Podstawowa opieka
zdrowotna w realizacji
treści zdrowia
publicznego, lekarz
rodzinny w systemie
ochrony zdrowia
M. I.
W. Cz.
Gr. 22
Podstawowa opieka
zdrowotna w realizacji
treści zdrowia
publicznego, lekarz
rodzinny w systemie
ochrony zdrowia
M. I.
W. Cz.
Gr. 22
Podstawowa opieka
zdrowotna (POZ) =>
zasadniczy element opieki zdrowotnej
Jednostka podstawowej opieki zdrowotnej (dawniej
przychodnia rejonowa) to zakład lecznictwa, sprawujący
kompleksową opiekę nad populacją. Oznacza to leczenie
oraz profilaktykę chorób, rehabilitację, a także orzekanie
o stanie zdrowia. W tym przypadku przychodnia
udzielająca świadczeń zdrowotnych wobec pacjentów
staje się świadczeniodawcą POZ. Lekarzami
przyjmującymi w POZ mogą być zarówno lekarze
rodzinni jak i zespoły internista plus pediatra. POZ jest
również zobowiązany do zapewnienia swoim pacjentom
opieki pielęgniarki środowiskowej oraz położnej.
Pod względem organizacyjnym POZ
może działać jako:
niepubliczny zakład opieki zdrowotnej (NZOZ) - firma
prywatna
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (SPZOZ) -
jednostki państwowe lub podległe samorządom
indywidualna praktyka lekarska - prywatna praktyka
lekarska lub pielęgniarska
grupowa praktyka lekarska - grupa prywatnych praktyk
lekarskich lub pielęgniarskich
Przychodnie POZ są niezależnymi firmami (poza SPZOZ),
jednak usługi świadczone przez nie są bezpłatne dla osób
ubezpieczonych w sytuacji, gdy POZ ma podpisany
kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135)
Korzystanie z POZ
Uprawniony po okazaniu formularza E111
wystawionego przez swoją instytucję właściwą,
Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego
bądź certyfikatu otrzymuje bezpłatnie
świadczenia lekarskie w ramach
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego może
skierować pacjenta na badania diagnostyczne
w celu potwierdzenia wstępnej diagnozy, które
będą uzasadnieniem skierowania do
specjalisty lub do szpitala.
Medycyna rodzinna:
Lekarz rodzinny jest pierwszym i podstawowym
ogniwem opieki medycznej w wielu systemach
opieki zdrowotnej, tworząc tak zwaną
.
Jest współczesną gałęzią medycyny integrującą
nauki kliniczne, biologiczne z naukami o
prawidłowościach zachowań, z uwzględnieniem
wieku pacjentów, ich płci i zagrażających im
chorób.
Medycyna rodzinna zajmuje się problematyką
leczenia najczęstszych schorzeń poszczególnych
działów medycyny.
Istota medycyny rodzinnej jest
ciągła opieka nad pacjentem w
chorobie i zdrowiu, przy
zastosowaniu szerokiej, nie nazbyt
specjalistycznej wiedzy medycznej.
W drugiej połowie lat 70. w wyniku
ustaleń Konferencji WHO w Ałma-
Acie zwrócono uwagę na rolę
podstawowej opieki zdrowotnej w
systemie ochrony zdrowia.
Od 1962 roku wprowadzono
specjalizację z medycyny ogólnej.
Od 1993 roku wprowadzono w
Polsce specjalizację z medycyny
rodzinnej, która zastąpiła
wcześniejszą – medycynę ogólną.
Jednym z najbardziej istotnych elementów
reformy polskiej służby zdrowia była
zmiana starego systemu podstawowej
opieki zdrowotnej na nowoczesny model
sprawdzony w wysokorozwiniętych krajach
zachodnich oparty o instytucję lekarza
rodzinnego. Instytucja ta jest
fundamentalnym elementem systemu
ochrony zdrowia. Lekarz rodzinny
realizując swoje zadania współpracuje
bezpośrednio z pielęgniarkami
środowiskowymi oraz położnymi.
Placówki podstawowej opieki zdrowotnej są
często miejscem pierwszego i jedynego
kontaktu pacjenta z systemem ochrony
zdrowia, a w większości wypadków stanowią
jedyną dla pacjenta drogę wejścia na dalsze
szczeble organizacyjne systemu. Lekarz
rodzinny jest osobą uprawnioną do wystawiania
skierowań uprawniających pacjenta do
bezpłatnego korzystania z większości usług
systemu ochrony zdrowia. Bez skierowania od
swojego lekarza rodzinnego pacjent może
udać się do następujących specjalistów:
ginekolog, dermatolog, psychiatra,
okulista. Może także korzystać z innych usług
systemu w wypadku bezpośredniego i nagłego
zagrożenia zdrowia i życia.
