ODPORNOŚĆ NIESWOISTA

ODPORNOŚĆ NIESWOISTA

DROGI AKTYWACJI DOPEŁNIACZA

DROGI AKTYWACJI DOPEŁNIACZA

ODPORNOŚĆ ZWIĄZANA Z BŁONAMI

ODPORNOŚĆ ZWIĄZANA Z BŁONAMI

ŚLUZOWYMI W ASPEKCIE

ŚLUZOWYMI W ASPEKCIE

ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ

ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ

Dopełniacz

Dopełniacz

lub inaczej

lub inaczej

układ

układ

dopełniacza (komplementu)

dopełniacza (komplementu)

(ang.

(ang.

complement

complement

lub

lub

complement system

complement system

)

)

–

–

- zespół kilkudziesięciu białek, w większości

- zespół kilkudziesięciu białek, w większości

syntetyzowanych w wątrobie, obecnych w

syntetyzowanych w wątrobie, obecnych w

osoczu, a także w innych płynach

osoczu, a także w innych płynach

ustrojowych w postaci nieczynnej (wymagają

ustrojowych w postaci nieczynnej (wymagają

aktywacji).

aktywacji).

Nazwa pochodzi od tego, że stanowi on

Nazwa pochodzi od tego, że stanowi on

uzupełnienie (dopełnienie) roli przeciwciał.

uzupełnienie (dopełnienie) roli przeciwciał.

FUNKCJE:

FUNKCJE:



liza komórek bakteryjnych i niektórych wirusów, a

liza komórek bakteryjnych i niektórych wirusów, a

także zmodyfikowanych lub uszkodzonych komórek

także zmodyfikowanych lub uszkodzonych komórek

organizmu

organizmu



opsonizacja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów

opsonizacja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów

(ułatwienie fagocytozy, zwane immunofagocytozą)

(ułatwienie fagocytozy, zwane immunofagocytozą)



działanie chemotaktyczne i aktywujące na fagocyty

działanie chemotaktyczne i aktywujące na fagocyty



zlepianie (aglutynacja) obcych antygenów

zlepianie (aglutynacja) obcych antygenów



ogólna aktywacja reakcji zapalnej

ogólna aktywacja reakcji zapalnej



hamowanie precypitacji kompleksów

hamowanie precypitacji kompleksów

immunologicznych antygen-przeciwciało, co

immunologicznych antygen-przeciwciało, co

ułatwia ich usuwanie przez komórki żerne

ułatwia ich usuwanie przez komórki żerne

AKTYWACJA

AKTYWACJA

DOPEŁNIACZA

DOPEŁNIACZA

Aktywacja układu dopełniacza zachodzi

Aktywacja układu dopełniacza zachodzi

w sposób kaskadowy, co oznacza, że

w sposób kaskadowy, co oznacza, że

każdy kolejny składnik aktywuje

każdy kolejny składnik aktywuje

następny.

następny.

Układ dopełniacza może być

Układ dopełniacza może być

aktywowany trzema drogami:

aktywowany trzema drogami:

klasyczną, alternatywną i lektynową.

klasyczną, alternatywną i lektynową.

W przypadku każdej z trzech dróg

W przypadku każdej z trzech dróg

aktywacji, dochodzi do utworzenia

aktywacji, dochodzi do utworzenia

dwóch istotnych enzymów:

dwóch istotnych enzymów:

konwertazy

konwertazy

C3 i konwertazy C5

C3 i konwertazy C5

, które bardzo silnie

, które bardzo silnie

wzmacniają efekt dopełniacza.

wzmacniają efekt dopełniacza.

Niezależnie jednak od sposobu

Niezależnie jednak od sposobu

aktywacji, końcowe etapy wszystkich

aktywacji, końcowe etapy wszystkich

tych reakcji są identyczne i

tych reakcji są identyczne i

doprowadzają do utworzenia

doprowadzają do utworzenia

kompleksu

kompleksu

atakującego błonę (MAC).

atakującego błonę (MAC).

