Rynek czynników
wytwórczych
Wydział Zarządzania
Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem
Rynek czynników
wytwórczych
Wydział Zarządzania
Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem
Czynniki wytwórcze
[str. 282]
• Służą do wytwarzania różnych dóbr ekonomicznych. Dzielą
się na trzy podstawowe grupy:
-pracę
-kapitał
-ziemię
• Czynniki te różnią się przede wszystkim podażą. Praca i
ziemia są zasobami, które nie powstają w procesie
produkcji, natomiast kapitał jest rezultatem procesu
produkcyjnego.
• Przez rynek czynników wytwórczych należy rozumieć rynki,
na których są nabywane i sprzedawane czynniki produkcji
do bieżącej produkcji.
5.05.21
2
Popyt na czynniki wytwórcze
[str.282]
• Determinantem popytu na czynniki wytwórcze jest głównie popyt
konsumpcyjny na dobra i usługi konsumpcyjne, do których produkcji
wykorzystuje się czynniki produkcji.
• Popyt na czynniki wytwórcze jest popytem wtórnym (derived
demand) w stosunku do popytu na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych.
• Wzrost popytu na dobra i usługi konsumpcyjne powoduje, że ich ceny
rosną, co z kolei skłania przedsiębiorstwo do zwiększania rozmiarów
produkcji.
• Zwiększanie popytu na czynniki produkcji jest efektem wzrostu
produkcji dóbr konsumpcyjnych.
• Jeżeli nie będzie istniał popyt na dobra i usługi konsumpcyjne do
wytwarzania których wykorzystywany jest określony czynnik
wytwórczy, to nie będzie również występował popyt na ten czynnik.
• Kolejnym czynnikiem wpływającym na popyt na czynniki
wytwórcze jest marginalna produktywność czynników.
• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk nie będzie zgłaszało popytu
na czynniki produkcji, gdy cena obniża się poniżej minimum
kosztów zmiennych przeciętnych (AVC), nawet mimo wysokiej
produktywności marginalnej.
5.05.21
3
AP
MP
Krzywa marginalnej produktywności a
krzywa podaży przedsiębiorstwa
[str. 283]
0
Q
1
Q
2
Q
3
MP
AP
Q
MC
AVC
MC
AVC
0
Q
5.05.21
4
S
Q
2
Popyt na czynniki wytwórcze
[str. 283]
• Wzrost ceny na rynku dobra konsumpcyjnego
powyżej poziomu AVC spowoduje, że
przedsiębiorstwo zwiększy popyt na czynniki
produkcji maksymalnie do poziomu Q
3.
• Dalsze zwiększanie zatrudnienia czynnika jest
nieefektywne, ponieważ prowadzi do spadku
produktu całkowitego.
• Zwiększenie produkcji poza graniczny punkt
zamknięcia wymaga zaangażowania dodatkowych
jednostek czynnika zmiennego o malejącej
produktywności marginalnej.
5.05.21
5
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 283]
• przedsiębiorstwo może dostarczać na rynek dowolną ilość dóbr po
niezmiennej cenie rynkowej
• decydując się na zwiększenie ilości zatrudnionego czynnika,
przedsiębiorstwo automatycznie zwiększa produkcję, która sprzedaje
po stałej cenie, realizując w ten sposób całkowity przychód ze
sprzedaży produktu (total recenue of product – TRP):
Gdzie:
TRP- całkowity przychód ze sprzedaży dobra konsumpcyjnego,
TP- produkt całkowity
P
x
- cena rynkowa dobra X
5.05.21
6
Px
TP
TRP
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 284]
• Każde przedsiębiorstwo jest zainteresowane dodatkowym
przychodem osiąganym ze sprzedaży dóbr konsumpcyjnych, który
może otrzymać z tytułu zaangażowania jednostki czynnika
zmiennego. Zmianę przychodu całkowitego, spowodowaną zmianą
zatrudnienia czynnika produkcji o jednostkę nazywamy
marginalnym przychodem z produktu danego czynnika
(marginal revenue of product- MRP)
Gdzie:
ΔA- zmiana zatrudnienia czynnika produkcji o jednostkę
ΔTP- zmiana poziomu produktu całkowitego
MP
A
- produkt marginalny czynnika produkcji A.
5.05.21
7
X
A
X
A
P
MP
P
A
TP
MRP
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 284]
• Koszt marginalny czynnika produkcji (zasobu) (marginal
cost of resoucre- MCR) określa zmianę kosztu całkowitego,
spowodowaną zmianą zatrudnienia czynnika produkcji o
jednostkę:
Gdzie:
MCR
A
- koszt marginalny czynnika produkcji A
ΔTC- zmiana poziomu kosztu całkowitego.
• W modelu konkurencji doskonałej po stronie popytu na czynnik
wytwórczy cena tego czynnika nie ulega zmianie (jest stała):
5.05.21
8
A
TC
MCR
A
A
A
MCR
P
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 284]
• Przedsiębiorstwo w małym stopniu wykorzystuje istniejącą na
rynku podaż danego czynnika wytwórczego i swoimi decyzjami
co do wielkości jego zaangażowania nie ma wpływu na zmiany
obowiązującej ceny rynkowej.
