RZECZPOSPOLITA
RZECZPOSPOLITA
WIELU NARODÓW
WIELU NARODÓW
RZECZPOSPOLITA
RZECZPOSPOLITA
WIELU NARODÓW
WIELU NARODÓW
Definicja mniejszości
narodowej
•
Mniejszość narodowa- oddzielna, wspólnotowa grupa
różniąca się od pozostałych mieszkańców kraju
pochodzeniem, czemu może towarzyszyć odrębność
językowa, kulturalna, religijna.
•
Mniejszość narodowa może zamieszkiwać określony
teren lub być rozproszona po całym państwie, mieć
wykształcone poczucie odrębności, posiadać autonomię
lub spotykać się z dyskryminacją i prześladowaniem.
•
Prawo międzynarodowe nie wykształciło
powszechnie akceptowanej definicji. Akty prawne
uchwalane w celu stworzenie kompleksowego systemu
ochrony mniejszości narodowych nie zawsze zawierają
definicję kategorii osób, do których się odnoszą.
Prawa mniejszości
narodowych
• Konstytucja RP gwarantuje obywatelom
polskim należącym do mniejszości
narodowych i etnicznych wolność zachowania
i rozwoju własnego języka, religii, obyczajów i
tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
• Ordynacja wyborcza do sejmu RP gwarantuje
mniejszościom reprezentację polityczną
(zarejestrowane organizacje mniejszości
narodowych, zwolnione są z wymogu
przekroczenia 5 proc. progu wyborczego).
Grupa etniczna
• Grupa etniczna- w politycznym
znaczeniu termin ten określa
zbiorowość ludzi odróżniającą się od
większości społeczeństwa jakiegoś
państwa, ale nieidentyfikującą się z
żadnym narodem tworzącym inne
państwo, np. Romowie (żyjący w
wielu państwach Europy).
Mniejszości narodowe i
etniczne w Polsce
SPIS NA PODSTAWIE DANYCH
MINISTERSTWA SPRAW
WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI
• Białorusini 47 640 osób
• Czesi 386 osób
• Karaimi (mniejszość
etniczna) 46 osób
• Litwini 5 639 osób
• Łemkowie (mniejszość
etniczna) 5 850 osób
• Niemcy 147 094 osób
• Ormianie 262 osoby
• Romowie (mniejszość
etniczna) 12 731 osób
• Rosjanie 3244 osób
• Słowacy 1 710 osób
• Tatarzy (mniejszość
etniczna 447 osób)
• Ukraińcy 27 172 osób
• Żydzi 1 055 osób
Białorusini
• Fotografia ze strony:
http://pejzaże.onet.pl
Polska-Podlasie-
Okolice Pierwotnej
Europy
Foto: Wiktor Wołkow
Białorusini
• mniejszość narodowa, licząca około
48,74 tysięcy osób (wg. spisu 2002 r.),
w większości tradycyjnie
mieszkających na terenie
województwa podlaskiego.
• należą do grupy narodów
wschodniosłowiańskich.
• większość Białorusinów wyznaje
prawosławie.
Język białoruski
• Język białoruski jest
podobny do języka
rosyjskiego.
• Alfabet cyrylica.
• Podstawowe zwroty:
Dzień dobry - Dobry
dzjeń
Do widzenia - Da pabaczennia
Proszę - Praszu
Dziękuję - Dzjakuju
Przepraszam - Prabacztie
Ile to kosztuje? - Kolki heta
kasztuje?
Gdzie jest...? - Dzje
znachodzicca?
Tak - Da
Nie - Nie
Nie rozumiem - Nie razumieju
Muzyka białoruska
•
Wykonawca: Stary Olsa
„U Karchme”
•
STARY OLSA jest
zespołem grającym
średniowieczną i
renesansową Białoruską
muzykę. Został założony w
1999 roku przez obecnego
lidera Zmiciera
Sasnouskiego i teraz
składa się z pięciu
muzyków. Swoją nazwę
zawdzięcza potokowi w
zachodniej części regionu
Mahiliou (Białoruś)
Czesi
• Zdjęcie ze strony
www.czechtourism.com
Czesi
• są jednym z narodów
zachodniosłowiańskich
• mniejszość narodowa zamieszkująca w
Polsce głównie Kotlinę Kłodzką i
miejscowość Zelów koło Piotrkowa
Trybunalskiego.