Uważa się, że właściwie wyszkolony
i dobrze wyposażony w niezbędny
sprzęt lekarz rodzinny wraz z
wspomagającym go zespołem
powinien i może zaspokoić 80%
potrzeb zdrowotnych
społeczeństwa.
Lekarz rodzinny
wg Leewenhorsta:
Jest to lekarz zapewniający podstawową i ciągłą
opiekę zarówno poszczególnym osobom,
rodzinom, jak i danej społeczności lokalnej,
niezależnie od płci, wieku oraz typu choroby.
Sprawuje on opiekę nad swoimi chorymi w swoim
gabinecie lub domu pacjenta. W swoim
postępowaniu bierze pod uwagę czynniki
psychologiczne i społeczne. Podejmuje wstępną
decyzję w każdym problemie
zdrowotnym.Przedłużony kontakt z pacjentem
przyczynia się w dużej mierze do zbudowania z
nim mocnej więzi, a dalej do określenia optymalnej
strategii działań na rzecz promocji zdrowia.
Lekarz rodzinny
wg Hunta:
Lekarz podejmuje się ciągłej
odpowiedzialności za prowadzenie
lub organizowanie opieki medycznej
nad pacjentem, opieki obejmującej
zapobieganie i leczenie każdej
choroby lub każdej szkody
dotyczącej jakiejkolwiek części
ciała, jak i psychiki.
Ciągła odpowiedzialność to
obowiązek znajomości sytuacji
pacjenta także wtedy, gdy czasowo
opieka prowadzona jest przez
poradnie specjalistyczną czy szpital.
Prowadzenie opieki medycznej to
odpowiedzialność osobista lekarza
za efekty tej opieki, a
organizowanie opieki medycznej to
wykorzystanie porad i konsultacji
innych na własny potrzeb.
Lekarz rodzinny to lekarz,
który:
Prowadzi całościową opiekę lekarską nad
pacjentem i jego rodziną, decyduje o
sposobie leczenia, o potrzebie zastosowania
badań i pomocy specjalistycznej,
Pomaga utrzymać zdrowie – jest więc
doradcą i nauczycielem w wyborze stylu
życia i odpowiednich zachowań zdrowotnych,
Zwraca uwagę na funkcjonowanie pacjenta i
rodziny we wszystkich aspektach istotnych
dla zdrowia.
Model
lekarza
rodzinnego
:
Charakteryzuje podejście holistyczne, czyli:
Udzielanie pomocy medycznej na równi
ze wsparciem psychologicznym,
Traktowanie dolegliwości pacjenta jako
jednego z elementów sytuacji życiowej,
Postrzeganie pacjenta i jego rodziny
zarówno w aspekcie profilaktycznym,
diagnostycznym, terapeutycznym, jak i
rehabilitacyjnym.
Zadania lekarza
rodzinnego :
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej
(POZ) planuje i realizuje opiekę lekarską
nad pacjentem, uwzględniając miejsce
udzielania świadczenia w warunkach
ambulatoryjnych i domowych.
Podstawowym zadaniem lekarza
POZ/lekarza rodzinnego jest
koordynowanie udzielania świadczeń
podstawowej opieki zdrowotnej.
Lekarz rodzinny to pierwsza osoba, do której
pacjent zwraca się w razie choroby. Jego
zadaniem jest zadecydować o sposobach
leczenia chorego, kierowaniu pacjentów do
poradni specjalistycznych oraz, jeżeli jest taka
potrzeba, do szpitala. Lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej zajmuje się wysyłaniem pacjenta na
leczenie uzdrowiskowe, wnioskuje o ulgowe
przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.
Powinien również realizować zadania dotyczące
profilaktyki i promocji zdrowia. Lekarz rodzinny
jest również odpowiedzialny za wykonywanie
szczepień ochronnych, w tym także u dzieci i
młodzieży szkolnej.
Lekarz musi zapewnić pacjentowi właściwą jakość
świadczeń, udzieli ich zgodnie z zasadami
sztuki lekarskiej i najnowszą wiedzą medyczną.
Ma obowiązek prowadzenia dokumentacji
medycznej pacjenta.
