CHOROBY UKŁADU

ODDECHOWEGO

ZAKŁAD PATOFIZJOLOGII

Konrad Boblewski

Anna Jurska-Jaśko

2

PLAN SEMINARIUM

I. CZĘŚĆ OGÓLNA

1. Przypomnienie budowy i roli układu

oddechowego

2. Regulacja oddychania – mechanizmy
3. Zaburzenia wymiany gazowej:



Zaburzenia wentylacji



Zaburzenia dyfuzji



Zaburzenia perfuzji



Zaburzenia rozdziału gazów

4. Niewydolność oddychania
5. Anoksja
6. Badania stosowane w chorobach układu

oddechowego

3

PLAN SEMINARIUM

II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

7. Odma opłucnowa
8. Zapalenie płuc
9. Płyn w jamie opłucnej
10. Astma oskrzelowa
11. Przewlekła obturacyjna choroba płuc

(POChP)

12. Mukowiscydoza
13. Kaszel – jako najczęstszy objaw chorób

układu oddechowego

4

ODDYCHANIE

- REGULACJA



Ośrodek oddechowy



Położony w rdzeniu przedłużonym



Naprzemienne działanie motoneuronów
wdechowych i wydechowych



Mechanoreceptory płuc, oskrzeli



Chemoreceptory centralne w rdzeniu
przedłużonym oraz w aorcie i tętnicy szyjnej



Wpływ ośrodków wyższych zwłaszcza przy
odruchach (kaszel, kichanie, ziewanie)

5

ROLA SURFAKTANTU



Siły napięcia powierzchniowego –
na skutek ich działania pęcherzyki
płucne zapadałyby się po wydechu



Powodowałyby też konieczność
zwiększenia ciśnienie przy wdechu
– ciśnienia „otwarcia” pęcherzyków
płucnych

6

ZABURZENIA WENTYLACJI



Zaburzenia restrykcyjne –
zmniejszenie czynnej powierzchni
płuc, ograniczenie objętości powietrza,
które może być wprowadzone do płuc
podczas pojedynczego oddechu, np.
obrzęk płuc, zapalenie płuc, wycięcie
płuca, nowotwór, płyn, odma,
skrzywienie kręgosłupa

7

ZABURZENIA WENTYLACJI



Zaburzenia obturacyjne –
zwężenie dróg oddechowych,
zmniejszenie drożności oskrzeli,
np.: astma, POCHP, zapalenie
oskrzeli, nowotwory, rozedma,
rozstrzenie oskrzeli

8

ZABURZENIA DYFUZJI



Dyfuzja to przenikanie gazów oddechowych

przez przegrodę włośniczkowo-pęcherzykową

wskutek różnicy ciśnień parcjalnych między

powietrzem pęcherzykowym a krwią

włośniczkową



Przyczyny zaburzenia dyfuzji:



Zmniejszenie czynnej powierzchni wymiany gazowej

(rozedma, zatorowość, niedodma, zapalenie)



Skrócenie kontaktu erytrocyta z pęcherzykiem (zmniejszenia

łożyska naczyń płuc, przyspieszenie krążenia)



Wydłużenie drogi przenikania gazów – np. obrzęk

9

ZABURZENIA PERFUZJI



Zaburzenia w dopływie krwi tętniczej,
np. zatory płuc



Zmniejszenie łożyska naczyń
krwionośnych płuc, np. zanik
włośniczek w chorobach płuc, zapalenie
naczyń



Zaburzenia w odpływie żylnym krwi,
np. niewydolność lewokomorowa serca,
wady serca

10

ZABURZENIA ROZDZIAŁU

GAZÓW



Zaburzenia we wdechu i wydechu
(zatkanie)



Daremna perfuzja – pęcherzyki
niewentylowane.



Daremna wentylacja – pęcherzyki
wentylowane, ale nieukrwione.

11

NIEWYDOLNOŚĆ

ODDECHOWA

Definicja:

Niewydolność oddechowa jest
stanem, w którym z powodu
zaburzeń wymiany gazowej w
płucach, dochodzi do spadku
prężności tlenu lub spadku
prężności tlenu i wzrostu
dwutlenku węgla we krwi tętniczej.

12

NIEWYDOLNOŚĆ

ODDECHOWA



Hipoksemiczna



Zaburzenia stosunku wentylacji do
perfuzji



Obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu
przy zasadniczo prawidłowym
dwutlenku węgla



Przyczyny:



Zaburzenia dyfuzji



POChP, niedodma, obrzęk

13

NIEWYDOLNOŚĆ

ODDECHOWA



Hipowentylacyjna



Niedostateczna wentylacja
pęcherzyków płucnych bez zaburzeń
stosunku wentylacji do perfuzji



Przyczyna: zaburzenia centralnej
regulacji nerwowej

14

NIEWYDOLNOŚĆ

ODDECHOWA



Mieszana



zaburzenia mechaniki oddychania o

typie obturacyjnym bądź

restrykcyjnym, niekiedy z zaburzeniem

centralnej regulacji oddychania



Przyczyny:



Astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli



Rozedma



Zwłóknienie płuc

15

FORMY ANOKSJI



Anoksja hipoksyczna – niedobór tlenu w
powietrzu, duszenie, zachłyśnięcie,
tonięcie, skurcz oskrzeli, porażenie mięśni
oddechowych, porażenie ośrodka
oddechowego



Anoksja anemiczna – niedobór
erytrocytów, hemoglobiny,
nieprawidłowości hemoglobiny, zatrucie
związkami blokującymi łączenie tlenu z
hemoglobiną

16

FORMY ANOKSJI



Anoksja ischemiczna - zaburzenie
ukrwienia danego narządu



Anoksja z powodu zaburzeń dyfuzji -
gdy rozrostowi danej tkanki nie towarzyszy
przyrost ilości naczyń włosowatych



Anoksja cytotoksyczna - blokada
wykorzystania tlenu

(np. cyjanowodór – HCN

blokuje oksydatywną przemianę materii przez
hamowanie oksydazy cytochromów)

17

ODMA OPŁUCNOWA



Przedostanie się powietrza do jamy

opłucnej, powodujące zapadnięcie się płuca



Pourazowa: wywołana drążącym lub

niedrążącym urazem klatki piersiowej, również

przyczynami jatrogennymi



Samoistna:



Idiopatyczna – spowodowana pęknięciem

położonego podopłucnowo pęcherza

rozedmowego u osób bez zmian chorobowych w

płucach (70%)



Wtórna – występuje u osób z chorobami płuc

(zwłaszcza POChP, astmą, mukowiscydozą,

infekcjami, nowotworami)

18

ODMA OPŁUCNOWA

-

OBJAWY



Ostry ból opłucnowy w klatce piersiowej



Duszność lub przyspieszony oddech



Tachykardia



Mogą wystąpić zaburzenia oddychania

lub niewydolność oddechowa, zwłaszcza

u pacjentów z chorobą płuc



Objawy nasilają się w miarę zwiększania

się ilości powietrza w jamie opłucnej

19

ODMA WENTYLOWA



Powstaje, kiedy powietrze z każdym

wdechem przedostaje się do jamy opłucnej,

lecz nie może się z niej wydostać podczas

wydechu



W rezultacie znacznie wzrasta ciśnienie

w jamie opłucnej, co utrudnia powrót

żylny, powodując wstrząs



Objawy: niedociśnienie, poszerzenie żył

szyjnych, przesunięcie tchawicy w przeciwną

stronę, obfite pocenie się, sinica, wstrząs

20

ZAPALENIE PŁUC



Proces zapalny w pęcherzykach płucnych
i ich ścianach powoduje gromadzenie się
wysięku, niedodmę zajętego obszaru
miąższu płuc, zagęszczenia zapalne



Podział w zależności od etiologii (tj.
czynnika sprawczego, np. typowe –
Streptoccus pneumoniae, Haemophilus
influenzae typu B, i atypowe –
Mycoplasma, Legionella, Chlamydia)

21

ZAPALENIE PŁUC

-

OBJAWY



Ostry lub podostry początek z gorączką,
dusznością, kaszlem z odkrztuszaniem



Objawy ogólne: dreszcze, poty,
dyskomfort w klatce piersiowej, osłabienie,
bóle mięśniowe, utrata apetytu



Atypowe zapalenie płuc: bardziej
łagodny początek, suchy kaszel, bóle
głowy, złe samopoczucie

22

PŁYN W JAMIE

OPŁUCNOWEJ



Gromadzenie się płynu w jamie
opłucnej



Przyczyna:



Wzmożona produkcja płynu
opłucnowego



Upośledzony odpływ płynu drogami
limfatycznymi

23

PŁYN W JAMIE OPŁUCNOWEJ

- PRZYCZYNY



Przesięk – na ilość płynu w jamie opłucnej
wpływają czynniki ogólnoustrojowe,
powierzchnia opłucnej jest niezmieniona



Wysięk – powstaje wskutek zapalenia
opłucnej, wywołującego zwiększenie
przepuszczalności naczyń krwionośnych



Ropniak – ropny wysięk w jamie opłucnej



Krwiak opłucnej – krew w jamie opłucnej

24

ASTMA OSKRZELOWA



Jest przewlekłym schorzeniem zapalnym

dróg oddechowych, w którym biorą udział

różne komórki (mastocyty, eozynofile)



U osób podatnych wywołuje objawy

związane z obturacją oskrzeli – świsty.

Obturacja ta jest odwracalna.



