Zdrowie publiczne w

Zdrowie publiczne w

kontekście

kontekście

starzenia się ludności

starzenia się ludności

w Polsce.

w Polsce.

STRUKTURA ZGONÓW NA ŚWIECIE, 2000

STRUKTURA ZGONÓW NA ŚWIECIE, 2000

Ogólna liczba zgonów: 55 694 000

Ogólna liczba zgonów: 55 694 000

Urazy 9,1%

Urazy 9,1%

Przewlekłe

Przewlekłe

choroby

choroby

niezakaźne

niezakaźne

59%

59%

Choroby zakaźne,

Choroby zakaźne,

niedobory

niedobory

żywieniowe,

żywieniowe,

zgony

zgony

okołoporodowe

okołoporodowe

31,9%

31,9%

WHO, World Health
Report,2001

Polskie społeczeństwo się

starzeje

Od kilku lat zmniejsza się liczba

mieszkańców Polski, przede

wszystkim z powodu malejącej liczby

urodzeń. Równocześnie zwiększa się

średnia długość życia Polaków.

Eksperci GUS przewidują gwałtowne

starzenie się społeczeństwa - do

2030 r. ludność Polski zmniejszy się o

2,5 mln, a średni wiek mieszkańców

wzrośnie z 37 do ponad 45 lat.

Polskie społeczeństwo się

starzeje

W końcu 2004 r. liczba ludności Polski

wynosiła 38 175 tys. osób, o 80 tys.
mniej niż w roku 2000 - poinformował
w najnowszym raporcie Główny
Urząd Statystyczny. Obecnie pod
względem liczby ludności Polska
znajduje się na 30. miejscu wśród
krajów świata i na 9. w Europie.

Ruch naturalny ludności w latach 1989-2004

Polskie społeczeństwo się

starzeje

Zmniejszeniu liczby urodzeń towarzyszy

spadek liczby zgonów (od 1991 r.) i

wydłużanie się życia. Dla 2003 r. średnia

oczekiwana długość życia mężczyzn

wynosiła 70,5 roku, kobiet zaś 78,9 roku.

W stosunku do 1990 r. trwanie życia

mężczyzn wydłużyło się o 4 lata, zaś kobiet

o 3,4 roku. W porównaniu z czołówką krajów

europejskich wiek dożywania Polaków jest

jednak niższy o 4-5 lat dla kobiet i o ok. 6-7

lat dla mężczyzn.

Przeciętne trwanie życia w latach 1950-2003

55

60

65

70

75

80

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

Rok

L

at

a

ży

ci

a

Mężczyźni

Kobiety

Zgony według przyczyn w wybranych latach 1990, 1995 i 2003

Polskie społeczeństwo się

starzeje

Prowadzone przez demografów badania i analizy wskazują, że

trwający od kilkunastu lat spadek dzietności jeszcze nie

jest procesem zakończonym i dotyczy w coraz większym

stopniu kolejnych roczników młodzieży. Wśród przyczyn tego

zjawiska wymienia się: zwiększone zainteresowanie

zdobywaniem wykształcenia, trudności na rynku pracy,

zmniejszenie świadczeń socjalnych na rzecz rodziny, brak w

polityce społecznej filozofii umacniania rodziny i generalnie

trudne warunki społeczno-ekonomiczne, w jakich znalazło się

pokolenie w wieku prokreacyjnym. Zgodnie z opiniami

ekspertów, w najbliższych latach należy liczyć się z dalszym

spadkiem współczynnika dzietności z obecnej średniej 1,22

dziecka na kobietę do około 1,1 w 2010 r., po czym w latach

2011-2020 można oczekiwać niewielkiego wzrostu dzietności

do wartości około 1,2. Taki poziom dzietności nie zapewnia

prostej zastępowalności pokoleń.

Urodzenia i zgony w latach 1989-2003 oraz prognoza do 2030 r.

