Rozwój płodowy

i pourodzeniowy wzrost

czaszki ze szczególnym

uwzględnieniem narządu

żucia

Na rozwój i wzrost twarzy

składają się:

•Rozrost
•Różnicowanie (histogeneza,

organogeneza, typogeneza)

•Dojrzewanie (specjalizacja)

ROZWÓJ

Rozwój można podzielić na kilka

charakterystycznych faz:

• Przedurodzeniowy okres wzrostu i

rozwoju

Okres przed zarodkowy
Okres zarodkowy
Okres płodowy
• Pourodzeniowy okres wzrostu i rozwoju

Przedurodzeniowy

okres wzrostu i

rozwoju

Wzrost twarzy

• Rozpoczyna się pomiędzy 21 a 25 dniem życia zarodkowego

• Z mezenchymy powstają wyrostki:
- czołowy
- dwa szczękowe
- dwa żuchwowe

• Otaczają pierwotną zatokę ustną

Zespolenie się wyrostków

twarzowych

Wzrost twarzy

• Tydzień 5

• Na wyrostku czołowym pojawiają się wyrostki nosowe

przyśrodkowe i boczne

• Z I łuku skrzelowego powstają:
- z części górnej: wyrostek szczękowy
- z części dolnej: wyrostek żuchwowy, mięśnie żwacze,
główna część języka, młoteczek i kowadelko

• Z II łuku skrzelowego powstają:
- kość gnykowa wraz z mięśniami, wyrostek rylcowaty,
więzadło rylcowo-gnykowe, strzemiączko, mięśnie

mimiczne

Usytuowanie kieszonek

skrzelowych

Wzrost twarzy

• Tydzień 6

• Rozpoczyna się rozwój twarzy od

rozwoju: oczu, uszu i szyi

Wzrost twarzy

• Tydzień 7

• Od tego czasu rozpoczyna się

równoczesny wzrost i różnicowanie
tkanek:

- tkanka łączna podstawy

czaszki różnicuje się do chrząstki

- I łuk skrzelowy zamienia

się w chrząstkę Meckla

Wzrost twarzy

• Tydzień 8

• Początek łącznotkankowego kostnienia mezenchymalnej czaszki

pierwotnej (desmocranium) obejmujące:

- kość czołową
- górną część łuski kości potylicznej
- kość ciemieniową
- łuskę kości skroniowej

• Różnicowanie na podłożu chrzęstnym kości podstawy czaszki:
- kości potylicznej
- kości klinowej
- części skalistej kości skroniowej

Wzrost twarzy

• W fazie wewnątrzłonowej w

podstawie czaszki znajdują
się chrząstkozrosty:

- klinowo-czołowy
- klinowo-sitowy
- klinowo-potyliczny

• Powodują szybki wzrost

Chrzęstne elementy podstawy

czaszki i powstałe z nich elementy

podstawy czaszki dorosłego

człowieka

Wzrost twarzy

• Część twarzowa czaszki rozwija się

szybciej niż część mózgowa

Wzrost szczęki i żuchwy

• Szczęka rozwija się z połączenia wyrostków

szczękowych z wyrostkiem czołowym, następnie

przesuwają się pod boczne wyrostki nosowe,

nakładające się warstwy nabłonka tworzą

podniebienie pierwotne

 W 7 tygodniu zaczyna formować się podniebienie

wtórne. Ok. 10 tygodnia podniebienie zamyka się

poprzez połączenie przegrody nosowej i wyrostków

podniebiennych.

 W 8 tygodniu rozpoczyna się kostnienie,

zaczynając od kości podniebiennych i parzystych

zawiązków lemiesza. Kostnienie tylko w obrębie

przegrody nosa ma charakter chrzęstny

• Żuchwa zaczyna się rozwijać, w momencie

wniknięcia nerwu żuchwowego do obszaru
pierwszego łuku skrzelowego.

 w 5 tygodniu wyodrębniają się wyrostki żuchwowe,

powiększają się i przesuwają ku sobie.

 Między 41 a 45 dniem wykształca się chrząstka

Meckla

 W miejscu podziały nerwu przysiecznego i

bródkowego powstają pierwsze strofy kostnienia
żuchwy.

 Między 10 a 11 tygodniem powstają chrząstki

wtórne na końcach żuchwy

 Równolegle ze wzrostem żuchwa ulega

przekształceniu.

Staw skroniowo-żuchwowy uwidacznia
się pod koniec okresu zarodkowego
między górnym brzegiem chrząstki
Meckela a rozwijającą się kością jarzmową.

Wyrostek kłykciowy rozwija się później.
Pod koniec 11 tygodnia ukształtowane są
szpary stawowe. Krążek stawowy, torebka
stawowa i mięsień skrzydłowy boczny
rozwijają się w drugim trymestrze ciąży.

