DOM DZIECKA

DOM MAŁEGO DZIECKA

Magdalena Byś

Maria Gąsienica

Dom dziecka

W Polsce system opieki oraz wychowania

dzieci osieroconych i opuszczonych

obejmuje różnorodne

formy opieki:



instytucje diagnostyczne kwalifikacyjne

(PO, ośrodki adopcyjne, opiekuńcze)



rodzinne formy opieki

( rodzina

adopcyjna lub zastępcza, rodzinne domy

dziecka, wioski dziecięce)



instytucje zakładowe

( domy dziecka,

ośrodki szkolno-wychowawcze)

Dom dziecka

DOM DZIECKA

– placówka opiekuńczo –

wychowawczo - socjalizacyjna
zapewniająca całodobową opiekę i
wychowanie dzieciom, których rodzice
trwale lub okresowo nie mogą, nie
potrafią lub nie chcą stworzyć właściwych
warunków życia i rozwoju. Obejmują
opieką wychowawczą dzieci i młodzież do
18 roku życia, a w przypadku
kontynuowania nauki – do 25 roku życia.

Dom dziecka

• DOM MAŁEGO DZIECKA

- zakład

opiekuńczy przeznaczony zasadniczo
dla dzieci
w wieku 0-3 lat. W niektórych
wyjątkowych przypadkach mogą w
nim przebywać matki, przyjmowane
od siódmego miesiąca ciąży na ok.
pięciomiesięczny okres pobytu.

Dom dziecka

Liczba miejsc

w placówce socjalizacyjnej nie

powinna być większa niż

30

, co jest zgodne z

normami krajów unijnych.

Rozwiązanie instytucjonalne może mieć miejsce

dopiero po wyczerpaniu możliwości znalezienia

dla dzieci rodzin adopcyjnych czy zastępczych,

co jest zgodne z Konwencją o Prawach Dziecka i

rezolucjami Ministrów Spraw Społecznych Rady

Europy.

Umieszczenie dziecka

w placówce opiekuńczej

powinno służyć reintegracji rodziny, przywróceniu

kompetencji wychowawczych rodzicom.

ZARYS HISTORYCZNY

Geneza tej formy opieki sięga

czasów starożytnyc

h.

Tak jak w innych krajach tak i w Polsce najpierw sieroty powierzano

rodzinom

a zakłady opiekuńcze pojawiały się w drugiej kolejności.

W Polsce pierwsze domy dziecka organizował

Zakon Świętego

Ducha

, sprowadzony z Wiednia do Krakowa przez Biskupa

Pandorę w 1203 r. Początkowo opieka zawodowa była więc
domeną

Kościoła.

Innym czynnikiem, który zadecydował o powstaniu domów dziecka

był

brak kontroli

rodzin zastępczych. W XVII w. ujawniono

proceder „

fabrykantek aniołków

”. Wykryto, że sieroty oddawane

przez ks. G.P. Baudouna do rodzin włościańskich nie tylko było
były wykorzystywane do najcięższych prac, lecz także często
uśmiercano je dla stałego dochodu nieobarczonego żadnymi
zobowiązaniami.

ZARYS HISTORYCZNY

Po

II wojnie światowej

było około 3 milionów sierot

wojennych. To spowodowało rozwój

placówek

opiekuńczych

. Po

1944

dużą rolę w

organizowaniu opieki na dzieckiem odegrały

względy polityczne. Wtedy szkoły i placówki

opiekuńcze

upaństwowiono

, a zakład

opiekuńczy dla sierot otrzymał nazwę

„

Państwowy Dom Dziecka

”.

W Polsce zakłady dla sierot nosiły

różne nazwy

.

Najczęściej były to przytułki, przytuliska,

sierocińce, ale miały też

imiona własne

np.

„Nasz Dom”, „Dom Sierot”. Dziś mają być

hoteliki, hotele, przystanie byleby nie „domy

dziecka”.

ZARYS HISTORYCZNY

Liczba

pełnych sierot

waha się w granicach

6 –

10%

, a ok.

