Kształcenie podyplomowe
i doskonalenie zawodowe
pielęgniarek w Europie
Kształcenie podyplomowe
i doskonalenie zawodowe
pielęgniarek w Europie
Kształcenie pielęgniarek po uzyskaniu
dyplomu jest prowadzone w każdym
kraju europejskim. Jednak jest ono
bardzo zróżnicowane pod względem:
programowym,
poziomu kształcenia i przedmiotów
uprawnionych do jego realizacji,
długości i czasu trwania
poszczególnych kursów.
POLSKA
W przyrzeczeniu Pielęgniarek i Położnych
czytamy:
„Przyjmuję z głębokim szacunkiem nadany
mi tytuł pielęgniarki i uroczyście przyrzekam:
[…]
- śledzić nowe zdobycze medycyny i podnosić
systematycznie swoją wiedzę, w celu
wykorzystania jej dla dobra zawodu, […].
Poza tym w Kodeksie Etyki Zawodowej
Polskiej Pielęgniarki i Położnej w dziale
„Pielęgniarka i Położna a praktyka
zawodowa” odnajdujemy:
„Zdobywanie i uzupełnianie kompetencji
zawodowych jest dla pielęgniarki
podstawowym obowiązkiem moralnym
warunkujących jakość praktyki
pielęgniarskiej”.
Zgodnie z art. 10 Ustawy z dnia 5 lipca
1996 roku o Zawodach Pielęgniarki i
Położnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 57, poz. 602 z
późn. zm.) każda pielęgniarka/położna ma
obowiązek stałego aktualizowania swojej
wiedzy i umiejętności zawodowych oraz
prawo do doskonalenia zawodowego w
różnych rodzajach kształcenia
podyplomowego.
Ustawa ta ustanawia następujące rodzaje
kształcenia podyplomowego:
1) szkolenie specjalizacyjne, zwane
"specjalizacją",
2) kursy kwalifikacyjne,
3) kursy specjalistyczne,
4) kursy dokształcające.
Specjalizacja ma na celu uzyskanie przez
pielęgniarkę, położną specjalistycznych
kwalifikacji w określonej dziedzinie
pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej
zastosowanie w ochronie zdrowia oraz
tytułu specjalisty w tej dziedzinie.
Pielęgniarka może uzyskać tytuł pielęgniarki specjalisty w następujących dziedzinach
pielęgniarstwa:
1) rodzinnego,
2) w ochronie zdrowia pracujących,
3) środowiska nauczania i wychowania,
4) zachowawczego,
5) zachowawczego geriatrycznego,
6) kardiologicznego,
7) nefrologicznego,
8) diabetologicznego,
9) pediatrycznego,
10) chirurgicznego,
11) operacyjnego,
12) anestezjologicznego i intensywnej opieki,
13) onkologicznego,
14) psychiatrycznego,
15) przewlekle chorych i niepełnosprawnych,
16) epidemiologicznego,
17) neurologicznego i neurochirurgicznego,
18) neonatologicznego,
19) opieki paliatywnej.
Do specjalizacji może przystąpić
pielęgniarka, położna, która:
1) posiada prawo wykonywania zawodu
pielęgniarki, położnej,
2) legitymuje się co najmniej dwuletnim
stażem w zawodzie, wykonywanym
odpowiednio na stanowisku pielęgniarki,
położnej,
3) została zakwalifikowana do specjalizacji
przez komisję kwalifikacyjną.
Kurs kwalifikacyjny ma na celu uzyskanie
przez pielęgniarkę, położną
specjalistycznych kwalifikacji do udzielania
określonych świadczeń zdrowotnych
wchodzących w zakres danej dziedziny
pielęgniarstwa lub dziedziny mającej
zastosowanie w ochronie zdrowia.
Kursy kwalifikacyjne dla pielęgniarek są organizowane w
następujących dziedzinach pielęgniarstwa:
1) rodzinnego,
2) ochrony zdrowia pracujących,
3) operacyjnego,
4) anestezjologicznego i intensywnej opieki,
5) psychiatrycznego,
6) onkologicznego,
7) zachowawczego,
8) środowiska nauczania i wychowania,
9) nefrologicznego z dializoterapią,
10) przewlekle chorych i niepełnosprawnych,
11) neonatologicznego,
12) opieki paliatywnej,
13) promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
Szkolenie na kursie kwalifikacyjnym trwa 3 miesiące, z tym że
program szkolenia może określić dłuższy okres szkolenia, nie
dłuższy jednak niż 6 miesięcy.
