczenia korygujące postawę ciała:
Szkoła pleców
Feedback

6. Ćwiczenia oddechowe

Ustalając program usprawniania należ wziąć pod

uwagę upodobania chorego. Poza tym zalecając

pacjentom aktywność fizyczną musimy pamiętać,

że nie każda forma ruchu jest dla nich wskazana.

Osoby takie powinny unikać energicznych skrętów,

skłonów, podskoków. Również przeciwwskazane są

skłony w przód np. podczas podnoszenia

przedmiotów, wiosłowania. Z kolei pływanie, mimo

że nie wpływa na przyrost tkanki kostnej, ma duże

znaczenie dla poprawy elastyczności tkanek, siły

mięśniowej i zakresu ruchu. Dodatkowo

wykorzystuje się tu właściwości fizyczne wody tj.

temperatura, odciążenie, opór, hydromasaż itp.

Poprawę sprawność fizycznej uzyskamy również

przez takie formy aktywności jak spacery czy jazda

na rowerze. Takie podejście do pacjenta chorego

na osteoporozę spowoduję, że dana osoba nauczy

się realizować program usprawniania nie jako zło

konieczne, ale jako część swojego rozkładu zajęć i

będzie z tego czerpać przyjemność

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!