Polskie społeczeństwo się

starzeje

Okres po 2020 roku będzie

charakteryzował się gwałtownym
starzeniem się ludności. Znaczny przyrost
nastąpi w najstarszych grupach wieku. Liczba
osób w wieku 85 lat i więcej wzrośnie do 2010
r. o 50 % i osiągnie pół miliona, a w 2030 r. do
prawie 800 tys. (obecnie liczba osób w tym
wieku wynosi niespełna 320 tys.).

Ludność według płci i wieku w 2002 i 2030 r.

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

22

60

154

333

395

386

446

0

100

200

300

400

500

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

GRUPY WIEKU

wskaźnik na 1000 osób w danym wieku

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

3,9

6,6

18,3

23,2

26,3

14,9

6,8

0

5

10

15

20

25

30

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

%

GRUPY WIEKU

Odsetek osób niepełnosprawnych w poszczególnych grupach wieku.

20-24

40-44

60-64

70-74

0,46

0,6

1,2

1,86

2,86

3,77

3,1

3,79

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

20-24

40-44

60-64

70-74

Mężczyźni
Kobiety

GRUPY WIEKU

średnia liczba chorób przewlekłych

Choroby przewlekłe w wybranych grupach wieku.

Mężczyźni

Kobiety

0,46

1,2

2,86

3,1

0,6

1,86

3,77

3,79

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

Mężczyźni

Kobiety

20-24

40-44

60-64

70-74

GRUPY WIEKU

średnia liczba chorób przewlekłych

C horoby przewlekłe w wybranych grupach wieku wg płci.

6

0

-6

9 7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

0

1

0

2

0

3

0

4

0

5

0

6

0

7

0

6

0

-6

9 7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

M

ę

żczyźn

i

K

o

b

ie

ty

WIEK

%

6

0

-6

9 7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

0

1

0

2

0

3

0

4

0

5

0

6

0

7

0

6

0

-6

9 7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

M

ę

żczyźn

i

K

o

b

ie

ty

WIEK

%

Z

g

o

n

y

z p

o

w

o

d

u

n

o

w

o

tw

o

ró

w

zło

śliw

y

ch Z

g

o

n

y

z p

o

w

o

d

u

ch

o

ró

b

u

k

ła

d

u

k

rą

że

n

ia

BK

Europejskie wytyczne

Europejskie wytyczne

zapobiegania chorobom

zapobiegania chorobom

sercowo naczyniowym

sercowo naczyniowym

Opracowane przez Trzecią Połączoną

Opracowane przez Trzecią Połączoną

Grupę Roboczą złożoną z przedstawicieli

Grupę Roboczą złożoną z przedstawicieli

ośmiu towarzystw naukowych i

ośmiu towarzystw naukowych i

zaproszonych ekspertów.

zaproszonych ekspertów.

(Wytyczne przyjęte w Polsce)

(Wytyczne przyjęte w Polsce)

