Wybrane składniki
receptury kosmetycznej

•Promotory przejścia przezskórnego

•Środki konserwujące

•Emulgatory

•Ekstrakty roślinne

Promotory (akceleratory) – związki
zmieniające strukturę skóry, a tym
samym zwiększające jej
przepuszczalność.
Mechanizm ich działania zależy od ich
polarności.
Związki o charakterze lipidowym
(np.Kwasy tłuszczowe) wpływają
wyłącznie na struktury
międzykomórkowe. Cząsteczki tych
związków umiejscawiają się między
hydrofobowymi łańcuchami lipidów,
rozluźniając w ten sposób układ
warstw lipidowych.

Małe polarne cząsteczki
(dimetylosulfotlenek,
dimetyloformamid)
w małych stężeniach wchodzą w
interakcje z białkami
wewnątrzkomórkowymi, użyte w
większych stężeniach gromadzą
się w przestrzeni
międzykomórkowej.

Najistotniejsze cechy
promotorów

Pozbawienie własnego działania

farmakologicznego, nie drażniące, nie

toksyczne, nie wywołujące uczuleń

Działające szybko i długotrwale, a

efekt powinien być możliwy do

przewidzenia

Działające w sposób odwracalny, to

znaczy, że po usunięciu promotora

skóra musi całkowicie odzyskać swą

funkcje bariery

Nie ułatwiają przenikania przez skórę
substancji z organizmu na zewnątrz
Zgodne chemicznie i fizycznie z
substancją leczniczą i innymi
składnikami kosmetyku
Promotory są najczęściej dobrymi
rozpuszczalnikami substancji
kosmetycznych
Ich obecność zwiększa współczynnik
podziału substancji kosmetycznej
między skórę i podłoże, co dodatkowo
wpływa na zdolność przenikania

Promotory przejścia

1. Związki fluoroorganiczne –

jedną z najważniejszych klas są
pefluoropolietery (PEPEs).

• Związki są niepalne, wykazują

małą interakcję z organizmem,
są stabilne termicznie,
rozpuszczalne w gazach przy
braku rozpuszczalności w
rozpuszczalnikach organicznych.

Tworzą na skórze rodzaj filmu (co

zostało wykorzystane do ochrony

skóry przed wpływem

rozpuszczalników organicznych,

olejów, związków powierzchniowo

czynnych)
W kremach dozwolone użycie

PEPE 5-10%

F-(CF

2

-CF

2

-CF

2

-O)

X

- CF

2

-CF

3

gdzie

x=25-35

W szamponach i odżywkach do

włosów użycie PEPE jest

ograniczone (akumulowanie się

we włosach)

2. Związki krzemoorganiczne

Silikony są syntetycznymi
polimerami, w których atomy krzemu
są połączone poprzez atom tlenu
tworząc makrocząsteczki
Zróżnicowany stopień polimeryzacji
umożliwia otrzymanie lotnych cieczy
o niskiej masie cząsteczkowej
(cyklometikony, cyklometylosilikony)
lub żywice silikonowe o bardzo
wysokiej masie cząsteczkowej

Lotne silikony maja niskie napięcie

powierzchniowe, dzięki temu mają

zdolność do wspomagania płynów i

kremów w dyspergowaniu do

cienkiego filmu
Lotne silikony stosowane są w

kosmetykach do pielęgnacji skóry w

związku z ich dobrym rozkładem w

masie kosmetyku, natychmiastowego

wrażenia delikatności na skórze bez

uczucia „tłustości” lub „oleistości”.
Wpływają na estetykę kosmetyku i

odczucia na skórze
Wykazują one w/w właściwości bez

oddziaływania na inne składniki w

recepturze

Lotne silikony stosowane są w:

• preparatach do opalania (olejki),
• tuszach do rzęs (poprawa

własności użytkowych),

• podkładach (poprawiają rozkład

pigmentu),

• Lakierach do paznokci (poprawa

zdolności płynięcia),

• Środki do demakijażu (emulsje

nie pozostawiaja tłustego filmu)

3. Poliwinylopirolidony

Poliwinylopirolidon (PVP) – składnik
maści ochronnych, maści
hydrożelowych (o stężeniu 10-15%)
Octan poliwinylowy (VA)
Kombinacja polimerów
poliquaternium-11 (1,0 meg/g),
poliquaternium-4 (0,8 meg/g)i
kopolimeru PVP/VA
poliquaternium-16 (2,3 – 6,0 meg/g),
poliquaternium-46 (0,6 meg/g) –

działa

efektywnie w znacznie mniejszym stężeniu niż w/w, jest to
ważny aspekt ekologiczny

poliquaternium-46 (0,6 meg/g) –
zastosowanie w formach
aplikacyjnych jako szampony,
odżywki, do włosów, żele,
spraye, pianki (firma BASF)

Interakcje promotorów z
białkami warstwy rogowej

Rozszczepienie wiązań
siarczkowych
Zmiany konformacji α-keratyny
Wypieranie wody z wiązań z
białkami
Tworzenie konkurencyjnych
kompleksów zapobiegających
wiązaniu substancji penetrującej w
warstwie naskórka

Substancje pomocnicze -
tenzydy

Tenzydy:

• Zawierają w swej cząsteczce zarówno

grupy polarne, jak również grupy o
charakterze polarnym hydrofilowym

• Wykazują zdolność zmniejszania

napięcia powierzchniowego –

działanie

zmniejszające

napięcie powierzchniowe wzrasta wraz ze

stężeniem tenzydu do momentu kiedy cała powierzchnia
graniczna zostaje pokryta warstwą jednocząsteczkową.
Dalszy wzrost stężenia nie wpływa na zmniejszenie
napięcia, a cząsteczki tenzydu wykazują tendencję do
łączenia się w agregaty (micele)

• Są aktywne na granicy faz,

Tenzydy mogą pełnić rolę:

Substancji przeciwpiennych,
Substancji zwilżających

(w zawiesinach i

stałych postaciach preparatu),

Emulgatorów dla emulsji typu o/w

lub w/o,
Środków czyszczących

(mydła,

detergenty),

Solubilizatorów

(pośredników

rozpuszczalności),

Promotorów przejścia

przezskórnego.

HLB – Hydrophylic Lipophylic
Balance

Zakres działania tenzydów zależy

od stosunku ilościowego grup

hydrofilowych i lipofilowych w

cząsteczce. Stosunek ten określa

się za pomocą liczby HLB
1-9 mają charakter lipofilowy

11-20 mają charakter hydrofilowy
10 – stosunek zrównoważony grup

hydro-i lipofilowych

Środki konserwujące

Substancje chemiczne działające

bakteriobójczo lub

bakteriostatycznie. Często ta

sama substancja w mniejszym

stężeniu działa bakteriostatycznie,

w większym bakteriobójczo.

Stężenia substancji powinny być

tak dobrane, by nie przekraczały

dawek wystarczających do

uzyskania efektu bójczego

Według mechanizmów działania

rozróżniamy:

1.

Związki reagujące z błoną

komórkową – alkohole,

czwartorzędowe związki

amonowe, fenole, kwasy,

guanidyny.

Działanie tych substancji polega na

adsorpcji przez błonę komórkową,

zaburzeniu funkcji protein,

zniesieniu półprzepuszczalności

błony komórkowej, zahamowaniu

transportu substratów i syntezy

ATP.

1. Związki elektrofilowe –

aldehydy, aktywowane związki
chlorowcowe, izotiazolony.

Jako silnie elektrofilowe cząsteczki

wchodzą w reakcję z
nukleofilowymi składnikami
komórki i dezaktywują substraty
i enzymy niezbędne do
procesów życiowych w komórce.

Aktywność środków
konserwujących uzależniona
jest od:

Rodzaju substancji czynnej
Zastosowanego stężenia
Czynników fizykochemicznych jak:

- Czas kontaktu
- Wartość pH
- Potencjału utleniająco-redukującego
- Wartości osmotycznej
- Temperatury

Środek konserwujący

nie powinien

:

Ulegać hydrolizie
być lotny
Reagować z innymi składnikami
receptury i opakowania
Być toksyczny
Wywoływać uczuleń

W Polsce najczęściej stosowany
jest – Gropol, polski odpowiednik
Bronopolu (2-bromo-2-
nitropropan-1,3-diol)

- Germall 115 (11-metylenodi(3-

hydroksymetylo) 2,4-diksy-5-
imidazolino mocznik)

- Parabeny
- Kwas benzoesowy
- Kathon CG

Emulgatory

Emulsja nazywamy niejednorodny układ

dyspersyjny złożony z co najmniej dwóch

nie rozpuszczających się cieczy, z których

jedna jest rozproszona w drugiej w

postaci kuleczek o średnicy 0,1 - 100μm.
Ciecze tworzące emulsję nie mieszają się

ze sobą, a uzyskanie dyspersji wymaga

wkładu energii (mieszanie, wstrząsanie)
Układ dąży do zmniejszenia energii

wewnętrznej, jest termodynamicznie

niestabilny, zawsze dochodzi do

maksymalnego zmniejszenia powierzchni

kontaktu, co może uwidaczniać się

rozdziałem faz.

Warunkiem uzyskania trwałego
układu emulsyjnego jest
obecność emulgatora, składnika
stabilizującego układ.
Emulsje są płynną postacią
preparatu przeznaczoną do
stosowania wewnętrznego
(doustnie), zewnętrznego ( na
skórę, błony śluzowe),
pozajelitowego

Typy emulsji

Emulsje kosmetyczne są zawsze

emulsjami wodno-olejowymi, w

ich skład wchodzi:

1. Faza wodna – woda, roztwór

wodny, mieszanina wody z

innymi hydrofilowymi cieczami

etanolem lub glicerolem

2. Faza olejowa – olej roślinny lub

mineralny lub inna ciecz o

charakterze lipofilowym

Emulsje typu olej w wodzie (o/w)
– faza olejowa jest rozproszona w
fazie wodnej
Emulsje typu woda w oleju (w/o)
– faza wodna jest rozproszona w
fazie olejowej
Emulsje wielokrotne o/w/o lub
w/o/w – fazę rozproszoną tworzy
emulsja typu o/w lub w/o, a fazę
rozpraszającą jest odpowiednio
faza olejowa lub wodna.

Zawartość fazy rozproszonej może
dochodzić do 75%, lecz optymalną
stabilność uzyskuje się przy 40-
60% fazy wewnętrznej.
Substancja lecznicza może być
rozpuszczona w fazie wodnej lub
olejowej w zależności od tego, czy
ma charakter hydrofilowy czy
lipofilowy.