Metody
jakościowe
w badaniach
społecznych

Plan



FGI i IDI: podobieństwa i
różnice



FGI i IDI obszary wykorzystania



Historia



Cele stosowania FGI



Etapy realizacji

Charakterystyka IDI i FGI

Zastosowanie IDI i FGI

Do jakich problemów IDI a do jakich
FGI?

Zogniskowane wywiady grupowe -

terminologia



Fokusy



Wywiady/ grupy fokusowe



Focus Group Interview (FGI)



Zogniskowane wywiady grupowe



Wywiady grupowe



Wywiady zogniskowane



Pogłębione wywiady grupowe



Lata 40’ USA: opisano i zastosowano w praktyce metodę Focussed Group

Interview (Merton, Kendall 1946)



testowanie materiałów szkoleniowych i propagandowych przeznaczonych dla

amerykańskich żołnierzy, badania nad czynnikami wpływającymi na efektywność

pracy zespołów ludzkich (Thompson&Demerath 1952)



1956 pierwsza książka poświęcona fokusom: The Focused Interview,

napisana przez Mertona, Kendall i Fiske



Lata 50’te – pojawienie się wywiadów grupowych na szerszą skalę (także w

badaniach marketingowych dotyczących sfery percepcji przekazu

medialnego i reklamowego, polityki społecznej, oceny wdrażanych projektów

publicznych etc.)



Lata 70’te – ugruntowanie i rozkwit metody wywiadów grupowych w

badaniach marketingowych  badania emocji, stylów życia i motywacji

wyborów konsumenckich (Calder 1977 – podsumowanie zastosowań

wywiadów grupowych w badaniach marketingowych)



D.L. Morgan – analiza motywacji leżących u podstaw niechęci

amerykańskich kobiet do kupowania gotowych mieszkanek ciast. Ksiażka:

Focus group as Qualitative Research, 1988.

Historia metody

Fokus to…



Starannie zaplanowana, ale przeprowadzona w miłej,
niestresującej atmosferze ‘dyskusja’ w gronie osób
dobranych pod względem pewnych charakterystycznych
cech.



Celem dyskusji jest uzyskanie informacji na interesujący
badacza temat.

Definicja: najważniejsze elementy



Nieformalne zgromadzenie celowo dobranych osób, od których

staramy się uzyskać informacje na określony temat,



Mała grupa i relatywnie homogeniczna grupa (6-12 osób)



Wyszkolony moderator



Metoda uzyskiwania danych jakościowych,



Dane są generowane dzięki dynamice grupowej



DYSKUSJA GRUPOWA:

w jakim sensie jest to dyskusja

wywiad  rozmowa, fokus  dyskusja



Dyskusja rozumiana jako wymiana zdań na jakiś temat, wspólne

rozpatrywanie jakiegoś zagadnienia. Ale dyskusja to coś więcej, to

swoboda wypowiedzi, komentowanie wypowiedzi innych,

przekonywanie argumentowanie czy kontrargumentowanie.

Cele badania fokusowego



Obserwacja zachowania



Poznanie opinii, ocen



Poznanie słownictwa



Badanie treści nie do końca uświadomionych,

trudno werbalizowalnych

Cechy fokusów



Naturalna sytuacja: poglądy kształtowane w

kontekście społecznym



Możliwość wysłuchania innych, wypowiedzenia się,

skorygowania swoich poglądów, możliwość

bezpośredniego reagowania na wypowiedzi innych osób



Możliwość poznania emocjonalnych warstw postaw

respondentów: pole do stosowania technik projekcyjnych



Kreatywność respondentów



Zrozumiałość otrzymanych wyników



Krótki czas realizacji badań



Możliwość szybkiej oceny dużej ilości materiałów

Etapy realizacji FGI



Definicja problemu badawczego



Planowanie (określenie uczestników badania,

liczba grup, lokalizacja, wybór moderatora, itp)



Przygotowanie (rekrutacja, przygotowanie

scenariusza, przygotowanie materiałów

badawczych, np. dodatkowe techniki)



Realizacja (moderowanie)



Analiza i interpretacja wyników



Opracowanie raportu

Planowanie kosztów i logistyka



1200-1600 EU (ale ceny w niewyspecjalizowanych firmach
mogą być niższe, w niektórych firmach wyższe)



Warunki lokalowe i techniczne: pomieszczenie nie za duże i
nie za małe



Stół: kształt, równowaga, okrągły stół, najlepszy,



Poczekalnia dla uczestników (nie mogą widzieć podglądowni,
muszą mieć miejsce, można wybrać respondentów, i elegancko
podziękować tym, z których chcemy zrezygnować)



