Ustalenie wysokości szkody

Wysokość szkody ustala się przy uwzględnieniu 2

elementów.
Wykazanie poniesionego uszczerbku,
Określenia spodziewanych korzyści -

następuje z reguły w drodze porównania majątku

poszkodowanego przed i po fakcie wyrządzonej

szkody.

Szkodą jest różnica między tymi dwoma stanami

majątkowymi. Taki sposób obliczania szkody

nazywany jest różnicowym lub dyferencyjny.

Przykład : Jeżeli więc Kowalski uszkodzi Nowakowi rower,

szkodę stanowi różnica między obecna cena roweru a tą,

którą rower przedstawiał przed uszkodzeniem.

Ustalenie wysokości szkody

Szkoda majątkowa – polegać może

także na pomniejszeniu aktywów lub

powiększeniu pasywów (zobowiązań).

Ustalenie wysokości szkody jest

trudnym zadaniem, gdy :
szkoda ustalana jest na osobie

(uszczerbek na zdrowiu),
Ustalana jest wysokość utraconego zysku

( nie występuje tu jakaś realna wartość

lecz tylko przepuszczalna). Przyjmujemy

tu zatem hipotezę i szukamy

największego stopnia

prawdopodobieństwa.

Ustalenie wysokości szkody

Przy ustalaniu utraty korzyści istotne jest to,

-czy utrata korzyści rzeczywiście by nastąpiła?
-czy teoretycznie mogłaby nastąpić?
Na pytanie, należy odpowiedzieć, że utrata

korzyści by nastąpiła.

Kolejne wątpliwości dotyczą wartości rzeczy i

usług, należy je oceniać według:

-przeciętnej ceny rynkowej,
-faktycznie poniesionych kosztów nabycia czy,

naprawy.

W praktyce wartość rzeczy lub usług określana jest

według przeciętnych cen rynkowych.

Ustalenie wysokości szkody

Zdarza się, że ścisłe
udowodnienie wysokości
szkody jest niemożliwe lub
utrudnione. Wówczas sąd może
stosownie art.322 k.p.c. ,
zasadzić w wyroku pewną sumę
według własnej oceny, opartej na
wszystkich okolicznościach
sprawy.

Ustalenie poniesionego
uszczerbku

Ustalanie wysokości szkody opiera się

na trzech wartościach :

1. Wartość tzw. rynkowa (pretium

commune),

2. Wartość tzw. szczególna, tj. tak, jaką

dana rzecz przedstawia dla

poszkodowanego (pretium singulare),

3. Wartość emocjonalna, tzw. wartość

uczuciowa ( pretium affections).
Analizując treść art.363$2 k.c., należy

dojść do wniosku, że nawiązuje on do

wartości tzw. rynkowej.

Ustalenie poniesionego
uszczerbku

Następny problem dotyczy chwili jakapowinna być

wzięta pod uwagę przy obliczaniu wysokości

szkody. Czy zatem wysokość szkody ma być

ustalona według wartość:

- Z chwili jej wyrządzenia,

- Z chwilą jej naprawienia.

Stan uszczerbku może podlegać pewnym zmianą,

może się zwiększyć lub zmniejszyć.
Kodeks cywilny, uwzględniając interes

poszkodowanego, w art..363$ 2 postanawia, że

jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu,

wysokość odszkodowania powinna być ustalona

według cen z daty ustalenia odszkodowania ,chyba

że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za

podstawę ceny istniejącej w innej chwili.

Wysokość odszkodowania

Celem odszkodowania jest
przede wszystkim skompensowanie
poszkodowanemu szkody.

Jakkolwiek odszkodowanie ma na
celu skompensowanie powstałej
szkody, to wysokość odszkodowania
nie zawsze musi odpowiadać w
pełni wysokości szkody.

