WYKŁAD 4

Łódź 2007

Dr inż. Krzysztof Buchalski
Instytut Pojazdów, Konstrukcji i Eksploatacji
Maszyn
Politechnika Łódzka

ANALIZA OBCIĄŻENIA
PSYCHICZNEGO
PRZYDATNOŚĆ I NIEZAWODNOŚCI
CZŁOWIEKA

Przydatność do zawodu i pracy

jest to ogół cech psychofizjologicznych

i psychicznych człowieka, składających się na określone kwalifikacje warunkujące
sprawne wykonanie zadań przypisanych konkretnemu stanowisku pracy.

Jest szczególnie ważna w zawodach i na stanowiskach charakteryzujących się znaczną
zmiennością warunków pracy, ponadprzeciętnymi wymogami oraz tam, gdzie
zawodność człowieka pociąga z sobą zbyt duże konsekwencje (straty w ludziach,
znaczne straty materialne).

W teorii niezawodności człowieka funkcjonują ilościowe i jakościowe definicje.

Niezawodność

operatora w sensie ilościowym to zdolność określona

przez

prawdopodobieństwo do wykonywania powierzonych zadań.
W rozumieniu jakościowym (Ratajczak) jest to zdolność do wykonywania zadań z
minimalnym ryzykiem popełniania błędu i w określonym czasie.

Niezawodność jest obiektywno - względną cechą człowieka i należy rozumieć ją jako
funkcję odpowiedniości między czynnikami wewnętrznymi operatora (cechy
temperamentu, osobowość, motywacja, kwalifikacje) a czynnikami zewnętrznymi
(zadania, jakość techniczna i eksploatacyjna maszyn, metody pracy, fizyczne warunki
środowiskowe, klimat społeczny, atmosfera w pracy).

Niezawodność

- dokładne, efektywne i bezbłędne wykonywanie zadań w

przewidywanym

czasie pracy, zarówno w warunkach optymalnych jak i

ekstremalnych
[

Milerian

].

Plastyczność

- zdolność przystosowania się człowieka do zmiany warunków pracy.

Wskaźniki wykorzystywane w ocenie przydatności do

pracy

1. Wskaźnik niezawodności operatora

N = czas bezbłędnie wykonanych czynności / czas ogólnego

wykonania zadania
N = prawidłowo wykonane czynności / ogół czynności

2. Wskaźnik dokładności wykonania

W= ilość elementów poprawnie odtworzonych/ilość

elementów

prezentowanych [%]

3. Wskaźnik uciążliwości pracy

U = 100 x średni wynik pomiaru przed wydatku
energetycznego przed pracą / średni wynik pomiaru

wydatku

energetycznego popracy
U wyrażamy w [%]

Określanie niezawodności człowieka w zadaniach

operatorskich

metoda TESEO

Prawdopodobieństwo błędu ludzkiego:

P(F) = K1 · K2 · K3 · K4 · K5

Przykład:
Operator musi włączyć przepływ pomiędzy dwoma zbiornikami otwierając zdalne dwa
elektrozawory. Włącznik elektrozaworu nie ma oznakowanego aktualnego stanu zaworu. W sterowni
jest duży hałas i słabe oświetlenie. Czas wymagany do ukończenia operacji wynosi 5 min.
Operator ma przeciętne doświadczenie i kwalifikacje.
Z tabel: K1= 0.01, K2 = 0.5, K3 = 1, K4 = 1, K5 = 10
P(F) = K1 · K2 · K3 · K4 · K5 = 0.05
(Wg: Bello GC, Colombari V, 1980. The Human Factors in Risk Analyses of Process
Plants:The Control Room Operator Model TESEO. Reliability Engineering 1, pp3-14)