KOMUNIKACJA
KOMUNIKACJA
MIĘDZYKULTUROWA
MIĘDZYKULTUROWA
Dr Aleksandra
Dr Aleksandra
Nizielska
Nizielska
KOMUNIKACJA
KOMUNIKACJA
MIĘDZYKULTUROWA
MIĘDZYKULTUROWA
Dr Aleksandra
Dr Aleksandra
Nizielska
Nizielska
Program wykładów
Program wykładów
1. Specyfika procesu komunikacji –
1. Specyfika procesu komunikacji –
podstawy teoretyczne
podstawy teoretyczne
pojęcie komunikacji, formy, poziomy,
pojęcie komunikacji, formy, poziomy,
elementy komunikacji
elementy komunikacji
język jako atrybut kultury i
język jako atrybut kultury i
komunikacji
komunikacji
komunikacja werbalna i niewerbalna
komunikacja werbalna i niewerbalna
Program wykładów
Program wykładów
2. Kultura jako uwarunkowanie
2. Kultura jako uwarunkowanie
procesu komunikacji
procesu komunikacji
istota oraz elementy kultury
istota oraz elementy kultury
kultury narodowe a kultury
kultury narodowe a kultury
organizacyjne
organizacyjne
kultura i narodowość
kultura i narodowość
kultura i zachowania konsumentów
kultura i zachowania konsumentów
Program wykładów
Program wykładów
3. Komunikacja międzykulturowa
3. Komunikacja międzykulturowa
specyfika procesu komunikacji międzykulturowej
specyfika procesu komunikacji międzykulturowej
model procesu komunikacji międzykulturowej
model procesu komunikacji międzykulturowej
podstawowe style komunikacji – uwarunkowania
podstawowe style komunikacji – uwarunkowania
kulturowe
kulturowe
etnocentryzm, stereotypy i uprzedzenia jako źródła
etnocentryzm, stereotypy i uprzedzenia jako źródła
zakłóceń w procesie komunikacji międzykulturowej
zakłóceń w procesie komunikacji międzykulturowej
wymiary kultury narodowej mające wpływ na proces
wymiary kultury narodowej mające wpływ na proces
komunikacji międzykulturowej - porównanie typologii
komunikacji międzykulturowej - porównanie typologii
E.T. Halla, G. Hofstede, F. Trompenaarsa, R. Gestelanda
E.T. Halla, G. Hofstede, F. Trompenaarsa, R. Gestelanda
Literatura
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Literatura obowiązkowa:
Komunikacja międzykulturowa w integrującej się
Komunikacja międzykulturowa w integrującej się
Europie – aspekty metodyczne, wyniki badań, pr.
Europie – aspekty metodyczne, wyniki badań, pr.
zb. pod red. K. Karcz, Wydawnictwo Akademii
zb. pod red. K. Karcz, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2004
Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2004
J. Mikułowski Pomorski, Komunikacja
J. Mikułowski Pomorski, Komunikacja
międzykulturowa. Wprowadzenie, Wydaw. AE w
międzykulturowa. Wprowadzenie, Wydaw. AE w
Krakowie, Kraków 1999
Krakowie, Kraków 1999
G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE,
G. Hofstede, Kultury i organizacje, PWE,
Warszawa 2000
Warszawa 2000
Literatura
Literatura
Literatura uzupełniająca:
Literatura uzupełniająca:
K. Karcz, O. Witczak, Cross- cultural communication, Wydawnictwo
K. Karcz, O. Witczak, Cross- cultural communication, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej, Katowice 2006
Akademii Ekonomicznej, Katowice 2006
J. W. Salacuse, Negocjacje na rynkach międzynarodowych, PWE,
J. W. Salacuse, Negocjacje na rynkach międzynarodowych, PWE,
Warszawa 1994
Warszawa 1994
A. Nizielska, National cultures versus corporate cultures of international
A. Nizielska, National cultures versus corporate cultures of international
enterprises, w: Management, Economics and Business Development in
enterprises, w: Management, Economics and Business Development in
the new European conditions, mat. V. International Scientific
the new European conditions, mat. V. International Scientific
Conference organized by Brno University of Technology, Brno 2007
Conference organized by Brno University of Technology, Brno 2007
A. Nizielska, Wpływ zmiennych kulturowych na orientacje marketingowe
A. Nizielska, Wpływ zmiennych kulturowych na orientacje marketingowe
przedsiębiorstw międzynarodowych, w: Regionalizacja i globalizacja we
przedsiębiorstw międzynarodowych, w: Regionalizacja i globalizacja we
współczesnym świecie, red. Jan Rymarczyk, Bogusława Drelich Skulska,
współczesnym świecie, red. Jan Rymarczyk, Bogusława Drelich Skulska,
Wawrzyniec Michalczyk, Katedra Międzynarodowych Stosunków
Wawrzyniec Michalczyk, Katedra Międzynarodowych Stosunków
Gospodarczych, Akademia Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu,
Gospodarczych, Akademia Ekonomiczna im. O. Langego we Wrocławiu,
Wrocław 2007
Wrocław 2007
A. Nizielska, Problemy komunikacji międzykulturowej w korporacjach
A. Nizielska, Problemy komunikacji międzykulturowej w korporacjach
transnarodowych, w: Komunikacja marketingowa w Europie wielu
transnarodowych, w: Komunikacja marketingowa w Europie wielu
kultur językowych, (w druku)
kultur językowych, (w druku)
Zasady zaliczenia
Zasady zaliczenia
przedmiotu
przedmiotu
Kolokwium pisemne: 40%
Kolokwium pisemne: 40%
Praca grupowa – przygotowanie
Praca grupowa – przygotowanie
prezentacji nt. wybranej kultury
prezentacji nt. wybranej kultury
narodowej: 40%
narodowej: 40%
Analiza studium przypadku: 20%
Analiza studium przypadku: 20%
Komunikacja
Komunikacja
Istota komunikacji
Istota komunikacji
Komunikacja międzykulturowa
Komunikacja międzykulturowa
Komunikacja werbalna i niewerbalna
Komunikacja werbalna i niewerbalna
Komunikacja
Komunikacja
komunikacj
komunikacj
a
a
(porozumiewanie się)
(porozumiewanie się)
-
-
relacj
relacj
a
a
między
jednostkami
między
jednostkami
.