Ustalenie wysokości
odszkodowania

Ustalenie wysokości szkody nie jest jeszcze

równoznaczne z ustaleniem wysokości

odszkodowania.
Ustalenie to stanowi tylko punkt wyjścia dla

ustalenia wysokości odszkodowania.
Prawo polskie przyjmuje jako założenie pełne

wynagrodzenie szkody, zgodnie z

kompensacyjnym charakterem odszkodowania

art.361$1 i 2 k.c.
Według art. 361$ 2 k.c. odszkodowanie obejmuje

straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści,

które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie

wyrządzono (jeżeli coś innego nie wynika z

ustawy lub postanowienia umowy)

Ustalenie wysokości
odszkodowania

Stosunek odszkodowania do
wysokości szkody przedstawia się
następująco :
Odszkodowanie nigdy nie może
przewyższać rzeczywistej szkody ,
Odszkodowanie powinno w zasadzie w
pełni pokrywać szkodę,
W pewnych sytuacjach odszkodowanie
może nie stanowić całkowitej
rekompensaty uszczerbku majątkowego
poniesionego przez poszkodowanego.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Dla ustalenia wysokości

odszkodowania pieniężnego

konieczne jest określenie

szkody w pieniądzu.

Pojawiają się dwie kwestie :

1. Według jakich mierników

należy wartość tę ustalić,

2. Jaka chwila jest miarodajna dla

dokonania tego obliczenia.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Pierwszej kwestii ustawa bezpośrednio nie

rozstrzyga. Jednakże , rozwiązuje drugie ze

wspomnianych zagadnień, art.. 363 $2 KC

odwołuje się do „cen istniejących”. Zwrot

ten wskazuje , że poszukiwanym miernikiem

wartości są ceny. Jest to miernik

obiektywny. Należy przyjąć, że nie można

ustalić wysokości szkody i odszkodowania

wg. Kryterium subiektywnego, jakiem byłoby

szczególne upodobanie poszkodowanego do

uszkodzonego lub zniszczonego przedmiotu.

Przykład: Do ukochanego psa lub kota, do pasma włosów lub

listu od bliskiej osoby.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

W świetle tych stwierdzeń pozostaje

nierozstrzygnięte dalsze pytanie.
Czy uwzględnić należy cenę, jaką ma określony

przedmiot, ze względu na szczególny sposób

użycia i związki, jakie go łączą z innymi

przedmiotami majątku poszkodowanego (tzw.

pretium singulare), czy tylko cenę płaconą za

przedmiot oceniany bez względu na jego

konkretne związku funkcjonalne (tzw. pretium

commune).

Przykład: Zniszczenie jednego składnika unikatowej kolekcji z reguły

bardziej obniża jej wartość, niż wynosi cena rynkowa poszczególnego

składnika.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Kierując się ustanowioną w art.
361§2 KC zasadą pełnego
odszkodowania, uwzględniającą
różnice w wartości całego majątku
poszkodowanego, należy
opowiedzieć się za korzystniejszym
dla poszkodowanego miernikiem
wyrażonym w postaci pretium
singulare.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Na rynku funkcjonują jednak różne ceny, co

stwarza w praktyce poważne trudności przy

określeniu miarodajnej podstawy ustalenia

wartości szkody i należnego odszkodowania.

Problem ten należy rozstrzygnąć, mają na

względzie funkcje kompensacyjną instytucji

odszkodowania. W założeniu tym, trzeba

poszukiwać takiej ceny, na podstawie

której poszkodowany może nabyć

określone dobra lub usługi. Dla osób

fizycznych będą to przeciętne ceny

detaliczne, za które przedsiębiorstwo

handlowe lub usługowe zbywają towary lub

świadczą usługi albo są notowane na

giełdzie, jeżeli chodzi o obrót gospodarczy.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Z rozpatrywanego punktu nie jest istotne,
w jaki sposób ceny te są ustalane, byleby
był to wskaźnik obiektywny. Cena
rynkowa nie może jednak być
uwzględniona , gdy obowiązująca cena
administracyjnie reglamentowana.
W razie zastosowania compensatio lucri
cum dmno należy przyjąć za podstawę
ustalenia szkody i zaliczonej na jej poczet
korzyści ten sam system cen.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Przedsiębiorcy, którym została

wyrządzona szkoda przez osoby

ponoszące pełną odpowiedzialność,

także mogą żądać odszkodowania

ustalonego według cen

detalicznych, ponieważ od razu

uwzględnia się zwrot utraconych

przez nich korzyści

( lucrum cessans w postaci marży

zysku).

