Pedagogika

Pedagogika

naturalistyczna

naturalistyczna

Piotr Piechociński

Pedagogika naturalistyczna - to jeden z nurtów, który

Pedagogika naturalistyczna - to jeden z nurtów, który

występuje w pedagogice, a jego początki sięgają znanej

występuje w pedagogice, a jego początki sięgają znanej

osobistości -

osobistości -

Jakuba Rousseau

Jakuba Rousseau

, który głosił właśnie

, który głosił właśnie

tezę

tezę

swobodnego wychowywania potomka zgodnie z jego

swobodnego wychowywania potomka zgodnie z jego

naturą

naturą

. Naturalizm w pedagogice odkrywał prawdziwe

. Naturalizm w pedagogice odkrywał prawdziwe

zainteresowania oraz umiejętności dziecka, dodatkowo

zainteresowania oraz umiejętności dziecka, dodatkowo

jego indywidualne potrzeby. Rola wychowawcy w tym

jego indywidualne potrzeby. Rola wychowawcy w tym

przypadku ograniczona zostaje tylko do osoby, która

przypadku ograniczona zostaje tylko do osoby, która

czuwa nad rozwojem i stara się nie interweniować kiedy

czuwa nad rozwojem i stara się nie interweniować kiedy

nie wymaga tego sytuacja. Według zasad nurtu

nie wymaga tego sytuacja. Według zasad nurtu

pedagogiki naturalistycznej wychowanie winno

pedagogiki naturalistycznej wychowanie winno

dostosowane być do naturalnego rozwoju każdego

dostosowane być do naturalnego rozwoju każdego

dziecka, istnienie systemu nauczania jest więc

dziecka, istnienie systemu nauczania jest więc

bezsensowne, gdyż nie każdy dziecko w danym etapie

bezsensowne, gdyż nie każdy dziecko w danym etapie

swego życia będzie w stanie opanować podawane mu

swego życia będzie w stanie opanować podawane mu

informacje lub będą one dla niego już zbyt proste i

informacje lub będą one dla niego już zbyt proste i

łatwe.

łatwe.

J.J. Rousseau

Istota koncepcji

Istota koncepcji

– naturalistyczna koncepcja

– naturalistyczna koncepcja

wychowania, nazywana też koncepcją

wychowania, nazywana też koncepcją

biopsychologiczną, natywistyczną, albo

biopsychologiczną, natywistyczną, albo

pajdocentryczną, utożsamia w sposób mniej lub

pajdocentryczną, utożsamia w sposób mniej lub

bardziej konsekwentny 

bardziej konsekwentny 

proces

proces

wychowania

wychowania

jednostki ludzkiej z procesem jej naturalnego,

jednostki ludzkiej z procesem jej naturalnego,

fizycznego i psychicznego, spontanicznego

fizycznego i psychicznego, spontanicznego

rozwoju i wzrostu. Naturalny “rozwój od

rozwoju i wzrostu. Naturalny “rozwój od

wewnątrz” sił fizycznych i psychicznych

wewnątrz” sił fizycznych i psychicznych

jednostki jest to przeciwstawiony wszelkiemu

jednostki jest to przeciwstawiony wszelkiemu

”urabianiu od zewnątrz”.

”urabianiu od zewnątrz”.

Główne zasady:

Główne zasady:

-

-

wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

-

-

dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

-

-

nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i

nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i

moralnych dzieci

moralnych dzieci

-

-

nauczanie powinno być zindywidualizowane

nauczanie powinno być zindywidualizowane

-

-

szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

-

-

ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci

ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci

zamiast egzaminów

zamiast egzaminów

-

-

udział uczniów w planowaniu

udział uczniów w planowaniu

programu

programu

-

-

nie przywiązywanie znaczenia

nie przywiązywanie znaczenia

do nagród i kar z zewnątrz,

do nagród i kar z zewnątrz,

poleganie na wewnętrznej motywacji

poleganie na wewnętrznej motywacji

dziecka

dziecka

-

-

położenie nacisku na kooperację

położenie nacisku na kooperację

i pracę zespołową oraz twórczą

i pracę zespołową oraz twórczą

ekspresję

ekspresję

Zarzuty:

Zarzuty:

