mgr Ewa Borowska



Starzenie się człowieka związane jest ze
stopniowym zmniejszaniem się sprawności
funkcjonalnych organizmu, oraz występowaniem
wielu chorób przewlekłych. Konsekwencją tych
zmian jest wzrost ilości osób niepełnosprawnych.
Sytuacja ta wymaga objęcia postępowaniem
usprawniającym (rehabilitacyjnym) wielu
starszych osób.



To złożony proces, którego zadaniem jest
przywrócenie możliwie samodzielnego życia w
rodzinie i społeczności, aktywności społecznej i
twórczej, a także nie kiedy zdolności do pracy
zawodowej. Podstawowa częścią szeroko pojętego
procesu rehabilitacji jest rehabilitacja medyczna
ukierunkowana na przywróceniu sprawności osób
chorych.



W rehabilitacji osób młodych i w starszym wieku
można zauważyć pewne różnice. O ile u osób
młodych dąży się przeważnie do pełnego
przywrócenia utraconych w następstwie choroby
lub wypadku sprawności, umiejętności i statusu
społecznego, o tyle w starszym wieku jest to
najczęściej nie możliwe. Ze względu na
wielochorobowość, bariery finansowe i społeczne.
Rehabilitacja osób starszych nie jest procesem
łatwym. Wiele osób wymaga postępowania
rehabilitacyjnego nie tylko z powodu choroby, ale
także ze względu na spowodowane wiekiem
obniżenie sprawności funkcjonalnej. Dlatego też
rehabilitacja osób starszych powinna być
zintegrowana z prewencją niepełnosprawności.



Def. Chronalogiczna- określa wiek emerytalny

Za człowieka starszego należy uważać osobę która

przekroczyła 65 r. życia.



Def. Funkcjonalna- uwzględnia istotne zmiany
występujące u człowieka w wieku podeszłym w
zakresie zdolności do wykonywania określonych prac
i pełnienia ról społecznych.

Analizując potrzeby osób starszych należy zadbać

o poziom sprawności funkcjonalnej. Której
obniżenie występuje zwykle w określonej
kolejności i zaczyna się od czynności bardziej
złożonych.



Posługiwaniu się pieniędzmi (zakupy, opłaty)



Korzystanie z komunikacji miejskiej



W późniejszym okresie występuje bezradność przy
wykonywaniu najprostszych czynności dnia
codziennego (mycie się, ubieranie, jedzenie).

Ocena sprawności funkcjonalnej badana jest

przy użyciu wystandaryzowanych skal

1) Skala ADL- Służy do oceny podstawowych czynności

życiowych (funkcjonowania codziennego) zawiera 6
pytań dotyczących stopnia samodzielności:

o

Utrzymanie higieny np. Udzielanie pomocy osób
trzecich

o

Ubieranie się

o

Toaleta

o

Kontrolowanie zwieraczy (moczu i stolca)

o

Spożywanie posiłków

o

Poruszanie się.

Niski wynik świadczy o koniczności pomocy osobie

starszej.

2) Skala IADL- służy do oceny złożonych

czynności dnia codziennego (funkcjonowania
instrumentalnego) Zawiera 8 pytań:

o

Posługiwanie się telefonem, Zakupy

o

Przygotowanie posiłków

o

Sprzątanie

o

Pranie

o

Korzystanie ze środków transportu

o

Przyjmowanie leków

o

Posługiwanie się pieniędzmi.

Im mniejsza liczba punktów tym mniejsza

zdolność do samodzielnego funkcjonowania.

3) Skala Barthela- Służy do oceny sprawności

funkcjonalnej, jest stosowana jako narzędzie
służące do oceny zapotrzebowania na opiekę
osób trzecich, a tym samym do oceny kosztów
opieki. Ocenia

ona

punktowo czynności życia

codziennego (spożywanie posiłków, poruszanie
się itp.) W raz z mała liczbą punktów badany
kierowany jest do grupy wymagającej określonej
opieki.

