© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
1
Interoperacyjność systemów
informatycznych
w ujęciu rządowym
Dr inż. Grzegorz Bliźniuk
Instytut Systemów Informatycznych,
Wydział Cybernetyki, WAT, Warszawa
Grzegorz.Blizniuk@wat.edu.pl
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
2
Cel prezentacji
Celem prezentacji jest syntetyczne omówienie interpretacji pojęcia
interoperacyjność systemów informatycznych w różnych krajach na
wszystkich kontynentach (oprócz Antarktydy).
Z uwagi na zainteresowania autora skoncentrowano się na rządowych
standardach
interoperacyjności
systemów
informatycznych,
wspomagających udostępnianie elektronicznych usług administracji
publicznej.
Prezentacja stanowi przegląd wybranych źródeł wiedzy dziedziny
problemowej, które w opinii autora są reprezentatywne.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
3
Plan prezentacji
1.
Definicje pojęcia interoperacyjność według wybranych instytucji
standaryzacyjnych (IEEE, ISO/IEC).
2.
Interoperacyjność według wybranych organizacji i firm (Gartner,
Microsoft, Open Group)
3.
Rozumienie interoperacyjności przez poszczególne rządy:
1.
Ameryka Północna: USA*, Kanada,
2.
Ameryka Południowa: Brazylia,
3.
Australia i Oceania: Nowa Zelandia, Australia,
4.
Azja – Daleki Wschód: Filipiny, Hong Kong, Indie, Malezja, Sri Lanka,
Tajlandia,
5.
Azja – Bliski Wschód: Arabia Saudyjska,
6.
Afryka – Mauritius,
7.
Europa – Wielka Brytania, Niemcy, Holandia, Francja, Dania, Grecja,
Estonia, Szwecja, Węgry, Polska, Austria, Unia Europejska.
4.
Podsumowanie
* Pogrubioną czcionką wskazano te kraje, których założenia zostały omówione na
slajdach. Założenia z pozostałych krajów zostały przeanalizowane, ale nie umieszczono
ich na slajdach w niniejszej prezentacji.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
4
Definicje interoperacyjności według organizacji standaryzacyjnych
Institute of Electrical and Electronics Engineers. IEEE Standard Computer Dictionary: A
Compilation of IEEE Standard Computer Glossaries. New York, NY, 1990:
Interoperacyjność oznacza zdolność dwóch lub większej liczby
systemów informatycznych lub ich komponentów do wymiany
informacji i do jej użycia.
ISO/IEC, Technical Draft Report, Ref.No. JTC1 SC36 WG4 N0070. Information Technology
– Learning, education, and training – Management and delivery-Specification and use
extensions and profiles. US SC36 Secretariat, 2003:
Interoperacyjność
oznacza
zdolność
różnych
elementów
funkcjonalnych
systemów
informatycznych
do
komunikacji,
uruchamiania programów lub przesyłania danych pomiędzy nimi w
sposób nie wymagający od ich od użytkownika żadnej wiedzy lub
wymagający od niego wiedzy minimalnej na temat unikalnych
właściwości tych elementów.
Kompatybilność oznacza zdolność elementu funkcjonalnego systemu
informatycznego
do
spełnienia
wymagań
wyspecyfikowanego
interfejsu bez konieczności dokonywania dostrzegalnej modyfikacji
tego elementu.
Uwaga! Nie należy utożsamiać pojęć: interoperacyjność i kompatybilność
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
5
Interoperacyjność według wybranych organizacji i firm
Gartner: Interoperacyjność, to zdolność dwóch lub większej
liczby różnych podmiotów do wymiany informacji i do
wykorzystywania informacji między nimi wymienianej.
Interoperacyjność
w
szczególności
obejmuje
interkonnekcyjność (marzec 2007).
Interkonnekcyjność, to zdolność dwóch lub większej
liczby systemów komputerowych do wymiany danych i
do wykorzystywania danych wymienianych pomiędzy
nimi.
Microsoft:
Interoperacyjność,
to
możliwość sprawnej, efektywnej i spójnej komunikacji
i wymiany informacji pomiędzy różnymi systemami
informatycznymi,
aplikacjami
i
sieciami
komputerowymi oraz wykorzystywania otrzymanych w
ten sposób informacji (luty 2008).
W projekcie polskich Krajowych Ram Interoperacyjności (KRI) z
kwietnia 2007 r. w istotny sposób wzięto pod uwagę propozycje
Gartnera.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
6
Warstwy przepływów informacyjnych w modelu
interoperacyjności według Open Group
Źródło: Open Group, „Semantics for Enterprise Architecture Workshop”, Los Angeles, luty 2008
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
7
Model referencyjny interoperacyjności
według Open Group
Źródło: Open Group, „Semantics for Enterprise Architecture Workshop”, Los Angeles, luty 2008
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
8
USA – Federal Enterprise Architecture (FEA), v.2.0
(2002 - czerwiec 2006)
Interoperacyjność jest rozumiana jako
zdolność do odnajdywania i współdzielenia
danych i serwisów przez różnorodne systemy
i dostawców.
Interoperacyjność
analizuje
się
w
wymiarze:
1. formatów danych / klasyfikacji danych –
dotyczących struktury fizycznej i logicznej plików dla
różnych zastosowań (bazy danych, przetwarzanie
tekstów, grafika, programy wykonywalne itp.). Zaleca
się np. standardy XML, XLINK, URI (dla przestrzeni
nazw), EDI (standardy ANSI X
.