• Punkt równowagi dla konkurenta doskonałego na rynku
czynnika wytwórczego opisuje równanie:
MCR
A
=MRP
A
• Formułę punktu równowagi przedsiębiorstwa doskonale
konkurencyjnego można wyrazić również w postaci:
MC=MR=P
x
• Mnożąc produkt marginalny czynnika produkcji (MP
A
) przez
cenę rynkową dobra X (P
x
), otrzymujemy wartość produktu
marginalnego (value of marginal product- VMP) danego
czynnika produkcji:
5.05.21
9
X
A
A
P
MP
VMP
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 285]
• Cena rynkowa dobra X jest równa przychodowi marginalnemu
(P
X
=MR), w konsekwencji czego wartość rynkowa produktu
marginalnego czynnika produkcji równa jest przychodowi
marginalnemu z jednostki tego dobra:
5.05.21
10
A
A
X
A
A
MRP
MR
MP
P
MP
VMP
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji doskonałej
[str.285-286]
• Wartość produktu marginalnego przy danej cenie czynnika produkcji
zmienia się w krótkim horyzoncie czasowym zgodnie z prawem
malejącego produktu marginalnego. Wraz ze wzrostem produkcji
przedsiębiorstwa, produkt marginalny i jego wartość będą się zmniejszać w
efekcie czego przedsiębiorstwo będzie nabywać dodatkową ilość czynnika
produkcji po coraz niższej cenie.
• Krzywa wartości produktu marginalnego danego przedsiębiorstwa
ma negatywne nachylenie, zgodnie z przebiegiem krzywej produktu
marginalnego w jej części opadającej, wyrażającej prawo malejącego
produktu marginalnego.
• Przy niezmienionej cenie dobra wywarzanego przez przedsiębiorstwo,
krzywa wartości produktu marginalnego stanowi krótkookresową krzywą
popytu przedsiębiorstwa na dany czynnik produkcji.
• Krzywa popytu na czynnik wytwórczy (MRP) pokrywa się z krzywą wartości
produktu marginalnego danego czynnika produkcji, ponieważ cena dobra
jest równa przychodowi marginalnemu.
• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk lub minimalizujące stratę wybiera
taką ilość czynnika produkcji, która spełnia warunek: VMP
A
=P
A
5.05.21
11
E
P=MCR
A
VMP
A
=MRP
A
=D
A
Krzywa popytu na czynnik produkcji
konkurenta doskonałego
[str. 285]
P
0
A
1
A
5.05.21
12
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji niedoskonałej
[str.285]
• Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk, gdy MC=MR
• Wartość produktu marginalnego (VMP
A
) nie pokrywa się z
marginalnym przychodem z produktu danego czynnika (MRP
A
),
ponieważ cena sprzedaży dobra nie jest wielkością stałą, zaś
przychód marginalny obniża się szybciej niż cena, w efekcie
czego, marginalny przychód z produktu danego czynnika produkcji:
• W krótkim okresie krzywą popytu na czynnik wytwórczy jest
opadający odcinek krzywej marginalnego przychodu z produktu
tego czynnika
5.05.21
13
MR
MP
MRP
P
MP
VMP
MR
P
A
A
X
A
A
X
A
A
MRP
VMP
E
P
A
=MCR
A
VMP
A
MRP
A
=D
A
P
0
A
1
A
2
A
Krzywa popytu na czynnik wytwórczy
konkurenta niedoskonałego
[str.286]
5.05.21
14
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji niedoskonałej
[str.286-288]
• Przychód marginalny jest malejącą funkcją ilości produkcji, zaś
produkt marginalny zmniejsza się w miarę wzrostu
dodatkowego nakładu czynnika wytwórczego .
• Cena jest większa od przychodu marginalnego.
• Spadek marginalnego przychodu z produktu danego czynnika
wynika zarówno ze spadku produktu marginalnego, jak i
zmniejszania się przychodu marginalnego.
• Przychód marginalny z produktu danego czynnika
spada szybciej niż wartość produktu marginalnego z
czynnika produkcji.
• Optymalna wielkość zaangażowania czynnika
wytwórczego przez konkurenta niedoskonałego (A
1
) jest
mniejsza od optymalnego zatrudnienia czynnika
produkcji przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego
(A
2
>A
1
)
5.05.21
15
L
1
L
2
L
3
Q
P
1
P
2
P
Długookresowa krzywa popytu
przedsiębiorstwa na czynnik wytwórczy
[str. 287]
A
B
C
D
L
MRP
L2
MRP
L1
5.05.21
16
Popyt na czynniki wytwórcze w warunkach
konkurencji niedoskonałej
[str.286-288]
• W krótkim horyzoncie czasowym spadek
ceny czynnika z pracy z P
1
do P
2
przyczynia
się do wzrostu zatrudnienia czynnika pracy
L
1
do L
2
• W długim horyzoncie czasowym MRP
uzależniony jest nie tylko od wielkości
zaangażowania danego czynnika
wytwórczego, ale także od wielkości
zatrudnienia innych czynników
produkcji.
5.05.21
17
Podaż czynników wytwórczych w warunkach
konkurencji doskonałej
[str. 288-289]
Podaż czynników wytwórczych oferowana jest na rynku przez ich właścicieli,
którzy za ich użyczenie otrzymują określone wynagrodzenie. Transakcje
kupna-sprzedaży czynników wytwórczych dokonywane są na rynku
czynników.