BK

Choroby sercowo-naczyniowe

Choroby sercowo-naczyniowe

stanowią

stanowią

główną

główną

przyczynę

przyczynę

przedwczesnych zgonów w większości

przedwczesnych zgonów w większości

populacji europejskich, są ważną

populacji europejskich, są ważną

przyczyną inwalidztwa i są w dużej

przyczyną inwalidztwa i są w dużej

mierze odpowiedzialne za rosnące

mierze odpowiedzialne za rosnące

koszty opieki zdrowotnej

koszty opieki zdrowotnej

BK

Przyczyną chorób układu krążenia jest

Przyczyną chorób układu krążenia jest

w większości przypadków

w większości przypadków miażdżyca,

miażdżyca,

rozwijająca się podstępnie przez wiele

rozwijająca się podstępnie przez wiele

lat już zaawansowana w chwili

lat już zaawansowana w chwili

wystąpienia objawów podmiotowych

wystąpienia objawów podmiotowych

BK

Na

tur

al

Na

tur

al

na

his

tor

ia

na

his

tor

ia

I

I

HD

HD

Narastanie zmian miażdżycowych

S Capewell 2004

Możliwości prewencji

Możliwości prewencji

choroby niedokrwiennej serca

choroby niedokrwiennej serca

BK

Na

tur

al

Na

tur

al

na

his

tor

ia

na

his

tor

ia

I

I

HD

HD

Narastanie zmian miażdżycowych





S Capewell 2004

Możliwości prewencji

Możliwości prewencji

choroby niedokrwiennej serca

choroby niedokrwiennej serca

BK

Zgon, zawał serca, udar mózgu są

Zgon, zawał serca, udar mózgu są

niejednokrotnie pierwszymi objawami,

niejednokrotnie pierwszymi objawami,

występują niespodziewanie a wtedy

występują niespodziewanie a wtedy

może już być za późno na interwencję

może już być za późno na interwencję

BK

Częstość występowania chorób

Częstość występowania chorób

układu krążenia ściśle wiąże się

układu krążenia ściśle wiąże się

ze

ze stylem życia

stylem życia

i poddającymi się

i poddającymi się

modyfikacji czynnikami

modyfikacji czynnikami

fizjologicznymi

fizjologicznymi

BK

Na

tur

al

Na

tur

al

na

his

tor

ia

na

his

tor

ia

I

I

HD

HD

Narastanie zmian miażdżycowych









S Capewell 2004

Możliwości prewencji

Możliwości prewencji

choroby niedokrwiennej serca

choroby niedokrwiennej serca

BK

Na

tur

al

Na

tur

al

na

his

tor

ia

na

his

tor

ia

I

I

HD

HD

Narastanie zmian miażdżycowych





S Capewell 2004

Prewencja wtórna

Możliwości prewencji

Możliwości prewencji

choroby niedokrwiennej serca

choroby niedokrwiennej serca

BK

Modyfikacja czynników ryzyka zmniejsza

Modyfikacja czynników ryzyka zmniejsza

umieralność i chorobowość, zwłaszcza u

umieralność i chorobowość, zwłaszcza u

osób ze stwierdzoną, lub jeszcze nie

osób ze stwierdzoną, lub jeszcze nie

rozpoznaną chorobą sercowo-

rozpoznaną chorobą sercowo-

naczyniową.

naczyniową.

Choroba sercowo-naczyniowa zwykle

Choroba sercowo-naczyniowa zwykle

stanowi następstwo jednoczesnego

stanowi następstwo jednoczesnego

wpływu kilku czynników ryzyka.

wpływu kilku czynników ryzyka.

BK

Na

tur

al

Na

tur

al

na

his

tor

ia

na

his

tor

ia

I

I

HD

HD

Narastanie zmian miażdżycowych





S Capewell 2004

Prewencja wtórna

PREWENCJA PIERWOTNA

PREWENCJA PIERWOTNA

Możliwości prewencji

Możliwości prewencji

choroby niedokrwiennej serca

choroby niedokrwiennej serca

BK

Działania profilaktyczne

Działania profilaktyczne

Zapobieganie wszystkim incydentom

Zapobieganie wszystkim incydentom

naczyniowym,

naczyniowym,

nie tylko chorobie

nie tylko chorobie

wieńcowej

wieńcowej

.

.

Szereg chorób sercowo-naczyniowych ma to

Szereg chorób sercowo-naczyniowych ma to

samo podłoże patogenetyczne -miażdżyca

samo podłoże patogenetyczne -miażdżyca

BK

działania mające na

działania mające na

celu zapobieganie

celu zapobieganie

wystąpieniu choroby.

wystąpieniu choroby.

dotyczy osób już chorujących

dotyczy osób już chorujących

ma na celu zapobieganie postępowi

ma na celu zapobieganie postępowi

choroby ponownemu wystąpieniu

choroby ponownemu wystąpieniu

ostrych incydentów, powikłań (także

ostrych incydentów, powikłań (także

ponownych).

ponownych).

BK

U osób, które doświadczyły powikłań,

U osób, które doświadczyły powikłań,

zaostrzeń

zaostrzeń

Zapobieganie powtórnemu wystąpieniu,

Zapobieganie powtórnemu wystąpieniu,

pogłębieniu

pogłębieniu

u osób z rozpoznaną chorobą

u osób z rozpoznaną chorobą

zapobieganie zaostrzeniom,

zapobieganie zaostrzeniom,

powikłaniom

powikłaniom

BK

1.

1.