4) Test TVG- „Wstań i idź”
Ocenia dwie podstawowe funkcje życia codziennego:

o

przejście z pozycji siedzącej do stojącej

o

marsz na krótkim dystansie.

5) Skala Tinetti- ocenia ryzyko wypadków (równowaga i

chód)

6) Test MNA- Ocena stanu odżywienia. Skład się z dwóch

części: oceny skróconej i pełnej:

Ocena skrócona- 6 pytań

o

Przyjmowanie pokarmów

o

Utrata masy ciała

o

Zdolność do samodzielnego przemieszczani się

o

Występowanie ostrej choroby lub stresu

o

Problemy neuropsychologiczne (depresja, demencja)

o

Wskaźnik BMI.

Ocena pełna uzupełnia ocenę skróconą o 12

pytań:

o

Miejsce zamieszkania

o

Liczba przyjmowanych leków

o

Występowanie odleżyn i owrzodzeń

o

Ilość i jakość posiłków, przyjmowane płyny itp.

7) MMSE- Służy do oceny funkcji poznawczych i

stanu psychicznego.

8) GDS- Geraitycz skala do oceny stany

depresyjnego. Ocenia stan badanego w ciągu
dwóch tygodni. Składa się z 15 pytań, odpowiedzi
TAK lub NIE. Skała nie służy do diagnostyki
depresji, umożliwia jedynie wyłonienie osoby
zagrożonej depresją. Jest to badanie przesiewowe.



Znajomość i ocena wymienionych skal możliwi
objąć seniorów efektywną opieką i rehabilitacją,
sprawowaną przez zespół geriatryczny:



Lekarz



Pielęgniarka



Rehabilitant, fizjoterapeuta



Pracownika socjalnego



Logopeda, psycholog.



Rehabilitacja może być prowadzona
indywidualnie i grupowo. Sprawowana grupowo
bywa bardzo korzystna dla sieniora



Ćwiczenia w grupie



Kontakt z grupą



Zawieranie nowych znajomości



Dodatkowa mobilizacja i motywacja do ćwiczeń.



Ze względu na mnogość problemów
związanych z wiekiem usprawnianie musi
być procesem wielopłaszczyznowym, ale
ukierunkowanym na osiowy(e) problem(y)
zdrowia np. udar mózgu, zawał serca,
zapalenie płuc, złamanie szyjki kości
udowej, amputacja kończyny.

Fundamentalne części szeroko pojętej rehabilitacji

to:



Kinezyterapia



Fizykoterapia



Masaż



Terapia zajęciowa



Farmakoterapie



Psychoterapia



Poradnictwo psychologiczne



Zaopatrzenie ortopedyczne



Rehabilitacja społeczna i zawodowa.

Kinezyterapia- leczenie ruchem
Jest najważniejszą metodą oddziaływania w

rehabilitacji osób starszych.

Główne cele:



Utrzymanie lub poprawa zakresu ruchów w
stawach



Utrzymywanie i poprawa siły i wytrzymałości
fizycznej



Poprawa koordynacji ruchowo myślowej



Pionizacja, nauka chodzenia



Poprawa wydolności ogólnej.

Zaleca się trzy rodzaje ćwiczeń.
1) Ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe)

-

Marsz, bieganie, pływanie, jazda na rowerze 2x w
tygodniu po 20 min.

2) Ćwiczenia siłowe (oporowe) ich istotą jest

stopniowe zwiększanie oporu przeciwstawianego
pracującym mięśniom. Dotyczą one dużych grup
mięśniowych (ramiona, barki, mięśnie
kręgosłupa, kończyny dolne). Przybory to hantle
sprężyny do rozciąganie, sztangi itp. 2x w
tygodniu po 20 min.