12
),
2. typów danych / reguł walidacji – dotyczących
identyfikacji i potwierdzania współdzielonych struktur
danych i reguł przetwarzania, abstrahując od
zawartości dokumentów i źródeł danych. Zaleca się
np. standardy DTD (Document Type Definiotion), XML
Schema (XSL),
3. przetwarzania danych – dotyczących protokołów
i języków umożliwiających zmianę prezentacji danych
poprzez GUI lub aplikację. Zaleca się np. standard
XSLT (przekształcanie z jednego schematu do
drugiego).
W
kontekście
jakości
systemów
interoperacyjność
(obok
dostępności,
obciążalności i poprawialności) jest jedną ze
składowych wydajności, rozumianej jako
właściwość systemu informatycznego w
wymiarze jego czasów odpowiedzi
(według
autora prezentacji tak rozumiana wydajność, to
responsywność)
.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
9
FEA – pryncypia, wymiary
Pryncypia FEA, które determinują zasadnicze kierunki działań:
Skierowanie na użytkownika (business-driven) – FEA jest wtedy w pełni użyteczna wtedy, gdy wszystkie
strategie i plany działań instytucji rządowych są w pełni uzgodnione pomiędzy sobą. Oznacza to konieczność
bieżącego uzgadniania odpowiednich dokumentów pomiędzy udziałowcami FEA i odpowiedniego
uwzględniania wyników tych uzgodnień w treści poszczególnych strategii i w założeniach do FEA.
1.
Proaktywność i współpraca na wskroś rządu federalnego – FEA jest wtedy w pełni zaadoptowana,
kiedy społeczność EA rozwija i wykorzystuje FEA. Społeczność FEA jest odpowiedzialna za rozwój, ewolucję i
adaptację FEA.
2.
Architektura poprawia efektywność i trwałość rządowych źródeł informacji – architektura jest
rozwijania jako integralna część głównego procesu inwestycyjnego. Inwestycje nieinformatyczne powinny
być realizowane w podejściu bardziej ogólnym niż wyłączne skierowanie na użytkownika IT.
Współzależne wymiary FEA:
1.
Wymiar wydajności, wyrażany w postaci PRM (Performance Reference Model) – skierowany na pomiary
wydajności odpowiedzi instytucji rządowych, implementujących założenia FEA w swoich systemach IT.
2.
Wymiar użytkowy (biznesowy), wyrażony w postaci BRM (Business Reference Model) – uwzględnia
funkcjonalne (nieresortowe) spojrzenie na instytucje rządowe z uwzględnieniem wewnętrznych operacji i
usług dla obywateli, przedsiębiorstw, strategii e-Gov - niezależnie od agencji, biur i urzędów, które je
udostępniają albo biorą udział w ich przygotowywaniu.
3.
Wymiar komponentów serwisowych, wyrażany w postaci SRM (Service Component Reference Model) –
klasyfikacja komponentów serwisowych z uwzględnieniem na poziomie domeny, typu i komponentu z
uwzględnieniem wymogów PRM i BRM. SRM zawiera identyfikację i klasyfikację komponentów serwisowych
w wymiarach horyzontalnym i wertykalnym uwzględniających w odpowiedni sposób udział poszczególnych
instytucji rządowych. SRM uwzględnia wymogi ponownego użycia komponentów biznesowych i serwisowych
przez poszczególne instytucje rządowe.
4.
Wymiar techniczny, wyrażony w postaci TRM (Technical Reference Model) – sterowane komponentowo
założenia na standardy i technologie na poziomie obszarów, kategorii i standardów serwisów, wspierające
poszczególne instytucje w zakresie ich włączenia do dostarczania komponentów serwisowych i związanych z
tym możliwościami. Na najniższym poziomie tego wymiaru rozpatruje się integrację, interoperacyjność i
interfejsy.
5.
Wymiar danych, wyrażany w postaci DRM (Data Reference Model) – standardy skierowane na umożliwienie
współdzielenia i ponownego użycia danych na wskroś instytucji rządowych. Wyrażony w opisie
współzależnych wymiarów opisu metadanych, kontekstu (taksonomii) i standardów współdzielenia danych
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
10
FEA – przykład klasyfikacji usług dla obywateli
Ź
ró
d
ło
:
E
x
e
cu
ti
v
e
O
f
ce
o
f
th
e
P
re
si
d
e
n
t
o
f
th
e
U
S
A
,
F
E
A
C
o
n
so
lid
a
te
d
R
e
fe
re
n
ce
M
o
d
e
l
D
o
cu
m
e
n
t,
W
a
sz
y
n
g
to
n
,
cz
e
rw
ie
c,
2
0
0
6
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
11
Brazylia – e-PING v.2.0 (listopad 2006)
Punktem wyjścia rozumienia interoperacyjności
są
rozważania
podejść
do
zagadnienia,
prezentowanych w brytyjskim UK e-GIF, australijskim
AGIF, w normach ISO, czy w rozważaniach CORBA.