62%

wychowanków domów dziecka

to dzieci posiadające

oboje rodziców

. Rodzice

ci jednak nie spełniają swoich obowiązków, w

wyniku, czego zostali sądownie pozbawieni

władzy rodzicielskiej, względnie maja ją

ograniczoną lub zawieszoną.

Konsekwencja tego stanu rzeczy jest napływ do

domów dziecka dzieci z dużymi

zaniedbaniami

pedagogicznymi

, opóźnieniami w rozwoju,

defektami fizycznymi, psychicznymi i

charakterologicznymi.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

Rozporządzenie ministra pracy i polityki

społecznej z 01.09.2000r. w sprawie

placówek opiekuńczo – wychowawczych

(DzU

Nr 80, poz. 900) reguluje typy, zasady

działania i organizacje placówek, kwalifikacje

zatrudnianych osób, warunki korzystania z

pracy wolontariuszy, zasady oraz tryb

kwalifikowania i kierowania dzieci do

placówek, obowiązujący standard

wychowania i opieki oraz standardy usług

opiekuńczo – wychowawczych świadczonych

w placówkach.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

Szczegółowe zadania i organizację placówki,

a także specyfikę i zakres sprawowanej

opieki określa

regulamin

. Jest on

opracowywany przez dyrektora placówki w

porozumieniu z powiatowym centrum

pomocy rodzinie (PCPR). Z regulaminem

powinny być zaznajomione dzieci

przebywające w placówce.

Praca z wychowankami realizowana jest

według indywidualnych

planów pracy

przygotowywanych przez wychowawcę i

modyfikowanych z psychologiem,

pedagogiem i pracownikiem socjalnym.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

Z uwagi na różny zakres obowiązków kadra

podzielona jest na pracowników pedagogicznych:

dyrektor

- powoływany przez organ prowadzący

placówkę, kieruje placówką i jego zastępca,

wychowawcy

- zobowiązani są do organizowania

pracy w grupie dzieci oraz do pracy indywidualnej

z dzieckiem. Kierują procesem wychowawczym

dziecka, bezpośrednio odpowiadają za realizację

zadań wynikających z indywidualnego planu pracy

oraz pozostaje w stałym kontakcie z rodzinami

dzieci. Wychowawca powinien być absolwentem

studiów wyższych o preferowanych kierunkach

pedagogika, psychologia, politologia i nauki

społeczne w zakresie specjalności resocjalizacji.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

Osoba zatrudniona w placówce na

stanowisku

pracownika socjalnego

jest

odpowiedzialna za pracę z rodziną
dziecka, rozpoznaje jego sytuacje
rodzinną, utrzymuje kontakt z
instytucjami wspierającymi tę rodzinę,
inicjuje działania niezbędne do
unormowania sytuacji rodziny i
umożliwienia powrotu dziecka do rodziny.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

• Osoby zatrudnione w placówce na

stanowisku

psychologa

lub

pedagoga

są

odpowiedzialne za diagnozę indywidualną

dziecka, prowadzenie zajęć

terapeutycznych oraz za poradnictwo

psychologiczno – pedagogiczne dla

rodziców dzieci przebywających w

placówce. Jeden psycholog ma pod opieką

50 wychowanków do lat trzech, lub 100

wychowanków w domach, gdzie przebywają

dzieci starsze. Powinny to być osoby, które

ukończyły wyższe studia magisterskie.

ORGANIZACJA DOMU DZIECKA

Placówka powinna zatrudnić

terapeutów

(osoby posiadające udokumentowane
przygotowanie do prowadzenia terapii
o profilu potrzebnym w pracy
placówki),

opiekunki dziecięce

(absolwentki szkół medycznych
przygotowujących do pracy w
zawodzie opiekunki dziecięcej), a
także

lekarzy

i

pielęgniarki

PODZIAŁ NA GRUPY

Dzieci podzielone s ą na grupy, ok.

15 osobowe

.

