Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

1

Podstawy zarządzania

Część I
Dr A. Stańda
Katedra Teorii Organizacji i

Zarządzania
[e-mail]

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

2

Literatura

Literatura podstawowa

•

Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania,

red. K. Krzakiewicz, AE w Poznaniu, 2007/6

( rozdz. 1-7, 9)

•

J.A.F Stoner, R.E. Freeman, D. Gilbert, Kierowanie,

PWE, Warszawa 1998 ( do egzaminu rozdział 2)

• Literatura uzupełniająca

•

R. W.Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004

•

Strategor, Zarządzanie firmą, Strategie,

struktury, decyzje, tożsamość, PWE, Warszawa

1995

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

3

Zasady zaliczenia przedmiotu

•

Podstawą przystąpienia do egzaminu jest
zaliczenie ćwiczeń; do egzaminu
przystępujemy z wpisanym zaliczeniem do
indeksu i karty egzaminacyjnej

•

Usprawiedliwienie z nieobecności na egzaminie
należy przedłożyć w ciągu trzech dni od dnia
egzaminu

•

Egzamin pisemny o charakterze testu

•

Zakres egzaminu:

•

Tematyka zajęć ćwiczeniowych

•

Tematyka wykładów

•

Materiał z literatury

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

4

Część I

Istota współczesnej organizacji

• Pojęcie organizacji
• Cechy organizacji
• Zasoby organizacji
• Modele organizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

5

Organizacja to system, którego uporządkowanie

polega na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części

w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia

całości, a powodzenie całości jest istotnym

warunkiem powodzenia części (J.Zieleniewski,

T.Kotarbiński- polscy prakseologowie)

• Organizacje są systemami otwartymi
• Organizacje są systemami celowymi
• Organizacje są systemami szczególnie złożonymi
• Organizacje systemami ustrukturyzowanymi
• Organizacje są systemami hierarchicznymi
• Organizacje są systemami generującymi synergię
• Organizacje są systemami homeostatecznymi
• Organizacje są systemami adaptacyjnymi
• Organizacje są systemami z wbudowanym

mechanizmem samoregulacji

• Organizacje są systemami o wysokiej spójności

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

6

Organizacja społeczna jest to system,

którego uporządkowanie polega na tym, że

funkcjonalnie zróżnicowane działania

ludzkie wykorzystują, przekształcają i

zespalają w sposób celowy zasoby

kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając

we wzajemnym oddziaływaniu z innymi

systemami działalności ludzkiej i zasobami

otoczenia (W. Bakke)

• W organizacjach zawsze ścierają się dwie

tendencje :

1. Adaptacyjna /antycypacyjna 2. Konserwatywna

• Organizacje cechuje ekwifinalność, czyli zdolność

do osiągania podobnych wyników w różny sposób,
za pomocą różnych procesów i struktur

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

7

Właściwości organizacji

• Celowość – istnienie celu lub celów

przyjętych do osiągnięcia przez całość

• Złożoność z dających się określić części,

powiązanych ze sobą i funkcjonalnych
wobec całości, aczkolwiek posiadających
własne, partykularne interesy

• Odrębność części i całości w stosunku do

otoczenia, a jednocześnie powiązanie tych
części i całości ze składnikami otoczenia

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

8

Organizacje są zespołami ludzi,

rozmyślnie tworzonymi,

utrzymywanymi i zmienianymi dla

realizacji określonych celów (E. Etizioni)

Charakteryzują się:

• Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji,

które nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz
rozmyślnie zaplanowane, aby służyły realizacji
określonych celów,

• Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy,

które kontrolują zgodne wysiłki organizacji

• Substytucyjnością

personelu,

tzn.

osoby

niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich zadania
powierzone innym, przesunięcia personelu mogą się
odbywać także przez awanse i oferty innych
stanowisk

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

9

Wieloznaczność pojęcia

„organizacja”

• Atrybutowe rozumienia organizacji –

organizacja rozumiana w kategorii cech,
jakie można jej przypisać

• Rzeczowe rozumienie organizacji –

wyodrębniona fizykalnie całość

• Czynnościowe rozumienie organizacji –

proces tworzenia organizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

10

Sprawność organizacji

• Ujęcie prakseologiczne – postaci

sprawnego działania:

• Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi

do skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod

uwagę kosztu działania, tylko skutki oceniane

pozytywnie i przewidywane)

• Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek

między wartością (cennością) wyniku użytecznego (W)

i wartością (cennością) kosztu (K) – W/K

• Korzystność - różnica między wartością (cennością)

wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością)

kosztu (K) – W-K

• Żadnego działania nie można nazwać

sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie

jest co najmniej minimalnie skuteczne

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

11

Sprawność organizacji

• Koncepcja sprawności P.Druckera

• Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy

sposób”; od menedżera oczekuje się, by
osiągał wyniki współmierne do nakładów
zużytych na ich realizację

• Skuteczność – to umiejętność wyboru

właściwych celów

• Żaden stopień sprawności nie zrównoważy

braku skuteczności

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

12

Rzeczywista organizacja jest zbiorem zasobów

o bardzo zmiennej charakterystyce, zarówno o

naturze materialnej jak i niematerialnej,

dynamicznej i pasywnej

• Zasoby kapitałowe
• Zasoby pracy wykonawczej
• Zasoby

menedżerskie

(administracyjny

i

przedsiębiorczości)

• Zasoby wiedzy
• Zasoby niematerialne kumulacji wielkości i mocy

ekonomicznej organizacji

• Zasoby

opanowania

stosunków

handlowych,

międzyludzkich,

przemysłowych,

prawnych,

politycznych

• Zasoby naturalne

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

13

Zasoby mają swoistą charakterystykę dla

każdej organizacji i przez to tworzą konkretny

potencjał i ograniczenie jej aktywności

• Rzadkość zasobów zmuszająca do racjonalnego

ich

użytkowania,

co

wymaga

prowadzenie

kalkulacji ekonomicznej

• Poliwalencja

zasobów

umożliwiająca

różne

wykorzystanie konkretnego zbioru zasobów, co

wymusza konieczność ich różnej kombinacji

• Kumulatywny

charakter

zasobów,

zasoby

przynoszą profity dopiero wówczas, gdy posiadają

co najmniej minimalną wielkość

Wniosek

W organizacji prowadzona jest swoista gra, której

warunkami brzegowymi pozostają, z jednej strony

ograniczenia (rzadkość zasobów i ryzyko decyzji)

a z drugiej możliwości (poliwalencja i okazje

zewnętrzne)

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

14

Modele organizacji

Model H.J. Leavitta
• Cele i zadania

(misja,

wizja, cele, strategia,
zadania,...)

• Ludzie

(postawy,

kwalifikacje, umiejętności,
predyspozycje, motywacja,
stosunki międzyludzkie, ...)

• Technologia

(know-how,

wytwarzanie, zatrudnianie,
gromadzenie informacji, ...)

• Struktura

(hierarchia,

schematy organizacyjne,
procedury, zakresy czynności,
instrukcje, ...)

cele

technologia

ludzie

struktura

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

15

Model organizacji 7 - S Mc Kinsey’a

Nowa fala w zarządzaniu - podejście

sytuacyjne

• Strategia (strategy)
• Struktura (structure)
• Sformalizowane

procedury (systems)

• Pracownicy (staff)
• Styl zarządzania (style)
• Kwalifikacje

menedżerów (skills)

• Podstawowe wartości

(superordinate goals)

Miejsce na rysunek

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

16

Model organizacji

7 - S

Mc Kinsey’a

Nowa fala w zarządzaniu - podejście

sytuacyjne

• Strategia (strategy)
• Struktura (structure)
• Sformalizowane

procedury (systems)

• Pracownicy (staff)
• Styl zarządzania

(style)

• Kwalifikacje

menedżerów (skills)

• Podstawowe wartości

(superordinate goals)

wartości

wartości

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

17

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności

Cykl działania zorganizowanego (H.Le

Chatelier), jako dyrektywa niealternatywna

• Uświadomienie celów
• Planowanie działania
• Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów
• Realizowanie planu
• Kontrola realizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy
zarządzania

18

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności cd.

Wytyczne alternatywne:

• Specjalizacja – uniwersalizacja
• Aktywizacja działania – minimalizacja

interwencji

• Kunktacja – antycypacja
• Potencjalizacja – pełne wykorzystanie

zasobów

• Koncentracja sił – dywersyfikacja działania