Zdefiniowano
pięć
obszarów
obligatoryjnych
standardów
interperacyjności
dla
instytucji
rządowych w Brazylii. Są to:
1.Integracja współpracy urzędów – podejście
procesowe (BPMN, BPEL4WS), skierowane na
SOA,
2.Organizacja wymiany informacji – opisy zasobów
(RDF), opisy metadanych, kontekstu (znaczenia)
danych, zasad ich współdzielenia, taksonomii
informacji (XML, XSL, UML),
3.Dostęp do danych – standardy hipertekstu (XML,
XHTML, HTML), kodowanie znaków, formaty
plików, standardy urządzeń we/wy w zakresie
uwierzytelniania
użytkowników
(karty
kryptoraficzne,
czytniki),
portów
komunikacyjnych, standardy pamięci masowych
itp.
4.Bezpieczeństwo teleinformatyczne – protokoły
bezpieczeństwa
(np.
IPv6),
algorytmy
kryptograficzne,
podpis
elektroniczny,
uwierzytelnianie
(standardy
dla
oprogramowania), prywatność danych,
5.Interkonnekcyjność – protokoły komunikacyjne
(np. HTTP, HTTPS), poczta elektroniczna, usługi
katalogowe, webserwisy (np. SOAP, WSDL),
standardy sieci (IP, VPN, P-P).
E-PING zawiera bardzo ciekawy
zestaw standardów
interoperacyjności wraz z
interesującym ich omówieniem.
Każdy standard jest klasyfikowany
według podejścia zgodnego z
nowozelandzkim FURAD.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
12
Nowa Zelandia – NZ e-GIF
(v 1.0 luty 2002, v.3.0 marzec 2006)
Według nowozelandzkiej strategii e-gvernmentu z
grudnia
2001
r.
interoperacyjność
jest
rozumiana jako zdolność instytucji rządowych
do współdzielenia informacji i integracji informacji
i
procesów
biznesowych
poprzez
użycie
wspólnych standardów.
Według zmodyfikowanej strategii z czerwca 2003
r. podkreślono, że współdzielone dane i polityka
technologii
informacyjnych
i
standardów
architektury
udostępniania
usług
stanowią
integralną część strategii e-Governmentu w
Nowej Zelandii.
Z
technicznego
punktu
widzenia
interoperacyjność jest zapewniona wtedy, kiedy
pomiędzy koherentnymi systemami zachodzi
współdziałanie
elektronicznych
serwisów
i
wymiana informacji drogą elektroniczną.
NZ-eGIF są w dużym stopniu sugerowane ramami
najstarszymi, czyli brytyjskimi UK-eGIF
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
13
NZ-eGIF – warstwy interoperacyjności
Interesujące podejście nowozelandzkie ukazuje interoperacyjność w trzech wymiarach.
Poziom „data integration” jest podobny do DRM z FEA USA. Podobnie ma się sprawa w
greckim podejściu C4IF. Autor niniejszej prezentacji maja 2004 prezentuje podobny pogląd
w tej materii. Podejście UE jest jednak odmienne. Mówi się bowiem o poziomie wyłącznie
semantycznym – syntaktyka jest przenoszona do poziomu interoperacyjności technicznej
(zgodnie z propozycją Open Group)..
Z
ró
d
ło
:
S
ta
te
S
e
rv
ic
e
s
C
o
m
m
is
io
n
,
„N
e
w
Z
e
a
la
n
d
E
-g
o
v
e
rn
m
e
n
t
In
te
ro
p
e
ra
b
ili
ty
F
ra
m
e
w
o
rk
,
v.
3
.0
”,
m
a
rz
e
c,
2
0
0
6
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
14
NZ-eGIF - cykl życia standardu interoperacyjności
Z
ró
d
ło
:
S
ta
te
S
e
rv
ic
e
s
C
o
m
m
is
io
n
,
„N
e
w
Z
e
a
la
n
d
E
-g
o
v
e
rn
m
e
n
t
In
te
ro
p
e
ra
b
ili
ty
F
ra
m
e
w
o
rk
,
v.
3
.0
”,
m
a
rz
e
c,
2
0
0
6
Podejście pochodzące z UK-
eGIF, które przyjęło się również
w innych krajach. Między
innymi w Brazylii, Australii,
Danii.
Podobne poglądy były prezentowane przez autora niniejszej prezentacji w
listopadzie roku 2006 dla standardów w Polskich Ramach Interoperacyjności
(PRI, KRI).
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
15
Australijskie Ramy Interoperacyjności – AGIF v.2 (lipiec 2005 –
lipiec 2007)
July 2005
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
16
AGIF – kontekst interoperacyjności w administracji
Australijskie Ramy Interoperacyjności są dobrym przykładem dla innych krajów,
jeżeli chodzi o zakres analizy zagadnienia interoperacyjności.
Źródło: „Australian Government Business Process Interoperability Framework”, lipiec 2007, ISBN 1 92 1182466
p
o
n
a
d
re
s
o
rt
o
w
o
ś
ć
in
te
g
ra
c
ja
a
k
ty
w
n
o
ś
ć
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
17
AGIF – zarządzanie interoperacyjnością poprzez MAC
Źródło: „Australian Government Information Interoperability Framework”, kwiecień 2006, ISBN 1 921182 10 5
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
18
Obszary (domeny) AGIF
1.