Podział ten jest zależny od placówki. Mogą być

tworzone:

 grupy

koedukacyjne

 najczęściej spotykane- grupy

samych chłopców

lub

samych dziewczynek

 grupy dzieci mniej więcej

w tym samym wieku

niezależnie od płci

 tzw. grupy

rozwojowe

, dzieci w grupach

niezależnie od wieku od zupełnie małych do tych

już prawie dorosłych

 grupy

rodzinkowe

- dzieci w różnym wieku i

różnej płci

Dzieciom w placówce zapewnia się:

1)

wyżywienie

dostosowane do ich potrzeb

rozwojowych;

2) dostęp do

opieki zdrowotnej

;

3) dostęp do

zajęć

wychowawczych,

kompensacyjnych, terapeutycznych i

rewalidacyjnych;

4) 

wyposażenie

w:

a) odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty

osobistego użytku, stosownie do wieku i

indywidualnych potrzeb,

b) zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego,

c) środki higieny osobistej;

5)

zaopatrzenie

w:

a) leki,

b) przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze;

placówka pokrywa udział własny dziecka do wysokości

limitu przewidzianego w przepisach o świadczeniach

opieki zdrowotnej finansowanych ze środków

publicznych,

c) podręczniki i przybory szkolne;

6) 

kwotę pieniężną

do własnego dysponowania przez

dzieci od 5. roku życia, której wysokość, nie niższą niż

0,5 % i nie wyższą niż 5 % kwoty, o której mowa w art.

78 ust. 2 ustawy, ustala co miesiąc dyrektor placówki

w porozumieniu z samorządem placówki

7) dostęp przez całą dobę do podstawowych

produktów żywnościowych

oraz napojów;

8) odpowiednie warunki

higieniczno-sanitarne

;

9)

dostęp do nauki

, która w zależności od potrzeb dzieci

odbywa się:
a) w szkołach poza placówką,
b) w szkołach zorganizowanych na terenie placówki,
c) w systemie nauczania indywidualnego;
10) 

pomoc w nauce

, w szczególności przy odrabianiu zadań

domowych, oraz w miarę potrzeby przez udział w zajęciach
wyrównawczych;
11) uczestnictwo, w miarę możliwości, w

zajęciach

pozalekcyjnych

i rekreacyjno-sportowych;

12) opłatę za pobyt w

bursie

lub

internacie

, jeżeli dziecko

uczy się poza miejscowością, w której znajduje się placówka;
13) pokrycie

kosztów przejazdu

do i z miejsca

uzasadnionego pobytu poza placówką.

PLAN PRACY DYDAKTYCZNEJ,

WYCHOWAWCZEJ I

OPIEKUŃCZEJ

ZADANIA

SPOSÓB REALIZACJI

OSOBA

ODPOWIEDZIAL

NA

CZAS

UWAG

I

I ORGANIZACJA

PRACY W
NOWYM ROKU

SZKOLNYM

1.Przestrzeganie praw dziecka.

2.Przyjęcie nowych
wychowanków do grup

socjalizacyjnych i
usamodzielnień:

- zapoznanie z regulaminem
placówki oraz regulamin gr.

usamodzielnień,
- poznanie zasad

funkcjonowania
(prawa i obowiązki

wychowanka),
- wdrożenie do nowych

obowiązków,
- prowadzenie dokumentacji

dziecka.
1.Przydzielenie dzieciom stałych

miejsc (w sypialni, miejsc do
nauki, w aneksach jadalnych).

2.Wyposażenie wychowanków w
podręczniki i przybory szkolne.