• mieszkający w Polsce Czesi są
tradycyjnie ewangelikami
Język czeski
• Język pochodzenia
indoeuropejskiego należący
do grupy języków
zachodniosłowiańskich (tak
jak polski i słowacki);
używany głównie w Czechach
(10 mln), gdzie jest jęz.
urzędowym. Używany przez
12 mln ludzi.
• Podstawowe zwroty:
Tak - Ano Nie - Ne
Dziękuję, - Dékuji vám
Dziękuję bardzo - Dékuji vám
mnohokrát
Nie ma za co, Proszę - Prosím
Proszę - Prosím
Przepraszam - Prominte
Dzień dobry - Dobrý den, Ahoj
do zobaczenia - Na shledanou
Na razie - Nashle, Ahoj
Muzyka czeska
• Wykonawca: Jaromir
Nohavica „Ostravo”
• Jaromír Nohavica, piosenkarz,
autor tekstów, tłumacz,
urodzony 7.06.1953 r. w
Ostrawie.
• Jest niewątpliwie najbardziej
lubianym i najczęściej
słuchanym czeskim
piosenkarzem, ogromną
osobowością czeskiej piosenki,
wszechstronnie utalentowanym
artystą, stanowiącym
oryginalną osobowość na scenie
muzycznej. Nohavica jest także
niezwykle popularny w Polsce.
Litwini
• Zdjęcie ze strony
internetowej litewskiego
czasopisma AUSRA,
wydawanego w Polsce
od 1960 roku.
http://www.ausra.pl/
Litwnini
• należą do grupy narodów bałtyckich
(obok Łotyszów)
• zamieszkują przede wszystkim tereny
Suwalszczyzny
• uznaje się ich za najpóźniej
schrystianizowany naród Europy (IX-
XV wiek); większość Litwinów należy
do kościoła rzymsko-katolickiego.
Język litewski
• Język litewski (lietuvių kalba)
- język z zespołu
wschodniobałtyckiego
języków bałtyckich, którym
posługuje się ok. 3,3 mln
osób
• Współczesny język litewski
jest bardzo zróżnicowany pod
względem dialektalnym,
mimo stosunkowo niewielkiej
liczby jego użytkowników
zajmujących niezbyt duże
terytorium. Wyróżnia się dwa
główne zespoły dialektów:
żmudzki (žemaičių tarmė) i
auksztocki (aukštaičių tarmė).
Podstawowe zwroty:
• Lietuviškai : po
litewsku
• laba diena : dzień
dobry
• prašau : proszę
• ačiū : dziękuję
• kiek? : ile
• taip : tak
• ne : nie
• atsiprašau :
przepraszam
• nesuprantu : nie
rozumiem
• (ar) kalbate angliškai? :
Mówi Pan/Pani po
angielsku?
• Kur yra ...? : Gdzie
jest ...?
• lenkiškai : po polsku
• Esu lenkas. (lenkė) :
Jestem Polakiem. (Polką)
• Mano vardas... :
Nazywam się...
Muzyka litewska
• Wykonawca: Żalvarinis
„alaus,alaus”
• Żalvarinis - litewski
zespół folk metalowy. Ich
interpretacje ludowych
litewskich pieśni brzmią
w nowy i niezwykły
sposób, godzą różne
style: od lekkiego rocka
po metal, wykorzystując
też elementy bluesa i
jazzu .
Niemcy
• Większość mieszkających w Polsce
Niemców posiada obywatelstwo polskie.
• Najwięcej Niemców mieszka w
województwie opolskim oraz śląskim.