Lekarz rodzinny wystawia także skierowania do
lekarzy specjalistów, jeżeli wymaga tego stan
zdrowia pacjenta. Lekarz rodzinny wystawia
dwa rodzaje skierowań na wizyty u specjalisty:
na konsultacje, które uprawnia ono do
jednorazowej wizyty u wybranego specjalisty,
na leczenie lub kontynuowanie leczenia, które
jest ważne do momentu zakończenia leczenia
przez specjalistę.
W ramach udzielanych
świadczeń lekarz POZ
współpracuje z:
1.
Pielęgniarką podstawowej opieki zdrowotnej, wybraną przez
pacjenta zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych (Dz.U. Nr 210 poz.2135). Pacjent dokonuje wyboru
lekarza i pielęgniarki składając deklarację wyboru - jest to rodzaj
świadomej zgody pacjenta na proponowaną współpracę,
2. Innymi świadczeniodawcami, zgodnie z potrzebami pacjentów;
dotyczy to ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych oraz
rehabilitacyjnych, a także transportu sanitarnego czy też
współpracy z oddziałami szpitalnymi gdy zachodzi potrzeba
hospitalizacji,
3. Przedstawicielami organizacji i instytucji działających na
rzecz zdrowia; lekarz POZ powinien uzmysłowić i wskazać
pacjentowi/rodzinie możliwości uzyskania niezbędnego w danym
rodzaju schorzenia wsparcia: emocjonalnego, finansowego,
rzeczowego czy też informacyjnego.
Korzyści dla pacjenta wynikające z takiego rozwiązania:
Całodobowa opieka lekarska w miejscu zamieszkania
realizowana w godzinach pracy przez lekarza rodzinnego,
natomiast poza nimi organizowana wspólnie z innymi
świadczeniodawcami
Opieka całoroczna
Opieka całożyciowa
Opieka nad całą rodziną w lokalnym środowisku
Opieka sprawowana przez cały współpracujący ze sobą
zespół medyczny
Przekazanie wybranemu lekarzowi administrowania
sprawami zdrowia
Prawo swobodnego wyboru i zmiany lekarza (bezpłatnie raz
na 6 miesięcy)
Świadomość poczucia bezpieczeństwa wynikająca z zaufania
jakim darzy się wybranego lekarza
Poprawa organizacji dostępności świadczeń zdrowotnych
wynikająca z usprawnień organizacyjnych (umówione na
godzinę wizyty i zabiegi, recepty na leki stałe do odbioru w
recepcji przychodni, pobieranie próbek do badań
laboratoryjnych i odbieranie wyników na miejscu, pomoc w
umówieniu na badania specjalistyczne i inne)
Korzyści dla lekarza i pacjenta wynikające z
takiego rozwiązania:
Dysponowanie przez lekarza listą znanych sobie
pacjentów oraz ich rodzin
Sprawowanie całościowej opieki nad pacjentem, a
nie tylko leczenie poszczególnych jednostek
chorobowych
Możliwość organizowania uzupełniającego się
zespołu zapewniającego lepszą realizację opieki
nad pacjentem
Możliwość całościowego konstruowania oraz
kontroli profilaktyki i terapii wynikająca m. in. ze
znajomości uwarunkowań środowiskowych i
rodzinnych
Możliwość bieżącego monitorowania efektywności
swoich działań
Lekarz rodzinny który jest osią obecnego systemu oprócz
rzetelnej wiedzy medycznej i rozlicznych umiejętności
pozwalających nawiązać kontakt z pacjentem i zdobyć jego
zaufanie oraz dać poczucie bezpieczeństwa niezbędne dla
skutecznej terapii musi posiadać także wiedzę z zakresu
zarządzania i organizacji systemu opieki zdrowotnej. Wynika to
z tego, że lekarz rodzinny pełni funkcję koordynatora opieki. Z
Ustawy o Powszechnym Ubezpieczeniu Zdrowotnym wynika iż
ma on prawo wyłączności na bezpłatne kierowanie pacjenta
do leczenia szpitalnego, na świadczenia z zakresu
specjalistycznej opieki zdrowotnej ( z pewnymi wyłączeniami
wspomnianymi powyżej), oraz na świadczenia z zakresu
diagnostyki, rehabilitacji leczniczej a także świadczeń innych
niż lekarze świadczeniodawców. W godzinach pracy lekarz
rodzinny zajmuje się bezpośrednio swoimi podopiecznymi,
natomiast poza tym czasem organizuje potrzebującym pomoc
w ramach współpracy z innymi świadczeniodawcami. Nie
wyklucza to oczywiście prawa pacjenta do wezwania
pogotowia w nagłych przypadkach bezpośredniego zagrożenia
zdrowia i życia.
