Leki wpływające na
przemianę materii
Lek.med. Krzysztof

Marosz

Lek.med. Magdalena

Michalska

Witaminy



Grupa organicznych związków chemicznych o

różnorodnej budowie, niezbędnych dla
prawidłowego funkcjonowania organizmu
żywego.



Mogą być pochodzenia naturalnego lub

otrzymywane syntetycznie.



Dla człowieka witaminy są egzogenne, w

związku z czym muszą być dostarczane z
pokarmem



Wiele witamin występuje w postaci

prowitamin

Witaminy



Awitaminoza -brak określonej witaminy w

organizmie



Hipowitaminoza- niedobór określonej

witaminy



Hiperwitaminoza- nadmiar określonej

witaminy w organizmie

Witaminy



Ze względu na rozpuszczalność dzielimy je

na dwie grupy:

•

Rozpuszczalne
w tłuszczach

•

Witamina A

•

Witamina D

•

Witamina E

•

Witamina K

•

Rozpuszczalne

w wodzie

•

Grupa wit. B

•

Witamina C

•

Witamina P, PP

•

Witamina H

•

Kwas foliowy

Witamina A



Retinol, spokrewniona z karotenami, które są

jej prowitaminami



Witamina z grupy witamin rozpuszczalnych w

tłuszczach



Znajduje się w jajach, maśle, wątrobie, mleku,

a karoteny w marchwi, pomidorach.



Przemiana karotenów w witaminę A odbywa

się w ścianie jelita cienkiego.

Witamina A



Magazynowana jest w wątrobie w komórkach

Ito



Objawy niedoboru pojawiają się dopiero po

kilku miesiącach, gdyż jest jej spory zapas w
wątrobie



Dzienne zapotrzebowanie to 5000-7000jm/d



Jej rola w przeciwdziałaniu jak i w tworzeniu

nowotworach jej cały czas poddawana
badaniom i wciąż dyskusyjna

Witamina A rola w
organizmie



Odgrywa znaczącą rolę w procesie widzenia,

poprzez przekształacanie się w cis-retinal,
który łącznie z opsyną tworzy rodopsynę,
która uwrażliwia pręciki na światło



Kwas retinowy jest niezbędny do wzrostu i

różnicowania się komórek nabłonka, gojeniu
się ran



Bierze udział we wzroście kości



Bierze udział w biosyntezie hormonów

steroidowych



Zmniejsza działanie hormonów tarczycy na

organizm

Objawy niedoboru:



Zaburzenia widzenia o zmierzchu (kurza

ślepota)



Zwyrodnienie tkanki nerwowej



Upośledzenie płodności



Utrudnione gojenie się ran



Kseroftalmia (wysychanie i zmatowienie

rogówki i spojówki)



Kseromalacja (rozmiękanie rogówki)

Przedawkowanie



Zapalenie skóry



Łysienie plackowate



Pękanie warg



Bóle głowy, bóle kostne



Utrata łaknienia



Powiększenie wątroby i śledziony

Preparaty



Capivit A forte



Maść z witaminą A



Dermovit



Vitaminum A



Składnik wielu preparatów złożonych

Β-karoten



Prekursor witaminy A (prowitamina A)



Składnik pokarmów roślinnych: marchew,

zielone warzywa, owoce cytrusowe



Przedawkowanie karotenu nie prowadzi do

hiperwitaminozy A



Może wystąpić żółte zabarwienie skóry pod

wpływem słońca



Niektórzy badacze twierdzą że u osób

palących dodatkowo zwiększa ryzyko raka
płuc

Retinoidy



Kwasowe pochodne witaminy A



Pobudzają wzrost komórek nabłonka oraz

syntezę glikoprotein



Znalazły zastosowanie w leczeniu chorób

dermatologicznych:



Trądzik



Wyprysk



Łuszczyca



Tretinoina ( kwas trans-retinowy)



Izotretinoina (kwas cis-retinowy)

Retinoidy



Działania niepożądane:



Podrażnienia skóry



Uczulenie na promienie słoneczne



Gdy stosowane wewnętrznie



Zaburzenia czynności wątroby



Zaburzenia układu krwiotwórczego



Wypadanie włosów



Zahamowanie wzrostu



Silne działanie teratogenne, nie wolno

stosować w ciąży



Preparaty: Aretin, Isotrex, Roaccutane

Witamina D



Cholekalcyferol (wit. D3)



Źródłem jej jest tran, mięso, wątroba, mleko,

żółtka jaj i przetwory rybne



Człowiek jest ją w stanie częściowo

zsyntetyzować , początkowo powstaje ona w
ścianie jelita, następnie w skórze pod
wpływem promieni słonecznych. Następnie
przekształcana jest w wątrobie aby
ostatecznie powstała w nerkach jako
1,25(OH)2D3



Ostateczny produkt 1,25(OH)2D3 jest

hormonem biorącym udział w metabolizmie
wapniowo-fosforanowym

Witamina D



Zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów w

jelicie.