• Obecnie największym stowarzyszeniem
mniejszości niemieckiej w Polsce jest
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne
Niemców na Śląsku Opolskim oraz Rada
Niemców Górnośląskich z siedzibą w
Katowicach.
Język niemiecki
• Niemiecki należy do dużej grupy
języków germańskich i spokrewniony
jest z duńskim, norweskim,
szwedzkim, niderlandzkim oraz
angielskim.
• Język niemiecki jest najbardziej
rozpowszechnionym językiem w
Europie, jest on mową ojczystą dla
około 110 mln osób.
Podstawowe zwroty
• Podstawowe zwroty:
• tak - ja
• nie - nein
• proszę - bitte
• dziękuję - danke
• dziękuję bardzo - danke schön
• przepraszam - Entschuldigung
• dzień dobry - Guten Tag / hallo
• dobry wieczór- Guten Abend
• do widzenia - Auf wiedersehen
• Jak się nazywasz? - Was ist deine
Name?
• Nazywam się... - Ich bin... / meine
Name ist...
• Jak sie masz? - Wie geht's?
• Nie rozumiem - Ich verstehe nicht.
• Czy mówisz po angielsku? -
Sprichst du Englisch? / Sprechen
sie Englisch?
Ormianie
• Katedra w
Eczmiadzinie
Armenia
• Zdjęcie ze strony:
http://www.ormianie.
pl
Strona dla wszystkich
zainteresowanych
kulturą ormiańska.
Ormianie
• są jedną z zamieszkujących w Polsce
mniejszości narodowych, o egzotycznym
rodowodzie i długiej tradycji osadnictwa na
ziemiach Rzeczypospolitej.
• ten starożytny, 3000-letni naród szczyci
się bogatą kulturą i wspaniałą, choć
tragiczną, historią.
• jednym z filarów tożsamości Ormian jest
przynależność do jednego z trzech
głównych Kościołów ormiańskich. Ormianie
to najstarszy chrześcijański naród na
świecie - chrzest przyjęli w 301 r. n.e.
Język ormiański
• Należy do rodziny indoeuropejskiej,
stanowiąc w niej samodzielną gałąź.
• Alfabet składający się początkowo z
38 liter opracował w V wieku
duchowny Mesrop Masztoc. Kształt
nielicznych liter nawiązuje do
greckich, jednakże ogromna
większość to oryginalne dzieło
Mesropa.
Przykładowe wyrażenia:
• Tak - ayo
• Nie - votch
• Dziękuję - shenorhagal em
• Dziękuję bardzo - shad shenorhagal em
• Nie ma za co, Proszę - pari yegar
• Cześć (powitanie) - parev
• Przepraszam - neroghoutioun
• Dzień dobry - pari louyce
• do zobaczenia - menak parov
• Na razie - tsedesoutoun
• Dobry wieczór - pari yerego
• Dobranoc - pari irigoun
• Nie rozumiem - Yess tchem hasgenar.
• Jak się nazywasz? - Intch eh anounet?
Rosjanie
• Zdjęcie ze strony:
http://www.nationalgeographic.pl/nati
onal3/index.jsp?
place=Menu07&news_cat_id=670
&layout=2
• Dionizy Moskalow - tu na
wystawie sztuki starowierskiej w
Domu Pracy Twórczej w Wigrach -
jest jednym z ok. tysiąca ostatnich
staroobrzędowców w Polsce.
Artykuł na temat staroobrzędowców
znajduje się na stronie:
www.national-geographic.pl oraz
w numerze NG ze stycznia 2008.
Rosjanie
• Mniejszość rosyjską można podzielić na dwie
części – Rosjan pozostałych w Polsce po
okresie zaborów i emigracji porewolucyjnej
oraz staroobrzędowców, którzy na terenach
Rzeczypospolitej osiedlali się już w XVII
wieku.
• Zdecydowana większość przedstawicieli
mniejszości rosyjskiej należy do Kościoła
prawosławnego. Staroobrzędowcy należą do
Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego.