• W warunkach konkurencji doskonałej po stronie popytu na czynnik
wytwórczy, przedsiębiorstwo spotyka się z doskonale elastyczną
krzywą podaży czynników, która jest równoległa do osi odciętych.
• Zaoferowanie czynników wytwórczych poniżej obowiązującej ceny
czynników na rynku oznaczałoby dla przedsiębiorstwa całkowitą utratę
dostępu do danego czynnika wytwórczego.
• Podwyższenie ceny jest nieuzasadnione z punktu widzenia
ekonomicznego, ponieważ przedsiębiorstwo może zrealizować cały swój
popyt na dany czynnik wytwórczy po obowiązującej (niższej) cenie
rynkowej.
• Jeżeli cena czynnika produkcji wzrośnie z P
A1
do P
A2
to wielkość podaży
czynnika wzrośnie z A
1
do A
2.
– rynkowa krzywa podaży.
5.05.21
18
P
A
P
0
A
S
P
A
=MCR
A
Krzywa podaży czynnika wytwórczego
w konkurencji doskonałej
[str. 288]
5.05.21
19
P
A1
P
A2
P
0
A
1
A
2
A
S
Rynkowa krzywa podaży czynnika
wytwórczego w konkurencji doskonałej
[str.
289]
5.05.21
20
Podaż czynników wytwórczych w warunkach
konkurencji niedoskonałej
[str. 290]
• Wraz ze wzrostem zaangażowania czynnika wytwórczego zwiększa
się całkowity koszt zatrudnienia czynnika jak i marginalny
koszt
czynnika wytwórczego.
• Przyrost kosztu całkowitego będący konsekwencją
przyrostu zaangażowania czynnika produkcji o jednostkę
jest większy niż przyrost ceny tego czynnika – dlatego
krzywa MCR jest położona wyżej niż S.
• Zaangażowanie dodatkowej jednostki czynnika powoduje
podniesienie ceny nie tylko dodatkowo zatrudnionej jednostce,
lecz wszystkim już wcześniej zatrudnionym jednostkom.
• Koszt marginalny czynnika wytwórczego informuje przedsiębiorcę
funkcjonującego w konkurencji niedoskonałej, o ile wzrośnie
całkowity koszt zatrudnienia czynników, gdy wzrośnie o jedną
jednostkę.
5.05.21
21
P
0
A
MCR
A
S
Krzywa podaży czynnika wytwórczego
w konkurencji niedoskonałej
[str. 289]
5.05.21
22
Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego
i jego cena w różnych strukturach rynkowych
[str. 290-291]
Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje na dwóch rynkach, na rynku
czynnika wytwórczego oraz na rynku dóbr konsumpcyjnych.
• Rynek dóbr konsumpcyjnych i rynek czynników
wytwórczych są rynkami konkurencji doskonałej:
-zarówno cena na dobra konsumpcyjne, jak i cena czynników
wytwórczych jest efektem ścierania się na rynku popytu i podaży.
-na rynku czynnika wytwórczego ustala się cena rynkowa P
A
-przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze zatrudniając A
2
czynnika wytwórczego zrównując MRP
A
=MCR
A
=P
A
-jeżeli przedsiębiorstwo zaangażuje A
1
czynnika wytwórczego to
MRP
A
>P
A
i przy poziomie zatrudnienia przedsiębiorstwo nie
maksymalizowałoby zysku
-jeżeli przedsiębiorstwo zatrudni A
3
czynnika MRP
A
<P
A
,
przedsiębiorstwo poniosłoby straty.
5.05.21
23
0
E
P
A
=MCR
A
MRP
A
=VMP
A
P
A
1
A
2
A
3
A
Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia
czynnika wytwórczego, gdy oba rynki są doskonale
konkurencyjne
[str. 290]
5.05.21
24
Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego
i jego cena w różnych strukturach rynkowych
[str. 291-292]
• Rynek czynników wytwórczych jest doskonale konkurencyjny, a
rynek dóbr konsumpcyjnych jest niedoskonale konkurencyjny:
-na rynku czynnika wytwórczego ustali się cena na poziomie P
A
-Przedsiębiorstwo będzie zatrudniało dodatkowe jednostki czynnika do
momentu zrównania się MRP
A
=MCR
A
• Rynek czynników wytwórczych jest niedoskonale
konkurencyjny, a rynek dóbr konsumpcyjnych jest doskonale
konkurencyjny:
-wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego wyznaczona jest w
punkcie zrównania się MRP
A
=MCR
A
-cena P
A
wyznaczona jest na podstawie krzywej podaży czynnika
wytwórczego
-konkurent niedoskonały zatrudnia mniejszą ilość czynnika, płacąc
jednocześnie niższą cenę;
-straty w przychodach nabywcy czynników i straty właścicieli
sprzedających czynniki wytwórcze – trójkąt XYZ.