Zwiększa wchłanianie zwrotne wapnia i

fosforanów w nerkach



Zapewnia prawidłową mineralizacje kości



Dzienne zapotrzebowanie 200jm u osób po

25rż, u ludzi młodszych i kobiet w ciąży jest
większe

Witamina D niedobory



Gdy niedobory pojawiają się w okresie

wzrastania pojawia się krzywica



Gdy niedobory są u osób dorosłych-

osteomalacja- zniekształcenia w układzie
kostnym



W krzywicy jest zaburzenie mineralizacji kości

prowadzące do deformacji kości



Opóźniony rozwój dzieci



Zaburzenia snu,niepokój, obfite poty



Zaburzenia ząbkowania

Krzywica

Witamina D



Przedawkowanie witaminy D prowadzi do:



Zwiękoszne stężenie wapnia w krwi, zwiększone

wchłanianie wapnia z ukł.pok.



Zwiękoszone uwalnianie wapnia z kości



Kamica nerkowa, uszkodzenie nerek



W naczyniach odkładają się złogi soli

wapniowych



Przy dużym nadmiarze Ca we krwi



Zmeczenie,senność



Zaburzenia pracy serca



psychozy

Witamina D



Według najnowszyż wytycznych

pediatrycznych zaleca się stosowanie
preparatów witaminy D do 18rż z uwagi na
małą ekspozycję dzieci na słońce. Niektórzy
autorzy uważają nawet, że powinno się
preparaty witaminy D stosować przez całe
życie.



Preparaty Vigantol, Calcium D

Witamina E



Tokoferol



Zawarta w orzechach, kiełkach pszenicy,

kukurydzy, olejach roślinnych, warzywach
liściastych, niewiele w tranach rybich



Magazynowana w wątrobie, objawy niedobory

wystepują bardzo późno, ponieważ jej bardzo
powoli usuwana z organizmu

Witamina E działanie



Właściwości przeciwutleniające: zapobiega

utlenianiu LDL do nadtlenków (czynniki
patogenetyczne miażdżycy, cukrzycy,
nowotworów)



Działa synergistycznie z witaminą C i selenem

(często łącznie stosowanie w preparatach)



Wskazania do stosowania



Wspomaganie płodności, leczenie impotencji



Leczenie zakrzepowego zapalenia żył



Profilaktyka miażdżycy, choroby niedokrwiennej

serca

Witamina E nadmiar i niedobór



Nie opisano do tej pory objawów

hiperwitaminozy, jednak przy bardzo dużych
dawkach mogą wystąpić:



Zaburzenia widzenia



Bóle głowy



Osłabienie



Objawy niedoboru



Skrócenie życia erytrocytów



Zaniki i osłabienie mięśni



Neuropatie



Szybsze występowanie zmian

miażdżycowych,choroby wieńcowej i
nowotworów

Witamina K



Jest niezbędna do syntezy niektórych

czynników krzepnięcia: II, VII, IX, X



Dobowe zapotrzebowanie to 0,03 mg/kg/d



Występuje w roślinach zielonych i olejach

roślinnych, oraz syntezowana przez bakterie
jelitowe (główne źródło tej witaminy u
człowieka)



U osób zdrowych nie stwierdza się niedoborów

tej witaminy, bakterie wytwarzają
wystarczającą jej ilość

Witamina K



Niedobór może wystąpić w zespole złego

wchłaniania, zaburzeniach wydalania kwasów
żółciowych, przy długotrwałej
antybiotykoterapii



U noworodków w pierwszych tygodniach życia

suplementuje się tą witaminę gdyż brak
bakterii ją syntetyzujących



Niedobory tej witaminy predysponują do

krwawień



Preparat: Vitacon

Witamina F



Wspólna nazwa wielonienasyconych kwasów

tłuszczowych



Linolowego



Linolenowego



Arachidonowego



Znajdują się w olejach roślinnych, olejach

rybnych



Są niezbędne do produkcji prostacykliny,

tromboksanu, prostaglandyn jako substraty

Witamina F



Stosowane są w leczeniu chorób skórnych

(wyprysk, zapalenie skóry, łojotok, egzema)



Zmniejszają stężenie cholesterolu w surowicy

i z tego względu są stosowane również w
miażdżycy i profilaktyce chorób sercowo-
naczyniowych