Język rosyjski
• Język rosyjski (русский язык) -
język należący do grupy języków
wschodniosłowiańskich,
posługuje się nim jako pierwszym
językiem około 145 mln ludzi.
ogółem (wg różnych źródeł) 250-
300 mln. Podstawowe zwroty w
języku rosyjskim
• Podstawowe zwroty:
• Здравствуйте! lub Добрый
день!
• Dzień dobry!
• Добрый вечер!
• Dobry wieczór!
• Как тебя зовут?
• Jak się nazywasz?
Muzyka rosyjska
• Wykonawca:
Kalinka Ensemble
„Katharina”
Songs from Russia
Azzura Music
Słowacy
• Na fotografii: Występ
zespołu „Oravan”
podczas XII Dni Kultury
Słowackiej, koncert w
Krempachach
(czerwiec 2005 r.)
• Zdjęcie ze
strony:http://www.jedn
ota.pl/index.php?
option=com_content&t
ask=view&id=487&Ite
mid=45
Słowacy
• to naród południowosłowiański.
• w największej mierze zajmują obszar Spisza
i Orawy
• są wiernymi wyznawcami kościoła
rzymskokatolickiego.
• język słowacki należy do
zachodniosłowiańskiej grupy językowej.
Językiem tym posługuje się ponad 6 mln
osób - przede wszystkim na Słowacji i w
należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest
językiem urzędowym.
Język słowacki
• Dzień dobry! - Dobré ráno!
Dobrý deň!
• Cześć! - Ahoj!
• Dobranoc! - Dobrú noc!
• Do widzenia! - Do videnia!
• Przepraszam - Prepačte
• Jak się pan/pani nazywa? - Ako
sa voláte?
• Gdzie jest ...? - Kde je ...?
• skąd - odkiaľ
• Która godzina? - Koľko je hodin?
• O której godzinie? - O koľkej
hodine?
• Ile kosztuje .... - Koľko stojí
Ukraińcy
Ukraińcy
• Mniejszość narodowa, występująca
najliczniej w rozproszeniu na terenach
tzw. Ziem Odzyskanych oraz głównie w
województwie podkarpackim i
podlaskim.
• Ukraińcy są w większości wiernymi
dwóch Kościołów: Kościoła Katolickiego
Obrządku Greckokatolickiego i
Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego.
Język ukraiński
•
Język ukraiński
(Українська мова) to
język należący do grupy
języków
wschodniosłowiańskich.
Posługuje się nim ponad
40 mln ludzi, głównie na
Ukrainie, gdzie ma status
języka urzędowego,
używany jest również
przez Ukraińców w Rosji,
Stanach Zjednoczonych,
Kanadzie, Mołdawii,
Polsce i na Białorusi
•
Proszę (uniwersalne)
•
Будь ласка
•
Buď láska
•
Proszę (przy podawaniu)
•
Прошу / На здоров’я (przy
produktach spożywczych)
•
Prószu / Na zdorówja
•
Przepraszam
•
Вибачте
•
Wýbaczte
•
Przepraszam (głównie za coś)
•
Пробачте
•
Probáczte
•
Przepraszam (pomyliłem się)
•
Я пробачаюсь
•
Ja probaczájuś
•
Dziękuję(emy)
•
Дякую(ємо)
Diákuju (diákujemo) (uwaga na akcent)
Muzyka ukraińska
Wykonawca:ukraiński
zespół
Chutir „Tam na hori”
Zdjęcie z
Oficjalnej strony
Zespołu:
www.chutir.pl
Żydzi
• Żydzi w Leżajsku
• Foto: Estera Kafka
• Źródło:
http://fzp.jewish.org.pl/
Forum Żydów Polskich
Żydzi
• Historia obecności Żydów w Polsce liczy 1000 lat.