Interoperacyjność procesów biznesowych (lipiec 2007)
rozumiana jako zdolność różnych organizacji do płynnej współpracy w ramach współdzielonego opisu procesów pracy bez
względu na ich wewnętrzną organizację i wykorzystywane technologie. Bazuje na architekturze AGA (następny slajd). W
opisie procesów wykorzystuje standardy BPMN, UML, XML, BPEL. Zakłada niezbędne zmiany organizacyjne i legislacyjne
dla uzyskania efektywnej interoperacyjności procesów. W ramach modelu referencyjnego budowana jest współdzielona
semantyka procesów. Wspólne repozytorium schematów XML prowadzone w ramach projektu GovDex.
2.
Interoperacyjność informacyjna (kwiecień 2006)
rozumiana jako zdolność do efektywnej wymiany i użycia zunifikowanej informacji pomiędzy różnymi organizacjami i
różnymi systemami informatycznymi. Bazuje na pojęciu „cyklu życia informacji” (zaplanuj, utwórz i skolekcjonuj,
zorganizuj i zgromadź, udostępnij, użyj, zarządzaj, wykorzystaj ponownie i współdziel). Duży nacisk położono na
semantykę informacji i sposób jej gromadzenia (m.in. schematy pól danych)
3.
Interoperacyjność techniczna (lipiec 2005)
rozumiana jako określenie reguł osiągania zdolności systemów informatycznych do osiągnięcia skutecznej i bezpiecznej
współpracy na poziomie technicznym. Określa się tutaj dopuszczalne protokoły i standardy interkonnekcyjności (ang.
interconnection) (HTTP i FTP, WSDL i SOAP, J2EE z Java RMI, Corba, JMS), wymiany danych (SMTP, X.400, RSS, XML,
SGML), opisu zasobów (LDAP, X.500), prezentacji informacji (HTML, XHTML, RTF, XML) opisu metadanych dla procesów,
danych i webserwisów (BPEL4WS, UML, ERD, flowcharts, XML). Podane są obszerne tabele z dopuszczalnymi standardami
w poszczególnych obszarach interoperacyjności technicznej.
Polskie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla systemów
teleinformatycznych, Dz. U. nr 212 z dnia 28.10.2005r. poz. 1766 było w dużym stopniu motywowane australijskimi
ramami interoperacyjności technicznej (grupy standardów i ułożenie w tabelach).
Ź
ró
d
ło
:
„A
u
st
ra
lia
n
G
o
v
e
rn
m
e
n
t
Te
ch
n
ic
a
l
In
te
ro
p
e
ra
b
ili
ty
F
ra
m
e
w
o
rk
”,
l
ip
ie
c
2
0
0
5
,
A
G
IM
O
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
19
Poziomy w Australian Government Architecture - AGA
Źródło: „Australian Government Architecture Reference Model v.1.0, czerwiec 2007, ISBN 1 921 182 423
AGA jest wzorowana na amerykańskim Federal Enterprise Architecture Framework (US FEA)
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
20
AGA – ścieżka dojrzałości
Źródło: „Australian Government Business Process Interoperability Framework”, lipiec 2007, ISBN 1 92 1182466
Obecnie za najbardziej dojrzałą uważa się architekturę skierowaną na serwisy (SOA)
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
21
Hong Kong – HKSARG IF v 6.0 (grudzień 2007)
Interoperacyjność
jest
rozumiana
jako
zapewnienie możliwości efektywnej wymiany
danych pomiędzy systemami działającymi w
tym
samym
czasie
z
uwzględnieniem
elastyczności w zakresie platform sprzętowo-
systemowych
i
rozwiązań
programowych
wykorzystywanych w warstwie aplikacyjnej.
Interoperacyjność jest określana w stosunku do
potrzeb biznesowych i technologicznych.
Poziomy interoperacyjności:
1.Integracja
aplikacji
–
specyfikacje
techniczne umożliwiające integrację typu:
aplikacja-aplikacja,
2.Dostęp do informacji i jej wymiana –
techniczne specyfikacje dotyczące wymiany
plików, zbiorów znaków, kodowania, itp.
3.Bezpieczeństwo – techniczne specyfikacje
bezpiecznej wymiany informacji,
4.Komunikacja
(interkonnekcyjność)
–
techniczne
specyfikacje
komunikacji
pomiędzy systemami.
W
HKSARG
IF
określono
obowiązującą
architekturę
sieci
teleinformatycznych
administracji publicznej w Hong Kongu (GNA).
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
22
HKSARG IF – architektura sieci (GNA)
Ż
ró
d
ło
:
O
f
fc
e
o
f
th
e
G
o
v
e
rn
m
e
n
t
C
h
ie
f
In
fo
rm
a
ti
o
n
O
f
ce
r
H
K
S
A
R
G
,
„H
K
S
A
R
G
I
n
te
ro
p
e
ra
b
ili
ty
F
ra
m
e
w
o
rk
v
.6
.0
.”
,
g
ru
d
zi
e
ń
2
0
0
7
,
H
o
n
g
K
o
n
g
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
23
Malezja – MyGIF (sierpień 2003 – luty 2006)
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
24
MyGIF – definicja i wymiary interoperacyjności, oprogramowanie OSS
Malezja przejmuje rozumienie interoperacyjności z Wielkiej Brytanii i Hong Kongu.