.
Implikuje
ona
świadome
lub
Implikuje
ona
świadome
lub
nieświadome
przekazywanie
nieświadome
przekazywanie
wiadomości
przeznaczonych
do
wiadomości
przeznaczonych
do
poinformowania jednostki albo grupy
poinformowania jednostki albo grupy
Komunikacja
Komunikacja
W tym samym czasie, gdy przekazywana
W tym samym czasie, gdy przekazywana
jest informacja, odbywa się wzajemne
jest informacja, odbywa się wzajemne
oddziaływanie nadawcy i odbiorcy oraz
oddziaływanie nadawcy i odbiorcy oraz
wytwarza się efekt zwrotny (
wytwarza się efekt zwrotny (
feed-back
feed-back
czyli sprzężenie zwrotne)
czyli sprzężenie zwrotne)
.
.
Komunikowanie
Komunikowanie
form
form
a
a
wymiany interpersonalnej, dzięki
wymiany interpersonalnej, dzięki
której osoby mogą nawiązywać kontakt
której osoby mogą nawiązywać kontakt
z innymi ludźmi.
z innymi ludźmi.
Mechanizm komunikacji zakłada:
Mechanizm komunikacji zakłada:
zakodowanie informacji za pomocą
zakodowanie informacji za pomocą
symboli,
symboli,
behawioralne nadawanie i percepcyjny
behawioralne nadawanie i percepcyjny
odbiór tych symboli,
odbiór tych symboli,
rozkodowanie
rozkodowanie
.
.
Formy komunikowania
Formy komunikowania
komunikowanie się, czyli proces, w
komunikowanie się, czyli proces, w
którym ludzie mogą bezpośrednio
którym ludzie mogą bezpośrednio
wymieniać sygnały
wymieniać sygnały
Poziomy komunikowania
Poziomy komunikowania
komunikowanie
intrapersonalne
komunikowanie
intrapersonalne
–
–
zachodzi w umyśle jednostki, która przed
zachodzi w umyśle jednostki, która przed
sformułowaniem przekazu (a także w
sformułowaniem przekazu (a także w
trakcie jego tworzenia) rozważa różne
trakcie jego tworzenia) rozważa różne
warianty jego kodowania (wewnętrzne
warianty jego kodowania (wewnętrzne
myślenie);
myślenie);
Komunikowanie
interpersonalne
Komunikowanie
interpersonalne
(międzyosobowe) – zachodzi między
(międzyosobowe) – zachodzi między
dwoma lub trzema osobami; ma ono
dwoma lub trzema osobami; ma ono
zwykle formę dialogu;
zwykle formę dialogu;
Poziomy komunikowania
Poziomy komunikowania
komunikowanie grupowe
komunikowanie grupowe
– odbywa
– odbywa
się w grupach społecznych;
się w grupach społecznych;
komunikowanie instytucjonalne
komunikowanie instytucjonalne
–
–
odbywa się w ramach i między
odbywa się w ramach i między
instytucjami (podmiotami zbiorowymi);
instytucjami (podmiotami zbiorowymi);
komunikowanie
masowe
komunikowanie
masowe
–
ma
–
ma
charakter ogólnospołeczny.
charakter ogólnospołeczny.
Elementy procesu
Elementy procesu
komunikacji
komunikacji
Nadawca
Nadawca
Przekaz
Przekaz
Medium
Medium
Odbiorca
Odbiorca
POSTAĆ PRZEKAZU
POSTAĆ PRZEKAZU
treść przekazu
treść przekazu
wyraża się zwykle w postaci apelu
wyraża się zwykle w postaci apelu
(tematu) i sprowadza się do podkreślenia
(tematu) i sprowadza się do podkreślenia
tego elementu, który będzie w stanie
tego elementu, który będzie w stanie
wywołać pożądaną reakcję ze strony
wywołać pożądaną reakcję ze strony
odbiorcy
odbiorcy
struktura przekazu
struktura przekazu
obejmuje takie problemy jak:
obejmuje takie problemy jak:
sposób wnioskowania,
sposób wnioskowania,
sposób argumentacji,
sposób argumentacji,
kolejność prezentacji.
kolejność prezentacji.
sposób wnioskowania
sposób wnioskowania
sprowadza się do odpowiedzi na
sprowadza się do odpowiedzi na
pytanie,
czy
nadawca
powinien
pytanie,
czy
nadawca
powinien
wyciągać
wyraźnie
wnioski
za
wyciągać
wyraźnie
wnioski
za
audytorium czy też pozostawić to jemu
audytorium czy też pozostawić to jemu
samemu.
samemu.
Kolejność prezentacji
Kolejność prezentacji
jest związana z tym, czy zaprezentować
jest związana z tym, czy zaprezentować
najmocniejsze argumenty na początku
najmocniejsze argumenty na początku
czy na końcu przekazu.
czy na końcu przekazu.
Kształt przekazu
Kształt przekazu
ilustracja, kolor, słowa, głos
ilustracja, kolor, słowa, głos
(tempo,
rytm,
wysokość
tonu,
(tempo,
rytm,
wysokość
tonu,
artykulacja), wokalizacja (pauzy,
artykulacja), wokalizacja (pauzy,
znaki),,
mimika
twarzy,
gesty,
znaki),,
mimika
twarzy,
gesty,
ubranie, postawa, fryzura itp.
ubranie, postawa, fryzura itp.
Źródło przekazu
Źródło przekazu
prezenter informacji
prezenter informacji
Przekazy nadawane przez atrakcyjne
Przekazy nadawane przez atrakcyjne
źródła zyskują większą uwagę i
źródła zyskują większą uwagę i
oddźwięk.
oddźwięk.