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Druga rozstrzygnięta kwestia
została – rozstrzygnięta w
art.363§2 KC , który stanowi
ogólną regułę, że miarodajne są
ceny „z daty ustalenia
odszkodowania”- w praktyce z
daty wydania orzeczenia
przez właściwy organ
państwowy (art. 316 KPC)

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Reguła ta najpełniej realizuje kompensacyjną

funkcję odszkodowania, ponieważ pozwala

wyznaczyć odszkodowanie w takiej wysokości,

aby poszkodowany mógł wyrównać swoją szkodę

poprzez pozyskanie ekwiwalentny dóbr lub

usług.

Funkcja ta nie mogłaby być spełniona, gdyby

przyjęło się za podstawę obliczeń poziom cen z

daty wyrządzenia szkody, a od tego momentu do

czasu uzyskania odszkodowania ceny uległby

zmianie- w szczególności podwyższeniu.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Od ogólnej reguły dopuszczalne są odstępstwa,

jeżeli „szczególne okoliczności wymagają

przyjęcia cen istniejących w innej chwili” (art.

363§2 KC), w momencie wyrządzenia szkody lub

w czasie późniejszym , lecz wcześniejszym od

chwili wyrokowania.
Kierując się naczelną funkcją kompensacyjną

odszkodowania, należy przyjąć, że z tej

szczególnej kompensacji powinien korzystać sąd

tylko wtedy, gdyby stosowanie reguły ogólnej

doprowadziło do niepełnego zaspokojenia

interesu poszkodowanego albo do

bezpodstawnego uzyskania przez niego

korzyści.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Z tego punktu widzenia na pewno do
wspomnianych szczególnych
okoliczności należy zaliczyć
przypadek, gdy sam poszkodowany
jeszcze przed wydaniem wyroku
naprawił rzecz uszkodzoną albo
nabył w zamian rzeczy zniszczonej
inną rzeczą tego samego rodzaju po
cenie innej niż w chwili wyrokowania.

Sposób ustalenia wysokości
odszkodowania

Wysuwanie koncepcji, aby
uwzględnić w tych ramach ogólne
względne słuszności, nie wydają się
być dostatecznie umotywowane.

Przykład: W orz. Z 24.1. 1983 r. Sąd Najwyższy wyraził

pogląd, że jeżeli zniszczeniu uległy produkty
przeznaczone do bezpośredniej sprzedaży po ich
uzyskaniu (np. Pomidory z plantacji), to należy przyjąć
cenę istniejącą w dacie, w której produkty te byłyby w
normalnym cyklu produkcyjnym dostarczane na rynek, a
nie cenę z daty wyrokowanoa.

Ograniczenie
odszkodowania

Istnieje możliwość ograniczenia odszkodowania

tylko do części uszczerbku rzeczywistości

poniesionego przez poszkodowanego ze względu

na ujęcie w kodeksie cywilnym kwestii związku

przyczynowego.

Zgodnie z art. 361 k.c. zobowiązany do

odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za

normalne następstwa działania lub zaniechania, z

którego szkoda wynikła i w granicach tych

naprawienie szkody obejmuje straty, które

poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które

mógłby osiągnąć ( przepis ten ogranicza

odpowiedzialność za szkodę).

Ograniczenie
odszkodowania

Wysokość odszkodowania może
zostać ograniczona umową stron i
przepisami ustawy.
Możliwość ograniczenia wysokości
odszkodowania może także
wynikać z przyznania w tym
zakresie uprawnień organom
orzekającym o obowiązku
naprawienia szkody.

Umowne ograniczenie
wysokości odszkodowania

Należy rozpatrywać w oparciu o zasadę

„swobody umów”. Zgodnie z ta zasadą

stronom wolno, w granicach wytyczonych

przez obowiązujące przepisy, modyfikować i

uzupełniać postanowienia umów

nazwanych, czy tez całkowicie ukształtować

treść umowy.
Ograniczenie swobody stron występują

jedynie, gdy w przepisach obowiązujących

prawa określone normy zostaną uznane

jako mające bezwzględny charakter (ius

cogens).