Preparaty: Essentiale, Lipofundin

Witamina B 1



Tiamina występuje w organizmach w postaci

pirofosforanu tiaminy (kokarboksylaza)



Bierze udział w utlenianiu węglowodanów w

układzie nerwowym, mięśniu sercowym i
mięśniach szkieletowych



Zawarta jest w grochu, fasoli, zbożach,

orzechach, drożdżach, mięsie wieprzowym



Niedobór witaminy B 1 powoduję chorobę

beri-beri

Witamina B 1
zastosowanie



Zapalenia nerwów obwodowych w

encefalopatii Wernickego



W niedowładach mięśni szkieletowych



W niewydolności krążenia spowodowanej

zatruciami (ołowiem, alkoholem,
barbituranami)

Choroba beri-beri



Objawy tej choroby dotyczą dwóch układów:



Układ nerwowy:



Objawy zapalenia nerwów obwodowych



Nerwowość, drażliwość, zmęczenie, zaburzenia

pamięci



Układ krążenia



Duszność



Obrzęki



Podwyższone ciśnienie żylne



Tachykardia, zaburzenia rytmu

Witamina B 1



W przypadku dużego przedawkowania tej

witaminy (zwłaszcza po podaniu dożylnym)
mogą wystąpić:



Rozszerzenie naczyń



Zapaść



Zatrzymanie oddechu i pracy serca



Preparaty: Vitaminum B1, Cocarboxylasum

Witamina B2



Ryboflawina



Zawarta w wątrobie, mięsie białym, mleku,

drożdżach, jarzynach



Rzadko dochodzi do jej niedoborów, objawiają

się one:



Zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, zajady



Zapaleniem języka



Zapaleniem spojówek i rogówki



Niedokrwistość



Zmiany zwyrodnieniowe w OUN, prowadzące do

obniżenia sprawności umysłowej

Witamina B2



Stosowana jest w:



Zaćmie



Stanach zapalnych skóry i błon śluzowych



Niedokrwistości



Do tej pory nie zanotowano objawów

przedawkowania witaminy B2



Preparat Vita-B2, Vitaminum B2

Witamina B5



Kwas pantotenowy



Składnik koenzymu A, uczestniczącego w

wielu procesach metabolicznych



Występuje w wątrobie, nerkach, żółtku jaj,

jarzynach



Stosowany w leczeniu:



Stanów zapalnych błon śluzowych



Zapaleniu nerwów obwodowych



Atonii jelit i pęcherza moczowego

Witamina B6



Pirydoksyna



Występuje w zielonych roślinach,

ziemniakach, wątrobie, soi, grochu



Objawy niedoboru



Akrodynia (ból i zapalenie skóry u szczytu nosa,

rąk i stóp)



Niedokrwistość



Osłabienie, zaburzenia snu, depresja



Polineuropatia

Witamina B6
zastosowanie



W dermatologii – zapalenie łojotokowe skóry,

wypadanie włosów, stany zapalne błon
śluzowych



W niedokrwistości spowodowanej niedoborem

wit. B6



W leukopenii i agranulocytozie



Jako dodatek do suplementów zawierających

preparaty witaminowe i aminokwasy lub
magnez, pomaga w ich transporcie do
komórek



Preparaty: Filomag B6,Maglek B6, Magnefar

Witamina B12



Kobalamina



Stanowi ważne ogniwo w syntezie puryn ,

pirymidyn i kwasów nukleinowych.



Jej funkcja jest ściśle powiązana z kwasem

foliowym



Zawarta w: wątrobie, przetworach mlecznych,

jajach, rybach.



Do jej wchłonięcia niezbędny jest czynnik

wewnętrzny Castle`a (IF) produkowany w
żołądku



Zapas wątrobowy witaminy B12 starcza na 3

lata

Witamina B12



Niedobór może wynikać z niedostatecznej

podaży w diecie (dieta jarska) lub wrodzonych
braków czynnika wewnętrznego (tzw. Choroba
Adisona_Biermera)



Konsekwencją niedoboru witaminy B12 jest

zmniejszone wytwarzanie puryn i pirymidyn,
upośledzona synteza DNA.



Powoduje to upośledzenie produkcji

czerwonych krwinek- niedokrwistość
megaloblastyczna

Niedokrwistość
megaloblastyczna



bladość z odcieniem słomkowym



duszność



osłabienie



zapalenie błony śluzowej żołądka



piekący, czerwony język



objawy neurologiczne



mała ruchliwość

Niedokrwistość
megaloblastyczna



Leczenie



Domięśniowo lub podskórnie duże dawki

witaminy B12 (początkowo) a później
substytucyjne. W przypadku braku czynnika
Castle`a do końca życia.