O wiarygodności
źródła
przekazu
O wiarygodności
źródła
przekazu
decydują doświadczenie i sympatia.
decydują doświadczenie i sympatia.
Odkodowanie przekazu
Odkodowanie przekazu
Czynniki po stronie adresata:
Czynniki po stronie adresata:
uwarunkowania kulturowe (kultura,
uwarunkowania kulturowe (kultura,
subkultura, klasa społeczna),
subkultura, klasa społeczna),
społeczne
społeczne
(grupy odniesienia, rodzina,
(grupy odniesienia, rodzina,
status, rola),
status, rola),
osobiste
osobiste
(wiek, zawód, sytuacja
(wiek, zawód, sytuacja
ekonomiczna, płeć itp.),
ekonomiczna, płeć itp.),
psychologiczne
psychologiczne
(motywacje, percepcja,
(motywacje, percepcja,
proces uczenia się, przekonania i postawy)
proces uczenia się, przekonania i postawy)
Medium komunikacji
Medium komunikacji
Środ
Środ
ek
ek
przekazu komunikacyjnego
przekazu komunikacyjnego
-
-
to techniczny lub psychiczny sposób
to techniczny lub psychiczny sposób
przekazywania komunikatu i
przekazywania komunikatu i
przekształcania go w sygnał, który z
przekształcania go w sygnał, który z
kolei może być transmitowany przez
kolei może być transmitowany przez
kanał.
kanał.
Kanał jest to fizyczny środek
Kanał jest to fizyczny środek
komunikacji, przez który
komunikacji, przez który
przekazywany jest sygnał
przekazywany jest sygnał
Kategorie środków
Kategorie środków
przekazu
przekazu
środki prezentacyjne
środki prezentacyjne
środki reprezentacyjne
środki reprezentacyjne
środki mechaniczne
środki mechaniczne
Środki prezentacyjne
Środki prezentacyjne
głos, twarz, ciało; korzystają one
głos, twarz, ciało; korzystają one
z naturalnych języków; słów, wyrażeń,
z naturalnych języków; słów, wyrażeń,
gestów itd.; wymagają obecności osoby
gestów itd.; wymagają obecności osoby
kodującej;
kodującej;
Środki reprezentacyjne
Środki reprezentacyjne
książki, obrazy, fotografie, pisarstwo,
książki, obrazy, fotografie, pisarstwo,
architektura, dekoracja wnętrz itd.;
architektura, dekoracja wnętrz itd.;
Środki mechaniczne
Środki mechaniczne
telefony, telewizja, teleksy; mogą stać
telefony, telewizja, teleksy; mogą stać
się
przekaźnikami
dla
mediów
się
przekaźnikami
dla
mediów
prezentacyjnych i reprezentacyjnych..
prezentacyjnych i reprezentacyjnych..
Szumy komunikacyjne
Szumy komunikacyjne
-
-
s
s
zum
semantyczny
–
spowodowany
zum
semantyczny
–
spowodowany
nieprawidłowym użyciem symboli i słów w celu
nieprawidłowym użyciem symboli i słów w celu
zakodowania wiadomości; powstaje wówczas gdy
zakodowania wiadomości; powstaje wówczas gdy
nadawca i odbiorca w różny sposób rozumieją
nadawca i odbiorca w różny sposób rozumieją
słowa, wyrażenia, symbole itp.;
słowa, wyrażenia, symbole itp.;
- szum mechaniczny – związany jest z udziałem w
- szum mechaniczny – związany jest z udziałem w
procesie komunikacji różnego rodzaju urządzeń;
procesie komunikacji różnego rodzaju urządzeń;
- szum środowiskowy – zakłócenia spowodowane
- szum środowiskowy – zakłócenia spowodowane
są czynnikami zewnętrznymi w stosunku do
są czynnikami zewnętrznymi w stosunku do
danego procesu komunikacji;
danego procesu komunikacji;
-
-
s
s
zum psychologiczny – to zakłócenia związane z
zum psychologiczny – to zakłócenia związane z
odbiorcą przekazu, spowodowane jego uczuciami,
odbiorcą przekazu, spowodowane jego uczuciami,
predyspozycjami
oraz
uprzednimi
predyspozycjami
oraz
uprzednimi
doświadczeniami dotyczącymi nadawcy przekazu,
doświadczeniami dotyczącymi nadawcy przekazu,
samych przekazów oraz mediów komunikacyjnych.
samych przekazów oraz mediów komunikacyjnych.
Szumy komunikacyjne
Szumy komunikacyjne
wewnętrzny związany z cechami
wewnętrzny związany z cechami
osobowościowymi odbiorcy
osobowościowymi odbiorcy
(uprzedzenia, stereotypy, stres itp.),
(uprzedzenia, stereotypy, stres itp.),
zewnętrzny (wynikający z otoczenia
zewnętrzny (wynikający z otoczenia
uczestników procesu komunikacji)
uczestników procesu komunikacji)
semantyczny
semantyczny
– jest
– jest
konsekwencją
konsekwencją
zamierzonego lub niezamierzonego
zamierzonego lub niezamierzonego
złego użycia przez nadawcę znaczenia,
złego użycia przez nadawcę znaczenia,
które blokuje jego precyzyjne
które blokuje jego precyzyjne
odkodowanie przez odbiorcę.
odkodowanie przez odbiorcę.
Komunikacja
Komunikacja
międzykulturowa
międzykulturowa
proces porozumiewania się między
proces porozumiewania się między
członkami reprezentującymi różne
członkami reprezentującymi różne
kultury.
kultury.
nieuprawnione jest utożsamianie
nieuprawnione jest utożsamianie
komunikacji międzykulturowej z
komunikacji międzykulturowej z
komunikacją międzynarodową, gdyż
komunikacją międzynarodową, gdyż
narody mogą także być
narody mogą także być
zróżnicowane kulturowo.
zróżnicowane kulturowo.