Wyznaczone zadania lekarz POZ
realizuje w kilku obszarach, których
celem jest: zachowanie zdrowia,
profilaktyka, rozpoznanie i
leczenie chorób oraz
usprawnianie pacjenta.
Istotne obszary działania lekarza
POZ
:
I. W zakresie działań mających na celu zachowanie zdrowia
pacjenta lekarz POZ:
prowadzi edukację zdrowotną;
uczestniczy w realizacji programów zdrowotnych, działając na
rzecz podtrzymania i zachowania zdrowia w społeczności
lokalnej;
rozpoznaje środowisko pacjenta.
II. W zakresie działań mających na celu profilaktykę
chorób lekarz POZ:
identyfikuje czynniki ryzyka oraz zagrożenia zdrowotne pacjenta,
podejmuje działania ukierunkowane na ich ograniczenie;
szczególnie istotną rolą lekarza jest oddziaływanie na
akceptację przez pacjenta stanu zdrowia i wynikających z tego
stanu ograniczeń,
prowadzi systematyczną i okresową ocenę stanu zdrowia w
ramach badań przesiewowych zgodnie z odrębnymi przepisami.
III. W zakresie działań mających na celu rozpoznanie chorób
lekarz POZ:
planuje i koordynuje postępowanie diagnostyczne, stosownie do
stanu zdrowia pacjenta;
informuje pacjenta i/lub jego rodzinę o możliwościach postępowania
diagnostycznego w odniesieniu do aktualnego stanu zdrowia oraz
wskazuje podmioty właściwe do jego przeprowadzenia;
przeprowadza badanie podmiotowe i badanie przedmiotowe
pacjenta zgodnie z aktualną wiedzą medyczną oraz z
wykorzystaniem technik dostępnych w warunkach podstawowej
opieki zdrowotnej;
wykonuje testy lub zleca wykonanie badań dodatkowych, a w
szczególności laboratoryjnych i obrazowych;
kieruje pacjenta na konsultacje specjalistyczne lub do jednostek
lecznictwa zamkniętego w celu dalszej diagnostyki i leczenia, w
przypadku gdy uzna to za konieczne;
dokonuje interpretacji wyników badań i konsultacji wykonanych
przez innych świadczeniodawców;
orzeka o stanie zdrowia pacjenta w oparciu o osobiste badanie i
dokumentację medyczną.
IV. W zakresie działań mających na celu leczenie chorób
lekarz POZ:
planuje i uzgadnia z pacjentem postępowanie terapeutyczne, stosownie
do jego problemów zdrowotnych oraz zgodnie z aktualną wiedzą
medyczną;
planuje i uzgadnia z pacjentem działania edukacyjne mające na celu
ograniczenie lub wyeliminowanie stanu będącego przyczyną choroby
pacjenta;
zleca i monitoruje leczenie farmakologiczne;
wykonuje zabiegi i procedury medyczne lub kieruje pacjenta do ich
wykonania u innych świadczeniodawców;
kieruje do oddziałów lecznictwa stacjonarnego, a także do zakładów
pielęgnacyjno-opiekuńczych i opiekuńczo-leczniczych oraz do oddziałów
paliatywno-hospicyjnych;
kieruje do pielęgniarskiej długoterminowej opieki domowej;
kieruje do leczenia uzdrowiskowego;
orzeka o czasowej niezdolności do pracy lub nauki zgodnie z odrębnymi
przepisami;
integruje, koordynuje lub kontynuuje działania lecznicze podejmowane
w odniesieniu do jego pacjenta przez innych świadczeniodawców w
ramach swoich kompetencji zawodowych.
V. W zakresie działań mających na
celu usprawnianie pacjenta
lekarz POZ:
zleca wykonywanie zabiegów
rehabilitacyjnych przez określonych
świadczeniodawców;
wykonuje stosownie do posiadanej przez
siebie wiedzy i umiejętności oraz
posiadanych kwalifikacji i możliwości
zabiegi i procedury rehabilitacyjne;
zleca wydanie pacjentowi przedmiotów
ortopedycznych i środków pomocniczych
zgodnie z odrębnymi przepisami.
