Kształcenie ruchowe i
metodyka nauczania
ruchu

Prowadzący: Mgr Anna Kopiczko

Wymiar godzin: 27 w semestrze letnim

Zasady zaliczenia przedmiotu:
- obecność na zajęciach
- test wiedzy
- zaliczenie praktyczne przedmiotu

Ogólna systematyka

ćwiczeń.

Podział somatyczno- anatomiczny.

Uwzględnia miejsce oddziaływania ćwiczenia np. ćwiczenia
głowy, szyi, kończyn

górnych, tułowia, jak również kierunek wykonywanych ruchów w
poszczególnych

płaszczyznach ciała.

Przykłady: skłony boczne tułowia (zgięcia boczne), wymachy
kończyn w

bok (odwiedzenie), wypady kończyn w lewo i w prawo, skłon
głowy w przód,

odskłon tułowia w tył, skrętoskłon tułowia.

Podział fizjologiczny.
Kryterium stanowi rodzaj skurczów mięśniowych
występujących podczas wykonywania ćwiczeń.

Ćwiczenia statyczne- skurcze izometryczne
(czynne napinanie mięśni bez efektu ruchu).
Zastosowanie m. in. przy zanikach mięśni,
urazach stawów

Ćwiczenia dynamiczne- skurcze izotoniczne i
auksotoniczne.
Mięśnie na przemian kurczą się (praca
koncentryczna czyli pokonująca) i rozkurczają
(praca ekscentryczna czyli ustępująca)
Przykłady: biegi, skoki, rzuty, ćwiczenia na
przyrządach.

Podział strukturalny.

Ćwiczenia cykliczne-

poszczególne fazy ruchu

powtarzają się co pewien czas np. chód, bieg.
Ćwiczenia acykliczne- ćwiczenia wolne, skoki,
rzuty.
Ćwiczenia mieszane- połączenia dwóch
poprzednich np.skok z rozbiegu.
Ćwiczenia asymetryczne
Ćwiczenia symetryczne

Podział psychomotoryczny (funkcjonalny).
Kryterium stanowi rodzaj kształtowanych cech
motorycznych.

Ćwiczenia kształtujące cechę :
- siłę (statyczną i dynamiczną)
- szybkość
-wytrzymałość
- gibkość
- skoczność (siła eksplozywna)
- zręczność
- poczucie przestrzeni
- równowagę

Podział praktyczny (stosowany).

Ćwiczenia porządkowo- dyscyplinujące np. tworzenie
kolumn ćwiczebnych.

Ćwiczenia kształtujące- wolne, indywidualne, ze
współćwiczącym, z przyborami, na przyrządach.

Ćwiczenia użytkowo- sportowe- chód, bieg, dźwigania,
skoki gimnastyczne, rzuty, chwyty, ćwiczenia równoważne,
na przyrządach w zwisach i podporach.
Zadanie tych ćwiczeń to kształtowanie prawidłowej
postawy i czynności lokomocyjnych człowieka, oraz cech
fizycznych i motorycznych z naturalnymi elementami
ruchu.
Oddziaływanie wychowawcze, kształcenie siły woli oraz
wytrwałości.

Ćwiczenia uzupełniające- rozluźniające, relaksacyjne,
korekcyjne, rozciągające- stretching, muzyczno- ruchowe,
gry i zabawy.

W grupie tej znajdują się gry i zabawy, elementy

taneczno ruchowe, elementy ćwiczeń
utylitarnych, czyli zapożyczone ze sportów walki,
oraz elementy ćwiczeń korekcyjnych dotyczących
przede wszystkim prawidłowej postawy, oraz
zachowania tej postawy w czasie ruchów
lokomocyjnych.

Systematyka ćwiczeń musi być ściśle skorelowana

z terminologią gimnastyczną. Każde ćwiczenie
ma określony sens i wywiera konkretny wpływ na
organizm ćwiczącego. Złe podanie treści
ćwiczenia lub jego złe zrozumienie zmienia
również wpływ tego ćwiczenia, przez co może
stać się ćwiczeniem szkodliwym dla określonej
jednostki chorobowej.

ĆWICZENIA ODDECHOWE dzielimy na:
Ogólne-są do zastosowania dla wszystkich bez specjalnych

wskazań

Wybiórcze-są najczęściej prowadzone w sposób indywidualny

w przypadkach chorób układu oddechowego, w rehabilitacji

kardiologicznej, w wadach postawy w tym skrzywień

bocznych kręgosłupa.

• Dla prawidłowego przeprowadzenia ćwiczeń oddechowych,

pomieszczenie musi być dobrze przewietrzone. Wdech przez

nos, wydech w zależności od typu ćwiczenia przez nos lub

przez usta.