Komunikacja
Komunikacja
międzykulturowa
międzykulturowa
odnosi się do interpersonalnych interakcji
odnosi się do interpersonalnych interakcji
ludzi należących do różnych kultur
ludzi należących do różnych kultur
Komunikacja
Komunikacja
międzykulturowa
międzykulturowa
Nieodłącznym składnikiem procesu
Nieodłącznym składnikiem procesu
interakcji jest definiowanie sytuacji oraz
interakcji jest definiowanie sytuacji oraz
interpretowanie zachowań partnera. Każda
interpretowanie zachowań partnera. Każda
ze stron procesu interakcji przyjmuje pewne
ze stron procesu interakcji przyjmuje pewne
założenia na temat partnera (np. kim jest, do
założenia na temat partnera (np. kim jest, do
czego zmierza), które w trakcie przebiegu
czego zmierza), które w trakcie przebiegu
interakcji mogą okazać się błędne i mogą
interakcji mogą okazać się błędne i mogą
wymagać modyfikacji. Ponadto jednostka
wymagać modyfikacji. Ponadto jednostka
stara się antycypować przebieg interakcji, a
stara się antycypować przebieg interakcji, a
zwłaszcza przewidywać reakcje partnera na
zwłaszcza przewidywać reakcje partnera na
własne zachowania
własne zachowania
Model społeczno – kulturowy A.
Model społeczno – kulturowy A.
Tudora
Tudora
nadawca
publicznoś
ć
przekaźnik
KULTURA
STRUKTURA
SPOŁECZNA
Określa
język
przekaźnika
Określa
sytuację
przekaźnika
motywacje
efekty
Orientacje i oczekiwania
poznawcze, ekspresywne
i wartościujące
Orientacje i oczekiwania
poznawcze, ekspresywne
i wartościujące
Społeczne
usytuowanie
odbiorcy
Społeczne
usytuowanie
nadawcy
Model wspólnoty doświadczeń
Model wspólnoty doświadczeń
Schramma
Schramma
KODU-
JĄCY
DEKODU
JĄCY
SYG-
NAŁ
Wspólnota doświadczeń
Wspólnota doświadczeń
pojęcia, idee i symbole podzielane
pojęcia, idee i symbole podzielane
przez nadawcę i odbiorcę
przez nadawcę i odbiorcę
.
.
Wspólnota doświadczeń
Wspólnota doświadczeń
Odpowiednie dotarcie do adresata działań
Odpowiednie dotarcie do adresata działań
komunikacyjnych wymaga używania znaków,
komunikacyjnych wymaga używania znaków,
symboli, obrazów, które są znane adresatowi,
symboli, obrazów, które są znane adresatowi,
ponieważ ułatwia to proces percepcji
ponieważ ułatwia to proces percepcji
przekazywanych treści.
przekazywanych treści.
Z drugiej strony, odbiorca, który może w bardzo
Z drugiej strony, odbiorca, który może w bardzo
różny sposób wyrażać reakcję na przekaz, także
różny sposób wyrażać reakcję na przekaz, także
używać będzie różnego rodzaju symboli, znaków
używać będzie różnego rodzaju symboli, znaków
itp., które (aby zostały odebrane przez
itp., które (aby zostały odebrane przez
pierwotnego nadawcę informacji) muszą zawierać
pierwotnego nadawcę informacji) muszą zawierać
się w jego „polu doświadczeń.” W przeciwnym
się w jego „polu doświadczeń.” W przeciwnym
razie przekaz nie zostanie odpowiednio
razie przekaz nie zostanie odpowiednio
zrozumiany.
zrozumiany.
Pola doświadczeń nadawcy i odbiorcy informacji
Pola doświadczeń nadawcy i odbiorcy informacji
muszą (w procesie komunikacji) zazębiać się –
muszą (w procesie komunikacji) zazębiać się –
warunkuje to (ale nie determinuje) skuteczność
warunkuje to (ale nie determinuje) skuteczność
komunikacji.
komunikacji.
Warunki powodzenia komunikacji
Warunki powodzenia komunikacji
międzykulturowej/ cechy odbiorcy i
międzykulturowej/ cechy odbiorcy i
nadawcy
nadawcy
siln
siln
a
a
osobowość;
osobowość;
umiejętność
nawiązywania
kontaktów
umiejętność
nawiązywania
kontaktów
społecznych;
społecznych;
umiejętności
komunikacyjne
(werbalne
i
umiejętności
komunikacyjne
(werbalne
i
niewerbalne);
niewerbalne);
u
u
miejętność dostosowywania się do nowych
miejętność dostosowywania się do nowych
sytuacji;
sytuacji;
zrozumienie dla czynów i sposobu myślenia ludzi
zrozumienie dla czynów i sposobu myślenia ludzi
reprezentujących różne kultury;
reprezentujących różne kultury;
tolerancję i akceptację innych;
tolerancję i akceptację innych;
poczucie własnej wartości i samoakceptacja.
poczucie własnej wartości i samoakceptacja.
Bariery procesu komunikacji
Bariery procesu komunikacji
międzykulturowej
międzykulturowej
n
n
apięcie towarzyszące międzykulturowym
apięcie towarzyszące międzykulturowym
zderzeniom, które można określić szokiem
zderzeniom, które można określić szokiem
kulturowym, któremu towarzyszą uczucia
kulturowym, któremu towarzyszą uczucia
dyskomfortu i niepewności.
dyskomfortu i niepewności.
