ODPORNOŚĆ NIESWOISTA DROGI AKTYWACJI DOPEŁNIACZA ODPORNOŚĆ ZWIĄZANA Z BŁONAMI ŚLUZOWYMI W ASPEKCIE ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ

ODPORNOŚĆ NIESWOISTA

DROGI AKTYWACJI DOPEŁNIACZA

ODPORNOŚĆ ZWIĄZANA Z BŁONAMI

ŚLUZOWYMI W ASPEKCIE

ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ

Dopełniacz

lub inaczej

układ

dopełniacza (komplementu)

(ang.

complement

lub

complement system

)

–

- zespół kilkudziesięciu białek, w większości

syntetyzowanych w wątrobie, obecnych w

osoczu, a także w innych płynach

ustrojowych w postaci nieczynnej (wymagają

aktywacji).

Nazwa pochodzi od tego, że stanowi on

uzupełnienie (dopełnienie) roli przeciwciał.

FUNKCJE:



liza komórek bakteryjnych i niektórych wirusów, a

także zmodyfikowanych lub uszkodzonych komórek

organizmu



opsonizacja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów

(ułatwienie fagocytozy, zwane immunofagocytozą)



działanie chemotaktyczne i aktywujące na fagocyty



zlepianie (aglutynacja) obcych antygenów



ogólna aktywacja reakcji zapalnej



hamowanie precypitacji kompleksów

immunologicznych antygen-przeciwciało, co

ułatwia ich usuwanie przez komórki żerne

AKTYWACJA

DOPEŁNIACZA

Aktywacja układu dopełniacza zachodzi

w sposób kaskadowy, co oznacza, że

każdy kolejny składnik aktywuje

następny.

Układ dopełniacza może być

aktywowany trzema drogami:

klasyczną, alternatywną i lektynową.

W przypadku każdej z trzech dróg

aktywacji, dochodzi do utworzenia

dwóch istotnych enzymów:

konwertazy

C3 i konwertazy C5

, które bardzo silnie

wzmacniają efekt dopełniacza.

Niezależnie jednak od sposobu

aktywacji, końcowe etapy wszystkich

tych reakcji są identyczne i

doprowadzają do utworzenia

kompleksu

atakującego błonę (MAC).

Klasyczna droga aktywacji

dopełniacza

Aktywator

– kompleks

antygen - przeciwciało

Alternatywna droga

aktywacji dopełniacza

Aktywatory -

bakterie G+ i G-,

szczególnie polisacharydy ścian

bakteryjnych, wirusy i zakażone

przez nie komórki, grzyby,

pierwotniaki, niektóre pasożyty i

kom. nowotworowe i kompleksy

immunologiczne zawierające IgA i

IgE

W przeciwieństwie do pozostałych dróg

aktywacji, nie zależy ona od białek

wiążących się z patogenami. Uczestniczą w

niej czynniki:

B, D, H, I, P

(

properdyna

) i

składnik C3 dopełniacza

Czynniki H i I - białka regulujące aktywność

układu dopełniacza.

Lektynowa droga aktywacji

dopełniacza

Aktywator

– białko wiążące mannozę

(lektyna wiążąca mannozę – MBL)

Lektyna wiążąca mannozę

budowę przypominającą C1q.

Pełni 2 funkcje: aktywacja dopełniacza,

ułatwienie fagocytozy.

Kompleks

kolektyna-MASP-1-MASP-

zastępuje zarówno przeciwciało, jak i

C1q, C1r i C1s drogi klasycznej.

Droga alternatywna i droga

lektynowa

mają duże znaczenie,

mogą bowiem zapoczątkować

reakcję odpornościową bezpośrednio

po wniknięciu patogenu do

organizmu.

Droga klasyczna

może

być rozpoczęta dopiero na skutek

wytworzenia przeciwciał, co

następuje po upływie pewnego

czasu po pojawieniu się antygenu w

organizmie.

Główną rolą MAC to niszczenie mikroorganizmów

wnikających do naszych tkanek. Niszczy bakterie

G-, ale też niektóre wirusy, pierwotniaki i

mikoplazmy. Bakterie G+ bronią się przed MAC

grubą warstwą peptydoglikanu.

Podczas kaskadowej aktywacji białek

dopełniacza powstają

anafilatoksyny

(C3a, C4a, C5a)

Mają one odmienne funkcje w

organizmie:

- degranulacja komórek tucznych i

bazofilów oraz uwalnianie z nich

mediatorów anafilaksji,

- chemotaksja wobec monocytów i

neutrofilów.

Regulacja układu

dopełniacza

Jednym z głównych mechanizmów regulujących

aktywność dopełniacza jest zabezpieczenie naszego

organizmu przed jego działaniem, gdyż bez nadzoru

dopełniacz łatwo mógłby prowadzić do uszkodzenia

naszych własnych komórek i tkanek.

W osoczu i na powierzchni błon komórkowych znajduje

się system białek regulujących (kontrolujących)

działanie dopełniacza. Czynniki te mają

charakter

dezaktywujący

, a ich działanie polega zwykle na

skróceniu i tak już krótkiego okresu połowicznego

rozpadu konwertaz C3 i C5.

Nieprawidłowości układu dopełniacza

mogą być odpowiedzialne za

wystąpienie stanów patologicznych.

Zaburzenia te mają najczęściej charakter

niedoborów składników, co związane jest

z reguły z nawracającymi zakażeniami i

chorobami autoimmunizacyjnymi.

Tkanka limfatycznej

związana z błonami

śluzowymi

zwana

MALT

(MALT – mucosal-associated lymphoid

tissues)

Jest on bogata w komórki

stanowiące elementy zarówno

odporności wrodzonej, jak i

nabytej.