• Ćwiczeń oddechowych nie należy rozliczać, ponieważ każdy

ma własny rytm oddechowy. Podczas ćwiczeń wysiłkowych

nie należy wstrzymywać oddechu. Wydech w trakcie skurczu

mięśni. W pewnych pozycjach ciała wdech i wydech może

być utrudniony, bądź ułatwiony. Dla lepszego wdechu

przyjmujemy tzw. pozycje otwarte na zewnątrz, żeby ułatwić

wydech stosujemy pozycje zamknięte do wewnątrz.

• Ćwiczenia oddechowe mogą być ćwiczeniami wolnymi lub z

dawkowanym oporem

ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE
• Zadaniem ich jest rozluźnienie mięśni i zmniejszenie

napięcia. Ćwiczenia rozluźniające polegają na
świadomym rozluźnianiu określonych grup
mięśniowych. Jeżeli przeprowadzone są w wygodnych
pozycjach leżących lub półleżących za specjalnym
psychicznym zaangażowaniem, potęgującym moment
rozluźnienia to wtedy nazywamy je ćwiczeniami
relaksacyjnymi.

Wskazania do ćwiczeń rozluźniających i relaksacyjnych:
• Zmniejszenie odczuwania bólu oraz konieczność

odpoczynku mięśni po intensywnej pracy.

• Ćwiczenia rozluźniające stosujemy we wszystkich

rodzajach ćwiczeń zbiorowych (poza ćwiczeniami w
wodzie). Po intensywnych bądź długotrwałych
wysiłkach jako tzw. ćwiczenia przerywnikowe, oraz w
ćwiczeniach ogólno kondycyjnych pod koniec lekcji.

Ćwiczenia rozluźniające mogą stanowić
odrębną jednostkę ćwiczeniową w postaci
treningu autogennego Schultza czy
progresywnej relaksacji wg Jackobsona. Obie
techniki stanowią odrębną grupę ćwiczeń w
kierunku relaksacji ogólnej lub miejscowej.
Trening autogenny Schultza polega na
świadomym i kontrolowanym zmniejszaniu
ogólnego napięcia mięśni oraz pewnego
rodzaju regulacji akcji serca i rytmu
oddechowego.
Relaksacja lokalna zmierza do opanowania
świadomego rozluźniania określonych mięśni
(duże znaczenie w reedukacji w niektórych
przypadkach neurologicznych).

Rozluźniające ćwiczenia gimnastyczne
polegają przede wszystkim na:
- ruchach wahadłowych zwisającą
kończyną
- wstrząsanie nią
- bezwładnym opadaniu wzniesionej
wcześniej kończyny.

Wkinezyterapii rozluźnienie uzyskuje się
przez wprowadzenie w ruch wahadłowy
lub wibracyjny kończyny będącej w
podwieszeniu osiowym, w powieszeniu
oscylującym na gumach lub sprężynach.

ĆWICZENIA KOORDYNACYJNE

Każdy złożony ruch potrzebuje koordynacji nerwowo-
mięśniowej. Przejawem dobrej koordynacji będzie płynne i
rytmiczne wykonywanie ruchu.
Brak koordynacji określamy jako dyskoordynacja. Występuje w
wielu schorzeniach. Ale również przyczyna może być: ból,
osłabienie mięśni i czucia, zwiększenie napięcia mięśniowego,
okres po długim bezruchu, ograniczenie ruchomości w stawach,
bądź przykurcze, blizny, wzmożona pobudliwość, lęk, brak
koncentracji i uwagi, oraz procesy starzenia się organizmu.
Wskazówki metodyczne do ćwiczeń koordynacyjnych:
Skupienie uwagi
Precyzja wykonywania ruchów
Powtarzanie ruchu
Dobrze regulowane tempo ruchu
Sygnalizacja o zatrzymaniu lub przyśpieszeniu
Obserwowanie przez ćwiczącego ruchów własnych
Stosowanie przerw wypoczynkowych
Ćwiczenia koordynacyjne dają uczucie uspokojenia psychicznego

ĆWICZENIA RÓWNOWAŻNE
• W formie łatwiejszej, bez użycia przyrządów-wchodzą w skład ćw.

kształtujących.

• Ich formy trudniejsze na przyrządach zaliczane są do ćw.

stosowanych. O stopniu ich trudności decyduje wielkość płaszczyzny

podparcia i położenie środka ciężkości.

• Angażują do pracy układ nerwowy i mięśniowy. Żeby dobrze wykonać

ćwiczenie musi dojść do korelacji tych układów. Ćwiczenia rozszerzają

zakres koordynacji ruchowej i rozwijają odwagę przy zachowaniu

przezorności.