Osoby z rozwiniętą chorobą

Osoby z rozwiniętą chorobą

wieńcową, chorobą tętnic

wieńcową, chorobą tętnic

obwodowych lub chorobą

obwodowych lub chorobą

naczyniową mózgu na

naczyniową mózgu na

podłożu

podłożu

miażdżycy

miażdżycy

BK

2.

2.

Osoby bez objawów podmiotowych

Osoby bez objawów podmiotowych

choroby sercowo-naczyniowej, obciążone

choroby sercowo-naczyniowej, obciążone

dużym ryzykiem jej rozwoju na podłożu

dużym ryzykiem jej rozwoju na podłożu

miażdżycy z powodu

miażdżycy z powodu

:

:

•

Obecności licznych czynników ryzyka wskutek czego 10-letnie bądź

Obecności licznych czynników ryzyka wskutek czego 10-letnie bądź

ekstrapolowane na 60 r. ż. ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-

ekstrapolowane na 60 r. ż. ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-

naczyniowych wynosi ≥5%

naczyniowych wynosi ≥5%
•

Wyraźnie zwiększonych wartości pojedynczych czynników ryzyka

Wyraźnie zwiększonych wartości pojedynczych czynników ryzyka

cholesterol ≥320 mg/dl, LDL ≥240 mg/dl, RR ≥180/110 mmHg

cholesterol ≥320 mg/dl, LDL ≥240 mg/dl, RR ≥180/110 mmHg

•

Cukrzycy typu 2 lub typu 1 z mikroalbuminurią

Cukrzycy typu 2 lub typu 1 z mikroalbuminurią

BK

3. Bliscy krewni osób, u których wystąpiła

3. Bliscy krewni osób, u których wystąpiła

przedwcześnie choroba sercowo-

przedwcześnie choroba sercowo-

naczyniowa

naczyniowa

na podłożu miażdżycy, osób

na podłożu miażdżycy, osób

bez objawów

bez objawów

podmiotowych choroby

podmiotowych choroby

sercowo-

sercowo-

naczyniowej, które obciążone są

naczyniowej, które obciążone są

szczególnie

szczególnie

dużym ryzykiem

dużym ryzykiem

4. Inne osoby spotykane w codziennej

4. Inne osoby spotykane w codziennej

praktyce

praktyce

klinicznej

klinicznej

BK

Zmniejszenie częstości występowania

Zmniejszenie częstości występowania

pierwszego i kolejnego incydentu

pierwszego i kolejnego incydentu

wieńcowego, udaru niedokrwiennego

wieńcowego, udaru niedokrwiennego

mózgu lub incydentu związanego z

mózgu lub incydentu związanego z

chorobom tętnic obwodowych

chorobom tętnic obwodowych

Zapobieganie inwalidztwu i wczesnym zgonom

Zapobieganie inwalidztwu i wczesnym zgonom

BK

•

Zmiany stylu życia

Zmiany stylu życia

•

Modyfikacja głównych czynników

Modyfikacja głównych czynników

ryzyka

ryzyka

•

Stosowanie leków zapobiegających

Stosowanie leków zapobiegających

wystąpieniu klinicznych

wystąpieniu klinicznych

postaci

postaci

choroby

choroby

BK

•

Zaprzestanie palenia tytoniu

Zaprzestanie palenia tytoniu

•

Modyfikacja diety

Modyfikacja diety

•

Zwiększenie aktywności fizycznej

Zwiększenie aktywności fizycznej

BK

•

Dieta zróżnicowana, zawierająca taką ilość kalorii, która

Dieta zróżnicowana, zawierająca taką ilość kalorii, która

zapewnia utrzymanie należnej masy ciała.

zapewnia utrzymanie należnej masy ciała.

