PODSTAWY FIZJOTERAPII



Wybrane metody kinezyterapeutyczne



PNF



NDT-Bobath



Mc Kenzie

PNF

Proprioceptive Neuromuscular

F

acilitation.

Proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie

ruchu, jest metodą fizjoterapeutyczną, dedykowaną

przywracaniu utraconej funkcji.



PNF jako koncepcja powstała w 1946 r. w Kalifornii dzięki współpracy

neurofizjologa - dr Hermana Kabata i fizjoterapeutki - Maggie Knott.



Jest przykładem neurofizjologicznego kompleksowego systemu

oddziaływania terapeutycznego opartego na najnowszych osiągnięciach

nauk medycznych, którego istotę zawarto w nazwie: proprioceptywne

(dotyczące receptorów ciała) nerwowo-mięśniowe torowanie

(ułatwianie, facilitowanie) ruchu.

Teoretyczne podstawy koncepcji oparto na prawidłowościach fizjologii

rozwoju ruchowego człowieka z uwzględnieniem poszczególnych faz

kontroli motorycznej, nierozerwalnie związanych z osiąganiem nowych

pozycji i możliwości poruszania się w nich. Proces uczenia ruchu,

rozumiany w PNF jako odtwarzanie utraconej funkcji, wspomagany jest w

terapii zarówno wcześniejszymi doświadczeniami, pochodzącymi ze

schematów rozwoju ruchowego dziecka (wiele elementów tych

oddziaływań zawarto m.in. w programie pracy na materacu) jak i

wielozmysłowym bodźcowaniem, polegającym na czasowym i

przestrzennym sumowaniu się w obrębie synaps pobudzeń różnego

rodzaju (bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe, równoważne,

proprioceptywne i in.), które oddziaływują na pacjenta ze środowiska

zewnętrznego



Opierając się na budowie anatomicznej człowieka PNF

proponuje ruchy naturalne, przebiegające

trójpłaszczyznowo, zbliżone do aktywności dnia

codziennego. Ruchy te prowadzone są wzdłuż

skośnych (diagonalnych) - osi ruchu, które ze względu

na swój przebieg stwarzają możliwość zaktywizowania

największej ilości mięśni należących do tego samego

łańcucha mięśniowego. Zgodnie ze skośnym

przebiegiem większości mięśni szkieletowych za

najważniejszą komponentę ruchu uważana jest rotacja.

Warunkuje ona siłę i koordynację wykonywanego ruchu.



Według filozofii PNF, proponowana pacjentowi terapia

ma być bezbolesna i funkcjonalna, to znaczy zgodna z

potrzebami ruchowymi zgłaszanymi przez chorego i

wzorowana na naturalnych ruchach zdrowego

człowieka. Ostatnie lata jeszcze silniej zaakcentowały

ten aspekt terapii - praca nad funkcją to nie tylko

ustalenia poczynione między pacjentem i terapeutą, to

przede wszystkim dążenie do uzyskania w terapii

sytuacji zadaniowej, w której chory może w bezpieczny

sposób podjąć próbę odtworzenia funkcji.



Zgodnie z koncepcją PNF badanie i terapia stanowią integralną

całość i wzajemnie się implikują. Terapeuta poszukuje przyczyn

problemów zgłaszanych przez pacjenta, jednak w realizacji

celów wyznaczonych w terapii opiera się przede wszystkim na

potencjale nie uszkodzonych bądĽ najsprawniejszych

jego sfer ruchowych (najsilniejszych, bezbolesnych, o

największym zakresie ruchu) i wykorzystuje je do

pozyskiwania aktywności motorycznej w słabszych lub

uszkodzonych obszarach narządu ruchu w oparciu o

mechanizm irradiacji czyli przeniesienia pobudzenia.



Ze względu na szerokie możliwości oddziaływania koncepcja

PNF przestała być utożsamiana ze sposobem pracy

przeznaczonym wyłącznie dla pacjentów neurologicznych.

Z powodzeniem stosuje się ją również w ortopedii, pediatrii,

chorobach nerwowo-mięśniowych, wadach postawy czy

skoliozach.



