Koordynacja ruchowa i technika- podstawy teoretyczne i metodyczne.

Koordynacja ruchowa

i technika- podstawy

teoretyczne i

metodyczne.

Opracowała:

Agnieszka Błaut

IV WF

Gr. K-1

Próba zdefiniowania

pojęcia

Nie tylko określenie, ale i badanie

koordynacji ruchowej jest bardzo

trudne. Próby zdefiniowania

wspomnianego pojęcia podejmowane

były przez wielu autorów. I tak np.

fizjolodzy precyzują koordynację

ruchową jako…

„zdolność człowieka

do wykonywania złożonych pod

względem stosunków

koordynacyjnych aktów ruchowych,

zdolność przestawiania się z

jednych ściśle skoordynowanych

ruchów na inne, jak również

zdolność szybkiej realizacji nowych

aktów ruchowych, odpowiednio do

nieoczekiwanie powstających

zadań…”

Trudność określenia i

badania koordynacji

ruchowej zawarta jest

przede wszystkim w

niejasnej odpowiedzi na

pytanie- czym może być

mierzona koordynacja?

Które ze znanych

parametrów pozwalałyby

na dokładną, ilościową

ocenę różnych poziomów

koordynacji?

Spróbujmy odpowiedzieć na

te pytania.

Głównym wskaźnikiem koordynacji

powinny być

powinny być przestrzeń i czas.

przestrzeń i czas.

Dokładność i połączenie ruchów

winno się przy tym przejawiać nie

tylko w

tylko w warunkach standardowych

warunkach standardowych

lecz także

lecz także zmiennych

zmiennych

Biorąc więc pod uwagę te trzy

wyznaczniki (

wyznaczniki (przestrzeń, czas,

przestrzeń, czas,

warunki standardowe lub

zmienne

) można ćwiczenia

kształtujące koordynację ruchową

podzielić na trzy różne, ze względu

na złożoność grupy. Grupy te

odpowiadać będą określonym

poziomom koordynacji.

…

to ruchy, które charakteryzują

się dokładnością i przy których

szybkość ich wykonania nie ma

znaczenia.

Badanemu daje się zadanie

wykonania dokładnie

określonego ruchu i mierzy się

u niego stopień odchylenia od

wzorca.

…

to dokładne ruchy wykonywane w

określonym czasie.

Osiągnięcie w nim wysokiego

poziomu sprawności jest już bardzo

trudne. Spotyka się bowiem często

osobników posiadających doskonale

rozwiniętą zdolność dokładnego

odtworzenia ćwiczenia, jednak po

postawieniu przed nim nowych

wymagań polegających na

konieczności wykonania zadania w

jak najkrótszym czasie lub nawet

tylko w określonym czasie,

stwierdzamy występowanie między

nimi znacznego zróżnicowania.

…

występuje w dyscyplinach

charakteryzujących się ciągłą

zmiennością warunków, w jakich

wykonywane są ćwiczenia. Zadanie

zawodnika nie zamyka się wówczas

tylko w tym, aby wykonać określony

ruch dokładnie, bezbłędnie i możliwie

szybko, ale był on zawsze adekwatny

do ciągle zmieniających się

warunków.

Za miarę trzeciego poziomu

koordynacji możemy przyjąć czas

nieodzowny do znalezienia i

szybkiego oraz dokładnego

wykonania odpowiedniego ruchu przy

nieoczekiwanej zmianie warunków.

Można rozróżnić również koordynację

ogólną i szczegółową

; w obrębie

szczegółowej:

szczegółowej: jednostronnie

jednostronnie

wyćwiczoną

i wielostronnie

wielostronnie

wyćwiczoną

Analiza zależności między tak

wyróżnionymi postaciami

koordynacji ruchowej pozwala z kolei

stwierdzić, że koordynacja ogólna

ułatwia nabywanie szczegółowej,

natomiast, koordynacja ruchowa

szczegółowa nawet rozwinięta nie

zawsze koreluje z poziomem

koordynacji ogólnej.

Poziom koordynacji uwarunkowany jest

przede wszystkim stanem i stopniem

rozwoju układu nerwowego.

Ruchy małych dzieci są stosunkowo

niezgrabne. Już nawet niewielkie

przyspieszenia ruchów powodują u nich

trudności w różnicowaniu wrażeń czucia

mięśniowego i naruszenie możliwości

kierowania ruchami w przestrzeni. Bardziej

złożony ruch kształtuje się dopiero po

opanowaniu prostszego (bieg nie może być

opanowany przed dokładnym przyswojeniu

chodu, skok przed ukształtowaniem się

nawyku biegu itd.)

Punkt kulminacyjny rozwoju koordynacji

ruchowej przypada na okres 10-13 lat.

Dzieci wykazują wówczas dużą zdolność

szybkiego przyswajania nowych

skomplikowanych ruchów, tym większą, im

bogatszy jest zasób już opanowanych przez

nich działań ruchowych.

Znamienną rolę w opanowywaniu nowych ruchów

posiada odpowiedni rozwój

posiada odpowiedni rozwój analizatora

analizatora

kinestetycznego

(ruchowego). Przy jego pomocy,

obok przestrzegania optycznego i akustycznego,

zawodnik informowany jest o położeniu

poszczególnych części swojego ciała i o

stosunkach napięć mięśniowych.

Analizator ruchowy, czyli inaczej zmysł ruchu,

systematycznie ćwiczony i szkolony w świadomym

ujmowaniu ruchów, może być doprowadzony do

wysokiego stopnia rozwoju pozwalającego na

dokładne różnicowanie wykonywanych ruchów

oraz wprowadzenie doń korekt jeszcze w trakcie

trwania ruchu.

Zawodnik prawidłowo szkolony, reprezentujący

wysoką klasę sportową, potrafi zazwyczaj bardzo

dokładnie scharakteryzować swoje ruchy

określające z dużym przybliżeniem uzyskany wynik

sportowy. Na przykład dobry sprinter określi

dokładnie czas w jakim pokonał dystans,

poprawnie zróżnicuje, w którym z serii biegów

uzyskał najlepszy czas, a w którym najgorszy;

dobry skoczek w dal dość dokładnie oceni

uzyskany rezultat itd..

Brak odpowiednio rozwiniętej koordynacji

ruchowej prowadzi do niepowodzeń nawet

przy niewielkich odchyleniach od nawykowych

ruchów. Na przykład stwierdzono, że skoczek

w dal trenujący tylko w standardowych

warunkach (idealnie równy i o określonej

twardości rozbieg, całkowicie zasłonięty teren

od wiatru itp.) uzyskiwał dobre wyniki w

przypadku startu w warunkach zbliżonych do

treningowych; jego zautomatyzowane ruchy

przebiegały wówczas według utartego

schematu.

Wszelkie jednak odstępstwa od tych warunków

wywoływały zaburzenia w technice,

uniemożliwiające uzyskanie dobrego rezultatu

sportowego. Podobnych spostrzeżeń dokonano

w innych konkurencjach lekkoatletycznych i w

innych dyscyplinach sportowych.

Spostrzeżenia owe, a również obserwowana w

takich przypadkach trudność opanowania

nowych, złożonych ruchów, zmusiła trenerów

do uwzględnienia tego problemu w treningu

sportowym.

Metody kształtowania

koordynacji ruchowej

Koordynacja ruchowa zależy od wielu czynników,

takich jak: uzdolnienia ruchowe, doświadczenia,

wyobrażenia oraz umiejętności ruchowe nabyte

w trakcie opanowywania innych ćwiczeń.

Wynika z tego, że każde nowe ćwiczenie

wykonywane jest na osnowie opanowanych już

nawyków ruchowych, jak gdyby przy pomocy

szeregu istniejących już elementów. Czym zatem

większą ilością nawyków ruchowych dysponuje

zawodnik, tym większą ilość istniejących już

elementów może wykorzystać do „budowy”

nowych ruchów, tym mniejsze trudności będzie

miał do pokonania przy opanowywaniu nowych

ćwiczeń.

Stąd wniosek, że zasadniczą metodą rozwoju

koordynacji ruchowej jest nauczanie nowych,

różnorodnych ćwiczeń oraz wykonywanie już

znanych w zmieniających się warunkach.

Ćwiczenia mające

za zadanie

rozwijanie

koordynacji

ruchowej można

pogrupować

następująco:



Ćwiczenia doskonalące zachowanie

równowagi w miejscu i w ruchu

(przyspieszenia, hamowania, biegi po wirażu,

nagłe zmiany kierunku biegu itp.)



Ćwiczenia kształtujące umiejętność

wykonywania szybkich obrotów, zwrotów,

przewrotów (salta, przerzuty, przewroty w

przód i w tył itd.)



Ćwiczenia „lustrzane” (rzuty przeciwną ręką,

wykonanie śruby w przeciwną stronę itd.)



Ćwiczenia z zastosowaniem nietypowych

pozycji wyjściowych (np. start z leżenia

przodem, wyskok dosiężny z półobrotem itd.)



Ćwiczenia z wprowadzeniem dodatkowych

ruchów do zasadniczej jego formy



Ćwiczenia z zastosowaniem nietypowych

warunków ( zmniejszenie boiska do gry)



Ćwiczenia z zastosowaniem nowych

wariantów taktyki w zadaniach nie

związanych bezpośrednio ze specjalizacją

(np. zastosowanie nowej taktyki gry w

koszykówkę podczas treningu

uzupełniającego szermierzy).

Wprowadzając do treningu

ćwiczenia rozwijające koordynację

ruchową musimy przestrzegać

reguły wynikające z podstawowych

zasad nauczania, takich jak

zasada systematyczności,

aktywności i dostępności.

Nie

dążymy tu jednak do

maksymalnego doskonalenia

wykonywanych ruchów. Wystarczy

stosowanie ich do momentu

opanowania ogólnej formy

ćwiczenia, a następnie przejście do

nauczania nowego ruchu.

Ćwiczenia ukierunkowane na

rozwój koordynacji ruchowej

stosunkowo szybko prowadzą do

zmęczenia układu nerwowego.

Ponieważ skuteczność

kształtowania koordynacji

wymaga doskonałego „czucia

przestrzeni” i „czucia czasu”,

ruchy mające za cel rozwój tej

cechy muszą być wykonywane

metodą powtórzeniową, zbliżoną

do stosowanej podczas rozwoju

szybkości, tzn. pozwalającą

organizmowi ćwiczącego-poprzez

odpowiednio długi odpoczynek-na

powrót do stanu umożliwiającego

wykonanie określonego zadania.

Stąd wniosek, że ćwiczenia takie

powinny być prowadzone w

pierwszej części treningu.

Wykonując je należy przestrzegać

następującej kolejności:



Doskonalić dokładność bez

uwzględniania czasu trwania

ćwiczenia



Zwiększać szybkość wykonywania

utrzymując osiągniętą dokładność



Modyfikować szczegóły ćwiczenia

lub stosować je w zmieniających

się warunkach

Praca nad podniesieniem poziomu

koordynacji ruchowej w rocznym cyklu

treningowym winna przebiegać

następująco:



W pierwszej połowie okresu

przygotowawczego-nauczanie nowych

ćwiczeń



W drugiej połowie okresu

przygotowawczego-wprowadzenie do

treningu różnorodnych ćwiczeń specjalnych



W pierwszej połowie okresu startowego-

stosowanie urozmaiconych wariantów

techniki



W drugiej połowie okresu startowego-

doskonalenie wybranego wariantu techniki

w zmiennych warunkach (nawet sztucznie

dobieranych)

Przyjmuje się powszechnie, że z

ogółu ćwiczeń kształtujących

koordynację ruchową około 15%

powinno być corocznie

wymieniane na nowe.

Przestrzeganie wspomnianej zasady

jest szczególnie ważne w

konkurencjach charakteryzujących

się złożoną techniką; pozwala ono

bowiem na ciągłe jej doskonalenie.

Nie uwzględnienie owego „prawa

treningowego” prowadzi do

przedwczesnej i trwałej stabilizacji

techniki, która z kolei wpływa na

zahamowanie rozwoju sportowego.



Techniką sportową moglibyśmy nazwać efektywne i

racjonalne wykonanie ruchu, dające możliwość

uzyskania dobrych wyników w rywalizacji sportowej.



Technika to ogólny sposób wykonania zadania

ruchowego, określonego przez taktykę działania,

przy uwzględnieniu cech motorycznych i

psychicznych. (K. Fidelus).



Technika to zdolność zawodnika do adekwatnego w

stosunku do zadania ruchowego wykorzystania

swoich rzeczywistych możliwości, tj. cech

motorycznych, fizycznych, psychicznych i innych za

pośrednictwem konkretnego ruchu, w sposób

zgodny z przepisami obowiązującymi w danej

dyscyplinie sportu. (Witczak).

Najważniejsze jest jednak, aby technika

zdawała praktyczny egzamin w walce

sportowej. Taka technika

charakteryzować się będzie:



Dobrze zaznaczonym przedziałem czasowo-

przestrzennym (faza przygotowawcza, główna i

końcowa ruchu)



Dobrze zaznaczonym przedziałem dynamiczno-

czasowym (rytm ruchu-płynna kolejność napięć i

rozluźnień)



Dobrym przepływem-koordynacją ruchu w

stosunku do potrzeb



Wysoką elastycznością ruchu (umiejętne

zmaganie się z oporami stawianymi przez

środowisko)



Wczesnym przewidywaniem ruchu (właściwe

ustawienie koncepcji ruchu)



Przewidywaniem ruchów obcych (przeciwnik,

sport, wiatr, śliska nawierzchnia itd..)

Przenosząc zagadnienie do praktyki możemy

stwierdzić, że do najważniejszych cech

technicznych wykonania ruchu zaliczyć

możemy jego

swobodę, lekkość

ekonomikę

przy wyeliminowaniu niepotrzebnego

napinania mięśni.

Olbrzymią rolę w realizacji techniki odgrywa

kierunek ruchu, prędkość i przyspieszenie.

Do wykonania ruchu potrzebna jest również

odpowiednia siła, wytrzymałość i szybkość.

Skuteczność techniki uzależniona jest od

charakterystycznych akcentów w danej

dyscyplinie sportu.

Np. w dyscyplinach o charakterze siłowo-

szybkościowym skuteczna będzie taka

technika, która przy tym samym poziomie

zawodników w zakresie siły i szybkości

pozwoli na rozwinięcie największej siły i

szybkości względem otoczenia.

Natomiast w dyscyplinach o charakterze

wytrzymałościowym pierwszoplanową

rolę odgrywać będą kryteria

ekonomiczności ruchu.

Generalnie rzecz traktując można by

wskazać, że w każdej dyscyplinie sportu

rozwój techniki ruchu zależy od przebiegu

walki i jej wariantów stałych oraz

zmiennych, od warunków (składników)

niezbędnych dla opanowania ruchu, od

warunków zewnętrznych, w których

technika jest realizowana, od zmienności

przepisów w określonych dyscyplinach

sportu i innych.

Tak więc we wszystkich dyscyplinach sportu

technika jest ściśle podporządkowana

określonym zadaniom i zmieniać się musi w

zależności od sposobu walki narzucanej

przez przeciwnika.

Konieczne jest ustalenie najbardziej

celowej techniki i w tym kierunku

powinno być nastawiane nauczanie i

trening techniczny i to tak, aby elementy

wrodzone u ćwiczącego połączyć w całość

z elementami nabywanymi.

Poza tym wykonawstwo techniczne

zawodnika powinno być doprowadzone do

takiej doskonałości, aby pozwalało

uzyskać najlepszy efekt przy

najmniejszym nakładzie energii. Tak więc

można by stwierdzić, że technika powinna

być w dużym zakresie zautomatyzowana.

W procesie nauczania i doskonalenia

techniki sportowej wyróżniamy 5

podstawowych stadiów:

Powstawanie wyobrażenia o działaniu ruchowym i

kształtowanie się warunków do jego wykonania- powstaje

nastawienie do wykonania określonego działania.

Kształtowanie początkowego opracowania struktury ruchu-

stadium eliminowania zbędnych ruchów i unikania zbędnych

napięć mięśni

Kształtowanie się umiejętności doskonałego wykonania aktu

ruchowego-precyzowanie działań ruchowych i odczuwanie

ich w świadomości pełniej i jednocześnie dokładniej

Pełne opanowanie nawyku-utrwalanie nawyku ruchowego-

automatyzacja i stabilizacja nawyku

Osiągnięcie plastyczności nawyku i jego stosowanie w

zmieniających się warunkach, dostosowanie techniki do

indywidualnych właściwości ćwiczącego, łączenie różnych

działań ruchowych, a w niektórych przypadkach

opanowanie techniki wykonania ruchu w czasie

maksymalnego napięcia mięśni.

Aby zawodnik właściwie kształtował swoją

technikę, trener musi przestrzegać wiele

niezbędnych właściwości nauczania i treningu

technicznego:

Zapoznać się z najbardziej racjonalnymi technikami

wykonania określonych zadań ruchowych; zapewnić

pokaz i objaśnienie, w którym zawodnikowi

przedstawiamy jak się dany element techniczny

wykonuje, w jakim celu go się wykonuje i w jakich

warunkach na zawodach powinien go zastosować

Nauczać i doskonalić technikę, początkowo w

warunkach najprostszych i najprzystępniejszych dla

ćwiczących; korzystać systematycznie z tzw.

Niezwłocznej informacji o prawidłowości czy

nieprawidłowości wykonania ruchu

Budować technikę zawsze na bazie aktualnych

możliwości ogólnych i specjalnych zawodników; stąd

konieczność kształtowania nawyków dynamicznych o

dużej plastyczności

Nauczać i doskonalić technikę w warunkach zbliżonych

do zawodów, a stabilizować ją w czasie startów.

Element techniczny możemy

dopiero wtedy uznać za dobrze

opanowany, jeżeli zawodnik

potrafi go wykorzystać w walce

sportowej i to przynajmniej z

równorzędnym przeciwnikiem.

Metodyczne ujęcie

techniki

Najczęściej stosowane metody nauczania techniki to:

syntetyczna, analityczna i kompleksowa.

Dużą rolę odgrywa metoda

powtórzeniowa

, która

charakteryzując się optymalnymi przerwami

wypoczynkowymi, stosowanymi między

ćwiczeniami, pozwala na pełne i sprawne tworzenie

i także kształtowanie nowych nawyków

technicznych.

Dobrze jest doskonalić technikę w

ćwiczeniach ze

zmienną szybkością i intensywnością.

Zaś dla ostatecznego udoskonalenia niezbędna jest

metoda startowa

, wykorzystywana w sposób

bardzo racjonalny w zależności od stanu

zaawansowania ćwiczących, tak aby złe jej

zastosowanie nie przyczyniło się do utraty wiary w

kształtowaną, z wielkim trudem pedagogicznym,

technikę.

Trening techniczny powinien być

tak ustalony w czasie, aby nie

tworzyć zbyt długich przerw

obniżających efektywność

ćwiczeń z jednej strony, a z

drugiej nie zwiększać

częstotliwości ćwiczeń do takiego

wymiaru, który spowoduje

zmęczenie układu nerwowego.

Biorąc pod uwagę pracę nad techniką w całym

cyklu szkoleniowym, np. rocznym czy

półrocznym, ogólnie można by sformułować

zadania w sposób następujący:

Okres przygotowawczy-ukształtowanie i

automatyzacja (w dopuszczalnych granicach)

nawyków technicznych

Okres główny-posiadanie wysokiego poziomu

nawyków technicznych możliwych do

skutecznego wykorzystania w walce sportowej

Okres przejściowy-wyciszanie nawyków

technicznych nie sprawdzających się w walce

sportowej i ewentualnie przestawianie się na

technikę bardziej nowoczesną i jeszcze

skuteczniejszą.

Trener powinien zdać sobie sprawę jaka

technika będzie najskuteczniejsza w

konkretnych warunkach rozwoju

określonej dyscypliny sportu

Aby tak było rzeczywiście w praktyce, musi on

uzyskiwać obiektywne dane odnośnie

techniki sportowej, które powinny generalnie

wynikać z oceny techniki według wcześniej

ustalonych kryteriów postępowania, z

porównywania osiągniętych wyników

sportowych z osiągniętym poziomem cech

motorycznych, warunkujących koncepcje

techniczne oraz z oceny skuteczności walki

sportowej w konfrontacji z techniką w niej

stosowaną, z uwzględnieniem postępowania

taktycznego przeciwnika.

Document Outline