,, Lekarz rodzinny, to lekarz w pełnym
tego słowa znaczeniu. Jest to medyk
holistyk – specjalista od zdrowia. To
dobry duch i przyjaciel z Twojej
dzielnicy, który każdego dnia trzyma
rękę na Twoim pulsie. Zabiega o
zdrowie Twoich najbliższych i znajomych
z osiedla, dzielnicy, okolicznych wiosek”
,,To Twój prywatny menadżer zdrowia,
rozdający karty do gry, gdy w grę
wchodzi zdrowie. To ktoś, dzięki komu
wchodzisz do gry. Lekarz rodzinny zwraca
się w Twoim imieniu do innych lekarzy
specjalistów by udzielili Ci pomocy,
wykonali badania i zabiegi gdy on sam
tego zrobić nie może.”
,,Lekarz rodzinny to medyk profesjonalista,
negocjator, adwokat, doradca finansowy w
jednym.”
System kształcenia:
Czas trwania specjalizacji w medycynie rodzinnej dla lekarzy
po stażu podyplomowym wynosi 48 miesięcy - 4 lata.
Obejmuje staże kierunkowe, kursy specjalizacyjne (wykłady i
ćwiczenia), kształcenie w praktyce lekarza rodzinnego oraz
urlopy.
Studia specjalizacyjne w medycynie rodzinnej kończą się
państwowym egzaminem specjalizacyjnym złożonym z części
teoretycznej i praktycznej. Egzamin zdaje się w następującej
kolejności:
- egzamin testowy, (zbiór zadań testowych wielorakiego
wyboru z zakresu wiedzy wymienionej w programie
specjalizacji)
- egzamin praktyczny, (lekarz wykonuje procedury wybrane
przez komisję obowiązującego wykazu)
- egzamin ustny, (pytania ustne problemowe z zakresu
wymaganej wiedzy, wymienionej w programie specjalizacji,
przygotowane wcześniej przez komisję i losowane przez
kandydata w trakcie egzaminu
Co trzeba zrobić by zostać lekarzem rodzinnym?
Po pierwsze trzeba skończyć medycynę – Wydział
Lekarski na Akademii Medycznej. Trwa to 12 (dwanaście
semestrów) – czyli 6 lat studiów.
Po drugie trzeba odbyć lekarski staż podyplomowy.
Trwa to trzynaście miesięcy.
Po trzecie trzeba zdać LEP – Lekarski Egzamin
Państwowy. Po pomyślnym wyniku tego egzaminu
otrzymuje się Prawo Wykonywania Zawodu – można
wypisywać recepty i podbijać je pieczątką ze swoim
imieniem i nazwiskiem, innymi słowy można pracować
jako pełnoprawny lekarz.
Po czwarte trzeba ukończyć specjalizację z Medycyny
Rodzinnej. Trwa to w przypadku lekarzy po stażu
podyplomowym cztery lata.
Po piąte by być dobrym lekarzem trzeba uczyć się całe
życie.
Perspektywy medycyny
rodzinnej:
Deficyt lekarzy rodzinnych
:
Młodzi lekarze jednak jasno deklarują -
dla nich wizja zostania lekarzem rodzinnym oznacza brak perspektyw na karierę,
kojarzy się z przyjmowaniem niemal hurtowej liczby pacjentów, a także brakiem
czasu na właściwą diagnostykę i rozwój zawodowy.
- Decydując się na taką specjalizację, skazujesz się na codzienne siedzenie w
poradni, bez możliwości kontaktu ze środowiskiem bardziej doświadczonych
kolegów, jak to ma miejsce w szpitalu - potwierdza młoda lekarka, rezydentka II roku
w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym. - Na założenie własnej praktyki prawie nikt
się nie decyduje i tak.
Prowadzenie własnej działalności, coroczne kontraktowania z NFZ, konieczność
zainwestowania w lokal i sprzęt - skutecznie odstraszają nawet tych, którzy
wcześniej wiązali swoją przyszłość z medycyną rodzinną. Potem zaś nie jest lepiej -
tysiące pacjentów, marne szanse na doszkalanie, o urlopie nie wspominając.
- Trzeba zwyczajnie lubić kontakt z ludźmi. Bywa, że dziennie przyjmuję po 40-60
pacjentów, choć w takich warunkach trudno już mówić o jakości leczenia
Problemy:
nieprawidłowy odbiór lekarzy
rodzinnych przez pacjentów, spadek prestiżu:
,,lekarz, który tak naprawdę nic nie wie do końca”,
„nadaje się tylko do wypisania recept”, „ odsyła tylko
to innych specjalistów”, ponadto dalej
rzeczywistością są ciągłe kolejki do lekarzy
rodzinnych, bardzo krótki czas jaki lekarz może
przeznaczyc jednemu pacjentowi.
Dziękujemy za uwagę ;)