Kursy kwalifikacyjne są przeznaczone dla pielęgniarek, położnych
posiadających prawo wykonywania zawodu i ubiegających się o:
1) zatrudnienie na stanowisku, na którym zgodnie z odrębnymi
przepisami jest wymagane ukończenie kursu kwalifikacyjnego,
2) uprawnienie do wykonywania świadczeń zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych samodzielnie,
bez zlecenia lekarskiego, jeżeli na podstawie odrębnych
przepisów uzyskanie uprawnienia jest uzależnione od ukończenia
kursu kwalifikacyjnego.
Kurs specjalistyczny ma na celu uzyskanie przez
pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania
określonych czynności zawodowych przy udzielaniu
świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych.
Do szkolenia na kursie specjalistycznym może przystąpić
pielęgniarka, położna, która posiada prawo wykonywania
zawodu pielęgniarki, położnej i legitymuje się co najmniej 3-
miesięcznym stażem w zawodzie.
Kurs specjalistyczny kończy się egzaminem teoretycznym
lub praktycznym, złożonym przed komisją egzaminacyjną,
powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego.
Kurs dokształcający ma na celu
pogłębienie i aktualizację wiedzy i
umiejętności zawodowych
pielęgniarki, położnej. Pielęgniarka,
położna otrzymuje zaświadczenie o
odbyciu kursu dokształcającego.
Centrum Kształcenia Podyplomowego
Pielęgniarek i Położnych
Misją CKPPiP jest dążenie do stałego
rozwoju kształcenia podyplomowego
pielęgniarek i położnych przy współpracy
środowiska zawodowego i organizatorów
kształcenia. Siedzibą Centrum jest
Warszawa.
www.ckppip.edu.pl
SZWECJA
W Szwecji kandydaci do szkolenia
specjalizacyjnego powinny posiadać
co najmniej 2-letni staż pracy
zawodowej.
Kształcenie prowadzone jest w uczelniach wyższych w
następujących dziedzinach:
- podstawowej opieki zdrowotnej (trwa 12 miesięcy, obejmuje
2000 godzin)
- pielęgniarstwa pediatrycznego (10 miesięcy, 1600 godzin),
- pielęgniarstwa anestezjologicznego (10 miesięcy, 1800 godzin),
- pielęgniarstwa intensywnej opieki (10 miesięcy, 1600 godzin),
- pielęgniarstwa operacyjnego (10 miesięcy, 1800 godzin),
- pielęgniarstwa psychiatrycznego (2 lata, 1600 godzin),
- pielęgniarstwa geriatrycznego (10 miesięcy, 1600 godzin),
- pielęgniarstwa diagnostyki radiologicznej (30 miesięcy, 4800
godzin),
- pielęgniarstwa onkologicznego (2 lata, 1600 godzin),
- w zakresie oftalmologii i ortoptyki.
Ponadto uczelnie organizują kursy w zakresie administracji,
nauczania i prowadzenia badań naukowych.
NIEMCY
Kształcenie podyplomowe w
Niemczech jest regulowane
prawem państwowym, lecz
pozostawiane w gestii
poszczególnych landów, dlatego
też można zauważyć duże różnice
w tej kwestii.
Do rekomendowanych przez DKG (Niemieckie
Towarzystwo Szpitalnictwa) specjalizacji należą:
- pielęgniarstwo środowiskowe,
- pielęgniarstwo psychiatryczne,
- rehabilitacja,
- pielęgniarstwo nefrologiczne,
- pielęgniarstwo operacyjne i endoskopowe,
- pielęgniarstwo w intensywnej opiece,
- pielęgniarstwo onkologiczne.
Tradycyjne szkolenie specjalizacyjne odbywa się w
szpitalach. Specjalizacja trwa od 1 do 4 lat i obejmuje
od 700 do 2000 godzin teorii i praktyki.