3.Pomoc i nauka w okładaniu
podręczników i zeszytów.
4.Przydział grupom stałych

obowiązków:
- sprzątanie ternu,

- przygotowanie uroczystości.
1.Drobne prace remontowe

pracownicy

placówki

dyrektor

pedagog

wychowawca

pedagog

wychowawca

wychowawca
wychowawca

wychowawca

bibliotekarz

wychowawca
wychowawca

dyrekcja

wychowawca

konserwator

cały

rok

IX/wg

potrze

b

cały

rok

wg

przyjęć

wg

przyjęć

wg

przyjęć

IX

IX/wg

potrze

b

IX

cały

rok

wg

potrze

b

ZASADY I TRYB KWALIFIKOWANIA ORAZ

KIEROWANIA WYCHOWANKÓW DO

DOMU DZIECKA

- Do placówki kieruje

powiat

właściwy ze

względu na miejsce zamieszkania dziecka,

-

Podstawą skierowania

do placówki jest:

orzeczenie sądu, wniosek rodziców,

opiekunów prawnych lub małoletniego,

- Powiat kieruje dziecko do odpowiedniej

placówki przy pomocy

powiatowego

centrum pomocy rodzinie

,

- O skierowaniu dziecka do placówki

powiatowe centrum pomocy rodzinie

powiadamia

sąd

, który wydał orzeczenie,

-

Rodzeństwo

kierowane do placówki nie

powinno być rozdzielane.

PRZYCZYNY DECYZJI O

UMIESZCZENIU W PLACÓWCE

-

Sieroctwo biologiczne

,

-

Dysfunkcjonalność

czy wręcz patologia

rodzin na różnym tle i w różnych zakresach,

wytwarzająca zjawisko tzw. sieroctwa

społecznego, różne zdarzenia losowe,

kryzysy indywidualne, rodzinne i

ogólnospołeczne, burzące normalny bieg

życia dzieci.

Statystyczną przewagę mają w domach

dziecka przypadki spowodowane tą druga

grupą przyczyn, czyli

niewydolnością rodzin

.

PRZYCZYNY DECYZJI O

UMIESZCZENIU W PLACÓWCE

Decyzja o umieszczeniu w domu
dziecka opiera się na

indywidualnej diagnozie

sytuacji

życiowej dziecka i jego rodziny
oraz perspektyw rozwoju.
Powinna ona brać pod uwagę
zarówno interes dziecka jak i
społeczeństwa utrzymującego
placówki opiekuńcze.

Pobyt w domu dziecka

ustaje

w przypadku:

-

powrotu

dziecka do rodziców (do momentu

ustania przyczyny osadzenia dziecka w

placówce),

- zakwalifikowania dziecka do

innej formy opieki

,

-

usamodzielnienia

się dziecka,

-

orzeczenia sądu

o zakończeniu pobytu dziecka

w placówce.

Po opuszczeniu placówki jej wychowankowie

mają prawo do korzystania przez okres

3

lat

z porad specjalistów pracujących w

placówce.

Dziecko w domu dziecka

Podstawowym

celem

domów dziecka

powinno być podjęcie wysiłków by
dziecko nie zostało tam na stałe, by jak
najszybciej

wróciło

do rodziców lub trafiło

do rodziny zastępczej, bądź adopcyjnej.
Biologiczni rodzicie mogą odwiedzać
dzieci niemalże zawsze, kiedy tylko chcą.
Gdy wychowanek domu dziecka kończy

14 lat

może samodzielnie opuszczać

ośrodek, korzystając z przepustek.

CHOROBA SIEROCA

Nieodłącznym zjawiskiem występującym w

domach dziecka, a właściwie u ich
wychowanków, jest

choroba sieroca

. Jest ona

skutkiem długotrwałego rozstania z bliskimi..
dziecko które zostało pozbawione rodziny, na
rozłąkę reaguje przede wszystkim

protestem

(

I faza

choroby sierocej), nie rozumie całej

sytuacji, czuje się skrzywdzone. Ta faza ma
różny przebieg, zależny od wieku dziecka.
Dzieci starsze czasem reagują agresją, a
czasem oporem.

CHOROBA SIEROCA

U maluchów

pojawiają się

:

 zaburzenia snu

 nadpobudliwość

 utrata łaknienia

 krzyk

 płacz

 niepokój

Gdy rozłąka trawa dłuższy czas, pojawia się

kolejna faza-

rozpacz

, objawiająca się:

 częstym płaczem

 smutkiem

 apatią

 zaburzeniami snu

 autystyczne formy zaspokajania kontaktów społecznych

(kiwanie się, ssanie palca) – tzw.