Uwzględnienie podczas planowania terapii potrzeb ruchowych i

problemów zgłaszanych przez chorego przynosi wiele korzyści i

czyni z PNF metodę przyjazną dla pacjenta:



- pozytywne rozpoczęcie terapii (z dala od faktycznego

miejsca dysfunkcji) buduje w chorym, pomimo świadomości
uszkodzenia, wiarę we własne siły i powodzenie ćwiczeń,
stymulując do mobilizacji rezerw tkwiących w jego organizmie
bez obawy o wystąpienie bólu,



- jasno określone, osiągalne cele wpływają na pełną

świadomość pacjenta podczas zabiegu,



- PNF znajduje funkcjonalne rozwiązania dla problemów

ruchowych dnia codziennego pacjenta,



- wyjaśniając zasady wykonywania poszczególnych

aktywności, chroni pacjenta przed samoistną, patologiczną
kompensacją,



- uczy zmian pozycji oraz ruchów globalnych (np. poruszania

się w obrębie łóżka, przesiadania się z wózka na toaletę), jakie
wszyscy wykonujemy w życiu codziennym,



- ze względu na sumowanie się podczas terapii wielu bodĽców

odbieranych przez pacjenta stanowi silną stymulację
polisensoryczną (w ćwiczeniach aktywizowany jest wzrok,
słuch, receptory dotyku, równowagi, czucia głębokiego i wiele
innych).



W terapii PNF, w zależności od potrzeb pacjenta,

wykorzystywane są techniki uczące ruchu i

koordynacji, stabilizujące, rozluĽniające,

mobilizujące, przeciwbólowe i inne, typowe dla

metody, a także program ćwiczeń funkcjonalnych

na materacu, nauka chodzenia, usprawnianie

funkcji wegetatywnych (mięśni twarzy, języka

oraz funkcji oddychania połykania i artykulacji), a

pośrednio dochodzi również do regulacji pracy

autonomicznego układu nerwowego, szczególnie

podczas terapii oddechowej oraz oddziaływań w

obrębie tułowia i klatki piersiowej.



Korzyści z pracy w Koncepcji PNF to:



- metoda przyjazna dla pacjenta - oparta na bezbolesnej

pracy, wykorzystującej silne odcinki ciała i umiejętności
chorego do ułatwiania reedukacji utraconych funkcji,



- wysoki poziom bezpieczeństwa terapii wynikający z

integracji zabiegu z diagnostyką,



- możliwość pracy z chorym na każdym poziomie

dysfunkcji - zabezpieczenie terapią wszelkich funkcji od
ruchowych do wegetatywnych,



- wysoki poziom edukacji pacjenta, oparty na

współuczestnictwie w planowaniu terapii oraz kontynuacji
ćwiczeń w formie programu domowego,



- niewielki wymagania sprzętowe,



- duża efektywność prowadzonej terapii, wynikająca z

dokładnej analizy problemu i ukierunkowanych oddziaływań.



Wskazania:



- Udary



- SM



- MPDz.



- Skoliozy



- Pourazowe porażenia

NDT- BOBATH

NDT-Bobath



Metoda NDT-Bobath została stworzona w latach 40 XXw. przez

Bertę i Karla Bobath. Od tego czasu jest stosowana na całym

świecie, zarówno dla dzieci jak i dorosłych.



ng (Szwajcaria), które opracowały Metodę NDT-Bobath dla

niemowląt.nton - fizjoterapeutka wraz z lekarką Elsbeth Koeng

(Szwajcaria), które opracowały Metodę NDT-Bobath dla

niemowląt.



W Polsce Metoda NDT-Bobath stosowana jest z powodzeniem

dla wcześniaków, niemowląt i dzieci starszych z zespołami

neurologicznymi, ortopedycznymi, genetycznymi oraz

prezentujacymi opóźnienia w rozwoju.

Historia metody



Metoda NDT-Bobath została zapoczątkowana w latach

czterdziestych XX wieku w Londynie przez fizjoterapeutkę Bertę

Bobath i jej męża Karela - neurologa. Metodę rozwijano i

modyfikowano równocześnie ze zdobywanymi doświadczeniami

praktycznymi i osiągnięciami wiedzy medycznej, głównie z zakresu

neurofizjologii oraz obserwacji przebiegu prawidłowego i

nieprawidłowego rozwoju ruchowego dzieci.