Klasyczna droga aktywacji

Klasyczna droga aktywacji

dopełniacza

dopełniacza

Aktywator

Aktywator

– kompleks

– kompleks

antygen - przeciwciało

antygen - przeciwciało

Alternatywna droga

Alternatywna droga

aktywacji dopełniacza

aktywacji dopełniacza

Aktywatory -

Aktywatory -

bakterie G+ i G-,

bakterie G+ i G-,

szczególnie polisacharydy ścian

szczególnie polisacharydy ścian

bakteryjnych, wirusy i zakażone

bakteryjnych, wirusy i zakażone

przez nie komórki, grzyby,

przez nie komórki, grzyby,

pierwotniaki, niektóre pasożyty i

pierwotniaki, niektóre pasożyty i

kom. nowotworowe i kompleksy

kom. nowotworowe i kompleksy

immunologiczne zawierające IgA i

immunologiczne zawierające IgA i

IgE

IgE

W przeciwieństwie do pozostałych dróg

W przeciwieństwie do pozostałych dróg

aktywacji, nie zależy ona od białek

aktywacji, nie zależy ona od białek

wiążących się z patogenami. Uczestniczą w

wiążących się z patogenami. Uczestniczą w

niej czynniki:

niej czynniki:

B, D, H, I, P

B, D, H, I, P

(

(

properdyna

properdyna

) i

) i

składnik C3 dopełniacza

składnik C3 dopełniacza

.

.

Czynniki H i I - białka regulujące aktywność

Czynniki H i I - białka regulujące aktywność

układu dopełniacza.

układu dopełniacza.

Lektynowa droga aktywacji

Lektynowa droga aktywacji

dopełniacza

dopełniacza

Aktywator

Aktywator

– białko wiążące mannozę

– białko wiążące mannozę

(lektyna wiążąca mannozę – MBL)

(lektyna wiążąca mannozę – MBL)

Lektyna wiążąca mannozę

Lektyna wiążąca mannozę

ma

ma

budowę przypominającą C1q.

budowę przypominającą C1q.

Pełni 2 funkcje: aktywacja dopełniacza,

Pełni 2 funkcje: aktywacja dopełniacza,

ułatwienie fagocytozy.

ułatwienie fagocytozy.

Kompleks

Kompleks

kolektyna-MASP-1-MASP-

kolektyna-MASP-1-MASP-

2

2

zastępuje zarówno przeciwciało, jak i

zastępuje zarówno przeciwciało, jak i

C1q, C1r i C1s drogi klasycznej.

C1q, C1r i C1s drogi klasycznej.

Droga alternatywna i droga

Droga alternatywna i droga

lektynowa

lektynowa

mają duże znaczenie,

mają duże znaczenie,

mogą bowiem zapoczątkować

mogą bowiem zapoczątkować

reakcję odpornościową bezpośrednio

reakcję odpornościową bezpośrednio

po wniknięciu patogenu do

po wniknięciu patogenu do

organizmu.

organizmu.

Droga klasyczna

Droga klasyczna

może

może

być rozpoczęta dopiero na skutek

być rozpoczęta dopiero na skutek

wytworzenia przeciwciał, co

wytworzenia przeciwciał, co

następuje po upływie pewnego

następuje po upływie pewnego

czasu po pojawieniu się antygenu w

czasu po pojawieniu się antygenu w

organizmie.

organizmie.

KOMPLEKS

KOMPLEKS

ATAKUJĄCY BŁONĘ

ATAKUJĄCY BŁONĘ

KOMPLEKS C5b6789 (C5b-9) - MAC

KOMPLEKS C5b6789 (C5b-9) - MAC

(ang. membrane attacking complex)

(ang. membrane attacking complex)

Główną rolą MAC to niszczenie mikroorganizmów

Główną rolą MAC to niszczenie mikroorganizmów

wnikających do naszych tkanek. Niszczy bakterie

wnikających do naszych tkanek. Niszczy bakterie

G-, ale też niektóre wirusy, pierwotniaki i

G-, ale też niektóre wirusy, pierwotniaki i

mikoplazmy. Bakterie G+ bronią się przed MAC

mikoplazmy. Bakterie G+ bronią się przed MAC

grubą warstwą peptydoglikanu.

grubą warstwą peptydoglikanu.

Podczas kaskadowej aktywacji białek

Podczas kaskadowej aktywacji białek

dopełniacza powstają

dopełniacza powstają

anafilatoksyny

anafilatoksyny

(C3a, C4a, C5a)

(C3a, C4a, C5a)

Mają one odmienne funkcje w

Mają one odmienne funkcje w

organizmie:

organizmie:

- degranulacja komórek tucznych i

- degranulacja komórek tucznych i

bazofilów oraz uwalnianie z nich

bazofilów oraz uwalnianie z nich

mediatorów anafilaksji,

mediatorów anafilaksji,

- chemotaksja wobec monocytów i

- chemotaksja wobec monocytów i

neutrofilów.

neutrofilów.