oczekiwanie podobieństw, a nie różnic w
oczekiwanie podobieństw, a nie różnic w
kontakcie z przedstawicielami różnych kultur;
kontakcie z przedstawicielami różnych kultur;
etnocentryzm czyli skłonność do wydawania
etnocentryzm czyli skłonność do wydawania
negatywnych sądów o obcej kulturze przy
negatywnych sądów o obcej kulturze przy
odwoływaniu
się
do
standardów
odwoływaniu
się
do
standardów
obowiązujących w kulturze rodzimej;
obowiązujących w kulturze rodzimej;
Bariery procesu komunikacji
Bariery procesu komunikacji
międzykulturowej
międzykulturowej
stereotypy
stereotypy
czyli
konstrukcje
myślowe
czyli
konstrukcje
myślowe
zawierające uproszczony i często zabarwiony
zawierające uproszczony i często zabarwiony
uczuciowo obraz rzeczywistości, przyjęty przez
uczuciowo obraz rzeczywistości, przyjęty przez
jednostkę w wyniku jej osobistych doświadczeń
jednostkę w wyniku jej osobistych doświadczeń
oraz procesów socjalizacji, podobny w treści do
oraz procesów socjalizacji, podobny w treści do
konstrukcji uznawanych przez członków grupy,
konstrukcji uznawanych przez członków grupy,
do której jednostka należy;
do której jednostka należy;
Bariery procesu komunikacji
Bariery procesu komunikacji
międzykulturowej
międzykulturowej
uprzedzenia czyli trzymanie się z góry
uprzedzenia czyli trzymanie się z góry
przyjętych wyobrażeń na temat jednostki lub
przyjętych wyobrażeń na temat jednostki lub
grupy nawet w sytuacji, gdy otrzymywane
grupy nawet w sytuacji, gdy otrzymywane
informacje
nie
są
zgodne
z
tymi
informacje
nie
są
zgodne
z
tymi
wyobrażeniami;
wyobrażeniami;
problemy z niezrozumieniem języka gestów i
problemy z niezrozumieniem języka gestów i
języków obcych;
języków obcych;
w
przypadku
komunikacji
pośredniej
w
przypadku
komunikacji
pośredniej
problemem może być także różne nastawienie
problemem może być także różne nastawienie
do środków przekazu osób reprezentujących
do środków przekazu osób reprezentujących
różne
różne
ku
ku
ltury.
ltury.
Komunikacja werbalna
Komunikacja werbalna
Komunikacja słowna, są w niej
Komunikacja słowna, są w niej
wykorzystane przekazy słowne,
wykorzystane przekazy słowne,
które zostały sformułowane w zdania
które zostały sformułowane w zdania
Komunikacja werbalna
Komunikacja werbalna
Źródła zakłóceń po stronie nadawcy:
Źródła zakłóceń po stronie nadawcy:
nieuwzględnienie potrzeb odbiorcy,
nieuwzględnienie potrzeb odbiorcy,
używanie niezrozumiałych dla niego
używanie niezrozumiałych dla niego
słów,
słów,
stosowanie gwary, slangu,
stosowanie gwary, slangu,
niewłaściwe prezentowanie
niewłaściwe prezentowanie
wypowiedzi,
wypowiedzi,
ubogie sygnały pozawerbalne.
ubogie sygnały pozawerbalne.
Komunikacja werbalna
Komunikacja werbalna
Źródła zakłóceń po stronie odbiorcy:
Źródła zakłóceń po stronie odbiorcy:
brak umiejętności aktywnego słuchania,
brak umiejętności aktywnego słuchania,
brak wytrwałości i dociekliwości,
brak wytrwałości i dociekliwości,
nieumiejętne stosowanie techniki
nieumiejętne stosowanie techniki
parafrazowania,
parafrazowania,
nieporadne podsumowywanie treści
nieporadne podsumowywanie treści
przekazywanej przez nadawcę,
przekazywanej przez nadawcę,
mało wyraźnie demonstrowana „mowa
mało wyraźnie demonstrowana „mowa
ciała”
ciała”
Język – ekwiwalencja
Język – ekwiwalencja
tłumaczenia
tłumaczenia
Brak ekwiwalencji słownictwa
Brak ekwiwalencji słownictwa
występuje, gdy nie istnieje
występuje, gdy nie istnieje
odpowiednie słowo w danym języku,
odpowiednie słowo w danym języku,
które precyzyjnie koresponduje z
które precyzyjnie koresponduje z
określonym słowem w innym języku
określonym słowem w innym języku
Ekwiwalencja leksykalna
Ekwiwalencja leksykalna
zapewniona jest poprzez proste
zapewniona jest poprzez proste
słownikowe tłumaczenie słów i
słownikowe tłumaczenie słów i
całych zdań.
całych zdań.
Ekwiwalencja
Ekwiwalencja
idiomatyczna
idiomatyczna
Jest związana z występowaniem
Jest związana z występowaniem
problemów z tłumaczeniem idiomów
problemów z tłumaczeniem idiomów
np. guanxi (Azja Wschodnia i
np. guanxi (Azja Wschodnia i
Południowo Wschodnia) – posiadanie
Południowo Wschodnia) – posiadanie
dobrych stosunków, relacji
dobrych stosunków, relacji
Polska – „załatwić”
Polska – „załatwić”
Ekwiwalencja
Ekwiwalencja
idiomatyczna
idiomatyczna
W wielu językach idiomy używane
W wielu językach idiomy używane
powszechnie przez osoby posługujące się
powszechnie przez osoby posługujące się
tym językiem jako macierzystym są prawie
tym językiem jako macierzystym są prawie
nieprzetłumaczalne na inne języki, a już w
nieprzetłumaczalne na inne języki, a już w
każdy razie nie poprzez tłumaczenie słów
każdy razie nie poprzez tłumaczenie słów
występujących w określonej sekwencji w
występujących w określonej sekwencji w
danym wyrażeniu idiomatycznym.
danym wyrażeniu idiomatycznym.
Poszukuje się raczej wyrażeń zbliżonych, co
Poszukuje się raczej wyrażeń zbliżonych, co
do znaczenia i oddających możliwie wiernie
do znaczenia i oddających możliwie wiernie
istotę wyrażenia.
istotę wyrażenia.
Ekwiwalencja
Ekwiwalencja
gramatyczna
gramatyczna
związana jest z zapewnieniem typowej dla
związana jest z zapewnieniem typowej dla
danych języków składni zdań.
danych języków składni zdań.
W większości języków zdanie rozpoczyna
W większości języków zdanie rozpoczyna
się od podmiotu (rzeczownik), po czym
się od podmiotu (rzeczownik), po czym
następuje orzeczenie (czasownik), są
następuje orzeczenie (czasownik), są
jednak i takie, w którym szyk zdania jest
jednak i takie, w którym szyk zdania jest
przestawiony.
przestawiony.