-

-

wychowanie jednostronne, oparte na

wychowanie jednostronne, oparte na

nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego

nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego

wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego 

wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego 

rozwój

rozwój

intelektualny

intelektualny

,

,

-

-

przesadne zainteresowanie dzieckiem,

przesadne zainteresowanie dzieckiem,

-

-

niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu

niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu

wiedzy,

wiedzy,

-

-

przedkładanie swobody nad karność, chwilowej

przedkładanie swobody nad karność, chwilowej

potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia

potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia

indywidualnego nad społeczne, psychologiczną

indywidualnego nad społeczne, psychologiczną

organizację nauczania nad konsekwencję logiczną,

organizację nauczania nad konsekwencję logiczną,

inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost

inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost

zajęć praktycznych, często przypadkowych pod

zajęć praktycznych, często przypadkowych pod

względem treści, nad zajęciami umysłowymi, które

względem treści, nad zajęciami umysłowymi, które

zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej

zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej

wiedzy o świecie.

wiedzy o świecie.

Opinie zwolenników

Opinie zwolenników

Oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania - jest

Oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania - jest

wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o

wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o

absolwentach szkoły Neilla "Summerhill" lub szkoły Rebeki i

absolwentach szkoły Neilla "Summerhill" lub szkoły Rebeki i

Mauricio Wild "Pesta". 

Mauricio Wild "Pesta". 

Rebeca Wild

Rebeca Wild

, niemiecka nauczycielka

, niemiecka nauczycielka

szkoły 

szkoły 

montessorowskiej

montessorowskiej

, pisze: 

, pisze: 

Podstawą naszej pracy jest

Podstawą naszej pracy jest

zrozumienie, że dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi

zrozumienie, że dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi

organizmami niż rośliny, i że tak jak i one przynoszą ze sobą ich

organizmami niż rośliny, i że tak jak i one przynoszą ze sobą ich

własny program rozwojowy, który spełnia się w swoim czasie

własny program rozwojowy, który spełnia się w swoim czasie

poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem

poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem

.

.



Maria Montessori-

Maria Montessori-

włoska lekarka i pedagog z początku 

włoska lekarka i pedagog z początku 

XX

XX

 wieku, pisała: 

 wieku, pisała: 

Dziecko jest twórcą samego siebie

Dziecko jest twórcą samego siebie

, 

, 

Zadaniem

Zadaniem

otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na

otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na

pokazanie siebie

pokazanie siebie

. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego

. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego

życia. Jeśli im na to pozwolimy.

życia. Jeśli im na to pozwolimy.

Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym

Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym

znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych

znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych

zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój

zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój

przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego

przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego

kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej

kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej

jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: 

jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: 

W

W

nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają

nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają

tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce

tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce

.

.



Również żyjąca w tym samym czasie na

Również żyjąca w tym samym czasie na

Węgrzech

Węgrzech

Emmi Pikler,

Emmi Pikler,

lekarka i pedagog,

lekarka i pedagog,

założycielka przyszłego

założycielka przyszłego

instytutu Emmi Pikler "Loczy" w 

instytutu Emmi Pikler "Loczy" w 

Budapeszcie

Budapeszcie

, podkreślała rolę samodzielnego działania

, podkreślała rolę samodzielnego działania

dziecka dla jego rozwoju: 

dziecka dla jego rozwoju: 

Istotne jest, żeby

Istotne jest, żeby

dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło.

dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło.

Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu

Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu

wszystkich zadań, odbieramy mu właśnie to,

wszystkich zadań, odbieramy mu właśnie to,

co dla jego rozwoju najważniejsze jest.

co dla jego rozwoju najważniejsze jest.

Dziecko, które poprzez samodzielne 

Dziecko, które poprzez samodzielne 

eksperymenty

eksperymenty

coś osiągnęło, posiada

coś osiągnęło, posiada

całkowicie inną wiedzę od tego, któremu

całkowicie inną wiedzę od tego, któremu

zostało podane rozwiązanie

zostało podane rozwiązanie

.

.

 

 

W 

W 

Stanach Zjednoczonych

na początku XX

na początku XX

wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła

wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła

nazwę "progresywizmu", którego inicjatorem

nazwę "progresywizmu", którego inicjatorem

był 

był 

John

John

Dewey

Dewey

. Progresywizm stał się

. Progresywizm stał się

początkiem dużego ruchu nowatorskiego

początkiem dużego ruchu nowatorskiego

zwanego 

zwanego 

nowym wychowaniem

nowym wychowaniem

.