Wymiary interoperacyjności w MyGIF:
1. Metadane,
2. Bezpieczeństwo,
3. Udostępnianie informacji,
4. Integracja danych,
5. Komunikacja (interkonnekcyjność).
W MyGIF, w odniesieniu do poszczególnych wymiarów interoperacyjności podano obszerną
listę rekomendowanych do stosowania międzynarodowych standardów otwartych i
de’facto. Standardy te są obowiązkowe dla nowotworzonych systemów i dla interfejsów do
systemów zastanych. Jest to lista tzw. „minimalnych standardów”.
Malezja
zaprezentowała
ciekawe
podejście
do
zachowania
neutralności
technologicznej pomiędzy oprogramowaniem komercyjnym (z płatnymi licencjami i
zastrzeżonymi kodami, rozwiązaniami, patentami) i wolnym oprogramowaniem (z
otwartym kodem źródłowym - OSS). Dla wszystkich wymiarów interoperacyjności
zalecanych otwartych standardów wyspecyfikowano listę dopuszczalnego do stosowania
oprogramowania OSS wraz z wytycznymi (poradami) w jaki sposób wdrażać to
oprogramowanie i w jak je integrować z oprogramowaniem komercyjnym,
wykorzystywanym przez rząd Malezji, a także w jaki sposób migrować w kierunku OSS.
Podejście malezyjskie jest analogiczne w zakresie koncepcji minimalnych standardów i
standaryzacji komunikacji poprzez oprogramowanie interfejsowe SI jest do podejścia
polskiego, usankcjonowanego przepisami ustawy o informatyzacji wraz z niektórymi
rozporządzeniami.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
25
Ramy Interoperacyjności w Arabii Saudyjskiej – YEFI
(październik 2005)
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
26
Definicja, zakres, znaczenie YEFI
Arabia Saudyjska zdefiniowała bardzo ciekawe założenia dla Ram Interoperacyjności, które dużo czerpią
z ram brytyjskich i duńskich. Uwzględniono wszystkich aktorów. Ciekawie przeanalizowano współdzielone dane.
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
27
Obszary YEFI
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
28
YEFI – obszar strategii integracji systemów
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
29
YEFI – koncepcja integracji instytucji
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
Przyjęto koncepcję integracji instytucji w
architekturze szyny serwisowej z
wykorzystaniem odpowiednich interfejsów i
adapterów (SOA). W Polsce przyjęto podobne
rozwiązanie. Jest ono implementowane w
postaci projektu ePUAP, którego koncepcja
powstała w roku 2004 w byłym MNiI.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
30
YEFI – centralne repozytorium metadanych w XML
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
Przyjęto rozwiązania analogiczne
do pomysłów z duńskiego DE-IF.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
31
YEFI – analiza niezgodności typów danych
Ź
ró
d
ło
:
„Y
E
F
I
–
Ye
ss
e
r
Fr
a
m
e
w
o
rk
f
o
r
In
te
o
p
e
ra
b
ilt
y
”,
p
a
źd
zi
e
rn
ik
2
0
0
5
,
A
ra
b
ia
S
a
u
d
y
js
k
a
W Polsce wykonano część prac zmierzających do uzgodnienia typów
danych dla atrybutów współdzielonych (MNiI, 2003 r.) . Znalazło to swój
wyraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r.
w sprawie minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany
informacji w formie elektronicznej, Dz. U. Nr 214 z dnia 28.10.2005r.
poz. 1781. Należy jednak podkreślić, że prace w tym zakresie należy
kontynuować.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
32
YEFI – propozycja organizacji zarządzania
interoperacyjnością
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
33
YEFI – lista standardów interoperacyjności
Standardy integracji:
Standardy prezentacji treści i formatów plików:
Źródło: „YEFI – Yesser Framework for Inteoperabilty”, październik 2005, Arabia Saudyjska
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
34
YEFI – lista standardów interoperacyjności
Standardy interkonekcyjności:
Standardy bezpieczeństwa:
Ź
ró
d
ło
:
„Y
E
F
I
–
Ye
ss
e
r
F
ra
m
e
w
o
rk
f
o
r
In
te
o
p
e
ra
b
ilt
y
”,
p
a
źd
zi
e
rn
ik
2
0
0
5
,
A
ra
b
ia
S
a
u
d
y
js
k
a
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
35
Mauritius – MU-GIF (grudzień 2002)
Podejście w MU-GIF jest implementacją UK e-
GIF w warunkach wyspy Mauritius. Dotyczy to
również rozumienia pojęcia interoperacyjność.
Zalecenia, listy standardów zmieszczone w MU-
GIF są obowiązkowe dla organów administracji
publicznej w Mauritiusie.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
36
Wielka Brytania – UK e-GIF
(wrzesień 2001, v 6.1 – marzec 2005)
Interoperacyjność jest rozumiana wyłącznie jako
specyfikacje
standardów
w
czterech
jej
wymiarach, tj. w wymiarze interkonekcyjności,
integracji danych, dostępności e-serwisów i
zarządzania treścią systemów relewantnych.
Ramy
interoperacyjności
e-Government
Interoperability Framework stanowią serce
strategii zapewnienia wsparcia dla transformacji
biznesowej instytucji rządowych. Transformacja ta
ma zapewnić dostarczanie lepszych i bardziej
wydajnych usług publicznych.
