Psychologiczne podstawy

edukacji 4 (koncepcje

rozwoju)

Dr Adam Jagiełło-Rusiłowski

Instytut Pedagogiki UG

[e-mail]

Pojęcie rozwoju (Tomae)

• Ciąg wzajemnie powiązanych zmian,

zachodzących w sposób
uporządkowany w określonych
miejscach na kontinuum czasowym
biegu życia jednostki

Obszary zmian i podstawowe

pytania

• Ryc. 7-1 (Brzezińska str. 234)
• Co się rozwija (teorie holistyczne i

parcjalne)

• Ku czemu się rozwija (zmiana

ukierunkowana lub nieukierunkowana)

• Jak się rozwija (ilościowe, jakościowe,

kumulacyjne lub transformacyjne)

• Dlaczego (nuture vs nurture czy interakcja)
• Ryc. 7-2 i 7-11 (schemat Helen Bee)

Modele fazowe

• Rozwój jest długotrwałym procesem

kierunkowych zmian struktury i jej funkcji,

zmierzających ku wartościowanym

pozytywnie stanom lub celom

• Np. Erikson: zasada epigenezy : wszystko

wzrasta zgodnie z planem powstawania

części, z których każda wykształca się w

specyficznym dla siebie czasie i dominuje

tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe

części, aby utworzyć funkcjonalną całość

• Tabele 7.4 – 7.6

Modele cykliczne

• Rozwój to cykl równowartościowych

zmian stadialnych: jedna zmiana na

danym odcinku jest tak samo ważna jak

inna, specyficzna dla innego stadium.

• np. Havighurst : pomyślne rozwiązanie

zadania rozwojowego (uzależnione od

momentu wyuczalności) prowadzi do

przystosowania (zadowolenie i poczucie

sukcesu niezbędne do podejmowania

innych) a niepowodzenie rodzi

nieprzystosowanie lub wykluczenie

utrudniające realizację kolejnych zadań

Teoria zadań rozwojowych

(Havinghurst)

 

Przykładowe zadania

rozwojowe

Niemowlęctwo i

wczesne dzieciństwo

( 0 – 5/6 lat)

Średnie dzieciństwo

( 5/6 – 12/13 lat)

Adolescencja ( 12/13 –

18 lat)

Uczenie się chodzenia.
Uczenie się przyjmowania
stałego pokarmu.
Uczenie się mówienia.
Uczenie się kontroli nad
własnym ciałem.
Uczenie się różnic płci i
skromności seksualnej.
Kształtowanie się pojęć i
uczenie się mowy do opisu
rzeczywistości społecznej i
fizycznej.
Nabywanie gotowości do
czytania, a także pisania.
Uczenie się rozróżniania dobra i
zła, początki rozwoju sumienia.

Nabywanie sprawności
fizycznych potrzebnych w
codziennym życiu, zwłaszcza w
zabawach z rówieśnikami.
Wytwarzanie zdrowych postaw
wobec samego siebie i
rozwijającego się organizmu.
Uczenie się przebywania z
rówieśnikami, także bez
obecności dorosłych.
Uczenie się właściwych ról
męskich lub kobiecych.
Rozwijanie podstawowych
umiejętności czytania, pisania i
liczenia.
Rozwijanie pojęć potocznych
przydatnych w życiu
codziennym.
Rozwijanie świadomości,
moralności i skali wartości.
Osiąganie niezależności
osobistej.
Rozwijanie postaw wobec grup
społecznych oraz instytucji.
 

Nawiązywanie nowych, bardziej
dojrzałych więzi z rówieśnikami
obojga płci.
Ukształtowanie roli męskiej lub
kobiecej.
Akceptacja zmian
zachodzących we własnym
organizmie i efektywne
posługiwanie się własnym
ciałem.
Osiągnięcie niezależności
uczuciowej od rodziców i innych
osób dorosłych.
Przygotowanie do zawarcia
małżeństwa i życia w rodzinie.
Przygotowanie do kariery
zawodowej (niezależności
ekonomicznej)
Rozwijanie ideologii (sieci
wartości i systemu etycznego
kierującego zachowaniem).
Dążenie i osiągnięcie
postępowania
odpowiedzialnego społecznie.

Modele sekwencyjne

• Podstawowe struktury psychiczne są

stałe.