.

Zaczęły

Zaczęły

powstawać szkoły eksperymentalne: John

powstawać szkoły eksperymentalne: John

Dewey – szkoła pracy, 

Dewey – szkoła pracy, 

William

William

Heard

Heard

Kilpatrick

Kilpatrick

 – metoda projektów, 

 – metoda projektów, 

Celestyn

Celestyn

Freinet

Freinet

 –

 –

swobodna

swobodna

ekspresja

ekspresja

 dziecka, 

 dziecka, 

Edouard

Edouard

Claparède

Claparède

 – 

 – 

szkoła na miarę dziecka

szkoła na miarę dziecka

, Owidiusz

, Owidiusz

Decroly - 

Decroly - 

szkoła życia przez życie

szkoła życia przez życie

, Helena

, Helena

Parkhurst – plan daltoński, Henryk Rowid –

Parkhurst – plan daltoński, Henryk Rowid –

szkoła twórcza,Georg Kerschensteiner – szkoła

szkoła twórcza,Georg Kerschensteiner – szkoła

pracy, i inne.

pracy, i inne.

Ruch ten przyjął się także w Europie i dał początek licznym

Ruch ten przyjął się także w Europie i dał początek licznym

eksperymentom pedagogicznym. Liczne reformy nastawiane

eksperymentom pedagogicznym. Liczne reformy nastawiane

było głównie na upowszechnianie i demokratyzację oświaty -

było głównie na upowszechnianie i demokratyzację oświaty -

szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia,

szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia,

rozwijać działania i twórczość dzieci. W wyniku, czego

rozwijać działania i twórczość dzieci. W wyniku, czego

powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z

powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z

podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych.

podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych.

RÓŻNE ODMIANY SZKÓŁ AKTYWNYCH I SZKÓŁ PRACY

RÓŻNE ODMIANY SZKÓŁ AKTYWNYCH I SZKÓŁ PRACY

:

:



Learning by doing - Jon Dewey

Learning by doing - Jon Dewey



Szkoła pracy - Georgie Kerschensteiner

Szkoła pracy - Georgie Kerschensteiner



Szkoła aktywna - Adolf Ferriere

Szkoła aktywna - Adolf Ferriere



Szkoła pracy produkcyjnej - Paweł Błoński

Szkoła pracy produkcyjnej - Paweł Błoński



Szkoła twórcza - Henryk Rowid

Szkoła twórcza - Henryk Rowid



Szkoła według koncepcji "planu daltońskiego" - Helen

Szkoła według koncepcji "planu daltońskiego" - Helen

Parkhurst

Parkhurst



Metoda projektów –

Metoda projektów –

"nauczania łącznego" - Karl Linke

"nauczania łącznego" - Karl Linke



Koncepcja swobodnej szkoły ludowej według

Koncepcja swobodnej szkoły ludowej według

" planu jenajskiego" - Peter Petersen

" planu jenajskiego" - Peter Petersen



System mannheimski - Josef Anton Sickinger

System mannheimski - Josef Anton Sickinger



PLACÓWKI OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZE

PLACÓWKI OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZE

:

:

(nastawione na samorząd szkolny, dziecięcy i

(nastawione na samorząd szkolny, dziecięcy i

samowychowanie)

samowychowanie)



Republiki dziecięce - Homer Lane

Republiki dziecięce - Homer Lane



System skautingu, harcerstwo - R. Baden - Powell

System skautingu, harcerstwo - R. Baden - Powell



Skrajnie autorytarny system swobodnego,

Skrajnie autorytarny system swobodnego,

samorządnego samowychowania w szkole i

samorządnego samowychowania w szkole i

zakładzie - Aleksander Neill

zakładzie - Aleksander Neill



System wychowania kolektywnego w komunach

System wychowania kolektywnego w komunach

pracy - Antoni Makarenko

pracy - Antoni Makarenko



System " Pedagogiki serca" - Wasyl Suchomliński

System " Pedagogiki serca" - Wasyl Suchomliński



Wolne szkoły Waldorfskie - Rudolf Steiner

Wolne szkoły Waldorfskie - Rudolf Steiner



System swobodnego wychowania w duchu

System swobodnego wychowania w duchu

tolerancji i antyfanatyzmu - Bertrand Russell

tolerancji i antyfanatyzmu - Bertrand Russell