Doustnie stosować tylko w przypadku

uzupełnienia niedoborów wynikających z
nieprawidłowej diety



Prepraraty: B12

Kwas foliowy



Występuje w zielonych częściach roślin,

drożdżach, wątrobie



Bierze udział w syntezie puryn, pirymidyn

oraz DNA



Przyczyny niedoboru



Niedostateczna podaż z pokarmami (gotowanie

powoduje rozkład),



zaburzone wchłanianie (celiakia,zespół zlłego

wchłaniania),



zwiększone zapotrzebowanie (ciąża, laktacja),



zwiększony metabolizm,



leczenie antagonistami kwasu foliowego

(metotreksat)

Kwas foliowy



Długo utrzymujące się niedobory kwasu

foliowego prowadzą do powstania
niedokrwistości megaloblastycznej (obraz
kliniczny podobny do niedokrwistości z
niedoboru wit.B12)



Niezwykle ważne jest aby młode, aktywne

seksualnie kobiety, zwłaszcza te planujące
ciąże przyjmowały doustnie regularnie
preparaty kwasu foliowego



Rozpoczęcie przyjmowania kwasu foliowego

już w ciąży gdy minął już 8 tydzień ciąży jest
zbyt późne

Kwas foliowy



Kwas foliowy jest niezbędny do formowania

się cewy nerwowej u płodu (zalążek układu
nerwowego)



Niedobory tego minerału prowadzą do

ciężkich wad wrodzonych u dzieci takich jak
np. rozszczep kręgosłupa



Zalecana jest suplementacja dziennie 0,4mg

kwasu foliowego



Prepraraty: Folacid, Folifort, Folimin, Folovit

Witamina C



Kwas askorbinowy



Zawarta w: porzeczki, truskawki, cytrusy,

piertruszka, szpinak, pomidory



Bierze m.in. udział w przemianach tyrozyny,

syntezie steroidów nadnerczowych. Ma
również wpływ na zachowanie prawidłowego
potencjału oksydacyjnego w komórce.



Badania wskazują brak wpływu zażywania

witaminy C na ryzyko pojawienia się
przeziębienia oraz mały wpływ na czas jego
trwania (skrócenie czasu o 14% dla dzieci i 8%
dla dorosłych

Witamina C



Organizmy większości zwierząt i roślin

wytwarzają ten związek. Wyjątkiem są
organizmy ssaków naczelnych (w tym
człowieka), świnki morskiej, którym musi być
ona dostarczona z zewnątrz



Rekomendowane spożycie witaminy C dla

dorosłego człowieka wynosi od 45 do 90 mg
na dobę



W dzisiejszych czasach rzadko zdarzają się

objawy ciężkiego niedoboru witaminy C
(szkorbut), natomiast dość często zdarzają
umiarkowane niedobory zwłaszcza w okresie
jesienno-zimowym

Witamina C objawy
niedoboru



Szkorbut,



samoistne krwawienia,



uszkodzenia naczyń krwionośnych, krwawe

wybroczyny, złe gojenie i odnawianie się ran,
rozpulchnienie dziąseł,



zmiany w zębach (np. zgorzel),



bolesność stawów i mięśni,



osłabienie, utrata apetytu, obniżenie wydolności

fizycznej,



wtórne infekcje,



przedłużenie okresu zaziębienia organizmu i

trudności w leczeniu zakażeń

Witamina C



Zastosowanie



W profilaktyce i leczeniu szkorbutu



W chorobach zakaźnych



W niedokrwistościach



W próchnicy zębów



W stanach łatwego uszkadzania naczyń

krwionośnych



Preparaty: Vibovit C, Monovitan C, Cebion,

Upsavit,

Witamina P



Rutyna, rutozyd



Hamuje rozkład witaminy C, zmniejsza

aktywność hialuronidazy, ceruloplazminy,
wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych,
wzmaga diurezę



Występuje w świeżych jarzynach i warzywach



Stosowana jako środek wspomagający

działanie witaminy C oraz wzmacniający
naczynia ( w skazie krwotocznej pochodzenia
naczyniowego, retinopatii cukrzycowej)