5.05.21
25
Kształtowanie się ceny i wielkości czynnika wytwórczego, gdy na
rynku
czynników wytwórczych jest konkurencja doskonała a na rynku dóbr
konsumpcyjnych konkurencja niedoskonała [str. 291]
P
0
A
1
A
P
A
=MCR
A
MRP
A
VMP
A
5.05.21
26
Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia czynnika wytwórczego,
gdy na rynku czynników wytwórczych jest konkurencja niedoskonała a na
rynku dóbr konsumpcyjnych konkurencja doskonała [str. 292]
P
0
P
A
A
1
A
x
y
z
MCR
A
S
A
MRP
A
=VMP
A
5.05.21
27
Wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego
i jego cena w różnych strukturach rynkowych
[str. 292-293]
• Rynek
czynników
wytwórczych
i
rynek
dóbr
konsumpcyjnych są niedoskonale konkurencyjne:
-wielkość zatrudnienia czynnika wytwórczego wyznaczona przez
zrównanie się MRP
A
z MCR
A
-cena P
A
jest wyznaczona na podstawie krzywej podaży S
A
-następuje największe obniżenie poziomu zatrudnienia czynników
produkcji oraz ceny czynników osiągają najniższy poziom.
-straty w przychodach przedsiębiorstw zatrudniających czynniki
wytwórcze oraz straty w przychodach właścicieli sprzedających te
czynniki są największe – trójkąt XYZ.
5.05.21
28
P
P
A
0
A
1
A
x
y
z
MCR
A
S
A
VMP
A
MRP
A
Kształtowanie się ceny i wielkości zatrudnienia
czynnika wytwórczego, gdy oba rynki są
niedoskonale konkurencyjne
[str. 292]
5.05.21
29
Renta ekonomiczna i wynagrodzenie
transferowe
[str.293]
Cena rynkowa każdego czynnika wytwórczego w modelu
konkurencji doskonałej jest wypadkową wzajemnego ścierania się
podstawowych elementów rynku, jakimi są podaż i popyt.
Zaangażowane w procesie produkcji czynniki wytwórcze
otrzymują wynagrodzenie, które jest równe cenie rynkowej.
Wynagrodzenie to składa się z dwóch elementów, a mianowicie z
wynagrodzenia transferowego i renty ekonomicznej.
Wynagrodzenie
transferowe
jest
równe
kosztowi
alternatywnemu czynnika produkcji.
Renta ekonomiczna (economic rent) jest opłatą za użytkowanie
czynnika wytwórczego, która stanowi różnicę między przychodem
z tego czynnika a jego kosztem alternatywnym.
Im wyższy (niższy) kosz alternatywny przy danej cenie, tym
niższa (wyższa) renta ekonomiczna.
5.05.21
30
P
E
S
A
P
A
D
A
=MRP
A
Renta ekonomiczna
[str.293]
Renta
ekonomiczn
a
Wynagrodzeni
e transferowe
0
A
1
A
5.05.21
31
Czysta renta ekonomiczna
. [str. 294]
Quasi-rent (renta ekonomiczna) - nazywamy tak łączną
nadwyżkę wynagrodzenia ponad koszt alternatywny. W modelu
konkurencji doskonałej, przedsiębiorstwa w długim okresie
produkują osiągając zerowy zysk ekonomiczny. Można tez
powiedzieć, że quasi-renta, to renta ekonomiczna od czynników
wytwórczych, których koszt alternatywny jest większy od zera.
Czysta renta ekonomiczna to renta ekonomiczna od czynników
wytwórczych, których koszt alternatywny wynosi zero.
Czysta renta ekonomiczna jest wydatkiem za stały czynnik
wytwórczy, który nie ma innego zastosowania. Najczęściej
dotyczy to złóż surowców mineralnych, gruntów itd.
5.05.21
32
Czysta renta ekonomiczna
[str.294]
P
S
A
P
A
E
0
A
1
A
D
A
=MRP
A
Czysta renta
ekonomiczna
5.05.21
33
Rynek pracy
[str. 295]
Rynek pracy (labour market) jest częścią obszaru gospodarki, na
którym pod wpływem określonych czynników ekonomicznych
kształtuje się popyt i podaż siły roboczej. Inaczej rynek pracy, to
rynek, na którym spotykają się pracodawcy i pracownicy.
Rynek pracy dzielimy ze względu na:
• rozległość obszaru oddziaływania podaży i popytu na siłę
roboczą
Wyróżniamy tu: rynek lokalny, regionalny, narodowy,
międzynarodowy.
• zależność od kategorii społeczno-zawodowych osób
poszukujących pracy
Wyróżniamy tu: rynek pracowników umysłowych, robotników
wykwalifikowanych, robotników niewykwalifikowanych.
• płeć
Wyróżniamy tu: rynek pracy kobiet oraz mężczyzn.
Elementy rynku pracy:
• podaż zasobów pracy,
• popyt na pracę,
• wynagrodzenie za pracę.
5.05.21
34
Płaca
[str. 295, 296]
Płaca (wage) jest wynagrodzeniem za pracę.
Płaca nominalna to faktycznie otrzymane wynagrodzenie w jednostkach
pieniężnych.
Płaca realna jest wielkością oznaczającą sumę dóbr i usług , które można
kupić za płacę nominalną. Inaczej płaca realna, to płaca nominalna podzielona
przez przeciętny poziom cen dóbr i usług nabywanych w danym kraju. Wielkość
ta służy jedynie do porównań w czasie.
Płaca minimalna (najniższa możliwa) to kwota wynagrodzenia, poniżej
której nie można opłacać pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu
pracy. Zwyczajowo jest to najniższa stawka w tabeli płac. Jej celem jest:
• wyeliminowanie nieuczciwej konkurencji prowadzonej przez drastyczne
obniżenie płac.
• podwyższenie płac w ślad za wzrostem gospodarczym i podwyższaniem
innych
dochodów społeczeństwa.