W oparciu o początkowe założenia metody B. i K. Bobathów,

szwajcarska lekarka, specjalistka w pediatrii Elsbeth Koeng i

współpracująca z nią fizjoterapeutka Mary Quinton z Ośrodka

Bobathów w Londynie, rozwinęły tę metodę w leczenie

neurorozwojowe

(Neurodevelopmental

Treatment

-

NDT),

szczególnie przydatne w rehabilitacji wcześniaków, niemowląt i

dzieci najmłodszych.



Metoda NDT-Bobath jest stosowana na całym świecie. Przyjęte w

niej założenia i sposoby postępowania nie wywołują kontrowersji i

są powszechnie akceptowane.

Założenia metody



Usprawnianie według Metody NDT-Bobath ma pomóc dziecku

we wszechstronnym rozwoju tak, aby mogło uzyskać

niezależność w życiu i wykorzystać swe możliwości na tyle, na

ile pozwala istniejące uszkodzenie Ośrodkowego Układu

Nerwowego (OUN).



Uzasadnieniem dla opracowanego postępowania Metodą NDT-

Bobath było stwierdzenie, że rozwój dziecka z dysfunkcją OUN,

w tym z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPDz), przebieg

inaczej niż rozwój prawidłowy. Doświadczenia czuciowo-

ruchowe takiego dzaiecka są odmienne, co wywołuje nieprawidłowe

odczuwanie własnego ciała oraz nieprawidłowe ruchy. Reakcje

prostowania i równowagi często nie rozwijają się . Zaburzenia w

napięciu mięśni i niewłaściwe jego rozłożenie powodują powstawanie

odmiennych wzorców ruchowych, typowych dla poszczególnych

zaburzeń. Pierwsze nieprawidłowe objawy dotyczą zwykle kontroli

głowy i tułowia. Następnie rozwijają się nieprawidłowe ruchy w

dystalnych częściach ciała. Dominują wzorce zgięciowe i wyprostne, a

rozwój ruchów rotacyjnycch jest znacznie upośledzony.



główne zasady usprawniania według koncepcji

NDT-Bobath obejmują:



- wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie

napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego, co jest

możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich technik

postępowania już od pierwszych miesięcy życia,



- hamowanie nieprawidłowych odruchów oraz



- wyzwalanie ruchów w formie najbardziej jak to

jest tylko możliwe zbliżonej do prawidłowych, co

zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie

ruchu z punktów kluczowych, czyli punktów kontroli

ruchu, którymi są: głowa,obręcz barkowa , obręcz

miedniczna i inne części ciała, oraz



- wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych

umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.



Terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, a nie porusza wybranymi

kończynami. Dzięki temu dostarcza odpowiednich doznań czuciowych i

ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. Pomoc przy

wykonywaniu ruchu powinna być taka, aby zapewniała maksymalny i

aktywny udział dziecka, a jednocześnie nie wywoływała nieprawidłowych

odpowiedzi wynikających ze zbyt dużego wysiłku czy stresu



Każdy ruch jest odpowiednio przygotowywany i połączony z

przemieszczaniem ciężaru ciała i środka ciężkości. Rodzaj, tempo i rytm

ćwiczeń dobiera się indywidualnie. Podczas ćwiczeń dziecko nie

powinno płakać, gdyż płacz zmniejsza skuteczność działań terapeutycznych

oraz powinno mieć zapewnione pełne poczucie bezpieczeństwa, co

warunkuje osiągnięcie współpracy i akceptacji z prowadzącym ćwiczenia.



Mimo, że zajęcia prowadzi się najczęściej indywidualnie, ich celem jest

zawsze przygotowanie dziecka do uczestniczenia w normalnym życiu

rodzinnym i społecznym. To indywidualne podejście daje możliwość

uwzględnienia potrzeb psychologicznych dziecka, stopnia jego sprawności,

występujących zaburzeń, warunków rodzinnych i środowiskowych.