• Najwięcej Żydów zamieszkuje województwo
Mazowieckie i Dolnośląskie
• Obecnie nie ma w Polsce szkół publicznych, w
których wykładany byłby hebrajski lub jidysz jako
języki ojczyste. W Warszawie i Wrocławiu
funkcjonują dwie prywatne szkoły, w których
prowadzona jest nauka języka hebrajskiego, a
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w
Polsce oraz Fundacja „Shalom” organizują kursy
języka jidysz.
• Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej.
Jidysz
Jidysz, שיִדיי (dosłownie: żydowski) - od
pierwotnego określenia w tym języku שַטײַט־שיִדיי
(jidisz-tajcz; żydowski niemiecki) - język Żydów
aszkenazyjskich, powstały ok. X wieku w
południowych Niemczech na bazie dialektu
średnio-wysokoniemieckiego (Mittelhochdeutsch)
z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich
i romańskich. Zwany niekiedy także: ןושל־עַמא
א ַמ
(mame-loszn; matczyny-język) lub זּנכ
כ שא
א ־ןושל
(loszn-aszkenaz; język-aszkenazyjski) w
odróżnieniu od: שִדוק־ןושל (loszn-kojdesz; język
święty) jakim to terminem określany jest
tradycyjny język hebrajski.
Podstawowe zwroty
• Tak - jo
• Nie - nejn
• Dziękuję, - a dank ojch
• Dziękuję bardzo - a dank ojch
zejer
• Nie ma za co, Proszę - niszto far
wos
• Proszę - bite
• Przepraszam - antszuldikt
• Dzień dobry - a gut morgn
• Do zobaczenia - cum wider zejen
• Na razie - adje
• Jak leci? - Wi gejt es?
• Dobry wieczór - a gut ovnt
• Dobranoc - a gute nacht
• Nie rozumiem - Ich farsztej niszt.
• Jak się nazywasz? -Wi ejst ir?
Mniejszości etniczne w
Polsce
Karaimi
• Karaimski zespół
folklorystyczny
Dostłar.
Strona internetowa:
http://www.dostlar.ka
raimi.org/
Karaimi
• najmniejsza mniejszość narodowa w
Polsce
• grupa etniczna pochodzenia tureckiego
• choć Karaimi osiedlili się w Europie
ponad 600 lat temu ich kultura wciąż
wykazuje wiele orientalnych cech
• religia karaimska oparta jest na Starym
Testamencie, a zwłaszcza na zawartym
w nim Dekalogu
Kalendarz Kraimów
• Karaimi posługują się kalendarzem
księżycowym, w którym rok ma 354
dni, 8 godzin i 48 minut (rok słoneczny
- 365 dni i 6 godzin). Aby tę różnicę 10
dni, 21 godzin i 12 min. wyrównać, co
dwa - trzy lata jest rok przestępny. W
cyklach 19-letnich występuje 12 lat
zwykłych o 12 miesiącach i 7
przestępnych o 13 miesiącach.
Język karaimski
• Język karaimski jakim posługują się
Karaimi litewsko-polscy oraz
zamieszkali na Półwyspie Krymskim
należy do grupy języków tureckich.
• Karaimi posługują się alfabetami:
łacińskim, cyrylicą i alfabetem
hebrajskim.
Łemkowie
•
Photos submited by: Ivan Marko,
Slovensko
http://lemko.org/zyndranowa/2003
/index.html
Łemkowie
• to mniejszość etniczna, do której
przynależność, podczas narodowego spisu
powszechnego ludności i mieszkań
przeprowadzonego w 2002 r., zadeklarowało 5
850 obywateli RP
• w przeszłości zamieszkiwali tzw.
Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część
Beskidu Sądeckiego. W związku z akcją
"Wisła" (z 1947 roku; potępioną przez Senat
RP w 1990 r.), w wyniku której Łemkowie
zostali przesiedleni, większość mieszka poza
swoim rodzimym terenem
• Środowisko łemkowskie dzieli się na dwie
grupy: Łemków uważających się za
odrębną mniejszość narodową i Łemków
identyfikujących się jako grupa etniczna
narodu ukraińskiego.