• wyeliminowanie szczególnie dotkliwego wykorzystania pracowników.
Można powiedzieć, że płaca jest wypadkową ścierania się na rynku pracy dwóch
podstawowych sił rynkowych (popytu i podaży).
5.05.21
35
Popyt na pracę
[str. 296]
Popyt na pracę to zapotrzebowanie firm na pracowników przy danej
stawce płac. Jest ono pochodną wielkości popytu na produkty
wytwarzane przez firmy.
Popyt na pracę zależy od:
• popytu na dobra i usługi,
• wydajności pracy,
• cen produktów,
• stawek płac,
• zmian w produkcie marginalnym i przeciętnym pracy.
Graficzną zależność pomiędzy płacą realną a wielkością zatrudnienia
w danym okresie, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają
zmianie prezentuje krzywa popytu. Krzywa popytu na pracę posiada
ujemne nachylenie, co oznacza, że wyższym poziomie płacy
pracodawcy zatrudniać będą mniej pracowników niż przy niższym jej
poziomie. Popyt na pracę będzie rósł (malał) wraz ze wzrostem
(spadkiem) wydajności pracy czy ceny produktu.
5.05.21
36
Krzywa popytu na pracę
[str. 297]
Stawka
płac
(W)
W
2
W
1
0
L
1
L
2
D
L
Ilość pracy (L)
5.05.21
37
Przesunięcie krzywej popytu na pracę
[str.297]
Jeżeli np. cena produktu wzrasta, ceteris paribus, wówczas popyt
pracodawców na pracowników również wzrasta, w wyniku czego cała
krzywa popytu na pracę przesunie się w prawo, zaś spadek ceny
produktu
spowoduje
zmniejszenie
popytu
pracodawców
na
pracowników i krzywa popytu na pracę przesuwa się w lewo.
5.05.21
38
Przesunięcie krzywej popytu na pracę
[str. 297]
0
D
L0
D
L1
D
L2
spadek
popytu
na
pracę
wzrost
popytu
na
pracę
Stawk
a płac
(W)
Ilość pracy (L)
5.05.21
39
Podaż pracy
[str. 297, 298 ]
Podaż pracy, to ilość pracowników, którzy chcą podjąć pracę przy danej
stawce płac.
Podaż zależy od:
• stawki płac,
• kosztów alternatywnych czasu pracownika (wybór pracownika między
czasem wolnym a czasem pracy),
• liczby ludności,
• struktury ludności według wieku i kwalifikacji,
• przyrostu naturalnego,
• aktywności zawodowej.
Krzywa podaży pracy to graficzna zależność między poziomem płac
realnych a wielkością zatrudnienia w danym okresie ceteris paribus.
Przedstawia ona dodatnią zależność między stawką płac a wielkością
podaży pracy w danym czasie.
Wzrost podaży pracy powoduje przesunięcie krzywej podaży pracy w
prawo, zaś spadek podaży pracy powoduje przesunięcie krzywej podaży
pracy w lewo.
5.05.21
40
Krzywa podaży pracy
[str. 298]
Stawk
a płac
(W)
W
2
W
1
S
L
0
L
1
L
2
Ilość pracy (L)
5.05.21
41
Przesunięcie krzywej podaży pracy
[str. 299]
Ilość pracy (L)
S
2
S
0
S
1
spadek
podaży
pracy
wzrost
podaży
pracy
0
Stawk
a płac
(W)
5.05.21
42
Najistotniejszym czynnikiem determinującym
podaż pracy jest płaca. Wzrost płacy ceteris
paribus zwiększa popyt na dobra normalne, do
których zalicza się również czas wolny. Prowadzi to
do powstania efektu dochodowego - pracownicy
bardziej cenią sobie czas wolny od czasu pracy; a
także do efektu substytucyjnego - polegającego
na zastąpieniu dobra relatywnie droższego dobrem
relatywnie tańszym. Efekt ten przyczynie się do
zwiększenia czasu pracy, kosztem zmniejszenia
czasu wolnego. Efekty substytucyjny i dochodowy
działają w przeciwnych kierunkach. Przewaga
jednego nad drugim determinowana jest przede
wszystkim poziomem dochodów pracowników.
5.05.21
43
W przypadku niskich płac i dochodów, efekt substytucji
przewyższa efekt dochodowy, zaś krzywa podaży pracy
posiada pozytywne (dodatnie) nachylenie.
W przypadku wysokich płac i dochodów, efekt dochodowy
przewyższa efekt substytucyjny, zaś krzywa podaży pracy
posiada negatywne (ujemne) nachylenie.
Przy stosunkowo wysokich płacach pracownik zaspokaja
znaczną część swoich potrzeb konsumpcyjnych, w wyniku czego
bardziej zaczyna cenić czas wolny od czasu pracy.
Indywidualna krzywa podaży jest więc wklęsła do osi
rzędnych (osi OY). [str. 299]
Rynkowa krzywa podaży pracy jest sumą indywidualnych
krzywych podaży pracy wszystkich pracowników oferujących
swoje usługi na danym rynku. Na całym swoim przebiegu
wykazuje pozytywne (dodatnie) nachylenie. Punkty przecięcia
indywidualnych krzywych składających się na krzywą rynkową
nie muszą pokrywać się ze sobą. [str. 300]
5.05.21
44
Indywidualna krzywa podaży pracy
[str.