Wzajemne położenie szczęki i

żuchwy w czasie rozwoju

• Do ok. 6 tygodnia retrogenia embrionalna

• Po wytworzeniu podniebienia wtórnego i

podwojenia długości żuchwy następuje progenia
embrionalna

• Dziecko rodzi się z fizjologicznym tyłożuchwiem,

spowodowanym nasilonym wzrostem szczęki w
późniejszym okresie ciąży.

Typy kostnienia:

• Kostnienie chrzęstne – kość tworzona wstępnie jako

chrząstka, następnie zastępowana tkanką kostną

• Kostnienie ochrzęstne - zaczyna się w ochrzęstnej, z

pierwotnym wytworzeniem kości gąbczastej, następnie
kości zbitej

• Kostnienie łącznotkankowe – komórki mezenchymy

przekształcają się chaotycznie w osteoblasty odkładające,
stopniowo układają się one w szeregi, wytwarzają kostninę,
aż do ułożenia matrycy kostnej ulegającej wapnieniu.

Rozwój mięśni

• Z mezenchymy I łuku skrzelowego powstają mięśnie: -

skroniowy

- skrzydłowe
- żwacz
- żuchwowo-gnykowy
- dwubrzuścowy (brzusiec przedni)
- napinacz podniebienia miękkiego i błony

bębenkowej

• Wszystkie te mięśnie unerwione są przez gałęie ruchowe

nerwu V

Rozwój mięśni

• Tydzień 5

• Powstaje zawiązek trzonu języka – guzek

nieparzysty z:

- wygórowania komórek

znajdujących

się pomiędzy
I a II łukiem skrzelowym
- mezenchymy wewnętrznej

powierzchni

łuku żuchwowego

Rozwój mięśni

• Tydzień 6

• Z II łuku skrzelowego rozwijają się mięśnie:
- mimiczne (warstwa

powierzchowna i głęboka)

- rylcowo-gnykowy
- mięsień dwubrzuścowy
(brzusiec tylny)

Rozwój mięśni

• Tydzień 8

• Mezoderma II, III i IV łuku skrzelowego tworzy

zawiązki nasady języka

• Zawiązki trzonu, nasady i części głównej łączą się

ze sobą

• W mięśniach poprzecznie prążkowanych

pojawiają się zakończenia nerwów czuciowych, a
niedługo po nich nerwów ruchowych

Zawiązki mięśni języka-

• rozwijają się najwcześniej
• w 5 tygodniu życia na wewnętrznej powierzchni łuku

żuchwowego pojawiają się zgrupowania mezenchymy.

• między pierwszym i drugim łukiem skrzelowym powstaje

wygórowanie- guzek nieparzysty (tuberculum impar). Z tych
zawiązków rozwija się trzon języka.

• tkanka mezodermalna drugiego, trzeciego trzeciego

czwartego łuku skrzelowego tworzy zawiązki nasady języka.
Zlewają się one szybko ze sobą, jak również z ku przodowi
leżącym trzonem, i pod koniec 8 tygodnia życia zarodka
przyjmują kształt języka.

• nerwem ruchowym języka jest nerw podjęzykowy
• nerwami czuciowymi są: nerw językowy, językowo-gardłowy i

błędny.

Między 30 a 40 dniem życia zarodka powstają
zgrubienia ektodermy w obrębie pierwotnej zatoki
ustnej. Nabłonek ten zagłębia się w mezenchymę
wzdłuż całego łuku zawiązków szczęki i żuchwy. W
ten sposób powstała bruzda pogłębia się, a
nabłonek ulega zgrubieniu.
Około 48dnia nabłonek ten dzieli się na dwie
listewki- zewnętrzną i wewnętrzną.

• Rozwój zębów

Listewka zewnętrzna- w miarę resorpcji
powierzchownie leżących komórek zagłębia się,
tworząc przedsionek jamy ustnej.

Listewka wewnętrzna, zębowa, daje początek
zawiązkom zębów. Po 48 dniu życia tworzą się
zgrubienia na wolnym brzegu listewki, które
odpowiadają 20 zawiązkom zębów mlecznych.

Rola narządu szkliwotwórczego, który
jest tworem pochodzenia entodermalnego,
polega na wytworzeniu szkliwa i
przygotowaniu kształtu zęba.
Brodawka zębowa, pochodząca z
mezenchymy, jest narządem zębino- i
miazgotwórczym.
Natomiast torebka zębowa, wywodząca
się z mezenchymy, jest narządem
cementotwórczym. Powstają z niej również
tkanki zębnej oraz kość wyrostka
zębodołowego.