• Rozwój to zależna od

indywidualnego doświadczenia
sekwencja przekształceń
jakościowych tych struktur

• Teorie neopiagetowwskie i

humanistyczne

Koncepcja rozwoju zasad

Sieglera

• Sekwencja rozwoju stosowanych przez jednostkę

zasad rozwiązywania problemów (np. wagi, czasu

czy przestrzeni) jest funkcją doświadczeń

gromadzonych w ramach danego typu zadania a

nie wieku

• Dorosły jest „ekspertem” tylko dlatego, że ma

ogólnie większe doświadczenie (pamięć). Jeśli

dostarczymy dziecku odpowiednich doświadczeń i

odciążymy pamięć to potrafi ono rozwiązać

zadania na wyższym poziomie rozwojowym

• Dowodem może być uczenie wspomagane

programami komputerowymi, grami i zasobami

sieci (google)

Modele liniowe

• Ciągły proces

nabywania/kumulowania
doświadczeń i radzenia sobie z nimi
podporządkowany stałym prawom
uczenia się lub regułom
przystosowania się do otoczenia,
niezależnie od wieku i treści
doświadczeń

Teoria społecznego uczenia się

Bandury

• Bandura (1998) wykazał, że jeżeli osobę

unikającą pewnych sytuacji i działań (np.

publicznych wystąpień, kierowania zespołem) uda

się – drogą modelowania społecznego – zachęcić

do wykonania danych zadań (np. opowiedzenia

dowcipu), dochodzi wówczas do wzrostu

oczekiwań własnej skuteczności, i to one wówczas

odpowiadają za dalsze, pozytywne zmiany

zachowania i obniżenie poziomu lęku przed

wykonaniem (Obuchowska, 1983).

• T.S. Eliot: „ Tylko ci, którzy ryzykują pójście za

daleko mogą się naprawdę dowiedzieć jak daleko

można zajść”

Poczucie własnej

skuteczności

• Bandura (1998) twierdzi, że zdolność do uogólniania

samowiedzy zdobytej w przeszłych doświadczeniach na

nowe podobne wyzwania odgrywa kluczowa rolę w

adaptacji. Taka pro-aktywna funkcja pozytywnych

przekonań o własnej skuteczności może na krótką metę

wykształcić złudne sądy o sobie, jednak ludzkie

przekonania są mocniej zakorzenione w dawnych

doświadczeniach doskonalących (mastery experiences).

Działając w nowych sytuacjach na podstawie przekonań

potwierdzonych wielokrotnymi przeżyciami, ludzie sami

znajdują motywację i tworzą bieg wydarzeń z

optymistycznym nastawieniem na własny aktywny w

nich udział. Ugruntowane przekonania o własnej

skuteczności mają wpływ na ludzkie decyzje i działanie w

nieznanych sytuacjach tak długo, dopóki nie otrzymają

silnych dowodów sugerujących przewartościowanie

swojego poczucia sprawstwa.

Ścieżkowy model efektów nauczania, własnej skuteczności i wytrwałości na ostateczny

poziom umiejętności i wykonania zadania (Schunk, 1984)

Modele mieszane

• System ma wiele zmiennych, zmiany

dokonują się selektywnie i zmierzają
do różnorodnych możliwych punktów
końcowych ontogenezy

Neokonstruktywizm i teorie

kontekstualno-dialektyczne

Koncepcja rozwoju

wyobrażeniowego Egan’a

(Imaginative education)

• Sekwencje

schematów
poznawczych
umożliwiających
zrozumienie świata
korelują z
rozwojem narracji
w danej kulturze

Model rozwoju przez

wyobraźnię

Rodzaj rozumienia

Proces rozwojowy

Somatyczny

Przed-językowy

Mityczny

Mowa

Romantyczny

Pisanie i czytanie

Filozoficzny

Abstrahowanie teoretyczne

Ironiczny

Złożone komunikowanie

Model perspektywy

Seligman’a

• Obieranie

perspektywy
orientuje zadaniowo,
konstruuje nową
wiedzę, wyzwala z
egocentryzmu (nie
wszystko dotyczy
mnie, nie zawsze się
wydarza i nie wpływa
na wszystko)

JA/NIE-
JA

ZAWSZ
E/
NIE
ZAWSZ
E

WSZYS
TKO/
NIE
WSZYS
TKO

Model kompetencji

emocjonalnej Saarni