Preparaty: Rutovit C, Ascorutical,

Rutinoscorbin

Witamina PP



Amid kwasu nikotynowego



Kwas nikotynowy (niacyna) jest prowitaminą

PP



Zawarta w: drożdżach, narządach zwierząt,

orzechach, nasionach strączkowych



Bierze udział w procesach oksydacyjno-

redukcyjnych



Bierze udział w budowie NAD i NADP



Silnie rozszerza naczynia krwionośne

obniżając ciśnienie krwi



Powoduje uczucie pieczenia twarzy i zawroty

głowy

Witamina PP



Wskazania



Pelagra (rumień lombardzki) : 3D (dementia,

dermatitis, diarrrhoea)



Miażdżyca,



Stany skurczowe naczyń,



Schorzenia skóry i błon śluzowych,



Schorzenia układu pokarmowego



Preparaty: Vitaminum PP

Leki wpływające na
przemianę puryn



Dna moczanowa – przewlekła

c

horoba związana z

zaburzeniem metabolizmu kwasu moczowego
powstającego z puryn.



Zazwyczaj pierwszym objawem jest ostry atak

dny. Jest to ostry ból jednego, rzadziej kilku
stawów, powiązany z ogólnoustrojowymi
objawami zapalnymi



podagra – zapalenie stawu śródstopno-

paliczkowego palucha (najczęstsza lokalizacja)



Atak zazwyczaj pojawia się nad ranem, często po

sytym posiłku połączonym ze spożyciem alkoholu.
Nieleczony ustępuje samoistnie po około 3
tygodniach.

Dna moczanowa



Duża ilość kwasu moczowego zawarta jest w

pokarmach mięsnych, często atak przypiesza
wypicie alkoholu. Z tego względu w
dawniejszych czasach choroba ta była częstą
domeną szlachty i klas wyższych.



Nieleczona dna prowadzi do dny przewlekłej.

Pojawiają się wówczas:



guzki dnawe (tophi) będące złogami kwasu

moczowego w tkankach miękkich. Ich naturalną
drogą ewakuacji jest przebijanie się na
zewnątrz.



charakterystyczne ubytki kostne



objawy ze strony układu moczowego, przede

wszystkim kamica moczowa, rzadziej
nefropatia.

Leczenie



Leczenie dny przebiega trójtorowo: znoszenie

i zapobieganie napadom, zwlaczanie
hiperurykemii, zapobieganie powikłaniom



W leczeniu stosuje się leki: przerywające

napad dny, leki hamujące wytwarzanie kwasu
moczowego, leki zwiększające jego wydalanie
z moczem

Leki przerywające napad
dny



Kolchicyna- hamuje migrację leukocytów do

krysztalków kwasu moczowego, powodując:



zapobiega rozszerzaniu się stanu zapalnego.



Zmniejsza tworzenie kwasu moczowego



NIE zwiększa jego wydalania



Powoduje obniżenie temperatury ciała



Stosowana w zapobieganiu jak i łagodzeniu

napadów dny

Kolchicyna



Działania niepożądane:



Uszkodzenie błony śluzowej jelit



Powstanie zespołu złego wchłaniania



Neruropatie, miopatie



Uszkodzenie nerek z krwiomoczem

– Stany zapalne skóry, łysienie



Przeciwwskazania



Ciąża



Schorzenia wątroby i nerek



Stany zapalne ukł. Pokarmowego i ch. wrzodowa

Leki hamujące wydzielanie kwasu
moczowego



Allopurinol



Inhibitor oksydazy ksantynowej



Hamuje przekształcanie ksantyny do kwasu

moczowego



Obniża poziom kwasu moczowego we krwi,

tkankach i moczu



Hamuje odkładanie się moczanów w tkankach

i drogach moczowych oraz hamuje syntezę
puryn de novo

Allopurynol



Zastosowanie



Dna moczanowa pierwotna lub wtórna



NIE stosować w przerywaniu napadów dny,

gdyż może pogarszać ich przebieg



Działania niepożądane



Zmiany skórne, reakcje uczuleniowe



Agranulocytoza



Uszkodzenie wątroby



NIE stosować w ciąży i u dzieci < 3 rż

Leki zwiększające wydalanie
kwasu moczowego z
moczem



Leki te stosuję się celem zapobiegnięcia

napadom dny.



Hamują wchłanianie zwrotne kwasu

moczowego lub zwiększają jego wydalanie do
moczu



Zwiększają ryzyko wystąpienia kamicy dróg

moczowych (należy zwiększyć podaż płynów
lub alkalizacja moczu)



Probenecid, Sulfinypyrazon

Leki zwiększające wydalanie
kwasu moczowego z moczem



Wskazania



Dna moczanowa



Hiperurykemia

– Nefropatia mocznowa



Działania niepożądane



Nudności, wymioty



Zmiany alergiczne



Mogą wywołać napad dny, dlatego stosować

początkowo kolchicynę