Jak już było wspomniane, usprawnianie według koncepcji NDT-Bobath

jest szczególnie przydatne w leczeniu niemowląt i dzieci, ponieważ

może być łatwo włączone w ich biologiczny rytm dnia. Prawidłowo

wykonywane zabiegi pielęgnacyjne, karmienie, noszenie dziecka, czy

zabawa z nim są odpowiednimi momentami do utrwalania ruchów

ćwiczonych przez fizjoterapeutę. Odpowiednio przeszkoleni rodzice i

opiekunowie, którzy zrozumieją problemy i trudności występujące u ich

dziecka kontynuują ćwiczenia w warunkach domowych. Za szkolenie

rodziców odpowiedzialny jest lekarz prowadzący i fizjoterapeuta.

Mc Kenzie

Metoda McKenzie jest to oparta na dowodach

naukowych (evidence-based), metoda

biomechanicznego badania i leczenia

(

M

echanical

D

iagnosis and

T

herapy® -

MDT

)

zaburzeń mechaniki kręgosłupa, oraz

zespołów bólowych, oraz schorzeń stawów

obwodowych i kończyn, spowodowanych

zaburzeniem mechaniki. Metoda McKenziego

jest

metodą fizjoterapeutyczną

. Jednym z

częstszych wskazań do stosowania metody

McKenziego jest dyskopatia (zarówno w

stanie ostrym jak i przewlekłym) - zespół

derangement w/g McKenziego.

Metoda zawiera część diagnostyczną i

terapeutyczną. Po ustąpieniu objawów -

koncentruje się na profilaktyce. Wartość

diagnostyczna metody McKenziego

została w pełni potwierdzona, licznymi

badaniami naukowymi (). Ze względu

na wysoką skuteczność i powtarzalność

wyników części diagnostycznej metody

McKenziego, jej stosowanie jako

pierwszej, wydaje się być celowe dla

określenia przyczyn dolegliwości.

Celem nadrzędnym jest zabezpieczenie

Pacjenta przed nawrotem dolegliwości.

W terapii według metody McKenziego, wykorzystuje

się czynniki mechaniczne generowane siłami samego

Pacjenta, jak i szeroką gamę technik manualnych.

Zasadą jest, stosowanie najpierw indywidualnie

dobranych ćwiczeń, a dopiero jeśli to konieczne,

dodatkowo

Terapii Manualnej

- po wykluczeniu

wszelkich przeciwwskazań do jej zastosowania.

Twórcą metody jest Fizjoterapeuta Robin

McKenzie pochodzący z Aucland w Nowej

Zelandii, który rozpoczął swoją działalność na

początku lat pięćdziesiątych w Wellington,

zajmując się głównie leczeniem schorzeń

kręgosłupa. W pierwszych latach swojej praktyki

zapoznał się ze znanymi koncepcjami leczenia

manualnego: Cyriaxa, Stoddarda, Maitlanda,

Meigne'a oraz Kaltenborna - mając osobisty

kontakt z tymi klinikami. W początkowych latach

swej praktyki McKenzie zauważył, że u Pacjentów

skarżących się na bóle kręgosłupa, u których

występowały pewne charakterystyczne objawy,

natychmiastową ulgę, przynosiło wykonanie

znamiennej dla zespołu serii ruchów, a niekiedy

tylko zastosowanie określonej pozycji statycznej.

Większość zespołów bólowych ma tło mehaniczne

(spowodowane jest zaburzeniami mechaniki

kręgosłupa np.: dyskopatia) i nie kwalifikuje się

do leczenia operacyjnego. Wskazaniem do

leczenia operacyjnego są m.in.: przerwanie ciągłości

pierścienia włóknistego wraz z objawami

neurologicznymi, narastające niedowłady,

zaburzenie czynności zwieraczy, objawy wiotkości

kończyn dolnych wraz ze znieczuleniem okolicy

krocza i wewnętrznej strony ud (zespół ucisku ogona

końskiego), postępujący kręgozmyk (

spondylolisteza

), bardzo często nawracające, wielokrotne, epizody

bólowe (powracające np. co 2 tygodnie), dolegliwości

utrzymujące się dłużej niż 3 miesiące pod warunkiem

prowadzenia w tym czasie specjalistycznego

usprawniania (!). Długotrwałe utrzymywanie się

dolegliwości, bez zastosowania w tym czasie

specjalistycznych metod usprawniania takich jest

metoda McKenziego w połączeniu z technikami z

zakresu

Terapii Manualnej

, nie powinno być

wystarczającym wskazaniem do wykonania operacji.

Dziękuję za uwagę.