300]
Stawka
płac
(W)
0
Ilość pracy (L)
5.05.21
45
Doskonale konkurencyjny rynek pracy
[str. 300,
301]
Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje rynków pracy:
• konkurencyjny rynek pracy,
• monopson,
• monopol,
• monopol bilateralny.
Doskonale konkurencyjny rynek pracy to stan, w którym ani
przedsiębiorstwa, ani indywidualny pracownik nie maja wpływu na
stawkę płac.
Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy ma miejsce, gdy
każda osoba chcąca podjąć pracę przy danym poziomie wynagrodzenia
znajduje zatrudnienie, zaś każdy pracodawca chcący zatrudnić
pracowników i oferujący określoną płacę znajduje chętne osoby do
podjęcia pracy.
Równowaga na rynku pracy ma miejsce, gdy oferowana ilość pracy
zrównuje się z ilością nabywaną pracy przy określonej stawce płac (w
1
).
Przy danej krzywej podaży pracy (S
L
) i krzywej popytu na pracę (D
L
)
stawka płac ustala się na poziomie w
1
a wielkość zatrudnienia kształtuje
się na poziomie L
2
. W punkcie przecięcia się krzywej podaży i popytu ci,
którzy skłonni są pracować przy poziomie stawki płac równej w
1
będą
moli znaleźć pracę.
5.05.21
46
Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy
[str. 301]
W
2
W
1
0
L
1
L
2
L
3
nadwyżka siły roboczej
(bezrobocie)
S
L
D
L
Stawk
a płac
(W)
Ilość pracy (L)
5.05.21
47
Zmiany podaży na wolnokonkurencyjnym
rynku pracy
[str. 301.]
Przy każdej stawce płacy wyższej od w
1
wystąpi bezrobocie, a przy
każdej stawce niższej od w
1
wystąpi niedobór siły roboczej.
Krzywa podaży pracy przesunie się równolegle w prawo z położenia
S
L0
do S
L1
jeżeli przy danym popycie na pracę wzrośnie liczba osób
poszukujących pracę. Tym samym obniży się stawka płac z w
1
do w
2
.
Krzywa podaży przesunie się w lewo z płożenia S
L0
do S
L2
jeżeli przy
danym popycie na pracę spadnie liczba osób poszukujących pracę.
Stawka płac wzrośnie wówczas z w
1
do w
3
.
5.05.21
48
Zmiany podaży na
wolnokonkurencyjnym
rynku pracy
[str.302]
Ilość pracy (L)
W
1
W
3
W
2
0
L
1
L
3
L
2
D
L
S
L2
S
L0
S
L1
E
3
E
1
E
2
Stawk
a płac
(W)
5.05.21
49
Zmiany popytu na wolnokonkurencyjnym
rynku pracy
[str.302]
Krzywa popytu na pracę D
L0
przesuwa się równolegle w górę do D
L1
, gdy
wzrasta popyt na prace przy danej podaży, a w związku z tym wzrasta
wynagrodzenie dla pracowników z w
1
do w
3
.
Krzywa popytu na pracę przesuwa się w lewo z położenia D
L0
do D
L2
w
przypadku spadku popytu ceteris paribus, przyczyniając się tym samym
do obniżenia płacy z w
1
do w
2
.
5.05.21
50
Zmiany popytu na
wolnokonkurencyjnym rynku pracy
[str. 302]
W
3
W
1
W
2
0
L
3
L
1
L
2
E
1
E
3
E
2
S
L
D
L1
D
L0
D
L2
Stawk
a płac
(W)
Ilość pracy (L)
5.05.21
51
Przyczyny różnicujące poziom płac:
• Niepieniężne korzyści z pracy - jak satysfakcja, komfort
psychiczny. Gdy wielu pracowników ceni sobie te wartości, na danym
rynku, przy stałym popycie na pracę, podaż pracy wzrośnie, co
doprowadzi do obniżenia stawki płac, która jest akceptowana przez
zatrudnionych pracowników.
• Zróżnicowanie rynków - przy tej samej podaży pracy, większy
popyt powoduje wzrost płac a przy stałym popycie, zwiększona podaż
powoduje obniżenie płac.
• Kwalifikacje pracowników i ich umiejętności - im wyższe
kwalifikacje, tym wyższy poziom jego płac. przy tych samych
kwalifikacjach, pracownik bardziej produktywny otrzymuje wyższe
wynagrodzenie.
• Dyskryminacja płciowa - zróżnicowanie płac ze względu na płeć,
rasę, religię, przynależność do grupy etnicznej lub partii politycznej.
• Licencja zawodowa - wprowadzenie niektórym grupom
zawodowym specjalnych licencji, które uprawniają do wykonywania
danego zawodu oraz do sztucznego ograniczenia wejścia na rynek
pracy, zmniejszając równocześnie podaż pracy w tej branży.
Przyczynia się to do utrzymania stawek pracy na wysokim poziomie a
nawet ich wzrost. [str. 303]
5.05.21
52
Monopson
[str. 303, 304, 305]
Monopson - jest formą rynku, gdzie występuje tylko jeden podmiot
zatrudniający pracowników. Z racji tego wykorzystuje on swoją pozycję na rynku
pracy decydując o wielkości zatrudnienia i wysokości płacy oraz będzie zwiększał
zatrudnienie aż do momentu zrównania się wielkości marginalnych, kosztu
marginalnego pracy (MC
L
) z przychodem ze sprzedaży produktu marginalnego
pracy (VMP
L
). Pracownicy godzą się na narzucane im warunki z powodu braku
innych możliwości zatrudnienia.