GRECJA
Grecka pielęgniarka ogólna, która posiada
co najmniej dwuletni staż pracy, może
podjąć specjalizację w następujących
dziedzinach pielęgniarstwa:
zachowawczym, chirurgicznym,
pediatrycznym i psychiatrycznym. Każda
specjalizacja trwa rok. Specjalizacje
prowadzone są przez centra medyczne i
szpitale. Pielęgniarka w czasie szkolenia
otrzymuje pełne wynagrodzenie.
Dodatkowo wspomniany powyżej komitet
może rekomendować dla pielęgniarek inne
kursy w określonych dziedzinach
pielęgniarstwa (tzw. podspecjalizacje). Takie
kursy organizowane są w pielęgniarstwie w
schorzeniach nerek, intensywnej opiece
pielęgniarskiej, pielęgniarstwie
operacyjnym, w diabetologii, oparzeniach i
anestezjologii.
BELGIA
Belgijskie prawo federalne definiuje
nastepujące dziedziny specjalizacji
pielęgniarek:
- pielęgniarstwo pediatryczne,
- pielęgniarstwo psychiatryczne,
- pielęgniarstwo zdrowia publicznego
(środowiskowe),
- pielęgniarstwo w intensywnej opiece,
- pielęgniarstwo geriatryczne.
PORTUGALIA
W Portugalii pielęgniarka może uzyskiwać tytuł
specjalisty w dziedzinach:
- pielęgniarstwa położniczo- ginekologicznego,
- pielęgniarstwa zdrowia publicznego/ środowiskowego,
- pielęgniarstwa pediatrycznego,
- pielęgniarstwa psychiatrycznego,
- pielęgniarstwa chirurgiczno- zachowawczego,
- pielęgniarstwa rehabilitacyjnego,
- pielęgniarstwa geriatrycznego,
- pielęgniarstwa w chorobach przewlekłych osób
dorosłych i starszych,
- administracji pielęgniarskiej.
Specjalizacja prowadzona jest na
poziomie wyższym, trwa od 2 do 4
semestrów, a warunkiem
przystąpienia do niej jest posiadanie
tytułu licencjata i dwuletniego
doświadczenia zawodowego.
WŁOCHY
Kształcenie podyplomowe we Włoszech
prowadzone jest w następujących dziedzinach:
- pielęgniarstwa w intensywnej opiece,
- pielęgniarstwa geriatrycznego,
- pielęgniarstwa psychiatrycznego,
- pielęgniarstwa pediatrycznego,
- pielęgniarstwa środowiskowego.
Szkolenie podyplomowe może być
prowadzone przez uniwersytety. Uczelnie
posiadają uprawnienia do prowadzenia
kursów według własnych, autorskich
programów, a ich tematyka uzależniona
jest od wielu czynników (zainteresowania
i potrzeb pielęgniarek, możliwości uczelni
itd.). Uczelnie oferują zatem kursy w
zakresie, np. pielęgnacji ran, onkologii.
IRLANDIA
W Irlandii kształcenie
podyplomowe dotyczy dziedzin:
- pielęgniarstwa pediatrycznego,
- położnictwa,
- pielęgniarstwa środowiskowego,
- nauczania pielęgniarstwa.
FRANCJA
We Francji kształcenie podyplomowe prowadzone
jest w dziedzinach:
- pielęgniarstwa pediatrycznego,
- pielęgniarstwa anestezjologicznego,
- pielęgniarstwa operacyjnego.
Kształcenie w wyżej wymienionych dziedzinach trwa
2 lata i obejmuje około 4000 godzin. Kandydaci
muszą wykazać się co najmniej dwuletnim
doświadczeniem zawodowym. Ponadto pielęgniarki,
które posiadają co najmniej pięcioletni staż pracy
mogą podejmować kształcenie, by uzyskać
uprawnienia menedżera lub nauczyciela. Kształcenie
takie trwa 9 miesięcy.
HISZPANIA
W roku 1988 w hiszpańskim Ministerstwie Zdrowia i
Ministerstwie Edukacji powołany został komitet doradczy
ds. specjalizacji pielęgniarskich, którego celem jest
doradzanie rządowi w sprawie rozwoju każdej specjalizacji
zdefiniowanej w prawie hiszpańskim.