CHOROBA SIEROCA

Potem pojawia się następna faza

określania mianem

zobojętnienia

.

Wychowanek czuje się odrzucony,
wyobcowany, już nie płacze, nie
protestuje, nie szuka bliskiej osoby

Ponadto dzieci trafiające do domów dziecka

popadają w różnego rodzaju

kompleksów

.

Dziecko oddawane wielokrotnie do różnych
placówek przejawia

oziębłość uczuciową.

Mimo oziębłości uczuciowej każdy

wychowanek domu dziecka odczuwa
ogromną potrzebę miłości ze strony osób
dorosłych. Dlatego u małych dzieci często
pojawia się u nich tzw.

Lepkość uczuciowa

.

W zasadach, na których opiera się dom dziecka,

nie ma trwałości i to stanowi kolejny problem.
Praktycznie nic nie jest tam na zawsze,
dlatego u wychowanków tworzy się

poczucie

tymczasowości.

U dzieci przebywających w domach dziecka

występuje również tzw.

kompleks kopciuszka

tj. zahamowania wewnętrzne, spaczone
postawy, które są wynikiem utrudnień
napotkanych w normalnym zaspokajaniu
potrzeb kontaktu emocjonalnego.

Trudna rola wychowawcy w domu

dziecka

 Każdy wychowawca

wpływa na

charakter,

zachowanie i sposób myślenia podopiecznych.
W świadomym i metodycznym wychowaniu
wpływ ten musi być podporządkowany
wszechstronnemu

rozwojowi wychowanka

.

Szczególna rola przypada wychowawcy

młodzieży w domach dziecka. Do placówki
opiekuńczej najczęściej trafiają dzieci z rodzin
patologicznych i niedostosowanych społecznie.

Trudna rola wychowawcy w domu

dziecka

Życzliwość, zaufanie i wzajemne zrozumienie oparte na

akceptacji

wszystkich zainteresowanych stron stanowią

podstawową platformę, punkt wyjścia i

warunek powodzenia

.

Aby dobrze przygotować podopiecznych do dorosłego życia,

wychowawca powinien również mieć odpowiednią

wiedzę

socjologiczną, pedagogiczną i psychologiczną, nabyć

kompetencje

i umiejętności potrzebne w pracy

wychowawczej, być twórczy, otwarty na współpracę, uwagi i
konstruktywną krytykę,

angażować

się w przedsięwzięcia,

umieć dobierać i dostosowywać swoje

metody

oraz

organizację pracy do potrzeb, zainteresowań, możliwości i
wieku wychowanków, zapewniać interesującą ofertę form
spędzania czasu wolnego, rozwijania i poszerzania

zainteresowań

.

Trudna rola wychowawcy w domu

dziecka

Do tego dochodzi jeszcze troska o

zdrowie i

bezpieczeństwo

wychowanków,

pomoc

w

korygowaniu zaburzeń, niwelowaniu braków
edukacyjnych, towarzyszenie każdemu z osobna
wychowankowi w odkrywaniu jego zdolności i
zainteresowań, motywowaniu do samodoskonalenia,
w podejmowaniu i odpowiedzialnym pełnieniu ról
społecznych,

wspieraniu

działań umożliwiających

powrót

wychowanka do domu rodzinnego. A za tym

się kryje

współpraca z

rodzicami, szkołami, sądami,

poradniami specjalistycznymi, ośrodkami pomocy
społecznej, policją itp.

CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONOWANIA

GRUP USAMODZIELNIENIA

Grupa Usamodzielnienia

to forma

wsparcia dla usamodzielniającej się
młodzieży.

Celem

takiej grupy jest

realizacja praktycznego programu,
służącego przygotowaniu
wychowanków do samodzielnego
życia.

CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONOWANIA

GRUP USAMODZIELNIENIA

Najczęściej grupa taka działa

w ramach placówki

socjalizacyjnej – Domu Dziecka. Wtedy najczęściej
wydziela się jakąś

osobną część budynku

lub

osobny budynek, jako mieszkanie dla
usamodzielniającej się młodzieży. Prócz

zapewnienia opieki

i pomocy wychowankom,

wychowawcy grup prowadzą często

poradnictwo

dla wychowanka i członków jego rodziny. W ten
sposób starają się ograniczyć kryzys w rodzinie,
pojednać dziecko z członkami rodziny, umożliwić
powrót. Działania takie mają na celu
zapobieganie pogłębiania kryzysu w rodzinie.

Praktyczny program wychowawczy

• rozwijanie umiejętności

prowadzenia gospodarstwa

domowego i

gospodarowania budżetem domowym,

• rozwijanie umiejętności

życia w rodzinie

,

• kształtowanie umiejętności

interpersonalnych

i współżycia społecznego,

• nabywanie umiejętności załatwiania

spraw urzędowych

,

• kształtowanie właściwego

stosunku do pracy

i obowiązków, wyrabianie

nawyków

poszanowania mienia

osobistego, innych osób i mienia

społecznego,

• nabywanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach

życiowych oraz

rozwiązywania konfliktów

bez stosowania przemocy,

• mobilizację do doskonalenia charakteru oraz rozwijania własnych

zainteresowań

i zdolności,

• aktywne uczestnictwo

w procesie sporządzania i realizacji

indywidualnego planu pracy oraz indywidualnego programu
usamodzielnienia.

Zasady funkcjonowania Grup

Usamodzielnienia

• Grupa Usamodzielnienia może liczyć

8 – 12

wychowanków

obu płci.

• Wychowankiem Grupy Usamodzielnienia może być

każdy wychowanek Domu Dziecka, który:
- zostaje

skierowany

przez dyrektora danego Domu

Dziecka na podstawie pozytywnej opinii Stałego
Zespołu ds. Okresowej Oceny Sytuacji Dziecka,
-

ukończył 16 lat

i realizuje obowiązek szkolny,

- wyraża zgodę na umieszczenie w Grupie i
podpisze na czas określony stosowny

kontrakt

,

- zapoznał się z

regulaminem

Grupy i zobowiązuje

się do jego przestrzegania

Zasady funkcjonowania Grup

Usamodzielnienia

• Pobyt w Grupie Usamodzielnienia ma charakter

przejściowy

,

trwa do czasu usamodzielnienia się wychowanka.

• W przypadku samowolnego opuszczenia Grupy lub

rażącego naruszenia zasad regulaminu i kontraktu,
wychowanek może zostać

skreślony

z listy uczestników

Grupy. Decyzję w tej sprawie podejmuje dyrektor na
wniosek Zespołu ds. Okresowej Oceny Sytuacji Dziecka na
podstawie wniosku wychowawcy Grupy. Szczegółowe
zasady dotyczące konsekwencji z nieprzestrzegania
ustalonych reguł funkcjonowania w Grupie są ustalane
samodzielnie przez Grupy.

• Pełnoletni wychowankowie Grupy mają prawo do

usamodzielnienia i otrzymania

wyprawki

zgodnie z

odrębnymi przepisami

Kontrakt

Kontrakt

– to forma pisemnej umowy, jaką zawiera

wychowanek

, wstępujący do Grupy Usamodzielnienia,

z

Domem Dziecka

, przy którym działa Grupa

Usamodzielnienia. Taki kontrakt zawiera elementy
prowadzenia pracy z wychowankiem (

warunki

).

Wychowanek

samodzielnie

określa je i również dopisuje

prawa, jakie są mu dodatkowo dawane jako np. dorosłemu
podopiecznemu, z którym realizuje się jeszcze plan
usamodzielnienia. Wspólne opracowanie z wychowankiem
kontraktu ma na celu lepszy kontakt, zrozumienie jego
potrzeb, uzmysłowienie jego ważności w podejmowaniu
decyzji oraz nauczenie go samooceny, krytycznego
spojrzenia na siebie, a zarazem wiary w swoje możliwości.

DZIĘKUJEMY