UK e-GIF stanowią zbiór rządowych polityk
technicznych
i
specyfikacji
dla
zapewnienia
interoperacyjności i spójności systemów ICT
administracji publicznej. W e-GIF zdefiniowano
niezbędne wymagania wstępne dla realizacji
funkcjonalnie spójnej i dostępnej w Internecie
administracji publicznej. Są one zarządzane przez e-
Government Unit w Cabinet Office.
E-GIF
obejmują
wymianę
informacji
w
następujących zakresach: administracja i obywatele,
administracja i instytucje pośrednie, administracja i
biznes, administracja i administracja wewnątrz UK,
administracja UK i administracje innych państw.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
37
Kluczowe elementy UK e-GIF
e-GMS – eGovernment Metadata Standards
GCL – Government Category List
więcej na: www.govtalk.gov.uk
Źródło: CabibetOfce, e-Govenment Unit, „E-Government Interoperability Framework v 6.1”, marzec 2005, ISBN:
0 7115 0468 7
W UK e-GIF zaproponowano klasyfikację
standardów
FURAD,
która
została
przeniesiona do Nowej Zelandii, czy też do
Danii.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
38
Niemcy – Standards and Architectures for e-Government
Applications (grudzień 2003)
Interoperacyjność jest rozumiana jako
zapewnienie
trwałych
przepływów
informacyjnych
pomiędzy
obywatelami,
rządem federalnym i ich partnerami.
SAGA podaje cele analogiczne, do tych, jakie
spotykamy w innych ramach architektury i
standardów,
czy
też
ramach
interoperacyjności,
tj.
zapewnienie
interoperacyjności,
ponownego
użycia,
otwartości standardów, redukcji kosztów i
ryzyka, skalowalności.
Zakres SAGA dotyczy czterech kierunków
rozwojowych. Są to: definicja referencji
technicznych, standardów i architektury;
modelowanie
procesów,
modelowanie
danych, rozwój komponentów podstawowych.
Uwzględnia się współdziałanie A2A, A2B, A2C.
Zarządzanie jest realizowane przez KBSt, tj.
Federalną Agencję Koordynującą i Doradczą
ds.
Technologii
Informatycznych
w
Administracji Federalnej, nadzorowanej przez
Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
39
SAGA – model przetwarzania i poziomy współpracy
systemów
RM-ODP – Reference Model of Open Distributed
Processing (ISO 1996)
Źródło: Bundesministerium des Innern, KBSt, „SAGA. Standards and Architectures for e-Government Applications”, grudzień 2003,
ISSN 0179-7263
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
40
SAGA – architektura oprogramowania eGov
Źródło: Bundesministerium des Innern, KBSt, „SAGA. Standards and Architectures for e-Government Applications”, grudzień 2003,
ISSN 0179-7263
Polski ePUAP jest odpowiednikiem niemieckiego OFA. Polski STAP jest
odpowiednikiem niemieckiego IVBV.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
41
Europejskie Ramy Interoperacyjności – EIF v.1.0
(kwiecień 2004)
Interoperacyjność
oznacza
zdolność
systemów ICT i procesów biznesowych przez
nie wspieranych do wymiany danych i do
wykorzystywania współdzielonej między nimi
informacji i wiedzy.
Ramy interoperacyjności stanowią zbiór
standardów
i
wytycznych
opisujących
sposoby interakcji pomiędzy organizacjami,
które są lub powinny być przez nie
respektowane.
Z
tego
powodu
ramy
interoperacyjności nie są dokumentem
statycznym i powinny być wraz z upływem
czasu adaptowane do zmian technologii,
standardów i wymagań administracji.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
42
EIF – wymiary interoperacyjności
Interoperacyjność
organizacyjna
dotyczy
definicji
celów
biznesowych,
modelowania procesów biznesowych i umożliwienia wymiany informacji pomiędzy
administracjami o różnych wewnętrznych strukturach i procesach. Wymiar
organizacyjny interoperacyjności jest ponadto zaadresowany do wymagań społeczności
użytkowników końcowych, co wyraża się w realizowaniu dostępnych i osiągalnych
serwisów, łatwo rozpoznawalnych i zorientowanych na użytkownika.
Interoperacyjność semantyczna dotyczy zapewnienia precyzyjnego rozumienia
znaczenia wymienianej informacji za pomocą różnorodnego oprogramowania, które nie
było specjalnie w tym celu zaprojektowane. Umożliwia to włączenie różnych systemów
do pełnego przetwarzania informacji uzyskiwanej z wielu różnych źródeł. Zapewnienie
interoperacyjności semantycznej jest warunkiem wstępnym dla właściwej obsługi
użytkownika końcowego oprogramowania w aspekcie różnorodności językowej krajów
Unii Europejskiej
Interoperacyjności techniczna dotyczy technicznych zagadnień związanych z
uzyskiwaniem połączeń pomiędzy systemami komputerowymi i serwisami. Obejmuje
ona kluczowe aspekty otwartości interfejsów systemów, interkonnekcyjności serwisów,
integracji danych i warstwy middleware oprogramowania, prezentacji i wymiany
danych, dostępności i bezpieczeństwa serwisów.