D
L
-krzywa popytu na pracę, która jest równoznaczna z krzywą wartości produktu
marginalnego pracy (VMP
L
), którą otrzymujemy mnożąc przyrost produkcji
uzyskany dzięki zatrudnieniu dodatkowego pracownika oraz ceny sprzedaży
produktu (MP
L
*P);
S
L
- krzywa podaży pracy, która jest relacją płacy i wielkości zatrudnienia;
MC
L
- krzywa kosztu marginalnego;
w-stawka płac.
Punkt A (L
2
,w
2
)-punkt przecięcia krzywej popytu D
L
z krzywą podaży S
L
, który
jest punktem równowagi na rynku pracy, w przypadku przedsiębiorstwa
funkcjonującego w konkurencji doskonałej.
Punkt E (L
1
,w
3
)- wielkość zatrudnienia na rynku pracy gdzie występuje
monopson Jest to punkt przecięcia kosztu marginalnego pracy z wartością
produktu marginalnego pracy (MC
L
=VMP
L
).
Punkt B (L
1
, w
1
)-wartość płacy (w
1
) za godzinę przy zatrudnieniu L
1
pracowników, płaconej przez monopson kierujący się własnymi korzyściami
5.05.21
53
w
3
w
2
w
1
E
0
L
1
L
2
D
L
=VMP
L
MC
L
MC
L
S
L
L
pole wyzysku
pracy przez
monopson
Monopson na rynku pracy
[str. 304]
5.05.21
54
w
A
B
Monopol na rynku pracy-forma rynku gdzie na danym rynku wszyscy
pracownicy działają wspólnie (np. poprzez związek zawodowy). Monopol
jest jedynym sprzedającym pracę na rynku, dlatego krzywa popytu
monopolu jest równoznaczna z popytem rynkowym i posiada negatywne
(ujemne) nachylenie.
W punkcie A monopol będzie maksymalizował przychód całkowity,
wówczas MR=
0
. Płaca monopolowa kształtuje się na poziomie w
2
, a
wielkość zatrudnienia wynosi L
1
. Elastyczność cenowa popytu jest
wzorcowa (ǀE
pd
ǀ=1)
W punkcie B- punkcie równowagi rynkowej - płaca kształtuje się na
poziomie w
1
zaś wielkość zatrudnienia wynosi L
2
.
Na rynku konkurencji doskonałej pracę znajduje więcej pracowników niż
na rynku monopolu (L
1
<L
2
), natomiast wyższą płacę otrzymują
pracownicy na rynku monopolu niż w warunkach rynku doskonale
konkurencyjnego (w
1
<w
2
).
Monopol na rynku pracy
[str. 305, 306]
5.05.21
55
W
2
W
1
A
B
L
2
MR
S
L
D
L
Stawk
a płac
(W)
Ilość pracy (L)
Monopol na rynku pracy
[str. 305]
0
5.05.21
56
L
1
Monopol bilateralny na rynku pracy
[str. 306]
Monopol bilateralny (dwustronny) - występuje, gdy po stronie
popytu na pracę mamy do czynienia z monopsonem, zaś po stronie
podaży pracy z monopolem. Model takiego rynku pozwala jedynie na
wyznaczenie przedziału negocjacyjnego w odniesieniu do stawki płac i
wielkości zatrudnienia.
Monopson będzie dążył do ustalenie płacy na możliwie najniższym
poziomie (w
1
) zatrudniając przy tym L
2
pracowników. Jeśli po stronie
podaży rynek jest konkurencyjny, wówczas monopson narzuci płacę na
poziomie w
1
. związek zawodowy będzie natomiast zainteresowany
ustaleniem poziomu płacy na możliwie najwyższym akceptowanym
przez rynek poziomie.
5.05.21
57
Staw
ka
płac
(W)
W
2
W
1
MC
L
S
L
D
L
L
1
L
2
MR
0
Ilość pracy (L)
Monopol bilateralny na rynku pracy
[str. 306]
5.05.21
58
RYNEK KAPITAŁU
[str. 307]
Rynek kapitałowy (capital market) – rynek, na którym
przedmiotem obrotu są kredyty i udziały średnio- i
długoterminowe. Rynek ten dzieli się na:
- rynek papierów wartościowych
- rynek nieruchomości
- rynek dóbr inwestycyjnych.
W wąskim znaczeniu rynek kapitałowy utożsamiany jest przede
wszystkim z rynkiem papierów wartościowych, który dzieli się na
rynek pierwotny i wtórny.
Kapitał może występować w formie:
- pieniężnej – kapitał pieniężny
- rzeczowej pod postacią dóbr produkcyjnych (kapitałowych) –
kapitał produkcyjny.
5.05.21
59
Popyt na kapitał i podaż kapitału
[str. 307-308]
Na rynku kapitałowym po stronie popytu występują trzy
grupy pożyczkobiorców:
- państwo i samorządy, które są emitentami różnego typu obligacji;
- przedsiębiorstwa emitujące akcje, obligacje lub pragnące
zaciągnąć długo- lub średnioterminowe kredyty bankowe;
- osoby prywatne.