Język angielski, w stosunku do
Język angielski, w stosunku do
francuskiego i niemieckiego
francuskiego i niemieckiego
charakteryzuje się mniejszą ilością zdań
charakteryzuje się mniejszą ilością zdań
złożonych.
złożonych.
Ekwiwalencja
Ekwiwalencja
konceptualna
konceptualna
Określone koncepcje, sytuacje mają
Określone koncepcje, sytuacje mają
odmienne znaczenie i są inaczej odbierane
odmienne znaczenie i są inaczej odbierane
w różnych kulturach
w różnych kulturach
Przykładowo dwa słowa w języku polskim
Przykładowo dwa słowa w języku polskim
„ciepło” i gorąco” tłumaczone są na język
„ciepło” i gorąco” tłumaczone są na język
francuski jako „chaud”.
francuski jako „chaud”.
Nieco żartobliwie można więc powiedzieć,
Nieco żartobliwie można więc powiedzieć,
że Francuzi nie doświadczają „ciepłoty” na
że Francuzi nie doświadczają „ciepłoty” na
dwa sposoby, jak Polacy, Brytyjczycy,
dwa sposoby, jak Polacy, Brytyjczycy,
Niemcy i wiele innych narodów.
Niemcy i wiele innych narodów.
Komunikacja
Komunikacja
niewerbalna
niewerbalna
to komunikacja nie posługująca się
to komunikacja nie posługująca się
słowami
słowami
Komunikacja
Komunikacja
niewerbalna
niewerbalna
Gesty rąk
Gesty rąk
Gesty wykonywane głową
Gesty wykonywane głową
Postawa
Postawa
Wskazywanie
Wskazywanie
Ukłon
Ukłon
Oculesics (ekspresja twarzy)
Oculesics (ekspresja twarzy)
Kinestyka
Kinestyka
Gesty, język ciała, wyraz twarzy
Gesty, język ciała, wyraz twarzy
Gesty rąk
Gesty rąk
Np. ”nieczystość” lewej ręki wśród
Np. ”nieczystość” lewej ręki wśród
społeczeństw muzułmańskich.
społeczeństw muzułmańskich.
Niektóre czynności należy
Niektóre czynności należy
wykonywać tylko prawą ręką (np.
wykonywać tylko prawą ręką (np.
wręczać wizytówki)
wręczać wizytówki)
Gesty wykonywane głową
Gesty wykonywane głową
Bułgaria, Arabia Saudyjska, Turcja,
Bułgaria, Arabia Saudyjska, Turcja,
Grecja – gesty negacji i akceptacji
Grecja – gesty negacji i akceptacji
odwrotnie niż w Polsce
odwrotnie niż w Polsce
Postawa
Postawa
Np.kąt, pod jakim są do siebie
Np.kąt, pod jakim są do siebie
zwróceni rozmówcy. Powszechnie
zwróceni rozmówcy. Powszechnie
45
45
°
°
Kultury anglosaskie i
Kultury anglosaskie i
północnoamerykańskie - 90
północnoamerykańskie - 90
°
°
Orientacja (nastawienie osób podczas
Orientacja (nastawienie osób podczas
negocjacji):
negocjacji):
Konkurencja (siedzą naprzeciw siebie)
Konkurencja (siedzą naprzeciw siebie)
Współpraca (siedzą obok siebie)
Współpraca (siedzą obok siebie)
Ukłon
Ukłon
Kultury azjatyckie – protokół
Kultury azjatyckie – protokół
Ale: ukłon przy przywitaniu jest
Ale: ukłon przy przywitaniu jest
bardzo mile widziany. Obcokrajowiec
bardzo mile widziany. Obcokrajowiec
powinien odwzajemnić ukłon
powinien odwzajemnić ukłon
Oculesics (ekspresja
Oculesics (ekspresja
twarzy)
twarzy)
Uniesienie brwi
Uniesienie brwi
Amerykanie,Kanadyjczy
Amerykanie,Kanadyjczy
cy
cy
Zainteresowanie, zdziwienie
Zainteresowanie, zdziwienie
Brytyjczycy
Brytyjczycy
sceptycyzm
sceptycyzm
Niemcy
Niemcy
„
„
jesteś bystry”, świetny
jesteś bystry”, świetny
pomysł”
pomysł”
Arabowie
Arabowie
„
„
nie”
nie”
Peruwiańczycy
Peruwiańczycy
Pieniądze, zapłać
Pieniądze, zapłać
Chińczycy
Chińczycy
niezgoda
niezgoda
Kontakt wzrokowy
Kontakt wzrokowy
Charakter kontaktu
Charakter kontaktu
wzrokowego
wzrokowego
Przykłady kultur
Przykłady kultur
Intensywny
Intensywny
Arabowie, kraje
Arabowie, kraje
śródziemnomorskie, kraje
śródziemnomorskie, kraje
latynoskie
latynoskie
Stały (pewny, energiczny)
Stały (pewny, energiczny)
Europa Północna, Ameryka
Europa Północna, Ameryka
Północna
Północna
Umiarkowany
Umiarkowany
(powściągliwy)
(powściągliwy)
Korea Południowa, Tajlandia
Korea Południowa, Tajlandia
Niebezpośredni
Niebezpośredni
Większość krajów azjatyckich
Większość krajów azjatyckich
Proksemika
Proksemika
Dystans, jaki dana osoba zachowuje względem
Dystans, jaki dana osoba zachowuje względem
rozmówcy
rozmówcy
1.
1.
Strefa intymna
Strefa intymna
-
Faza bliższa – kochanie się, pocieszanie (kontakt fizyczny)
Faza bliższa – kochanie się, pocieszanie (kontakt fizyczny)
-
Faza dalsza (15- 45 cm) – zatłoczone tramwaje, metro,
Faza dalsza (15- 45 cm) – zatłoczone tramwaje, metro,
winda, konwersacja prowadzona bardzo cicho bądź
winda, konwersacja prowadzona bardzo cicho bądź
szeptem)
szeptem)
2.