Źródło: European Commission, IDABC Group „European Interoperabitily Framework for Pan_European eGovernment Serwices v 1.0”, kwiecień 2004, ISBN 92-894-8389-X
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
43
Kontekst EIF
Kontekst i aktorzy
Kompleksowa interakcja
Źródło: European Commission, IDABC Group „European Interoperabitily
Framework for Pan_European eGovernment Serwices v 1.0”, kwiecień 2004,
ISBN 92-894-8389-X
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
44
Pryncypia EIF
Źródło: European Commission, IDABC Group, „European Interoperabitily
Framework for Pan_European eGovernment Serwices v 1.0”, kwiecień
2004, ISBN 92-894-8389-X
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
45
EIF – architektura PEGS (listopad 2004)
Pan-European
e-Government
Services
(PEGS) w swoich założeniach ma włączyć
wszystkich obywateli i przedsiębiorstwa do
e-serwisów
we
wszystkich
państwach
członkowskich Unii Europejskiej, co ma
wyeliminować ograniczenia w swobodnym
przepływie osób, dóbr, kapitału i usług na
terenie UE.
Generalne podejście PEGS bazuje na tzw.
Integrated Architecture Framework (IAF),
dotyczącej czterech aspektów architektury.
Jest to aspekt biznesowy, informacyjny,
systemów informatycznych i infrastruktury
technologicznej.
Główne pryncypia IAF PEGS, to wspieranie
przez e-serwisy podstawowych wolności UE
(swobodne przepływy), zachowanie zasady
subsydiarności, transparentności, „jednego
okienka”,
zaufania,
uwzględnienie
wielojęzyczności,
uszanowanie
różnych
prędkości dojścia do celów EIF, zachowanie
wydajności
serwisów,
ich
stabilności,
zgodności i trwałości.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
46
Wymiary IAF
Ź
ró
d
ło
:
E
u
ro
p
e
a
n
C
o
m
m
is
si
o
n
,
ID
A
B
C
G
ro
u
p
,
C
a
p
g
e
m
in
i,
„
A
rc
h
it
e
ct
u
re
fo
r
D
e
liv
e
ri
n
g
p
a
n
-E
u
ro
p
e
a
n
e
-G
o
v
e
rn
m
e
n
t
S
e
rv
ic
e
s
v
1
.0
”,
l
is
to
p
a
d
2
0
0
4
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
47
PEGS - role i poziomy dostępu
1
2
3
1 – informacje ogólnodostępne –
użytkownik
anonimowy.
Strony
personalizowane przy pomocy cookies.
2 – informacje prywatne, zarządzane
na poziomie portalu – wymagany login
i hasło. Informacja dostępna w każdym
wejściu użytkownika do systemu.
Jednakże użytkownik sam decyduje o
tym, jakie informacje o nim i do
którego
systemu
PEGS
są
przekazywane.
3 – informacje osobowe, zarządzane
na poziomie PEGS – wymagane silne
uwierzytelnianie
użytkownika.
Wszystkie dane przetwarzane na tym
poziomie
są
automatycznie
współdzielone
przez
wszystkie
systemy PEGS. Na trzecim poziomie
przewiduje
się
włączenie
autentycznych źródeł informacji z
równoczesnym uwzględnieniem tych
przypadków, kiedy to informacje
przechowywane przez administracje
nie
muszą
być
korzystne
dla
obywateli, czy przedsiębiorstw.
Źródło: European Commission, IDABC Group, Capgemini, „Architecture
for Delivering pan-European e-Government Services v 1.0”, listopad
2004
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
48
PEGS – poziomy współpracy krajów członkowskich
Źródło: European Commission, IDABC Group, Capgemini, „Architecture for Delivering pan-European e-Government Services v 1.0”,
listopad 2004
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
49
Koncepcja implementacji IAF
Ź
ró
d
ło
:
E
u
ro
p
e
a
n
C
o
m
m
is
si
o
n
,
ID
A
B
C
G
ro
u
p
,
C
a
p
g
e
m
in
i,
„
A
rc
h
it
e
ct
u
re
fo
r
D
e
liv
e
ri
n
g
p
a
n
-E
u
ro
p
e
a
n
e
-G
o
v
e
rn
m
e
n
t
S
e
rv
ic
e
s
v
1
.0
”,
l
is
to
p
a
d
2
0
0
4
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
50
Dania – DE-IF (marzec 2004)
Dania nie opublikowała monografii ze swoimi ramami interoperacyjności.
Wszystko jest dostępne na stronie www.oio.dk
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
51
DE-IF
Dania jest niekwestionowanym liderem europejskim w zakresie implementacji ram
interoperacyjności – szczególnie w zakresie dokumentu elektronicznego.
DE-IF przejmuje wprost z EIF definicję pojęć „interoperacyjność” i „ramy interoperacyjności”.
Za zarządzanie ramami interoperacyjności odpowiada duńska Agencja ds. IT i
Telekomunikacji. DE-IF są tworzone we współpracy z tzw. KIU - komitetem
odpowiedzialnym za koordynację inicjatyw z obszaru IT w duńskim sektorze publicznym.
Członkami KIU są: Digital Taskforce, Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji, Ministerstwo
Spraw Wewnętrznych i Zdrowia, Ministerstwo Gospodarki, lokalne samorządy, regiony
duńskie i Agencja ds. IT i Telekomunikacji. Aktualne prace nad interoperacyjnością w Danii są
prowadzone przez Podkomitet KIU ds. Architektury.