MALT:



tkanka limfatyczna błony podśluzowej i

śluzowej układu pokarmowego zwłaszcza w

obrębie jelita (

GALT

– gut-associated lymphoid

tissue),



skupiska tkanki limfatycznej układu

oddechowego, głównie w oskrzelach (

BALT

–

bronchus-associated lymphoid tissue),



tkanka limfatyczna nosa i gardła (

NALT

–

nasal-associated lymphoid tissue),



tkanka limfatyczna gruczołów sutkowych,

łzowych czy związanych z układem moczowo-

płciowym.

FUNKCJE:



bariera ochronna



miejsce pierwotnej immunizacji



wytwarzanie przeciwciał klasy IgA

które są

wydzielane na powierzchnię błon śluzowych i

dlatego zwane są wydzielniczymi IgA (

S-IgA

–

secretory IgA)



regulacja odpowiedzi immunologicznej (przewaga

supresji – stale duża dawka antygenu)

BARIERY JELITOWE:



niskie pH soku żołądkowego



enzymy proteolityczne



białka przeciwbakteryjne



śluz



fizjologiczna flora bakteryjna



ściśle przylegające komórki nabłonka

GALT

zbudowany jest ze struktur limfatycznych oraz agregatów

związanych ze śluzówką jelita, migdałkami, kępkami Peyera,

grudkami chłonnymi i krezkowymi węzłami chłonnymi

Kępki Peyera

są wysoce wyspecjalizowanymi

limfatycznymi grudkami chłonnymi

usytuowanymi w ścianie jelita, głównie

cienkiego.

Są miejscem indukcji odpowiedzi

immunologicznej, która w efekcie

doprowadzi do uogólnionej odporności w

błonach śluzowych.

Zawierają one grudki z limfocytami B,

obszary międzygrudkowe bogate w

limfocyty T oraz kopuły z komórkami M.

Komórki M

wykazują zdolność

transcytozy (przenoszenia)

mikroorganizmów i makrocząsteczek ze

światła jelita do wnętrza organizmu oraz

spełniają funkcję systemu

rozpoznającego antygeny. Proces ten

jest ułatwiony dzięki obecności

glikokaliksu

na powierzchni komórek.

W trakcie transportu wychwycone antygeny

zostają przekształcone i zaprezentowane

przez komórki APC limfocytom T znajdującym

się w okolicy kępek Peyera.

Komórki aktywowane pierwotnie w kępkach

Peyera wędrują do limfy, a potem do

krwioobiegu, skąd wracają z powrotem do

błon śluzowych i struktur limfatycznych z

nimi związanych.

Limfocyty aktywowane w układzie

pokarmowym mogą migrować też do

innych narządów.

S-IgA

zawierają połączone łańcuchem J

dwie cząsteczki IgA oraz komponent

(fragment) wydzielniczy (secretory

component – SC).

IgA działają natychmiastowo i

reagują z szerokim spektrum

antygenów, dlatego mówi się, że

stanowią one

pierwszą linię

obrony organizmu.

FUNKCJE S-IgA:



opłaszczanie i aglutynacja antygenów,



neutralizacja wirusów,



działanie bakteriostatyczne,



zapobieganie adhezji

mikroorganizmów do nabłonka i

wnikaniu w głąb błon śluzowych,



neutralizacja toksyn bakteryjnych.

Komórki immunologiczne jelita

odpowiedzialne są też za

mechanizmy wystąpienia

tolerancji

pokarmowej.

Sensem biologicznym

zjawiska tolerancji pokarmowej jest

zapobieganie uogólnionej odpowiedzi

immunologicznej na antygeny

pokarmowe.

"oporność na kolonizację przez

bakterie patogenne"

Fizjologiczna mikroflora bakteryjna w istotny sposób

zapobiega rozwojowi bakterii potencjalnie

chorobotwórczych, a nawet wzmaga odporność.

Mechanizmy:

- współzawodniczenie o składniki odżywcze,

witaminy oraz czynniki wzrostu

- rywalizacja w procesie wiązania się z

receptorami na powierzchni komórek nabłonka

- stymulacja wytwarzania naturalnych przeciwciał

- wytwarzanie bakteriocyn (np. kolicyn) lub H2O2

– czynników zabójczych dla bakterii patogennych.

BARIERY NABŁONKA

GÓRNYCH DRÓG

ODDECHOWYCH



mechaniczne usuwanie

zanieczyszczeń (ruch rzęsek)



białka bakteriobójcze



makrofagi, neutrofile

TKANKA LIMFATYCZNA

UKŁADU ODDECHOWEGO

BALT

– tkanka limfatyczna oskrzeli

NALT

– tkanka limfatyczna na

skrzyżowaniu górnych dróg oddechowych

i przewodu pokarmowego – pierścień

Waldeyera (migdałek gardłowy, językowy,

migdałki podniebienne i trąbkowe)

FUNKCJA:

generowanie miejscowej odpowiedzi

immunologicznej prowadzącej do

wytworzenia IgA

Agregaty grudek limfatycznych błony

śluzowej oskrzeli (

BALU

) – liczne komórki o

właściwościach pobierania i

transportowania w głąb błony śluzowej

makrocząsteczek.

PIŚMIENNICTWO:

-,,Immunologia” J. Gołąb, M. Jakóbisiak,

W. Lasek, wyd. PWN, Warszawa 2006

-http://www.endoskopia.net.pl/pl/florajelitowa.php

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=901846

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=47650

http://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_dope

%C5%82niacza

Document Outline