Regulacja układu

Regulacja układu

dopełniacza

dopełniacza

Jednym z głównych mechanizmów regulujących

Jednym z głównych mechanizmów regulujących

aktywność dopełniacza jest zabezpieczenie naszego

aktywność dopełniacza jest zabezpieczenie naszego

organizmu przed jego działaniem, gdyż bez nadzoru

organizmu przed jego działaniem, gdyż bez nadzoru

dopełniacz łatwo mógłby prowadzić do uszkodzenia

dopełniacz łatwo mógłby prowadzić do uszkodzenia

naszych własnych komórek i tkanek.

naszych własnych komórek i tkanek.

W osoczu i na powierzchni błon komórkowych znajduje

W osoczu i na powierzchni błon komórkowych znajduje

się system białek regulujących (kontrolujących)

się system białek regulujących (kontrolujących)

działanie dopełniacza. Czynniki te mają

działanie dopełniacza. Czynniki te mają

charakter

charakter

dezaktywujący

dezaktywujący

, a ich działanie polega zwykle na

, a ich działanie polega zwykle na

skróceniu i tak już krótkiego okresu połowicznego

skróceniu i tak już krótkiego okresu połowicznego

rozpadu konwertaz C3 i C5.

rozpadu konwertaz C3 i C5.

Nieprawidłowości układu dopełniacza

Nieprawidłowości układu dopełniacza

mogą być odpowiedzialne za

mogą być odpowiedzialne za

wystąpienie stanów patologicznych.

wystąpienie stanów patologicznych.

Zaburzenia te mają najczęściej charakter

Zaburzenia te mają najczęściej charakter

niedoborów składników, co związane jest

niedoborów składników, co związane jest

z reguły z nawracającymi zakażeniami i

z reguły z nawracającymi zakażeniami i

chorobami autoimmunizacyjnymi.

chorobami autoimmunizacyjnymi.

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

ZWIĄZANY Z BŁONAMI

ZWIĄZANY Z BŁONAMI

ŚLUZOWYMI

ŚLUZOWYMI

Tkanka limfatycznej

Tkanka limfatycznej

związana z  błonami

związana z  błonami

śluzowymi

śluzowymi

zwana

zwana

MALT

MALT

(MALT – mucosal-associated lymphoid

(MALT – mucosal-associated lymphoid

tissues)

tissues)

Jest on bogata w  komórki

Jest on bogata w  komórki

stanowiące elementy zarówno

stanowiące elementy zarówno

odporności wrodzonej, jak i 

odporności wrodzonej, jak i 

nabytej.

nabytej.

MALT:

MALT:



tkanka limfatyczna błony podśluzowej i 

tkanka limfatyczna błony podśluzowej i 

śluzowej układu pokarmowego zwłaszcza w 

śluzowej układu pokarmowego zwłaszcza w 

obrębie jelita (

obrębie jelita (

GALT

GALT

– gut-associated lymphoid

– gut-associated lymphoid

tissue),

tissue),



skupiska tkanki limfatycznej układu

skupiska tkanki limfatycznej układu

oddechowego, głównie w  oskrzelach (

oddechowego, głównie w  oskrzelach (

BALT

BALT

–

–

bronchus-associated lymphoid tissue),

bronchus-associated lymphoid tissue),



tkanka limfatyczna nosa i  gardła (

tkanka limfatyczna nosa i  gardła (

NALT

NALT

–

–

nasal-associated lymphoid tissue),

nasal-associated lymphoid tissue),



tkanka limfatyczna gruczołów sutkowych,

tkanka limfatyczna gruczołów sutkowych,

łzowych czy związanych z  układem moczowo-

łzowych czy związanych z  układem moczowo-

płciowym.

płciowym.

FUNKCJE:

FUNKCJE:



bariera ochronna

bariera ochronna



miejsce pierwotnej immunizacji

miejsce pierwotnej immunizacji



wytwarzanie przeciwciał klasy IgA

wytwarzanie przeciwciał klasy IgA

,

,

które są

które są

wydzielane na powierzchnię błon śluzowych i

wydzielane na powierzchnię błon śluzowych i

dlatego zwane są wydzielniczymi IgA (

dlatego zwane są wydzielniczymi IgA (

S-IgA

S-IgA

–

–

secretory IgA)

secretory IgA)



regulacja odpowiedzi immunologicznej (przewaga

regulacja odpowiedzi immunologicznej (przewaga

supresji – stale duża dawka antygenu)

supresji – stale duża dawka antygenu)

BARIERY JELITOWE:

BARIERY JELITOWE:



niskie pH soku żołądkowego

niskie pH soku żołądkowego



enzymy proteolityczne

enzymy proteolityczne



białka przeciwbakteryjne

białka przeciwbakteryjne



śluz

śluz



fizjologiczna flora bakteryjna

fizjologiczna flora bakteryjna



ściśle przylegające komórki nabłonka

ściśle przylegające komórki nabłonka

GALT

GALT

zbudowany jest ze struktur limfatycznych oraz agregatów

zbudowany jest ze struktur limfatycznych oraz agregatów

związanych ze śluzówką jelita, migdałkami, kępkami Peyera,

związanych ze śluzówką jelita, migdałkami, kępkami Peyera,

grudkami chłonnymi i  krezkowymi węzłami chłonnymi

grudkami chłonnymi i  krezkowymi węzłami chłonnymi

Kępki Peyera

Kępki Peyera

są wysoce wyspecjalizowanymi

są wysoce wyspecjalizowanymi

limfatycznymi grudkami chłonnymi

limfatycznymi grudkami chłonnymi

usytuowanymi w  ścianie jelita, głównie

usytuowanymi w  ścianie jelita, głównie

cienkiego.

cienkiego.

Są miejscem indukcji odpowiedzi

Są miejscem indukcji odpowiedzi

immunologicznej, która w efekcie

immunologicznej, która w efekcie

doprowadzi do uogólnionej odporności w

doprowadzi do uogólnionej odporności w

błonach śluzowych.

błonach śluzowych.

Zawierają one grudki z limfocytami B,

Zawierają one grudki z limfocytami B,

obszary międzygrudkowe bogate w 

obszary międzygrudkowe bogate w 

limfocyty T oraz kopuły z komórkami M.

limfocyty T oraz kopuły z komórkami M.

Komórki M

Komórki M

wykazują zdolność

wykazują zdolność

transcytozy (przenoszenia)

transcytozy (przenoszenia)

mikroorganizmów i  makrocząsteczek ze

mikroorganizmów i  makrocząsteczek ze

światła jelita do wnętrza organizmu oraz

światła jelita do wnętrza organizmu oraz

spełniają funkcję systemu

spełniają funkcję systemu

rozpoznającego antygeny. Proces ten

rozpoznającego antygeny. Proces ten

jest ułatwiony dzięki obecności

jest ułatwiony dzięki obecności

glikokaliksu

glikokaliksu

na powierzchni komórek.

na powierzchni komórek.

W  trakcie transportu wychwycone antygeny

W  trakcie transportu wychwycone antygeny

zostają przekształcone i  zaprezentowane

zostają przekształcone i  zaprezentowane

przez komórki APC limfocytom T znajdującym

przez komórki APC limfocytom T znajdującym

się w  okolicy kępek Peyera.

się w  okolicy kępek Peyera.

Komórki aktywowane pierwotnie w kępkach

Komórki aktywowane pierwotnie w kępkach

Peyera wędrują do limfy, a potem do

Peyera wędrują do limfy, a potem do

krwioobiegu, skąd wracają z powrotem do

krwioobiegu, skąd wracają z powrotem do

błon śluzowych i struktur limfatycznych z

błon śluzowych i struktur limfatycznych z

nimi związanych.

nimi związanych.

Limfocyty aktywowane w układzie

Limfocyty aktywowane w układzie

pokarmowym mogą migrować też do

pokarmowym mogą migrować też do

innych narządów.

innych narządów.

S-IgA

S-IgA

zawierają połączone łańcuchem J

zawierają połączone łańcuchem J

dwie cząsteczki IgA oraz komponent

dwie cząsteczki IgA oraz komponent

(fragment) wydzielniczy (secretory

(fragment) wydzielniczy (secretory

component – SC).

component – SC).

IgA działają natychmiastowo i

IgA działają natychmiastowo i

reagują z szerokim spektrum

reagują z szerokim spektrum

antygenów, dlatego mówi się, że

antygenów, dlatego mówi się, że

stanowią one

stanowią one

pierwszą linię

pierwszą linię

obrony organizmu.

obrony organizmu.

FUNKCJE S-IgA:

FUNKCJE S-IgA:



opłaszczanie i aglutynacja antygenów,

opłaszczanie i aglutynacja antygenów,



neutralizacja wirusów,

neutralizacja wirusów,



działanie bakteriostatyczne,

działanie bakteriostatyczne,



zapobieganie adhezji

zapobieganie adhezji

mikroorganizmów do nabłonka i

mikroorganizmów do nabłonka i

wnikaniu w głąb błon śluzowych,

wnikaniu w głąb błon śluzowych,



neutralizacja toksyn bakteryjnych.

neutralizacja toksyn bakteryjnych.

