Patofizjologia układu

oddechowego

Wstęp



Układ oddechowy obejmuje jamę
nosową i zatoki przynosowe,
krtań, oskrzela, płuca. Główną
czynnością płuc jest wymiana
gazowa w pęcherzykach płucnych.



Radiodiagnostyka układu
oddechowego jest jednym z
podstawowych działów radiologii.

Wstęp – cd.



Tętnice płucne prowadzą krew z prawego
przedsionka do płuc, żyły płucne
odprowadzają krew do lewego przedsionka.
Płuco zawiera bardzo rozgałęzioną sieć
naczyń krwionośnych; większa część
mikrokrążenia płucnego jest nieczynna, co
daje tak dużą rezerwę czynnościową, że
wyłączenie jego połowy, np. po wycięciu
jednego płuca nie powoduje wzrostu
ciśnienia w tętnicy płucnej.

Jama nosowa i zatoki
przynosowe



Jama nosowa

-

nieżyt (catarrhus) – etiologia wirusowa,

bakteryjna, alergie (tzw. katar sienny)

-

krwotok – zapalenie wirusowe lub

bakteryjne, skaza krwotoczna, nadciśnienie

tętnicze

-

nowotwory (rzadkie): raki, nerwiak, chłoniak

-

guz nienowotworowy – ziarniniak Wegenera



Zatoki przynosowe

-

zapalenie – etiologia jw., ropne zapalenie

może się szerzyć na kości czaszki

-

polipy – mogą być stanem przedrakowym

-

nowotwory – jw.

Choroby krtani (larynx)



zapalenie krtani (laryngitis) – etiologia
wirusowa, bakteryjna, alergiczna (o.
Quinckego): ostre i przewlekłe
(nauczyciele, śpiewacy); objaw:
wydzielina + chrypka (raucitas)



polipy – jw.



rak krtani : częsty (6% ogółu nowotworów
i zapadalność rośnie) – czynniki ryzyka:
palenie, alkohol, leukoplakia

Płuca i oskrzela – pojęcia
podstawowe



niedodma (bezpowietrzność – atelectasis) –
zapadnięcie się pęcherzyków płucnych na skutek
zamknięcia światła oskrzela



rozedma (emphysema)- pękanie ścian
pęcherzyków płucnych na skutek przewlekłego
kaszlu z tworzeniem się dużych jam w płucach
(tzw bulle/pęcherze rozedmowe)



odma (pneumothorax) obecność powietrza w
jamie opłucnej



płyn w jamie opłucnej (hydrothorax) –
wysiękowy lub przesiękowy, krew (haemothorax)

Choroby oskrzeli



zapalenie oskrzeli (bronchitis); ostre
(acuta) lub przewlekłe (chronica)

-

wirusowe, bakteryjne, alergie (bronchitis
chronica spastica): w konsekwencji
rozedma płuc lub rozstrzenie
(rozszerzenie) oskrzeli (bronchiectases)

-

dychawica oskrzelowa (asthma
bronchiale): w konsekwencji rozedma
płuc

-

rak oskrzeli

Choroby oskrzeli – zapalenie
oskrzeli



ostre zapalenie oskrzeli (bronchitis acuta)

- etiologia najczęściej wirusowa, w tym:

grypa (infectio gripposa); może powikłać
się zakażeniem bakteryjnym lub przejść w
stan przewlekły (bronchitis chronica)



powikłania przewlekłego zapalenia
oskrzeli:

-

rozszerzenia oskrzeli (bronchiectases)

-

dojście komponenty skurczu oskrzeli
(bronchitis chonica spastica)

Dychawica oskrzelowa (asthma
bronchiale)



skurcz oskrzeli z niewielką ilością
lepkiej, śluzowej plwociny w wyniku
uczulenia na tzw. alergeny; tzn. kurz
domowy, pyłki roślin, pierze, sierść
zwierząt, zarodniki pleśni; również
aspirynę, niektóre antybiotyki, alergeny
pokarmowe



klinicznym objawem jest duszność
wydechowa i uporczywy kaszel;
zejściem rozedma płuc

Rak oskrzeli (carcinoma bronchi,
ca. pulmonis)



Epidemiologia: na 100.000 mieszkańców 60
u mężczyzn, 10 u kobiet



Postacie:

- przywnękowe: kolczystokomórkowy i

anaplastyczny

- obwodowe



leczenie – operacyjne; 5-letnie przeżycie:
ok. 25%



przyczyna śmierci – krwotok lub przerzuty
odległe

Rak płuca – obraz TK i PET

Choroby płuc



Zapalenie płuc (pneumonia)



Gruźlica (tuberculosis) i sarkoidoza
(sarcoidosis)



Zator tętnicy płucnej (embolia a.
pulmonalis)



Włóknienie płuc (fibrosis
pulmonum)

Zapalenie płuc (pneumonia)



Etiologia:

-

Wirusowe i mykoplazmatyczne (M.
pneumoniae)

-

Bakteryjne (Streptococcus pneumoniae,
Klebsiella pneumoniae, wąglik :B.antracis)

-

Grzybicze (Aspergillus, Pneumocystis
carinii)

-

Pasożytnicze (rzadko) – (np. Toxoplasma
gondii)

-

Aspiracyjne (aspiracja treści żołądkowej)

Zapalenie płuc wirusowe i
mykoplazmatyczne



wirusowe: grypa, odra, ospa wietrzna,
adenowirusy, Coxackie



mykoplazmatyczne (mykoplasma
pneumoniae); drobnoustrój na
pograniczu wirusa i bakterii –
radiologicznie podobne do tbc. – cofają
się po kilku tyg.; ok. 15% wszystkich
zapaleń płuc

Zapalenie płuc bakteryjne



płatowe zapalenie płuc (Streptococcus
pneumoniae) – przesięk w pęcherzykach,
następnie zestalający się i ostatecznie wtórnie
upłynniający się – odksztuszony; ok. 20%
zapaleń płuc; radiologicznie zacienienie płata
płucnego lub kilku segmentów – od 20%
zapaleń płuc



gronkowcowe zapalenie płuc (Streptococcus
aureus)



odoskrzelowe zapalenie płuc
(bronchopneumonia) – Klebsiella pneumoniae



inne: Legionella pneumophila, paciorkowiec
ropny

Zapalenie płuc grzybicze



pneumocystodoza (pneumocystis
carinii) –atakuje ludzi o
zmniejszonej oporności, bywa
jednym z pierwszych objawów
AIDS



aspergilloza (grzybica
kropidlakowa)

Gruźlica (tuberculosis)



przyczyna – prątek gruźlicy (Mycobacterium

tuberculosis), bakteria tlenowa



źródło zakażenia – kurz (droga pyłowa),

osoby kaszlące (droga kropelkowa), mleko

(typ bydlęcy tbc.)



w ustroju stykającym się z prątkiem po raz

pierwszy powstaje tzw. zespół pierwotny:

mały zwłókniały naciek (gruzełek) w płucach

lub rzadziej w krezce; rzadko tzw.

prosówkowate uogólnienie pierwotne



przy ponownym zaatakowaniu tzw. gruźlica

popierwotna

Gruźlica (tuberculosis) – cd.



gruźlica popierwotna zaczyna się od zmian w
szczytach płuc z powstawaniem tzw. mas
serowatych ulegających włóknieniu lub
rozprzestrzeniających się ku dołowi; dochodzi
do rozległego niszczenia płuc; zmiany włókniste
upośledzają podatność oddechową płuc

- w powstałych jamach może dojść do pękania

naczyń, z obfitym krwotokiem

-

może rozprzestrzeniać się jako mnogie drobne
ogniska serowacenia (g. prosówkowa)

-

może dojść do gruźlicy kości, g. zapalenia opon
mózgowych etc.

Inne ziarniniaki
nabłonkowatokomórkowe



sarkoidoza – gruzełki podobne
jak w tbc., słabsze włóknienie,
mogą wystąpić w skórze, kości,
oku, sercu



bruceloza – odzwierzęca (świnie,
krowy etc.) – choroba zawodowa
rzeźników i weterynarzy

Zator tętnicy płucnej (embolia a.
pulmonalis)



zaczopowanie tętnicy płucnej lub jej

odgałęzień przez skrzeplinę pochodzącą

z dorzecza żyły głównej dolnej

(najczęściej kkd lub żył miednicy małej)

lub serca



w dużym, ostrym zawale może dojść do

nagłej śmierci; w 25% występuje zawał

płuca, w pozostałych przypadkach

dochodzi do całkowitego lub

częściowego rozpuszczenia skrzepliny

Włóknienie płuc (fibrosis
pulmonum)



do szerokiego włóknienia płuc może
prowadzić gruźlica i sarkoidoza
(p.powyżej)



specyficznymi chorobami powodującymi
włóknienie płuc są pylice: krzemowa,
berylowa i azbestowa



powodują upośledzenie elastyczności
(podatności oddechowej) płuc; pylica
azbestowa dodatkowo powoduje raka
płuc i opłucnej

Choroby opłucnej – podstawowe
pojęcia



płyn w jamie opłucnej (hydrothorax) –
wysiękowy lub przesiękowy



krew w jamie opłucnej (haemothorax)



ropniak opłucnej (pyothorax)



odma – powietrze w jamie opłucnej
(pneumothorax)



chłonka w jamie opłucnej (chylothorax)

Płyn w jamie opłucnej
(hydrothorax)



przesiękowy: w zaawansowanej niewydolności
krążenia



wysiękowy:

-

gruźlica, zapalenie płuc i opłucnej
(pleuropneumonia)

-

zawał płuca

-

układowe choroby tkanki łącznej (kolagenozy)

-

rak płuca lub opłucnej – międzybłoniak
(mesothelioma)

Zejściem zapalenia opłucnej mogą być zrosty

opłucnej lub zropienie (pyothorax) i zarośnięcie
jamy opłucnej

Odma – powietrze w jamie opłucnej
(pneumothorax)



wewnątrzpochodna (samoistna): z
pęknięcia bulli rozedmowej, rzadziej
jamy gruźliczej lub ropnia



zewnątrzpochodna: po urazach klatki
piersiowej

-

odma wentylowa powietrze zasysane
do jamy opłucnej, bez możliwości
ujścia na zewnątrz – stan zagrażający
życiu

Nowotwory opłucnej



Międzybłoniak (mesothelioma)
rzadki nowotwór nabłonka
opłucnej; złe rokowanie,
przeżycie do 18 m.