Duńczycy ciekawie sklasyfikowali standardy w ramach interoperacyjności. Są to standardy
zatwierdzone,
rekomendowane,
analizowane,
de’facto,
wkrótce
aktualizowane,
przemigrowywane (podejście FURAD). Promowane są otwarte standardy.
W Polsce, w roku 2004 byłe Ministerstwo Nauki i Informatyzacji nawiązało współpracę z Duńczykami w
zakresie standardów, narzędzi i technologii definiowania ontologii, prowadzenia repozytorium metadanych i
repozytorium dokumentów elektronicznych. Zakupiono odpowiednie pilotażowe środowisko sprzętowo-
programowe. Obecnie merytoryczne prace w tym zakresie są rozwijane przez MSWiA w ramach projektu
ePUAP, którego początki są datowane na rok 2004, a także w ramach Centralnego Repozytorium
Dokumentów Elektronicznych (
) uruchomionego w czerwcu 2005 r. w ramach współpracy z
projektem e-Łódź.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
52
Estonia – EE-IF, v.2.0 (maj 2006)
Estonia
przyjmuje
definicję
i
wymiary
interoperacyjności podane w EIF. EE-IF stanowią po
prostu implementację EIF w wewnętrznych
uwarunkowaniach Estonii.
EE-IF mocno wspiera i stosuje rozwiązania OSS.
Struktura zarządzania informatyzacją w Estonii –
poniżej:
polityka
realizacja
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
53
EE-IF – RIHA i X-road
X – road (over
Internet)
RIHA jest platformą integracji e-usług
dostarczanych przez różne instytucje w
Estonii. IS – system informacyjny, S-serwis,
CIT - portal dla użytkowników e-usług (tzw.
SPE – single point of entry).
Źródło: Estonian Ministry od Economy Affairs and
Communication, „Estonian IT Interoperability Framework, v.
2.0, maj, 2006
X-road
jest
rozległą
siecią
teleinformatyczną,
stanowiącą
podstawę
infrastrukturową dla RIHA. Ponadto realizuje
interoperacyjność w wymiarze technicznym, a
jako podstawę sieciową wykorzystuje Internet.
Żródło: Uuno Vallner, Interoperability Framework: Estonia,
Brussels, 14.02.2007
W Polsce rozwiązaniem podobnym do RIHA jest ePUAP,
natomiast X-road jest analogiczny do STAP.
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
54
Unia Europejska – eHealth Inteoperability (draft, lipiec
2007)
Definicja interoperacyjności pochodzi z EIF v. 1.0.
W dyskusji istoty interoperacyjności podkreślono,
że nie dotyczy ona wyłącznie aspektów technicznych
związanych ze zdolnością komunikowania równych
systemów i wymiany informacji. Interoperacyjność
dotyczy również poszukiwania sposobów rozumienia
koncepcji łączenia ludzi, danych i różnorodnych
systemów
eZdrowia
z
równoczesnym
uwzględnieniem
zróżnicowania
relewantnych
czynników społecznych, politycznych, regulacyjnych,
biznesowych/przemysłowych i organizacyjnych.
Poziomy interoperacyjności:
1.Polityczny/legislacyjny
–
budowa
niezbędnego środowiska zgody politycznej,
legislacji
i
regulacji
dla
umożliwienia
interoperacyjności systemów i serwisów,
2.Organizacyjny – analogicznie do EIF 1.0,
3.Aplikacyjny (uwzględnia semantykę) –
uwzględnia wymogi poziomu semantycznego z
EIF 1.0 realizowane poprzez opracowanie
wspólnych
priorytetów
aktywności
semantycznych (wykorzystanie use-case) i do
współdzielenia wyników prac i doświadczeń w
tym zakresie,
4.Techniczny (uwzględnia architekturę) –
wspólne standardy techniczne i architektura,
ustanowienie
wspólnych
platform
komunikacyjnych.
!
© Dr inż. Grzegorz Bliźniuk – Interoperacyjność w ujęciu rządowym, marzec 2008 r.
55
Podsumowanie
1.
Interoperacyjność nie jest pojęciem wyłącznie informatycznym.
2.
Interoperacyjność jest jedną z własności niefunkcjonalnych
oprogramowania systemów informatycznych.
3.
Znaczenie interoperacyjności istotnie wzrosło w dobie konieczności
transformacji systemów autonomicznych do klasy systemów
współpracujących i budowy nowych systemów współpracujących.
4.
Interoperacyjność ma kluczowe znaczenie dla jakości współdziałania
systemów współpracujących.
5.
Interoperacyjność jest kluczowa dla zapewnienia udostępniania
różnorodnych e-usług dostarczanych z heterogenicznych zbiorów
systemów współpracujących. W szczególności dotyczy to e-usług
administracji publicznej.
6.
Na świecie dominują dwa podejścia do ram interoperacyjności:
1.
Pochodzące
od
UK
e-GIF
podejście
bazujące
na
taksonomii
interoperacyjności (dominujące),
2.
pochodzące od US FEA podejście bazujące na architekturze korporacyjnej.
7.
Badanie zjawisk dotyczących interoperacyjności jest dużym
wyzwaniem – również naukowo-badawczym. Jest ona jednym z
zagadnień inżynierii oprogramowania, inżynierii informacji i inżynierii
wiedzy.
dziękuję za
uwagę