Dzielimy je na:
- wodne
- z użyciem przyborów
- na przyrządach
- ze współćwiczącym
- w formie zabawowej

• Ćwiczenia utrudniamy przez zmniejszenie płaszczyzny

podstawy ciała, oderwanie środka ciężkości od podłoża,
zwiększenie wysokości przyrządu, wprowadzenie
elementu ruchowego przyrządu, pokonywanie przeszkód
w trakcie ruchu.

• Ćwiczenia dają poczucie świadomego wykonywanie ruchu

w sytuacji kiedy poczucie równowagi jest zagrożone.

• Pierwszymi ćwiczeniami równoważnymi w rozwoju

człowieka jest pionizowanie ciała i ruchy lokomocyjne. Po
wyuczeniu, przenoszenie środka ciężkości w czasie
ruchów lokomocyjnych, następuje odruchowo jako
czynność utrwalona w OUN. Głównie współdziałają ze
sobą błędnik-czucie mięśniowe i wzrok. W przypadku
braku jednego z tych czynników, czynniki pozostałe
przejmują te funkcje powodując zmianę zakodowanej w
korze mózgowej równowagi czynnościowej, statycznej i
dynamicznej.

Stretching.

Istnieje wiele odmian stretchingu:
- dynamiczny
- statyczny aktywny i pasywny
(relaksacyjny)
- izometryczny
- kombinowany
Stretching może być prowadzony
jako cała jednostka tzw. Stretching
„od stóp do głów” lub jako
pojedyncze ćwiczenia wplatane w
inne zajęcia.

•

Jednostka stretchingu trwa od 45 do 60 minut

•

Składa się z 4 podstawowych elementów

1) ogólna rozgrzewka (krążeniowa tzw. sercowo-

naczyniowa stretching ogólny)

2) Specjalistyczna rozgrzewka
3) Część główna
4) Cool- down (uspokojenie organizmu)

•

Osobno ćwiczone są poszczególne grupy
mięśniowe

•

Zmiana pozycji od stojącej prze klęczną do
siedzącej i leżącej

Główne zastosowanie stretchingu:

- profilaktyka (w celu utrzymania

sprawności na optymalnym poziomie

aby zapobiec urazom)

- w treningu sportowym jako jego
uzupełnienie (często przed i w trakcie
trwania treningu oraz zawsze po nim)

- fizjoterapia jako jej uzupełnienie
(usprawnia zwłaszcza w przywracaniu
ruchomości stawowej)

Przeciwwskazania do stosowania
stretchingu:
- stany pourazowe mięśni, stawów i
ścięgien
- bezpośrednio po przebytych
zabiegach operacyjnych
(w dwóch powyższych przypadkach
rozciąganie nie sprzyja gojeniu się
uszkodzonych tkanek i podwyższa się
ryzyko kolejnych naderwań)
- przy dolegliwościach bólowych w
poszczególnych partiach ciała które
chcemy rozciągać

ĆWICZENIA W WODZIE

• Najczęściej ćwiczenia o charakterze ogólno-

usprawniającym zalecane w przypadku osłabienia

mięśni, przykurczów i bólu. Pacjenci o osłabionych

mięśniach mogą w wodzie poruszać się swobodnie,

ponieważ wysiłek mięśni konieczny do

wykonywania ruchu zmniejsza się do ¼. Przy

większym zanurzeniu ciśnienie hydrostatyczne

sprawia, że utrudniony jest wdech a wspomagany

wydech. Woda przyspiesza efekt rozluźnienia

mięśni. Woda powinna mieć temperaturę 30

-36

małym baseniku ,a w dużym 26

- 30

. Środowisko

wodne zmniejsza tarcie, powoduje płynność i

sprawia, że ruchy są mniej bolesne. Czas trwania

35- 45 min. Instruktor prowadzący zajęcia powinien

być poza basenem. Zajęcia w wodzie dzielimy na

dwie grupy : ćwiczenia w wodzie i nauka pływania.

W wodzie nie ma odpowiedniej stabilizacji. Grupa

max 15 osób.

Wskazania:

• osłabienie mięśni
• niedowłady
• porażenia wiotkie i spastyczne
• zaniki z niedoczynności
• zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej
• ograniczenie ruchomości stawów
• nauka chodu nawet przy słabym zroście
• boczne skrzywienie kręgosłupa
• w schorzeniach i wadach postawy w celu odciążenia osiowego kręgosłupa oraz

zwiększeniu ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej

• zaburzenia w stereotypie chodu
• po zdjęciu gipsu, kiedy następuje odruchowe napięcie mięśni
• choroby zwyrodnieniowe
• schorzenia naczyń obwodowych
• w celach relaksacji i psychoterapii