Moduł:

Jak i dlaczego różnimy się od

innych?

Wykład:

PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE

PSYCHOLOGICZNYCH RÓŻNIC

MIĘDZY LUDŹMI

dr Anna Siwy-Hudowska

Jak zmierzyć inteligencję?

Jeśli zakładamy, że coś

istnieje, to musi ono

być mierzalne (J.

Strelau)

3

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Historia pomiaru inteligencji

(1)

1. Skala Inteligencji Bineta-Simona (1905) –

– skonstruowana na zlecenie ministra

oświaty;

– zbudowana w oparciu o badanie

podłużne nad rozwojem umysłowym

dwóch córek Bineta;

– zakłada, że inteligencja wyraża się w

złożonych procesach takich jak

rozumowanie czy wnioskowanie;

– cel – selekcja uczniów niepełnosprawnych

umysłowo i nauczanie ich wg innego

programu;

– 30 zadań o takiej konstrukcji, by mogły je

wykonać dzieci o przeciętnym poziomie

umysłowym, typowym dla danego wieku

życia (WŻ).

4

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Historia pomiaru inteligencji

(2)

1. Skala Inteligencji Bineta-Simona (1908) –

wersja zrewidowana

– 59 zadań, ułożonych w grupy wg wieku,

badanie dzieci 3-13 lat;

– koncepcja wieku umysłowego (WU) –

jego miarą jest osiągnięty maksymalny
poziom wykonania zadań testowych
(liczba rozwiązań);

– WU=WŻ  inteligencja przeciętna

5

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Historia pomiaru inteligencji

(3)

3. Krytyka Skal Inteligencji Bineta-Simona:

– Brak możliwości porównywania

poziomu inteligencji (WU) dzieci w
różnym wieku.

– Nierówne „przedziały” WU w przypadku

dzieci w różnym wieku (różnice kilku
punktów znaczą coś innego w
młodszym wieku, niż w wieku
starszym).

6

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Historia pomiaru inteligencji

(4)

1. 1912r - W. Stern wprowadził pojęcie

Ilorazu Inteligencji

II = (WU/WŻ)x100

1. Tak rozumiany II mógł być

wykorzystywany w porównaniach
osób w różnym wieku.

2. Wada: od 16 roku życia II spada

wraz z wiekiem; pomiar inteligencji
wg tradycyjnego wzoru II nie ma
sensu dla osób powyżej 16-go roku
życia.

7

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Historia pomiaru inteligencji

(5)

1. Wechsler – zaproponował usunięcie

WU z obliczeń II i zastąpienie wartością

standaryzowaną. Procedura:

– Uporządkowanie wyników surowych

oddzielnie dla każdego roku życia i

przedstawienie w postaci krzywej;

– Średniej arytmetycznej przydziela się

wartość 100 – jest to przeciętny II

obliczony dla danej populacji o określonym

wieku;

– Wartości poniżej i powyżej 100 określa się

na podstawie odchyleń wyników od

średniej – odchylenie standardowe

(SD=15)  dewiacyjny iloraz

inteligencji.

8

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kategorie inteligencji

wyodrębnione na podstawie II

(Skala Inteligencji Wechslera dla

Dorosłych)

Kategorie
inteligencji

Iloraz inteligencji

Procent badanej

populacji

Opóźnienie
umysłowe

69 i poniżej

2,2

Na granicy
normy

70-79

6,7

Poniżej
przeciętnej

80-89

16,1

Przeciętna

90-109

50

Powyżej
przeciętnej

110-119

16,1

Wysoka

120-129

6,7

Bardzo wysoka

130 i powyżej

2,2

9

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół

Ilorazu Inteligencji (1)

Założenia:

• II mierzy ogólny czynnik g niezależnie od

zastosowanego testu, o ile test bada takie

procesy umysłowe jak wnioskowanie i

rozumowanie.

• II ma dużą wartość predyktywną – dzięki

niemu możemy trafnie przewidywać

skuteczność osoby w tego rodzaju

zadaniach/sytuacjach, w których procesy

rozumowania czy wnioskowania odgrywają

istotną rolę (czyli np. w osiągnięciach

szkolnych).

• II wg zamierzeń Wechslera miał być

względną miarą inteligencji, pozwalającą

na umiejscowienie oceny funkcjonowania

umysłowego danej osoby na tle ocen

obliczonych dla rówieśników.

10

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół

Ilorazu Inteligencji (2)

Wątpliwości:
• Vernon: II dotyczy wyłącznie

rozwiązywania specyficznych zadań
w specyficznej sytuacji (nie będącej
podobną do sytuacji codziennych) i
nie powinien być nazywany miarą
inteligencji ogólnej, ale inteligencji
psychometrycznej.

11

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół

Ilorazu Inteligencji (3)

Wątpliwości:

• Czy istnieje inteligencja zerowa?

Czy o kimś żyjącym można powiedzieć,

że wcale nie ma inteligencji?

 Thurstone: taki moment występuje na

kilka tygodni przed narodzeniem, wtedy

pomiar daje zerowe rozproszenie (nie ma

różnic między ludźmi).

 W zależności od zastosowanego testu

moment ten może przypadać w różnych

okresach rozwoju człowieka.

 Zerowe wykonanie nie musi wskazywać na

brak inteligencji ale na to, że nie dało się

„uchwycić” inteligencji za pomocą

określonego pomiaru.

12

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół

Ilorazu Inteligencji (4)

Wątpliwości:
• Czy II jest miarą niezmiennej

inteligencji?

 Czy II obliczony dla dziecka i osoby

dorosłej oznacza tę samą inteligencję?
Niekoniecznie – jej istota jest różna.

 Czy określony II wskazujący na

inteligencję ogólną składa się zawsze z
tych samych umiejętności?
Niekoniecznie – dwie osoby o
identycznym II mogą charakteryzować
się odmiennymi strukturami
inteligencji.

13

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół

Ilorazu Inteligencji (5)

Wątpliwości:
• Czy II rzeczywiście ma rozkład

normalny? Czy na nim powinien

opierać się podział na jednostki

wybitne vs przeciętne?

 Czy istnieją osoby wybitnie

utalentowane , których II nie

przekracza określonego odsetka w

populacji?

 Czy istnieją kraje, społeczeństwa, w

których jest więcej jednostek wybitnie

utalentowanych, niż wskazywałaby na

to krzywa Gaussa?

14

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Testy i zasady ich

konstrukcji (1)

• Liczba do tej pory skonstruowanych

testów jest nieznana.

• Aby można było nadać nazwę testu

narzędziu diagnostycznemu,

powinien on być rzetelny, trafny,

znormalizowny i obiektywny.

• Rzetelność oznacza stopień, w

jakim narzędzie mierzy to, co

powinno mierzyć.

• Trafność dotyczy tego co i jak

dobrze jest mierzone.

15

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Testy i zasady ich

konstrukcji (2)

• Normalizacja polega na

opracowaniu norm odrębnych dla

poszczególnych grup/populacji (np.

wiekowych).

• Obiektywność

(wystandaryzowanie)

charakteryzuje dany test, jeśli

możliwe jest wykonywanie badania

w takich samych warunkach

niezależnie od czasu, miejsca i

osoby oraz jeśli na obliczanie

wyników i ich interpretację nie mają

wpływu czynniki nie należące do

instrukcji.

16

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Rodzaje testów (1)

• Podział ze względu na strukturę oraz

cel:

– indywidualne/grupowe,
– słowne (werbalne)/wykonaniowe,
– do badania

przeciętnych/niepełnosprawnych,

– rozwojowe/kliniczne,
– pomiar możliwości/aktualnych

sprawności

17

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Rodzaje testów (2)

• Testy indywidualne (np. Stanfordzka

Skala Inteligencji Bineta, Skala Inteligencji

Wechslera):

 badana jest tylko jedna osoba w jednym

czasie

 osoba ta podlega obserwacji

 możliwość oddziaływania na motywację

 czasochłonność

 konieczność posiadania kwalifikacji

• Testy grupowe (np. Test Alfa i Beta,

Ogólny Test Klasyfikacyjny, Test Matryc

Ravena):

 możliwość jednoczesnego badania większej

liczby osób

 najczęściej stosowane w celach

orientacyjnych, a w razie odstępstwa od

normy – badanie indywidualne

18

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Testy i zasady ich

konstrukcji (3)

• Testy werbalne:

 zawierają przede wszystkim materiał

słowny

 wymagają płynnego posługiwania się

mową i znajomości języka

 często jest to pomiar zdolności zależących

od edukacji (szeroko rozumianej)

• Testy wykonaniowe:

 polegają na wykonywaniu zadań nie

zawierających słów; o charakterze

psychoruchowym, na takim materiale jak

klocki, obrazki, układanki, symbole

 nastawione są przede wszystkim na

pomiar wrodzonych zdolności umysłowych

19

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Uwarunkowania genetyczne

inteligencji

- Dowody na odziedziczalność

odnoszą się wyłącznie do inteligencji

psychometrycznej!

- Różne dane w zależności od

autorów/badań , np.

• Eysenck – 68%,
• Bouchard i McGue – 52%,
• Plomin, DeFries, McClearn i Rutter –

50% geny, 50% środowisko (25%

środowisko wspólne, 15% środowisko

specyficzne i 10% błąd pomiaru).

20

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Uwarunkowania genetyczne

specyficznych zdolności

poznawczych

- Najwyższe wskaźniki odziedziczalności

dla zdolności werbalnych, przestrzennych
i szybkości przetwarzania informacji
(0,46-0,71), najniższe – dla pamięci (0,38,
0,43). Wynik ten wzrasta wraz z wiekiem.

- Część wariancji zdolności specjalnych

wyjaśniana jest przez specyficzny dla
nich czynnik genetyczny (inny niż dla
zdolności ogólnych g).

- Wariancja zdolności ogólnych: 76% -

geny, 20% - środowisko specyficzne, 4% -
środowisko wspólne.

21

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Zmienność rozwojowa

- W wieku młodszym największą rolę w

kształtowaniu inteligencji odgrywa
środowisko, w tym środowisko
wspólne.

http://www.dailymotion.pl/video/x6su
mc_rozwoj-umysu-dziecka_school

- W wieku dojrzałym znaczenia nabiera

środowisko specyficzne.

- Wraz z wiekiem wzrasta znaczenie

czynników genetycznych (40% w
dzieciństwie, 60% w wieku dorosłym,
powyżej – w wieku starczym)

22

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (1)

1. Czy pomiar jest trafny?
2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

23

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (2)

Ad 1. Czy pomiar jest trafny?

- Skala Inteligencji Wechslera i

Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta

pozwalają na trafne przewidywanie

osiągnięć szkolnych – zdolności

liczbowe, werbalne i ogólna zdolność

rozumowania mają znaczenie dla

uczenia się szkolnego; ale

przewidywanie sukcesów zawodowych

już nie jest tak trafne.

- Ilorazy inteligencji zgodne są z

poziomem funkcjonowania

umysłowego, np. doktorzy mają

wyższy II niż studenci  (wg

Eysencka).

24

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (3)

Ad 1. Czy pomiar jest trafny?

- Testy inteligencji mierzą wyłącznie

aktualne możliwości umysłowe

człowieka, a nie potencjał (czy jest sens

badać II przy rekrutacjach?).

- Pomiar dotyczy tylko efektów działań, a

nie procesów leżących u ich podstaw – ten

sam wynik może być rezultatem

przebiegu różnych procesów.

- Za pomocą badania nie można wyjaśnić

istoty inteligencji, przyczyn zachowania

inteligentnego.

- Rozwój metod diagnostycznych nie idzie w

parze z rozwojem teorii inteligencji

(nadal o niej niewiele wiadomo).

25

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (4)

Ad 1. Czy pomiar jest trafny?

-

Wiele pytań straciło na aktualności, wydają

się nie dotyczyć zdolności umysłowych.

-

Na wynik badania może mieć wpływ poziom

motywacji, doświadczenie w

rozwiązywaniu testów, stan psychofizyczny,

które trudno kontrolować.

-

Pytania skonstruowane dla jednych populacji

mogą być obce (np. kulturowo) dla innych.

-

Wymóg limitu czasowego – czas wykonania

często nie koresponduje z efektywnością

funkcjonowania intelektualnego.

-

Badanie inteligencji przebiega w sztucznych

warunkach.

26

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (5)

Ad 2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

-

Przekonanie o dziedziczeniu różnic indywidualnych

w zakresie inteligencji (także tej psychometrycznej).

-

Badanie imigrantów w USA Skalą Inteligencji Bineta:

87% Rosjan, 83% Żydów, 80% Węgrów i 79%

Włochów to osoby opóźnione w rozwoju

umysłowym.

-

Badanie 12 tys. rekrutów urodzonych poza USA

testami Alfa i Beta: niższy poziom inteligencji

Murzynów amerykańskich w porównaniu z białymi;

najwyższe wyniki u osób władających ojczystym

angielskim oraz osób z krajów skandynawskich,

najniższe – u osób z krajów słowiańskich i

południowoeuropejskich  opracowanie Ustawy

Imigracyjnej, ograniczającej drastycznie

imigrację osób z Europy wschodniej i południowej.

27

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (6)

Ad 2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

- Trójwarstwowy system edukacji (C.Burt)

obowiązujący w Anglii (1940-1960):

badanie dzieci w wieku 10-11 lat

grupowymi testami inteligencji i

wiadomości, na tej podstawie przekazanie

20% uczniów z najlepszymi wynikami do

szkół przygotowujących do dalszej edukacji

akademickiej, pozostali trafiali do szkół bez

możliwości wstępu na uniwersytet.

- Wyniki większości badań prowadzonych w

tym czasie wskazywały na wyższą

inteligencję bogatych, pracowników

umysłowych, białych i większości

narodowych. Tłumaczono to wpływami

genetycznymi.

28

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (7)

Ad 2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

-

1969: artykuł Jensena O ile można podwyższyć

II i osiągnięcia szkolne? stał się oficjalnym

raportem Senatu amerykańskiego, zawierał

takie stwierdzenia jak: inteligencja jest w 80%

uwarunkowana czynnikiem genetycznym,

między białymi i czarnymi jest istotna

statystycznie różnica 15 jednostek w II i nie

można jej wyjaśnić gorszą syt. ekonomiczno-

społeczną czy kulturą czarnych, nie można

znacząco podwyższyć II poprzez

wychowanie/nauczanie, z powodu słabego

(20%) wpływu czynnika środowiskowego stąd

osoby o niższym II, charakteryzujących się

niższą zdolnością rozumowania, należy

kierować do szkół zawodowych

29

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (8)

Ad 2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

-

Efekt serii artykułów: ataki (nawet fizyczne) na

autorów, potępienie metody testowej,

propozycje zniesienia pojęcia inteligencji,

zakazy stosowania testów w wielu stanach

USA, oficjalne palenie testów… i wiele innych..

-

1994: książka Herrnsteina i Murraya w której

podają po raz kolejny szereg nieuzasadnionych

wniosków dotyczących posiadania określonego

II, a w tym, że: kompensacyjne programy

wychowania i nauczania nie wyrównały szans

dzieci ze środowisk zaniedbanych (głównie

Murzynów), dlatego wydatki na takie cele

trzeba obciąć.

30

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (9)

Ad 2. Jakie są konsekwencje

społeczne pomiaru inteligencji?

- Zarzut stronniczości kulturowej testów

(1981) – skonstruowany w określonych

warunkach test inteligencji stosowany

jest w odniesieniu do osób należących

do innej kulturowo populacji. Nie

istnieje test inteligencji całkowicie

pozbawiony specyfiki kulturowej.

- Aktualnie stosowane testy są

standaryzowane na podstawie

reprezentatywnych prób.

31

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (10)

Ad 2. Jakie są konsekwencje społeczne

pomiaru inteligencji?

Inne badania:

-

L.C.Quay: 100 4-latków murzyńskich zbadano

oryginalną skalą stanfordzką i wersją opracowaną w

dialekcie ojczystym  wyniki identyczne.

-

R.Lynn: różnica od 3 do 10 pkt między dziećmi

japońskimi i amerykańskimi na korzyść japońskich,

mimo że miały niższy status ekonomiczno-społeczny,

poziom wykształcenia i gorsze odżywianie

(T.Wechslera).

-

J.R.Mercer: 600 dzieci murzyńskich 5-12 lat w

porównaniu z białymi  największe różnice

(trzykrotnie wyższe -73%, niż rasowe i społeczno-

ekonomiczne) wynikały ze specyfiki rodzinnej:

oddziaływań wychowawczych, liczby rodzeństwa,

braku ojca, itp.

32

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (11)

Ad 2. Jakie są konsekwencje

społeczne pomiaru inteligencji?

A gdyby rzeczywiście usunięto testy z

praktyki psychologicznej….?

- Dzieci uzdolnione, ale zaniedbane,

miałyby mniejsze możliwości

rozwijania swoich talentów (Vernon);

- wynik II nierzadko otwierał dzieciom

ubogim, pochodzącym z mniejszości

narodowych, wstęp na uniwersytet.

33

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kontrowersje wokół testów

inteligencji (12)

Podsumowując…

W zależności od intencji

ludzi/organizacji stosujących
testy, mogą one być
narzędziem przydatnym lub
szkodliwym

.

34

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Inteligencja i życie 

35

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Różnice między

„nieudacznikami” a „ludźmi

sukcesu” o podobnie wysokim IQ

1) Wytrwałość w dążeniu do celu
2) Potrzeba osiągnięć
3) Zaufanie do własnych możliwości
4) Wolność od poczucia niższości

36

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Poziom inteligencji studenta

- Odgrywa coraz mniejszą rolę w

determinowaniu jego osiągnięć wraz z

upływem lat studiowania (motywacja,

zainteresowania, cechy osobowości –

szczególnie sumienność).

- Mniej ważne jest to, jak ktoś „na chwilę”

(tak jak w testach) potrafi się zmobilizować,

ale czy to robi przez 5 lat.

- Wyniki badań Kossowskiej i wsp. sugerują,

że można mieć dobre oceny na

egzaminach, ucząc się płytko i

powierzchownie. Oceny miały też słaby

związek z II (może mała wariancja

wyników?). Najwyższy związek z ocenami

wykazała dyscyplina pracy.

37

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Poziom inteligencji

pracownika

- Tylko w 5-25% da się przewidzieć

sukces zawodowy na podstawie II

- Inne ważne korelaty: tzw. zdrowy

rozsądek (wiedza ukryta),

zainteresowanie daną dziedziną.

- W zawodach wysoko kwalifikowanych

(prawnicy, lekarze), związek między

sukcesem a II może nie wystąpić z

powodu niskiej wariancji wyników.

- Im trudniejsza intelektualnie praca,

tym mniejsze prawdopodobieństwo, że

wykonywać ją będzie osoba o niskim II

38

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Pół żartem, pół serio 

Od czasu, gdy okazało się, że Doda

Elektroda ma większe IQ niż Mikołaj
Kopernik, a oboje gmerali w ciałach, tyle
że ten drugi w niebieskich – słowo Iloraz
Inteligencji nic dla mnie nie znaczy.

(Kuba Wojewódzki)
Kilka słów innych osób na temat II:

http://www.tvp.pl/styl-zycia/magazyny-sn
iadaniowe/pytanie-na-sniadanie/wideo/jak
-zmierzyc-inteligencje/3211029

39

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

MENSA

• największe, najstarsze i najbardziej

prestiżowe stowarzyszenie ludzi o

wysokim ilorazie inteligencji

• rok i miejsce powstania: 1946 – Anglia
• kryterium przyjęcia: IQ zawierające się

w górnych 2% populacji- stosowanie

różnych testów i skal w oddziałach

krajowych MENSY = skala Wechslera

(130)= skala Stanford-Bineta (132)=

skala Catella (148) - Polska 

 

40

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Członkowie MENSY

41

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

• wiek: ukończony 16-

ty rok życia

• wykształcenie: od

licealistów po

profesorów

• status ekonomiczny:

osoby na zasiłku i

multimilionerzy-

reprezentanci

wszelkich zawodów:

robotnicy, kierowcy,

lekarze, naukowcy i

artyści 

Założenia i statut MENSY

Założenia organizacji:

• Apolityczność

• Wolność od wszelkich rasowych i religijnych

dyskryminacji

Statut MENSY definiuje trzy cele:

• Odkrywanie i pielęgnowanie inteligencji człowieka

dla dobra ludzkości

• Popieranie badań naukowych określających

charakter, rodzaj oraz zastosowanie ludzkiej
inteligencji

• Stwarzanie dla swoich członków korzystnego

środowiska intelektualnego

42

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Kryteria wybitnych

uzdolnień

- Bardzo wysoki iloraz inteligencji

(powyżej 130)

- Obszerna wiedza
- Szybkie uczenie się
- Wczesna dojrzałość intelektualna
- Ponadprzeciętne osiągnięcia w

jakiejś dziedzinie

http://www.youtube.com/watch?v=G

_IM5ZPekH4

43

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Wybitnie zdolni w liczbach

- W Polsce jest ich ok. 380 tys., w

tym 50 tys. dzieci i młodzieży w
wieku szkolnym.

- To oznacza, że jest to powszechne

zjawisko.

- Jednak większość badaczy uważa,

że wybitne uzdolnienia to nie tylko
IQ, ale wiązka cech: poznawczych,
emocjonalnych, osobowościowych,
motywacyjnych, społecznych.

44

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Zdolne dzieci

To na nich koncentruje się

psychologia, nie na dorosłych –
wymagają specjalnej opieki:

- presja otoczenia
- nie rozpoznanie przez otoczenie

wybitnych zdolności

- przyspieszony rozwój poznawczy

przy przeciętnym rozwoju
emocjonalnym i społecznym 

problemy wychowawcze

45

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Charakterystyka wybitnie

uzdolnionych (1)

1. Ogólne zdolności poznawcze

(zwłaszcza abstrakcyjne myślenie,
pojemność pamięci, bogate
słownictwo, rozległa wiedza –
rozpoznawalne poprzez pomiar).

2. Specjalne talenty –

matematyczne, lingwistyczne,
muzyczne, psychomotoryczne, itp.
(nie zawsze im towarzyszy wysoki
poziom ogólnej inteligencji).

46

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Charakterystyka wybitnie

uzdolnionych (2)

1) Aktywność twórcza – łatwość

tworzenia pomysłów, oryginalność

myślenia, ciekawość poznawcza oraz

otwartość na doświadczenia,

tolerancja ryzyka, skłonność do

zajmowania się aktywnością

intelektualną.

2) Sprawności przywódcze –

liderowanie w grupie, zdolności

negocjacyjne, wysoka samoocena,

dominacja, odpowiedzialność,

współpracowanie (inteligencja

społeczna? Emocjonalna?)

http://www.youtube.com/watch?v=3MM__XiYjL

8

47

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Arthur Tannenbaum

(1983,1986)

Autor psychospołecznej teorii wybitnych

uzdolnień sądzi, że osoba jest

wybitną jeśli:

- cechuje się wysokim poziomem

inteligencji ogólnej + specyficznym

talentem w jakiejś dziedzinie;

- ma pozaintelektualne cechy

osobnicze , takie jak zdrowie,

kondycja fizyczna, osobowość,

motywacja;

- wpłynęło na nią w określony sposób

środowisko;

- dotknął ją „łut szczęścia”, przypadek.

48

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Opieka nad wybitnie zdolnymi

Powinna polegać na:

- Identyfikacji – zarówno wysokiej

inteligencji ogólnej jak i zdolności

specjalnych, twórczych i społecznych.

Dzieci trafiają do psychologa dopiero gdy

zaczynają sprawiać kłopoty

wychowawcze. Brak badań

przesiewowych.

- Stymulacji – organizowanie warsztatów,

zajęć dodatkowych (zapobieganie nudzie,

konfliktom z nauczycielami) oraz zajęć

wyrównujących umiejętności w

dziedzinach których nie obejmują

zdolności.

- Poradnictwie - pomoc w trudnościach

osobistych – zarówno dzieciom, jak i

rodzicom czy nauczycielom.

49

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Niepełnosprawność umysłowa

- terminologia

Niepełnosprawni umysłowo byli

określani w literaturze (!!) debilami,

imbecylami i idiotami w zależności

od stopnia upośledzenia.

Inna obecna dziś terminologia:
- Oligofrenia (zbyt mały mózg);
- Niedorozwój umysłowy (wolniejsze

tempo rozwoju);

- Upośledzenie umysłowe/

niepełnosprawność intelektualna

50

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Niepełnosprawność

intelektualna – kryteria wg

APA (ważne łącznie)

1) W momencie diagnozy IQ < 70
2) Znaczące ograniczenie sprawności w co

najmniej dwóch dziedzinach:

porozumiewanie się z ludźmi, sprawność

społeczno-interpersonalna, samoobsługa,

samodzielne zamieszkiwanie, kierowanie

własnym postępowaniem, spędzanie czasu

wolnego, praktyczne wykorzystanie wiedzy

szkolnej, korzystanie z zasobów

społeczności lokalnej, praca zawodowa,

samodzielne korzystanie z opieki

zdrowotnej, zapewnienie sobie

bezpieczeństwa osobistego.

3) Wymienione deficyty stwierdzono przed 18

r.ż.

51

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Stopnie niepełnosprawności

1) Lekka (IQ od 52-67)
Uwaga, tu istotne jest dobre

rozpoznanie! Osoby te uczęszczają

do szkół specjalnych. Zasadniczo

nie różnią się od innych w zakresie

praktycznych umiejętności

życiowych. Trudności dotyczą

myślenia abstrakcyjnego,

logicznego rozumowania i operacji

na symbolach oraz przystosowania

do nowych sytuacji. Uczą się wolniej

i mają niższy pułap możliwości

intelektualnych.

52

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Stopnie niepełnosprawności

1) Umiarkowana (IQ od 36-51)
2) Znaczna (IQ od 20-35)
Możliwa wyuczalność (szczególnie dot.

umiarkowanej), konieczność
przebywania w zakładach
wychowawczych (szczególnie dot.
znacznej) lub szkołach życia, możliwe
opanowanie prostych czynności
motorycznych (jedzenie, ubieranie),
ubogi słownik, myślenie wyłącznie
konkretne (nie abstrakcyjne), zwykle
niezdolni do najprostszych prac.

53

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Stopnie niepełnosprawności

1) Głęboka (poniżej 20)

brak wyuczalności nawet w zakresie
prostych reakcji, rzadko potrafią
posługiwać się prostymi
przedmiotami (łyżką, kubkiem),
słabo opanowują ubieranie się,
mowa ograniczona do kilku słów,
słaba zdolność wykonywania
słownych poleceń, nie
rozpoznawanie otoczenia, w tym
osób bliskich.

54

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Etiologia

niepełnosprawności

1) Przyczyny biologiczne: genetyczne

(np. Zespół Downa, wykryto ok. 500

mechanizmów) i niegenetyczne

(ekspozycja płodu na działanie toksyn,

np. alkoholu; okołoporodowe urazy;

niedożywienie, zaniedbanie

zdrowotne).

2) Przyczyny społeczne: zaniedbywanie

dziecka przez rodziców (nie dość

częste i intensywne mówienie, brak

uczuć rodzicielskich, migracja do

innego kraju), niedostatek edukacji

szkolnej, kłopoty wychowawcze

(opinia upośledzonego)
 ten rodzaj niedorozwoju można

nadrobić.

55

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Specyfika & procesy

poznawcze

dot.niepełnosprawności

1) Niepełnosprawność intelektualna jest

niejednorodna, np. może dotyczyć

inteligencji ogólnej i motoryki, ale nie

dotyczyć kontaktów społecznych.

2) Mało pojemny magazyn pamięci

sensorycznej (ikonicznej – związanej ze

wzrokiem).

3) Kodowanie bodźców, wydajność procesów

podtrzymywania informacji w pętli

artykulacyjnej.

4) Ogólny deficyt pamięciowy,

selekcjonowania informacji, wydolności

uwagi.

5) Nieskuteczne strategie poznawcze,

sztywność myślenia (unikanie nowych

wzorców zachowania).

56

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Opieka

1) Dostosowana do rodzaju i stopnia

niepełnosprawności – od
zaspokajania podstawowych potrzeb
(n.głęboka) poprzez nauczenie
samoobsługi po wyuczenie
umiejętności życiowych.

2) W przypadku dzieci z n. lekką

oferuje się edukację w szkołach
specjalnych, gdzie osiągają zwykle
pułap wiedzy na poziomie IV-V klasy
szkoły podstawowej.

57

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

Zasady stymulowania dzieci z

lekką niepełnosprawnością

Badania w ramach Projektu Abecadło

(Detterman i in., 2000):

1) Wczesna, przedszkolna stymulacja

rozwoju poznawczego.

2) Systematyczność podtrzymywania

stymulacji.

3) Nawet jeśli oddziaływanie jest

kontynuowane, jego skutki nie są

trwałe.

Baumeister i Bacharacha (1996):

specjalne programy opieki niewiele

dają, a największym predyktorem

poziomu inteligencji dziecka

zagrożonego niepełnosprawnością jest

poziom inteligencji jego matki (za:

Nęcka, 2003).

58

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

59

Moduł: Jak i dlaczego różnimy się od innych? Wykład: PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE

PSYCHOLOGICZNYCH RÓŻNIC MIĘDZY LUDŹMI - dr Anna Siwy-Hudowska

LITERATURA

Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza –
struktura – funkcje. Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne:

rozdział 7, Geneza inteligencji (s. 137-
165);

rozdział 8, Bieguny inteligencji (s. 166-
191);

rozdział 9, Inteligencja w praktyce (s. 192-
220).

Dziękuję za uwagę!

60

Moduł: Jak i dlaczego różnimy się od innych? Wykład: PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE

PSYCHOLOGICZNYCH RÓŻNIC MIĘDZY LUDŹMI - dr Anna Siwy-Hudowska