3) Ćwiczenia rozciągające – gimnastyka i

rozciąganie codziennie od 5-10minut

o

Fizjoterapia- wykorzystuje w terapii występujące w
przyrodzie lub generowane przez urządzenia czynniki
fizyczne

o

Światłolecznictwo (laseroterapia)

o

Elektroterapie

o

Hydroterapie

o

Termoterapie

o

Ultradźwięki

o

Balneoterapie i masaż

Zabiegi działają:

o

p/bólowo, p/zapalnie

o

Rozluźniająco

o

Przyśpieszają gojenie ran i regeneracje tkanek

o

Często stosowane przed ćwiczeniami (podnoszą ich
efektywność)

o

Wiek nie jest przeciwwskazaniem, a jedynie występujące
choroby.

Rehabilitacja w chorobach układu ruchu



Starzenie się układu ruchu związane jest z wieloma
zmianami strukturalnymi i czynnościowymi



Zmniejszeniem się mięśniowej masy ciała



Zwiększeniem tkanki tłuszczowej



Osłabieniem mięśni szkieletowych



Spadkiem elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł



Zmiany zwyrodnieniowe w stawie, co wiąże się z bólem
ograniczeniem zakresu ruchów.

Stosowane są zabiegi terapeutyczne:

o

Działają przeciwbólowo

o

Są dobrze tolerowane przez pacjentów

o

Masaże działają relaksacyjnie

o

Pozwalają na zmniejszenie środków przeciwbólowych.

Jest konsekwencją wielu chorób w tej grupie wiekowej, jest

spowodowana długotrwałym unieruchomieniem, co ma
niekorzystny wpływ na funkcjonowanie wielu narządów i
układów:



Upośledzenie układu krążenia, oddechowego, ruchu
powoduje spadek wydolności fizycznej



Upośledza tolerancje glukozy



Powoduje zaburzenia ortostatyczne



Powikłania w układzie oddechowym( zapalenia płuc)



Zmiany zakrzepowe



Odleżyny.

Należy pamiętać że negatywne następstwa hipokinezy są

często poważniejsze niż wpływ choroby podstawowej.

W rehabilitacji pacjentów długotrwale leżących

szczególnego znaczenia nabiera opieka
pielęgniarska:

o

Prowadzenie kinezyterapii

o

Ćwiczenia oddechowe

o

Ćwiczenia przeciwzakrzepowe

o

Stopniowa pionizacja

o

Ćwiczenia bierne i czynne.

Zaopatrzenie ortopedyczne:

o

Protezy

o

Orezy

o

Sprzęt pomocniczy (kule, balkoniki, wózki).



Wybór metody leczenia operacyjnego, oraz
program usprawniania powinny sprzyjać jak
najwcześniejszej mobilizacji chorego (1-2 doba po
zabiegu).



Unikanie przykurczów, zaników mięśniowych i
powstawaniu odleżyn.



U osób po amputacji z powodów naczyniowych
możliwości protezowania są znacznie mniejsze,
stąd konieczność korzystania z wózka
inwalickiego.



30% osób po przebytym udarze mózgu staje się osobami
niepełnosprawnymi.



Rehabilitacja jest tutaj najważniejszym elementem
postępowania bez względu na przeciwwskazania
(niestabilny stan kliniczny, choroby zapalne, brak
motywacji).



Podstawowe cele rehabilitacji po udarze:



Zmniejszenie śmiertelności



Prewencja powikłań



Uruchomienie mechanizmów kompensacyjnych



Zmniejszenie stopnia inwalidztwa



Zapewnienie jak największej samodzielności funkcjonalnej



Poprawa jakości życia.

Pierwszy okres usprawnienia uwzględnia:



Ułożenie zapobiegające nieprawidłowemu

ustawieniu kończyny



Profilaktyka odleżyn



Zapobieganiu powikłaniom płucnym



Zapobieganiu zakrzepicy żylnej



Zapobieganiu przykurczom



Rehabilitacja przyłóżkowa i stopniowa pionizacja

(1-2 doba).

Zastosowanie koncepcji Bobatha
Zakłada ona że wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i

kontakt z chorym powinny zaczynać się od strony

dotkniętej niedowładem. Należy bowiem

uzmysłowić choremu istnienie porażonej części

ciała i wykonywać czynności które uświadamiają

mu że jego ciało stanowi jedna całość.