Decyzje w systemie
działań administracji
publicznej
Decyzja- akt woli organu administracji publicznej,
którego celem jest organizowanie społeczeństwa.
Jest to wybór pomiędzy co najmniej dwoma
alternatywami, dlatego też decyzja rozstrzyga
często o sprzecznych interesach, które są
obiektywnym zjawiskiem w życiu społeczności
ludzkich.
Rodzaje konfliktów:
- indywidualne (dotyczą jednostki)
- wewnątrzorganizacyjne
- międzyorganizacyjne
Typy i modele decyzji:
a) wewnętrzne i zewnętrzne
b) programujące, zaprogramowane oraz kontrolne
c) racjonalne i nieracjonalne
d) programowalne i nieprogramowalne
Decydentem jest podmiot podejmujący decyzję,
posiadający odpowiednie kompetencje. Można go
utożsamić nie tylko z osobą, ale także z pewną
strukturą organizacyjną np. Urząd Gminy, Wojewoda
itd.
Decydentów dzielimy na dwa rodzaje:
- decydent o kompetencjach materialnych, to taki,
który ma odpowiednią wiedzę aby przygotować
projekt decyzji.
- decydent o kompetencjach formalnych, dokonuje
wyboru określonego projektu.
System decyzyjny- są to wszystkie
podmioty uczestniczące w procesie
podejmowania decyzji, źródła
informacyjne, procedury oraz
instrumenty sterowania.
Zamknięte i otwarte systemy
decyzyjne
System zamknięty zbudowany jest na założeniu
braku wpływu czynników zewnętrznych na jego
funkcjonowanie. Charakteryzuje go precyzyjnie
uregulowana struktura organizacyjna oraz ściśle
określona procedura działania. Ma charakter
biurokratyczny, ale w znaczeniu przyjętym przez
Maksa Webera, czyli typ idealny. Charakteryzuje
się on trwałością oraz odpornością na wpływ
czynników zewnętrznych np. politycznych.
Zamknięte i otwarte systemy
decyzyjne cd.
Otwarte systemy decyzyjne występują przede
wszystkim na szczeblach ministerialnych rzadziej
terytorialnych. Na tym szczeblu aparat decyzyjny
musi uwzględniać ciągle zmieniające się impulsy
polityczne. Polityczny wpływ na działanie
otwartych systemów powoduje konieczność
modyfikacji celów oraz hierarchii wartości.
Proces decyzyjny- są to nakazy bądź zakazy oraz
uprawnienia będące treścią decyzji kształtowane
na drodze nie jednego aktu, ale całego zespołu
aktów wzajemnie na siebie oddziałujących.
Etapy Procesu decyzyjnego:
• określenie problemu decyzyjnego
• określenie celów
• opracowanie alternatyw decyzyjnych wraz z
programem realizacyjnym
• zdefiniowanie ograniczeń decyzyjnych
Problem decyzyjny jest to określenie przedmiotu, którego decyzja
dotyczy. W praktyce nie jest to zawsze wymagane. Element ten
wyróżnia się z reguły przy skomplikowanych problemach
społeczno- gospodarczych.
Przykładem formułowania procesu decyzyjnego może być sytuacja w
której efekty realizowanego programu odbiegają od zamierzonych
celów.
Analiza problemu decyzyjnego obejmuje elementy:
-przedmiot
-podmioty
-interesy
-konflikty interesów
-analiza niedostatków
-wartości
Każda decyzja zmierza do osiągnięcia określonego celu. Aby
system celu był użyteczny dla podejmowania racjonalnych
decyzji powinien spełniać 4 zasadnicze warunki :
- musi być kompletny tzn. uwzględniać wszystkie ważne
cele dla decydenta
- musi być logicznie wewnętrznie spójny. Pojedyncze cele
nie mogą być wybierane w sposób dowolny
- system celów powinien być przejrzysty. Gdy cele są zbyt
abstrakcyjne konieczna staje się ich interpretacja.
- muszą być w odpowiedni sposób sformułowane. Stanowią
one bowiem podstawę dla podjęcia decyzji.
System środków (alternatyw decyzyjnych).
Sformułowanie dwóch założeń. Po pierwsze należy dążyć do
sformułowania w maksymalnym stopniu kompletnego
zestawu możliwych środków realizacji celu. Po drugie
dokonać selekcji środków, które nie mają praktycznego
zastosowania. Żadna decyzja nie ogranicza się wyłącznie do
zastosowania tylko jednego środka. Powstaje istotny
problem oceny wzajemnej zgodności poszczególnych
środków. Ma to miejsce wówczas, gdy występuje konflikt
celów. Ważnym elementem wyboru środków realizacji celu
jest ocena ich przyszłych skutków. Konieczne jest także
przewidywanie skutków ubocznych zastosowania
określonych środków.
Ograniczenia decyzyjne mają charakter prawny, finansowy,
etyczny, polityczny itp. Decydent musi je uwzględnić
odrzucając je lub modyfikując tak aby je zredukować lub
wyeliminować. Problem ograniczeń decyzyjnych może
występować w każdej fazie procesu decyzyjnego.
Decyzja a zasoby informacyjne:
a) podejmowane w warunkach pełnej informacji – decydent
posiada pełną informacje co do celów, alternatyw
decyzyjnych oraz ich konsekwencji (realnie taki typ nie
istnieje).
b) podejmowane w warunkach ryzyka- osiągnięcie efektu jest
w tych warunkach jedynie prawdopodobne.
c) decyzje podejmowane w warunkach niepewności- wynikają
z baraku istotnych informacji dotyczących celów, wartości
poszczególnych alternatyw oraz dostępnych środków
realizacyjnych np. decyzje podejmowane w zw. z
występowaniem klęsk żywiołowych.
Czynnik czasu a decyzja:
Presja czasu powoduje ograniczenie działań koordynacyjnych,
ograniczając współdziałanie między różnymi wewnętrznymi
ogniwami systemu decyzyjnego jak również podmiotami
zewnętrznymi np. adresatami.
Analizując czynnik czasu można sformułować następujące
wnioski:
- presja czasu powoduje ograniczenie wymiany informacji w
aparacie decyzyjnym
- presja czasu ogranicza dopływ informacji
- presja czasu zmusza do efektywnego wykorzystania czynnika
personalnego oraz czynnika czasu.
Decyzje stosowania prawa a decyzje
polityczne:
Podobieństwo polega na tym, że istotą obu jest akt
wyboru oraz ich normatywny charakter.
Różnicą jest to, że w decyzji politycznej jest
system celów konieczny do osiągnięcia,
natomiast w przypadku decyzji prawnej chodzi o
realizację normy prawnej.
Istotna różnica wynika również ze sposobu
ustalania kryteriów decyzyjnych.
Decyzje kolektywne:
Decyzje te opierają się na zasadzie współdziałania
wielu osób, może ono mieć charakter
sformalizowany, gdy procedura określa wyraźnie
rolę poszczególnych uczestników lub też
nieformalny np. gdy kierownik urzędu zwołuje
naradę. Wiele decyzji w administracji jest
podejmowanych drogą obiegową.
Kolektywne decyzje polegają także na
uzgodnieniu stanowisk.
Decyzje kolektywne mogą być podejmowane w
oparciu o następujące zasady:
a) zasada jednomyślności – wszyscy akceptują
określoną alternatywę.
b) zasada większości względnej (więcej „za” niż
„przeciw”)
c) zasada większości bezwzględnej (więcej niż
połowa głosuje „za”)
d) zasada większości kwalifikowanej (żeby
decyzja została podjęta trzeba osiągnąć określoną
większość np. 2/3, 3/5)
Z punktu widzenia kompetencji organów kolegialnych możemy
wyróżnić organy:
a) decydujące- rozstrzygają sprawy w formie aktów prawnych.
b) opiniodawczo– doradcze– dokonują oceny, przedstawiają
opinie i wnioski. Ich adresatami są organy decydujące.
Wewnętrzna organizacja organów kolegialnych może być
ukształtowana w różny sposób. Pozycja członków kolegiów jest
równorzędna. Jednak kolegium jako ciało zbiorowe aby sprawnie
funkcjonowało musi posiadać struktury kierownicze. Odpowiadają
one za porządek obrad i kierowanie obradami.
KONIEC