Sprzęt audio, video, DVD

Dobór osób do badania



Decyzja o wyborze osób „w ogóle” i do

poszczególnych grup



Ważne – informacje, jakie posiadają respondenci, ich

komfort w grupie. Aby to zapewnić trzeba

uwzględnić:



Kryteria demograficzne (jednorodność) płeć, wiek, dochód,

wykształcenie



Kryteria wynikające z celu badania



Kryteria dodatkowe (asertywność, kreatywność)



Liczba dyskusji w badaniu



Rekrutacja, zasady, problemy, wynagrodzenie, poczęstunek

dla respondentów, nadreprezentacja, motywacja

Style przeprowadzania wywiadów
grupowych



Styl amerykański



Bardziej ustrukturalizowana
forma od stylu angielskiego



Większa liczba poruszanych
konkretnych tematów,



Nacisk położony na
obiektywizm i opis



Respondenci nie mogą się
znać



Fokusownia w miejscu
neutralnym



Styl brytyjski



Prowadzenie dyskusji idącej
własnym torem



Mniej poruszanych tematów



Podejście subiektywne,
koncentracja na
interpretacji



Respondenci mogą się
znać,



Fokusownia ma być ciepła,
przytulna, ma stwarzać
nieformalny klimat

Reprezentatywność?



Fokusy nie są reprezentatywne w sensie statystycznym.



Mogą być reprezentatywne w tym sensie, że uczestników
dobrano tak, by reprezentowali możliwie najbardziej
zróżnicowane stanowiska w populacji interesującej
badacza.

Reprezentatywność?



Homogeniczność grupy - wzgląd metodyczny -
reprezentuje grupę docelową, ułatwia rekrutację i
analizę przebiegu wywiadu.



Wewnętrzne zróżnicowanie grupy
- wzgląd merytoryczny - uatrakcyjnia wyniki badań,
zapewnia możliwość głębszej eksploracji.

Liczebność próby w badaniach
jakościowych



Próba jakościowa musi być dostatecznie duża, aby

dać nam pewność, że usłyszymy większość lub

wszystkie spostrzeżenia, które mogą mieć

znaczenie.



W ramach interesującej nas grupy, różne osoby mogą

mieć różne spostrzeżenia. Im mniejsza próba, tym

mniej różnych spostrzeżeń możemy usłyszeć.



Im większa próba, tym mniejsze prawdopodobieństwo,

że umknie nam jakieś istotne spostrzeżenie.



Celem jest takie zaprojektowanie badania

jakościowego, które zredukuje szanse pominięcia

jakiegoś spostrzeżenia, w odróżnieniu od

redukowania błędu estymacji, które ma miejsce w

badaniach ilościowych.

Zagrożenia związane ze zbyt małą
liczebnością próby



Nie odkryto źródła problemów i nie poczyniono żadnych działań by

mu zaradzić.



Nie zidentyfikowano interesujących hipotez badawczych, które

mogły zostać sprawdzone w badaniach ilościowych



Przy przygotowaniu kwestionariusza do badań ilościowych, nie

wykryta dwuznaczność brzmienia pytania może w konsekwencji

prowadzić do nieprawidłowych odpowiedzi respondentów. Błąd

popełniony na etapie badań jakościowych może skutkować błędem

estymacji, który wynika z niezrozumienia pytania przez

respondenta.



Generalnie: wielkość próby ma więc znaczenie w badaniach

jakościowych, chociaż z innych powodów niż w przypadku badań

ilościowych.

Ile lokalizacji?



Powody przeprowadzenia badań w kilku
lokalizacjach:



wykluczenie wyjątkowości jednej lokalizacji,



uwzględnienie możliwości wystąpienia istotnych różnic w
poglądach mieszkańców wsi, małych miasteczek i
dużych aglomeracji miejskich.

Ile fokusów?



Minimum 2 przy świadomości sporego ryzyka
nieuchwycenia czynników zakłócających przebieg wywiadu
(zły dobór respondentów, wyodrębnienie się silnego lidera
w grupie, wpływ czynników pogodowych, sytuacyjnych itp.).

Rejestracja danych



Dwa nośniki: taśma audio i video,



Notatki asystenta moderatora (notowanie kluczowych
wypowiedzi oraz rejestrowanie zachowań niewerbalnych),



Pamięć, wrażenia, odczucia moderatora,



Debriefing jako wstępne podsumowanie wyników:
konfrontacja opinii moderatora, klienta, obserwatorów.

Powodzenie fokusów



Powodzenie metody FGI w dużej mierze zależy od tego, czy
uda się stworzyć w czasie badań atmosferę niestresującą i
przyzwalającą. Osiąga się to przez:



staranny dobór uczestników,



sposób zadawania pytań,



przestrzeganie reguły minimalizowania wpływu moderatora na
respondentów.

?