• Łemkowie należą do dwóch Kościołów:
Kościoła Katolickiego Obrządku
Greckokatolickiego oraz do Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
• W gwarach łemkowskich, które
są podobne do języka
ukraińskiego, można znaleźć
wiele słów pochodzenia
wołoskiego, które do dziś
występują w języku rumuńskim,
ale też widać bardzo wiele
wpływów polskich, słowackich,
a nawet węgierskich.
Kontrowersyjną kwestią jest,
czy gwary łemkowskie stanowią
odrębny język, peryferyjne
gwary języka ukraińskiego, czy
też zachodnią odmianę języka
rusińskiego.
• Zespół pieśni i tańca z Przemkowa
„Łastiwoczka”
Romowie
• Zespół
Kałe Jakha
http://www.kalejakha.art.pl/
Romowie
• Romowie albo Cyganie (nazwa własna w
języku romskim Roma) - nieterytorialny
naród lub grupa etniczna pochodzenia
indyjskiego, której członkowie tworzą
diasporę, zamieszkującą większość państw
świata.
• Romowie w Polsce należą do cztery
głównych grup etnicznych: Polska Roma,
Romowie Karpaccy (Romowie Górscy,
Bergitka Roma), Kełderasze i Lowarzy.
Język romani
• Język romski lub romani (rom. romani
čhib, romani chhib; często określany
potoczną nazwą język cygański) jest
językiem indoeuropejskim z
podrodziny indyjskiej
(nowoindoaryjskiej). Wywodzi się z
sanskrytu za pośrednictwem języków
prakryckich. Posługują się nim
Romowie oraz Sinti.
Muzyka romska
• Alexandros Hatzis
Amen Samous Roma
Z płyty:The Rom Of
Fire, Vol. 3: South
Eastern Gypsy
Wind
Tatarzy
• Mimbar-rodzaj
kazalnicy
Foto:K.Pierwienis
www.zielonewrota.pl
Tatarzy
• pierwotnie nazwa jednego z plemion
mongolskich, zamieszkującego stepy na
południe od jeziora Bajkał, w dorzeczach
rzek Arguń i Kerulen. W XII-XIII w. nazwą
Tatarzy objęto ludy tureckie, mongolskie i
tunguskie należące do państwa Czyngis-
chana, który w latach 1206-1227 podbił
większą część kontynentu azjatyckiego,
sięgając na zachodzie księstw ruskich, na
wschodzie wybrzeży Oceanu Spokojnego.
• W kolejnych wiekach nazwy Tatarzy używano w
odniesieniu do mieszkańców państwa Złotej Ordy,
chanatów: kazańskiego, astrachańskiego,
syberyjskiego, nogajskiego, krymskiego.
• Współcześnie nazwą Tatarzy obejmuje się szereg
różnych plemion mówiących językiem tureckim
(łącznie ok. 5-6 mln osób, 1989), dzieląc je na
kilka grup zróżnicowanych pod względem
etnicznym i kulturowym, np.: Tatarzy
nadwołżańscy albo kazańscy (zamieszkujący
głównie Tatarstan), Tatarzy syberyjscy, Tatarzy
krymscy, Tatarzy litewscy
Polscy Tatarzy
• Tatarzy w Polsce zamieszkują rdzenne
kolonie tatarskie na Białostocczyźnie
(Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta:
Białystok, Sokółka, Dąbrowa Białostocka i
Gdańsk.
• Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach
Wielkiego Księstwa Litewskiego od końca
XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci
lub uciekinierzy z terenów ówczesnej
Złotej Ordy oraz z Krymu.
• Tatarzy w Polsce
zatracili znajomość
swojego ojczystego
języka, pozostali
natomiast wierni
religii i nadal są
wyznawcami
islamu.
• Meczet w Kruszyniankach
• Zdjęcie z:
http://www.planetaislam.com/
historia/tatarzy/06.HTM