•

Duża zawartość owoców, warzyw, pełnoziarnistych

Duża zawartość owoców, warzyw, pełnoziarnistych

produktów

produktów

zbożowych, niskotłuszczowych produktów

zbożowych, niskotłuszczowych produktów

mlecznych, ryb, chudego

mlecznych, ryb, chudego

mięsa

mięsa
•

Zwiększone spożycie

Zwiększone spożycie

ω

ω

-3 nienasyconych kwasów

-3 nienasyconych kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

(tłuste ryby)

(tłuste ryby)
•

30% podaży energetycznej w formie tłuszczów z czego

30% podaży energetycznej w formie tłuszczów z czego

tylko 1/3

tylko 1/3

tłuszczów nasyconych

tłuszczów nasyconych

BK

•

Zaprzestanie palenia tytoniu

Zaprzestanie palenia tytoniu

•

Zmniejszenie masy ciała u osób

Zmniejszenie masy ciała u osób

otyłych

otyłych

•

Leczenie zaburzeń lipidowych

Leczenie zaburzeń lipidowych

•

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Leczenie nadciśnienia tętniczego

•

Zwiększenie aktywności ruchowej

Zwiększenie aktywności ruchowej

BK



Wiek >45 lat u mężczyzn >55 lat u kobiet

Wiek >45 lat u mężczyzn >55 lat u kobiet



Płeć męska

Płeć męska



Czynniki genetyczne (wywiad rodzinny)

Czynniki genetyczne (wywiad rodzinny)



Obecność choroby na podłożu miażdżycy*

Obecność choroby na podłożu miażdżycy*



Obecność cukrzycy*

Obecność cukrzycy*

* Wcześnie wykrywać i właściwie leczyć

* Wcześnie wykrywać i właściwie leczyć

BK



palenie tytoniu

palenie tytoniu



niewłaściwa dieta

niewłaściwa dieta



niska aktywność fizyczna

niska aktywność fizyczna



otyłość

otyłość

BK



palenie tytoniu*

palenie tytoniu*



niewłaściwa dieta

niewłaściwa dieta



niska aktywność fizyczna

niska aktywność fizyczna



otyłość*

otyłość*

* w razie wskazań wspomaganie farmakologiczne

* w razie wskazań wspomaganie farmakologiczne

BK



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



hiperlipidemia/dyslipidemia

hiperlipidemia/dyslipidemia



zaburzenia tolerancji glukozy

zaburzenia tolerancji glukozy



czynniki trombogenne

czynniki trombogenne

BK



nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze



hiperlipidemia/dyslipidemia

hiperlipidemia/dyslipidemia



zaburzenia tolerancji glukozy

zaburzenia tolerancji glukozy



czynniki trombogenne

czynniki trombogenne

BK

Dla zapobiegania

Dla zapobiegania

chorobom sercowo-

chorobom sercowo-

naczyniowym

naczyniowym

konieczne jest postępowanie

konieczne jest postępowanie

polegające na

polegające na

zmniejszaniu ogólnego ryzyka

zmniejszaniu ogólnego ryzyka

sercowo-naczyniowego

sercowo-naczyniowego

zamiast leczenia

zamiast leczenia

izolowanych czynników ryzyka

izolowanych czynników ryzyka

BK

© World Health Organization 2002

BK

Ograniczyć spożycie soli do 5

Ograniczyć spożycie soli do 5

gramów na dobę,

gramów na dobę,

Owoce i warzywa spożywać w

Owoce i warzywa spożywać w

ilości 5 porcji (400-500 g) na

ilości 5 porcji (400-500 g) na

dobę

dobę

1 porcja odpowiada 1 jabłku,

1 porcja odpowiada 1 jabłku,

bananowi lub 3 łyżkom

bananowi lub 3 łyżkom

gotowanych warzyw

gotowanych warzyw

Ograniczyć spożycie tłustego

Ograniczyć spożycie tłustego

mięsa, i olejów do smażenia

mięsa, i olejów do smażenia

Spożycie ryb co najmniej 3 razy

Spożycie ryb co najmniej 3 razy

tygodniowo, najlepiej tłuste ryby

tygodniowo, najlepiej tłuste ryby

Unikać nadużywania alkoholu

Unikać nadużywania alkoholu

Mężczyźni do 2 drinków

Mężczyźni do 2 drinków

Kobiety do 1 drinka dziennie

Kobiety do 1 drinka dziennie

(25g alkoholu)

(25g alkoholu)