Komórki immunologiczne jelita

Komórki immunologiczne jelita

odpowiedzialne są też za

odpowiedzialne są też za

mechanizmy wystąpienia

mechanizmy wystąpienia

tolerancji

tolerancji

pokarmowej.

pokarmowej.

Sensem biologicznym

Sensem biologicznym

zjawiska tolerancji pokarmowej jest

zjawiska tolerancji pokarmowej jest

zapobieganie uogólnionej odpowiedzi

zapobieganie uogólnionej odpowiedzi

immunologicznej na antygeny

immunologicznej na antygeny

pokarmowe.

pokarmowe.

"oporność na kolonizację przez

"oporność na kolonizację przez

bakterie patogenne"

bakterie patogenne"

Fizjologiczna mikroflora bakteryjna w istotny sposób

Fizjologiczna mikroflora bakteryjna w istotny sposób

zapobiega rozwojowi bakterii potencjalnie

zapobiega rozwojowi bakterii potencjalnie

chorobotwórczych, a nawet wzmaga odporność.

chorobotwórczych, a nawet wzmaga odporność.

Mechanizmy:

Mechanizmy:

- współzawodniczenie o składniki odżywcze,

- współzawodniczenie o składniki odżywcze,

witaminy oraz czynniki wzrostu

witaminy oraz czynniki wzrostu

- rywalizacja w procesie wiązania się z

- rywalizacja w procesie wiązania się z

receptorami na powierzchni komórek nabłonka

receptorami na powierzchni komórek nabłonka

- stymulacja wytwarzania naturalnych przeciwciał

- stymulacja wytwarzania naturalnych przeciwciał

- wytwarzanie bakteriocyn (np. kolicyn) lub H2O2

- wytwarzanie bakteriocyn (np. kolicyn) lub H2O2

– czynników zabójczych dla bakterii patogennych.

– czynników zabójczych dla bakterii patogennych.

BARIERY NABŁONKA

BARIERY NABŁONKA

GÓRNYCH DRÓG

GÓRNYCH DRÓG

ODDECHOWYCH

ODDECHOWYCH

:

:



mechaniczne usuwanie

mechaniczne usuwanie

zanieczyszczeń (ruch rzęsek)

zanieczyszczeń (ruch rzęsek)



białka bakteriobójcze

białka bakteriobójcze



makrofagi, neutrofile

makrofagi, neutrofile

TKANKA LIMFATYCZNA

TKANKA LIMFATYCZNA

UKŁADU ODDECHOWEGO

UKŁADU ODDECHOWEGO

BALT

BALT

– tkanka limfatyczna oskrzeli

– tkanka limfatyczna oskrzeli

NALT

NALT

– tkanka limfatyczna na

– tkanka limfatyczna na

skrzyżowaniu górnych dróg oddechowych

skrzyżowaniu górnych dróg oddechowych

i przewodu pokarmowego – pierścień

i przewodu pokarmowego – pierścień

Waldeyera (migdałek gardłowy, językowy,

Waldeyera (migdałek gardłowy, językowy,

migdałki podniebienne i trąbkowe)

migdałki podniebienne i trąbkowe)

FUNKCJA:

FUNKCJA:

-

generowanie miejscowej odpowiedzi

generowanie miejscowej odpowiedzi

immunologicznej prowadzącej do

immunologicznej prowadzącej do

wytworzenia IgA

wytworzenia IgA

Agregaty grudek limfatycznych błony

Agregaty grudek limfatycznych błony

śluzowej oskrzeli (

śluzowej oskrzeli (

BALU

BALU

) – liczne komórki o

) – liczne komórki o

właściwościach pobierania i

właściwościach pobierania i

transportowania w głąb błony śluzowej

transportowania w głąb błony śluzowej

makrocząsteczek.

makrocząsteczek.

PIŚMIENNICTWO:

PIŚMIENNICTWO:

-,,Immunologia” J. Gołąb, M. Jakóbisiak,

-,,Immunologia” J. Gołąb, M. Jakóbisiak,

W. Lasek, wyd. PWN, Warszawa 2006

W. Lasek, wyd. PWN, Warszawa 2006

-http://www.endoskopia.net.pl/pl/florajelitowa.php

-http://www.endoskopia.net.pl/pl/florajelitowa.php

-

-

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=901846

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=901846

-

-

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=47650

http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=47650

http://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_dope

http://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_dope

%C5%82niacza

%C5%82niacza

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ



