Zmiany terytorialne Polski
w XVII w.
Ważne wydarzenia
Mapy
Daty
Zmiany terytorialne Polski
w XVII w.
Ważne wydarzenia
Mapy
Daty
Legenda
Rzeczpospolita
Obojga Narodów
Początek XVII w
Turcja
Dania
Habsburg
Rosja
Saksonia
Szwecja
Brandenburgia
Ziemie utracone 1657-
1686
Lenna
KoroWielkie Księstwo
Litewskie
Korona
Duże miasta
Mniejsze miasta
Rzeczpospolita Obojga
Narodów
Krótki opis
wydarzeń
w XVII w.
W XVII wieku centrum i wschód Europy (czyli RON
także) ogarnęły konflikty. Przebieg początkowo był
pomyślny dla naszego kraju. W wojnie z Rosją
Rzeczpospolita popierała Dymitra. Państwo wtedy
przeżywało wtedy poważny kryzys nazwany
Wielką Smutą. Wtedy też Zygmunt II Waza chciał
objąć tron rosyjski, jednak to się nie udało. Wojna
zakończyła się rozejmem w Dywilinie. Na mocy
jego Rzeczpospolita uzyskała olbrzymie nabytki
terytorialne na wschodzie, ale Rosja zachowała
niezależność. Wojna Smoleńska 1632-1634
niczego w stanie posiadania nie zmieniła.
Wojny polsko - szwedzkie toczyły się o opanowanie
Inflant polskiego wybrzeża Bałtyku. Celem polityki
szwedzkiej była kontrola nad handlem bałtyckim.
Ponadto panująca w Rzeczpospolitej gałąź Wazów
rościła pretensje do tronu szwedzkiego. Stoczone
w XVII wieku trzy wojny ze Szwecją miały dla RON
bardzo niekorzystne skutki. Zakończyły się utratą
Inflant oraz wyniszczeniem kraju, szczególnie w
wyniku Potopu 1655-60. Rzeczpospolita co prawda
zachowała suwerenności, ale zniszczenia były
bardzo wielkie. Dołączyła się do tego wojna
domowa z Kozakami, która w następstwie
przerodziła się w wojnę z Rosją. W jej wyniku
utrąciła część terytoriów na Ukrainie lewobrzeżnej.
W wyniku tych wydarzeń Rzeczpospolita utraciła
mocarstwową pozycję w Europie Środkowej, a jej
miejsce zajęła nowa potęga - Rosja.
Za Zygmunta III Wazy
• 1600 – początek wojny ze Szwecja w Inflantach, Szwedzi
dotarli do Dźwiny
• 1604-1606 – udział Polaków w dimitriadzie
• 1605 – zwycięstwo K. Chodkiewicza nad Szwedami pod
Kircholmem – odzyskanie Inflant
• 1610-1612 – wojna Polski z Rosją (o tron moskiewski) –
obsadzenie Kremla przez Polaków, ale w 1612 r. kapitulacja
polskiej załogi kremla
• 1611 – uchwalenie przez sejm przeniesienia lenna
pruskiego na linię Hohenzollernów brandenburskich w razie
wygaśnięcia Hohenzollernów w Prusach Książęcych
• 1618 – rozejm z Rosją w Dywilinie – ziemie: smoleńska,
czernihowska i siewierska pozostały przy Polsce
• 1620 – początek wojny polsko – tureckiej i śmierć hetmana
S. Żółkiewicza pod Cecorą
• 1621 – obrona Chocimia i pokój z Turcja – granice na
Dniestrze
• 1627-1629 – walki ze Szwedami na Pomorzu zakończone
rozejmem w Starym Targu (Altmark). W rękach Szwedów
pozostały wszystkie porty oprócz Pucka, Gdańska i
Królewca. Ponadto zatrzymali oni znaczną część Inflant na
północ od Dźwiny. Uzyskali róznież prawo pobierania części
ceł z handlu polskiego
• 1632 – śmierć Zygmunta III Starego
Za Władysława IV
• 1632-1634 – wojna z Rosja zakończona pokojem w Polanowie –
potwierdzenie warunków rozejmu dywilińskiego. Polska
zatrzymała ziemie: smoleńską, czernihowską i siewierską.
Władysław IV zrezygnował z pretensji do tronu rosyjskiego
• 1637 – śmierć Bogusława XIV, ostatniego
księciazachodniopomorskiego i zajęcie Pomorza Zachodzniego
przez Szecję. Wcielenie do Prus Królewskich okregów
lęborskiego i bytowskiego
• 1648 – podział Pomorza Zachodniego między Szwecję i
Brandenurgię. Brandenburgiaotrzymała ćżeść wschodnią
• 1648 – początek powstania Bohdana Chmielnickiego na
Ukrainie
• 1648 – śmierć Władysława IV
Za Jana Kaziemierza
• 1654 – kozacka ugoda z Rosją w Perejesławiu – połaczenie
lewobrzeżnej Ukrainy z Rosją
• 1654-1656 – woja polsko-rosyjska – utrata Smoleńska,
Białorusi i części Litwy z Wilnem
• 1655-1660 – potop szwedzki zakończony zawarciem pokoju
w Oliwie. Zrzeczenie się przez Jana Kazimierza prawa do
tronu szwedzkiego; utrata przez Polskę na rzecz Szwecji
większej części Inflant, zatrzymanie tylko tzw. Inflant
polskich (południowo-wschodia część z Dyneburgiem)
• 1656 – elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm
Hohenzollern uznał się lennikiem Szewcji z Prus Książęcych
• 1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – utrata lenna
pruskiego; elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm I
uzyskał suwerenność Prus Książęcych w zamian za
odstąpienie od sojuszu ze Szwedami
• 1657 – przekazanie elektorowi w lenno Lęborka i Bytowa
• 1658 – ugoda z Kozakami w Hadziaczu – województwa:
kijowskie. bracławskie i czernihowskie, jako „Księstwo
Ruskie”, pod wodzą hetmana kozackiego, miały być
związane unią z Polska; ugoda nie odegrała większej roli
• 1660 – wznowienie wojny polsko-rosyjskiej
• 1667 – rozejm z Rosją w Andruszowie – utrata Smoleńska,
ziemi czernihowskiej i siewierskiej, części witebskiego z
Wieliżem, Siewierzem i Newlem, Ukrainy po lewej stronie
Dniepru i na dwa lata (w istocie na stałe) Kijowa
• 1668 – abdykacja Jana Kazimierza
Za Michała Korbuta
Wiśniowieckiego
• 1672 – wojna z Turcą zakończona traktatemz Buczaczu –
utrata Ukrainy (pod zwierzchnictwem tureckim), Podola z
Kamieńcem
• 1673 – koniec panowania Michała Korbuta Wiśniowieckiego
Za Jana III Sobieskiego
• 1676 – wznowienie działań przeciwko Turcji i traktat w
Żurawnie – odzyskanie prawobrzeżnej Ukrainy; kwesia
Podola miała być rozstrzygnięta przez dalsze rokowania
• 1683 – odsiecz wiedeńska – wielkie zwycięstwo wojsk
polskich i cesarskich pod dowództwem Jana II Sobieskiego
nad Turkami pod Wiedniem; kryzys potęgi Tureckiej w
Eurpoie
• 1686 – pokój Grzymułkowskiego z Rosją – ostateczna utrata
Smoleńska, Kijowa, Dorohobuża, Czernihowa i Staroduba
Legenda
Rzeczpospolita
Obojga Narodów
Koniec XVII w. i początek XVIII w.
Turcja
Dania
Habsburg
Rosja
Saksonia
Szwecja
Brandenburgia
Ziemie utracone 1657-
1686
Lenna
KoroWielkie Księstwo
Litewskie
Korona
Duże miasta
Mniejsze miasta
Rzeczpospolita XVII / XVIII
w.
Bibliografia
• Mapy:
autor: halibutt 2004
• Tekst: na podstawie ksiązek m. in.
- Historia Zagadnienia Maturalne – Małgorzata Ciejka Wyd.
OMEGA, Kraków 2005
- Historia Vademecum Maturzysty Renata Antosik, Edyta
Pustuła, Cezary Tulin Wyd. OPERON, Gdynia 2006
- www.historycy.org
Opracował:
Michał Adaszewski IIc