Zgodnie z nim pielęgniarka może odbywać specjalizację w
następujących dziedzinach:
- pielęgniarstwa położniczo-ginekologicznego,
- pielęgniarstwa pediatrycznego,
- pielęgniarstwa geriatrycznego,
- pielęgniarstwa zdrowia środowiskowego,
- pielęgniarstwa zdrowia psychicznego,
- zarządzania w pielęgniarstwie,
- specjalistycznej opieki pielęgniarskiej.
Na podkreślenie zasługuje fakt, iż w Hiszpanii nie
ma odrębnego kształcenia dla zawodu położnej a
uprawnienia do jego wykonywania mogą uzyskać
wyłącznie pielęgniarki, które ukończą wskazaną
powyżej specjalizację. Kandydaci do odbycia
specjalizacji muszą zdać egzamin wstępny.
Kształcenie trwa od roku do dwóch lat. Studenci w
czasie nauki otrzymują wynagrodzenie, które
stanowi około 80% pełnego wynagrodzenia
pielęgniarki.
DANIA
W Danii kształcenie podyplomowe
prowadzone jest w następujących
dziedzinach:
- pielęgniarstwa anestezjologicznego,
- pielęgniarstwa intensywnej opieki,
- pielęgniarstwa psychiatrycznego,
- pielęgniarstwa epidemiologicznego
.
Dodatkowe formy kształcenia
podyplomowego prowadzone są wyłącznie
na uniwersytecie w Aarhus w Szkole
Zaawansowanych Studiów Pielęgniarskich.
Uczelnia prowadzi następujące kursy:
- pielęgniarstwo zdrowia publicznego,
- edukacja i nauczanie w pielęgniarstwie,
- zarządzanie/ przywództwo w pielęgniarstwie.
Istnieje tendencja do ujednolicania
wymogów w zakresie kształcenia
podyplomowego przez pielęgniarki
zrzeszone w organizacjach takich jak:
EFN i WHO.
EFN w dokumencie przyjętym 2 listopada
2000r. w Paryżu wskazuje na konieczność
precyzyjnego określenia wymogów
kwalifikacyjnych dla kandydatów
obejmujących m.in. posiadanie co najmniej
rocznego doświadczenia zawodowego.
Kształcenie powinno być prowadzone w
wyższych uczelniach, przy zapewnieniu
zatrudnienia pełnoetatowej kadry
dydaktycznej oraz dostępu do
specjalistycznych ośrodków klinicznych dla
realizacji szkolenia praktycznego.
Długość realizacji programu powinna, w
opinii EFN, być zróżnicowana w zależności od
specjalności, jednak powinna trwać nie mniej
niż rok. Kształcenie teoretyczne powinno
zawierać minimum 720 godzin
przeznaczonych na wykłady, ćwiczenia,
samokształcenie, prowadzenie prac
badawczych. Szkolenie praktyczne i kliniczne
powinno zaś stanowić minimum 50% czasu
przeznaczonego na realizację programu.
Zasadniczym jednak dokumentem
stanowiącym propozycję dla krajów
europejskich ujednolicenia i
porównywalności kształcenia
podyplomowego jest Strategia
Doskonalenia Zawodowego WHO z
2003r.
Wg WHO specjalizacja powinna trwać
odpowiednio długo dla uzyskania
określonych kwalifikacji, jednak nie mniej
niż rok akademicki. WHO podkreśla
konieczność równomiernego podziału
czasu przeznaczonego na szkolenie
teoretyczne i praktyczne. Ukończenie
kursu powinno być potwierdzone
uzyskaniem 60 punktów ECTS.
Europejska Strategia Kształcenia
Podyplomowego WHO określiła dodatkowo
propozycje programów kształcenia
specjalizacyjnego w wybranych dziedzinach:
- pielęgniarstwo onkologiczne,
- pielęgniarstwo gerontologiczne,
- pielęgniarstwo anestezjologiczne,
- pielęgniarstwo w intensywnej opiece,
- pielęgniarstwo zdrowia psychicznego,
- pielęgniarstwo pediatryczne.
BIBLIOGRAFIA:
1) Ustawa o Zawodach Pielęgniarki i Położnej
z dnia 5 lipca 1996 roku;
2) Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej
Pielęgniarki i Położnej;
3) Wrońska I., Krajewska-Kułak E.: Wybrane
zagadnienia z pielęgniarstwa
europejskiego; Wydawnictwo Czelej;
Lublin 2007;
4) www.pielegniarki.info.pl