2.
Strefa osobista
Strefa osobista
-
Faza bliższa (45-75 cm)- np.. Podczas rozmowy z bliskimi
Faza bliższa (45-75 cm)- np.. Podczas rozmowy z bliskimi
osobami, podczas rozmowy można dostrzec wszystkie
osobami, podczas rozmowy można dostrzec wszystkie
elementy twarzy
elementy twarzy
-
Faza dalsza (75 cm – 1,22m) – odległość na wyciągnięcie
Faza dalsza (75 cm – 1,22m) – odległość na wyciągnięcie
ręki, nadal można dostrzec zmiany w twarzy,
ręki, nadal można dostrzec zmiany w twarzy,
głosumiarkowany
głosumiarkowany
Proksemika
Proksemika
3.
3.
Strefa społeczna
Strefa społeczna
Faza bliższa (1,22- 2,1m) – podczas załatwiania tzw.
Faza bliższa (1,22- 2,1m) – podczas załatwiania tzw.
Spraw nieosobistych, natężenie głosu jest normalne,
Spraw nieosobistych, natężenie głosu jest normalne,
szczegóły twarzy nie są już dobrze widoczne
szczegóły twarzy nie są już dobrze widoczne
Faza dalsza (2,1- 3,6m) – podczas formalnych rozmów
Faza dalsza (2,1- 3,6m) – podczas formalnych rozmów
zawodowych, głos wyraźnie mocniejszy, rzadko widać
zawodowych, głos wyraźnie mocniejszy, rzadko widać
szczegóły twarzy
szczegóły twarzy
4.
4.
Strefa publiczna
Strefa publiczna
Faza bliższa – (3,6- 7,5m) – drobne szczegóły twarzy
Faza bliższa – (3,6- 7,5m) – drobne szczegóły twarzy
ledwo zauważalne, trudny do rozróżnienia jest kolor
ledwo zauważalne, trudny do rozróżnienia jest kolor
oczu, głos donośny, zaczynamy bardziej starać się o
oczu, głos donośny, zaczynamy bardziej starać się o
poprawność gramatyczną wypowiedzi
poprawność gramatyczną wypowiedzi
Faza dalsza (po. 7,5m) – dotyczy różnych okazji
Faza dalsza (po. 7,5m) – dotyczy różnych okazji
publicznych (występ aktorów, przemówienia publiczne)
publicznych (występ aktorów, przemówienia publiczne)
podczas których zazwyczaj jest wykorzystywany
podczas których zazwyczaj jest wykorzystywany
donośny głos
donośny głos
Dystans przestrzenny
Dystans przestrzenny
Mały – kultury latynoskie, arabskie,
Mały – kultury latynoskie, arabskie,
śródziemnomorskie
śródziemnomorskie
Średni – społeczeństwo
Średni – społeczeństwo
amerykańskie, północnej i środkowej
amerykańskie, północnej i środkowej
Europy
Europy
Duży – kraje azjatyckie
Duży – kraje azjatyckie
Haptyka
Haptyka
Zachowanie jednostki związane z
Zachowanie jednostki związane z
dotykiem
dotykiem
Kultury kontaktowe – zaliczane do
Kultury kontaktowe – zaliczane do
kultur ekspresyjnych
kultur ekspresyjnych
Kultury niekontaktowe – zaliczane
Kultury niekontaktowe – zaliczane
do kultur powściągliwych
do kultur powściągliwych
Paralongue
Paralongue
Ton, szybkość, głośność wypowiedzi,
Ton, szybkość, głośność wypowiedzi,
milczenie, np. ziewnięcie,
milczenie, np. ziewnięcie,
chrząknięcie, westchnienie
chrząknięcie, westchnienie
Przykłady:
Przykłady:
Kultury romańskie – zróżnicowana intonacja
Kultury romańskie – zróżnicowana intonacja
głosu, raz cicho, raz głośno
głosu, raz cicho, raz głośno
Kultury orientalne - wyrównana modulacja
Kultury orientalne - wyrównana modulacja
głosu, cichy sposób mówienia; przerwy w
głosu, cichy sposób mówienia; przerwy w
wypowiedziach – jako oznaka grzeczności i
wypowiedziach – jako oznaka grzeczności i
kontemplacji
kontemplacji
Chronemika
Chronemika
Badanie użycia czasu w komunikacji
Badanie użycia czasu w komunikacji
Okulestyka
Okulestyka
Badanie kontaktów wzrokowych w
Badanie kontaktów wzrokowych w
komunikacji
komunikacji
Znaczenie wybranych
Znaczenie wybranych
komunikatów
komunikatów
niewerbalnych
niewerbalnych
Oczy
Oczy
bezpośredni kontakt
bezpośredni kontakt
wzrokowy
wzrokowy
Gotowość do wsp
Gotowość do wsp
ó
ó
łpracy, zainteresowanie
łpracy, zainteresowanie
Przerwy w kontakcie
Przerwy w kontakcie
wzrokowym
wzrokowym
Wycofywanie się i unikanie danego
Wycofywanie się i unikanie danego
tematu, zakłopotanie, zawstydzenie
tematu, zakłopotanie, zawstydzenie
Spuszczanie wzroku,
Spuszczanie wzroku,
spoglądanie w dół lub w bok
spoglądanie w dół lub w bok
Troska, skupienie, zaabsorbowanie
Troska, skupienie, zaabsorbowanie
własnymi myślami, dialog wewnętrzny
własnymi myślami, dialog wewnętrzny
Uporczywe wpatrywanie się w
Uporczywe wpatrywanie się w
jeden punkt
jeden punkt
Nieugiętość, sztywność myślenia, silna
Nieugiętość, sztywność myślenia, silna
koncentracja na problemie, niepokój,