U podstaw tej choroby leży tzw.

nadwrażliwość I typu związana z wrodzoną

nadprodukcją przeciwciał w klasie IgE,

skierowanym zazwyczaj przeciwko

powszechnym, nieszkodliwym antygenom

25

ASTMA OSKRZELOWA

Patogeneza zwężenia

oskrzeli:



Skurcz mięśni gładkich



Obrzęk błony śluzowej



Obfity śluz



Przebudowa ściany oskrzeli

(w

przewlekłej astmie)

26

ASTMA OSKRZELOWA

-

OBJAWY



Przewlekłe zapalenie dróg
oddechowych



Nadreaktywność oskrzeli



Odwracalna obturacja dróg
oddechowych

27

ASTMA OSKRZELOWA

-

POSTĘPOWANIE



Leki pobudzające wybiórczo receptory
ß2-adrenergiczne

(np. salbutamol)



Leki o działaniu przeciwzapalnym -
glikokortykosteroidy

(np. budezonit)



Metyloksantyny

(np. aminofilina)



Leki cholinolityczne

(np. ipratropium)



Leki zapobiegające uwalnianiu
mediatorów reakcji alergicznej

(np.

kromoglikan disodowy)

28

PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA

CHOROBA PŁUC



Jest stanem charakteryzującym się

postępującym, słabo odwracalnym

ograniczeniem drożności oskrzeli,

spowodowanym przewlekłym zapaleniem

oskrzeli i (lub) rozedmą płuc.



Jest związana najczęściej z paleniem tytoniu

– stała stymulacja procesu zapalnego

(usuwanie smoły, zniszczonych komórek) i

dużą aktywnością enzymów proteolitycznych



Powoduje postępujący spadek wydolności

płuc (zmniejszenie wartości uzyskiwanych w

testach czynnościowych płuc) szybko prowadzi

do inwalidztwa i śmierci

29

PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA

CHOROBA PŁUC - OBJAWY



Przewlekłe zapalenie oskrzeli:
kaszel z odkrztuszaniem utrzymujący
się przez co najmniej 3 miesiące w
ciągu ostatnich 2 lat



Rozedma płuc: powiększenie
przestrzeni powietrznych i destrukcja
miąższu, powodująca zamykanie
małych dróg oddechowych i utratę
elastyczności płuc

30

MUKOWISCYDOZA



Choroba genetyczna dziedziczona AR



Powodowana mutacją genu CFTR, której wynikiem jest
wadliwy transport jonów w gruczołach egzokrynnych



W płucach zaburzenia transportu Na i Cl powodują
powstanie gęstego, trudnego do wydalenia śluzu, a w
rezultacie przewlekłą kolonizację bakteryjną i
nawracające infekcje



Przewlekłe zapalenie zaburza funkcję płuc, prowadząc
ostatecznie do niewydolności oddechowej



Obecność gęstej wydzieliny w trzustce prowadzi do
retencji enzymów trzustkowych, uszkodzenia trzustki i
stolców tłuszczowych

31

MUKOWISCYDOZA

-

OBJAWY



Płucne:



Przewlekły kaszel



Ropna plwocina, krwioplucie



Świsty, duszność



Przewlekłe zapalenie zatok



Przewlekłe infekcje/zapalenia płuc



Odma opłucnowa



Zaostrzenia płucne:  kaszlu i produkcji plwociny,

gorączka, utrata masy ciała,  funkcji płuc



Żołądkowo-jelitowe:



Niewydolność trzustki



Zaburzenia wchłaniania białek/tłuszczów



Cukrzyca



Niepłodność u 95% mężczyzn i 20% kobiet

32

KASZEL



Najczęściej spotykany objaw w chorobach układu

oddechowego



Odruch obronny umożliwiający usunięcie

zalegającej wydzieliny lub ciała obcego z dróg

oddechowych



Wynik stymulacji receptorów kaszlowych (w

nosie, przewodzie słuchowym, gardle, krtani,

tchawicy, oskrzelach i opłucnej). Ich włókna

aferentne biegną w nerwie błędnym do rdzenia

przedłużonego



Również następstwo bezpośredniego pobudzenia

ośrodka kaszlu w OUN (grupa

wyspecjalizowanych komórek ośrodka

oddechowego)

33

KASZEL

– BODŹCE

WYWOŁUJĄCE



Mediatory zapalenia: histamina,
bradykinina, prostaglandyna E2,
prostaglandyna F2α



Substancje drażniące: nikotyna



Substancje osmotycznie czynne:
hiperosmotyczny roztwór NaCl, roztwór
cukru



Czynniki mechaniczne: skurcz oskrzeli,
zabiegi instrumentalne, aerozole, pyły

34

KASZEL

– PRZYCZYNY



Infekcja górnych dróg oddechowych

(dyskomfort w gardle, spływanie

wydzieliny po tylnej ścianie gardła – np.

w zapaleniu zatok obocznych nosa)



Stan zapalny dolnych dróg

oddechowych



Astma oskrzelowa (kaszel nasila się

pod wpływem chłodnego powietrza, w

trakcie wysiłku, w nocy – nad ranem)



POChP, rozstrzenie oskrzeli (kaszel z

odkrztuszaniem dużej ilości wydzieliny)

35

KASZEL

– PRZYCZYNY

(C.D.)



GERD (towarzyszą: dyspepsja, odbijanie)



Stosowanie inhibitorów konwertazy

angiotensyny (akumulacja bradykinin w

płucach)



Palenie tytoniu (występowanie zwiększa się

bezpośrednio ze wzrostem liczby wypalanych

papierosów)



Podrażnienie opłucnej (np. złamanym

żebrem, stanem zapalnym, naciekiem

nowotworowym)



Ciało obce w drogach oddechowych