Przykład : takim przepisami są art. 58, 353 1,

437, 449 9,473$ 2 k.c.

Umowne ograniczenie
wysokości odszkodowania

W pozostałym zakresie strony, zawirajace
umowę, mogą ograniczyć wysokość
odszkodowania w wypadku :

- Niewykonania ,
- Nienależytego wykonania przez nie

zobowiązań.
Mogą ustalić, za jaką szkodę dłużnik
będzie ponosił odpowiedzialność i czy
wysokość odszkodowania ma być
odpowiednikiem pełnej wysokości szkody.

0graniczenie wysokości
odszkodowania wynikajace z
ustawy

Ograniczenie wysokości
odszkodowania może wynikać z
przepisów ustawy. Mogą to być
ograniczenia dwojakiego rodzaju :
Albo określają za jaką szkodę
należy się odszkodowanie,
Albo też ograniczają odszkodowanie
do pewnej wysokości bez względu
na rozmiar posiadanej szkody .

0graniczenie wysokości
odszkodowania wynikające z
ustawy

Zgodnie z art.438 k.c. kto w celu odwrócenia

grożącej drugiemu szkody albo w

celuodwrócenia wspólnego

niebezpieczeństwa przymusowo lub nawet

dobrowolnie poniósł szkodę majątkową, może

żądać naprawienia poniesionych tylko strat w

odpowiednim stosunku od osób, kt.óre z tego

odniosły korzyść ,

Zgodnie z art.788$4 k.c. odszkodowanie w

wypadkach określonych w tych przepisach

nie może przewyższać zwykłej wartości

przesyłki lub towaru.

0graniczenie wysokości
odszkodowania wynikające z
ustawy

Zgodnie z art.849$1 k.c. zakres obowiązku

naprawienia szkody przez utrzymującego zarobkowo

hotel lub podobny zakład w wypadku utraty lub

uszkodzenia rzeczy wniesionych ogranicza się,

względem gościa, do wysokości stokrotnej

nalezności za dostarczone mu mieszkanie, liczonej

za jedna dobę, jednakże odpowiedzialność za każdą

rzecz nie może przekraczać pięćdziesięciokrotnej

wysokości tej należności,

Zgodnie z art.824$1 k.c. jeżeli nie umówiono się

inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie

stanowi górna granice odpowiedzialności

ubezpieczyciela,

0graniczenie wysokości
odszkodowania wynikające z
ustawy

Zgodnie z art.114-127 k.p. odpowiedzialność

pracownika ogranicza się do odszkodowania,

którego wysokość nie może przekraczać kwoty

trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika,

odszkodowanie w pełnej wysokości należy się

natomiast w razie wyrządzania przez pracownika

szkody z winy umyślnej lub jeżeli szkoda dotyczy

mienia powierzonego pracownikowi,
Przepisy np. art. 566$1zdanie drugie, art. 574

zdanie drugie k.c. przewidują, że uszczerbek

poszkodowanego ma być naprawiony w granicach

tzw. ujemnego interesu umowy, chodzi o

naprawienie szkody, jaką strona poniosła zawierając

umowę, która nie doszła do skutku, szkoda ta

obejmuje koszty: zawarcia umowy, przejazdu na

miejsce odbioru rzeczy, przygotowanie śrpdków do

odbioru świadczenia itp..

Ograniczenie wysokości odszkodowania przez
organ orzekający o obowiązku naprawienia
szkody

Możliwość ograniczenia wysokości

odszkodowania może wynikać z przyznania w

tej materii pewnych uprawnień sądowi

orzekającemu o obowiązku naprawienia szkody

(ius moderandi).
Konieczność faktyczna
Zdarza się, że wysokość szkody jest niemożliwa

do ustalenia lub nader utrudniona.

Przykład: W wypadku gdy rzecz uległa zniszczeniu i nie można

określić stanu zużycia.W sytuacji tej sąd skorzysta z uprawnień

wynikających z art. 322 k.p.c.

W sprawie o naprawienie szkody, o dochody,

zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o

świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że

ścisłe udowodnienie wysokości żądania