koncentracja na problemie, niepokój,
podekscytowanie
podekscytowanie
Gwałtowne ruchy gałek
Gwałtowne ruchy gałek
ocznych
ocznych
Zamyślenie lub zakłopotanie, unikanie
Zamyślenie lub zakłopotanie, unikanie
tematu
tematu
Mrużenie oczu
Mrużenie oczu
Zastanawianie się, przypominanie sobie
Zastanawianie się, przypominanie sobie
lub konstruowanie nowych myśli
lub konstruowanie nowych myśli
Zmiana kierunku patrzenia
Zmiana kierunku patrzenia
Silne emocje pozytywne, zainteresowanie,
Silne emocje pozytywne, zainteresowanie,
przyjemność
przyjemność
głowa
głowa
Kiwanie głową
Kiwanie głową
Uwaga, zgoda, akceptacja,
Uwaga, zgoda, akceptacja,
potwierdzenie
potwierdzenie
Kręcenie
Kręcenie
głową
głową
Nie zgadzanie się,
Nie zgadzanie się,
zaprzeczanie, zdziwienie
zaprzeczanie, zdziwienie
Spuszczanie
Spuszczanie
głowy
głowy
Przygnębienie, smutek,
Przygnębienie, smutek,
zmęczenie
zmęczenie
ramiona
ramiona
Wzruszanie
Wzruszanie
ramionami
ramionami
Lekceważenie, irytacja,
Lekceważenie, irytacja,
brak zdecydowania
brak zdecydowania
Skulanie
Skulanie
ramion do
ramion do
przodu
przodu
Zamykanie się w sobie,
Zamykanie się w sobie,
wycofywanie się
wycofywanie się
Zgarbienie się
Zgarbienie się
Brak motywacji do
Brak motywacji do
kontaktu
kontaktu
„
„
otwarte
otwarte
ramiona”
ramiona”
Otwarcie na kontakt,
Otwarcie na kontakt,
uwaga, zainteresowanie
uwaga, zainteresowanie
Ręce i dłonie
Ręce i dłonie
Ręce skrzyżowane
Ręce skrzyżowane
Opór, niechęć, unikanie
Opór, niechęć, unikanie
porozumienia, czasem wrogość
porozumienia, czasem wrogość
Dłonie drżące,
Dłonie drżące,
chaotycznie
chaotycznie
poruszające się
poruszające się
Tłumiona silna złość lub lęk
Tłumiona silna złość lub lęk
Ręce gestykulujące
Ręce gestykulujące
Otwartość, zainteresowanie,
Otwartość, zainteresowanie,
dbałość o odbiorcę, przekonanie
dbałość o odbiorcę, przekonanie
Ręce sztywne,
Ręce sztywne,
dłonie nieruchome
dłonie nieruchome
Napięcie, stres
Napięcie, stres
Zaciśnięte pięści
Zaciśnięte pięści
Silna złość, hamowana agresja
Silna złość, hamowana agresja
Palce bębniące po
Palce bębniące po
stole
stole
Irytacja, lekceważenie, pośpiech
Irytacja, lekceważenie, pośpiech
Nogi i stopy
Nogi i stopy
Nogi i stopy spokojnie
Nogi i stopy spokojnie
oparte o podłoże
oparte o podłoże
Pewność siebie,
Pewność siebie,
spokój, zrównoważenie
spokój, zrównoważenie
Krzyżowanie nóg,
Krzyżowanie nóg,
szerokie rozstawienie
szerokie rozstawienie
nóg
nóg
Duża pewność siebie,
Duża pewność siebie,
demonstrowanie siły
demonstrowanie siły
Nerwowe ruszanie lub
Nerwowe ruszanie lub
pukanie stopą
pukanie stopą
Niepokój, napięcie,
Niepokój, napięcie,
zniecierpliwienie,
zniecierpliwienie,
poganianie rozmówcy
poganianie rozmówcy
Nogi i stopy
Nogi i stopy
usztywnione
usztywnione
Zamykanie się w
Zamykanie się w
sobie, wycofywanie się
sobie, wycofywanie się
z kontaktu
z kontaktu
Całe ciało
Całe ciało
Zwrócenie się całym ciałem
Zwrócenie się całym ciałem
wprost bez krzyżowania
wprost bez krzyżowania
rąk i nóg, „otwarta
rąk i nóg, „otwarta
postawa”
postawa”
Otwartość na kontakt i
Otwartość na kontakt i
wymianę, zainteresowanie
wymianę, zainteresowanie
rozmówcą, pewność siebie
rozmówcą, pewność siebie
Odwrócenie się bokiem lub
Odwrócenie się bokiem lub
„wiercenie się”
„wiercenie się”
Niepokój, niechęć do
Niepokój, niechęć do
rozmowy, unikanie
rozmowy, unikanie
bezpośredniego kontaktu
bezpośredniego kontaktu
lub konfrontacji
lub konfrontacji
Sztywne siedzenie na
Sztywne siedzenie na
brzegu krzesła
brzegu krzesła
Niepewnośc, lęk, napięcie
Niepewnośc, lęk, napięcie
Poziom wiarygodności sygnałów
Poziom wiarygodności sygnałów
niewerbalnych
niewerbalnych
wysoki
wysoki
Typ sygnału
Typ sygnału
Przykłady
Przykłady
Sygnały autonomiczne
Sygnały autonomiczne
Pocenie się, rumieniec
Pocenie się, rumieniec
Sygnały kończyn
Sygnały kończyn
Kołysanie, pukanie
Kołysanie, pukanie
Sygnały tułowia
Sygnały tułowia
Huśtanie się
Huśtanie się
Niezidentyfikowana
Niezidentyfikowana
gestykulacja
gestykulacja
Zakrywanie dłonią ust
Zakrywanie dłonią ust
Zidentyfikowane gesty
Zidentyfikowane gesty
rąk
rąk
Wymachiwanie rękami
Wymachiwanie rękami
Wyraz twarzy
Wyraz twarzy
mimika
mimika
Werbalny przekaz
Werbalny przekaz
Modulacja głosu
Modulacja głosu
niski
niski