Podaż kapitału reprezentują:
- banki;
- towarzystwa ubezpieczeniowe;
- spółki lokacyjne;
- fundusze emerytalne, fundacje i spółki powiernicze;
- indywidualni kapitaliści.
Pierwotnym źródłem podaży kapitału są gospodarstwa
domowe, które oszczędzając część swoich dochodów mogą je
pożyczyć (za odpowiednim wynagrodzeniem) tym, którzy tego
kapitału poszukują.
5.05.21
60
Popyt na kapitał i podaż kapitału
[str. 308]
Każdy przedsiębiorca, w celu uruchomienia lub powiększenia procesu
produkcji musi nabyć na rynku po cenach rynkowych czynniki produkcji. W
przypadku, gdy nie dysponuje on wystarczającą ilością własnych środków
finansowych musi je pożyczyć. Koszt uzyskania środków pieniężnych
wyrażony stopą procentową określa dolną granicę opłacalności
konkretnego zamierzenia inwestycyjnego.
Czysta stopa procentowa (pure rate of interest) oznacza teoretyczną cenę
pieniądza, jaka kształtowałaby się na rynku pod wpływem działania popytu
i podaży pieniądza, w sytuacji, gdy nie występuje zjawisko inflacji i nie ma
ryzyka gospodarczego.
Rynkowa stopa procentowa (market rate of interest) jest ceną pieniądza,
która uwzględnia zarówno inflację jak i ryzyko gospodarcze. A zatem jest to
określona suma pieniądza, którą trzeba zapłacić za użytkowanie jednostki
pieniężnej, np. złotówki w ciągu roku.
Rynek kapitału pożyczkowego
Na wolnokonkurencyjnym rynku kapitału pożyczkowego następuje
zderzenie zapotrzebowania zgłaszanego na kredyt z podażą kapitału
pożyczkowego. Rynek kapitału pożyczkowego znajduje się wówczas w
równowadze przy stopie procentowej r, przy której do pożyczkobiorców trafi
kwota F jednostek kapitału pożyczkowego.
5.05.21
61
stopa
procento
wa (r)
0
S
D
E(F,r
)
r
F
Rynek kapitału pożyczkowego
[str. 308]
kapitał
pożyczkowy
(F)
5.05.21
62
Popyt na kapitał i podaż kapitału
[str. 309]
Skutki ryzyka kapitału pożyczkowego
• Oddziaływanie ryzyka, np. hipotetyczna możliwość, iż
kredytobiorca nie będzie w stanie spłacić zaciągniętego kredytu w
terminie, przyczynia się do ograniczenia podaży kapitału
pożyczkowego.
• Konsekwencją domniemanego ryzyka będzie zrównoważenie rynku
pożyczkowego przy wyższym poziomie stopy procentowej (r
2
> r
1
)
w wyniku przesunięcia się krzywej podaży kapitału pożyczkowego
w górę (w lewo), w efekcie czego do kredytobiorców trafi mniejsza
ilość kapitału pożyczkowego (F
1
> F
2
).
5.05.21
63
0
S
1
D
E
1
(F
1
,r
1
)
r
1
F
1
Skutki ryzyka dla rynku kapitału
pożyczkowego
[str. 309]
S
2
E
2
(F
2
,r
2
)
r
2
kapitał
pożyczkowy
(F)
stopa
procento
wa (r)
5.05.21
64
Skutki oczekiwań inflacyjnych dla rynku kapitału pożyczkowego
• W sytuacji, gdy do dotychczasowych rozważań dołączymy również
domniemanie przyszłej inflacji, wówczas kredytobiorcy chcieliby zaciągnąć
więcej kredytów, w celu zakupienia produktów i usług po jeszcze niższych
cenach (krzywa popytu kapitału pożyczkowego przesuwa się w górę z
położenia D
1
do D
2
), podczas gdy kredytodawcy ograniczają podaż kapitału
pożyczkowego, ponieważ większą część zasobów chcą wykorzystać na
własne potrzeby.
• Konsekwencja takiego zachowania jest przesunięcie w lewo krzywej podaży
kapitału pożyczkowego z położenia S
1
do S
2
.
• Rynek kapitału pożyczkowego funkcjonujący w warunkach konkurencji
doskonałej będzie zrównoważony przy wyższym poziomie stopy
procentowej (r
2
> r
1
), natomiast wielkość udzielonych kredytów może
pozostać bez zmian (F
1
= F
2
), bądź może wzrosnąć lub zmniejszyć się (w
zależności od skali zmian zapotrzebowania zgłaszanego na kredyty i
podaży kapitału pożyczkowego).
Popyt na kapitał i podaż kapitału
[str. 309]
5.05.21
65
stopa
procento
wa (r)
0
S
1
D
2
E
1
(F
1
,r
1
)
r
1
Skutki oczekiwań inflacyjnych dla rynku
kapitału pożyczkowego
[str. 310]
S
2
E
2
(F
2
,r
2
)
F
2
= F
1
r
2
D
1
kapitał
pożyczkowy
(F)
5.05.21
66
Oprocentowanie składane i dyskonto
[str. 310]
Porównanie różnych możliwości wykorzystania posiadanego kapitału
wymaga sprowadzenia do porównywalności wielkości finansowych
powstających w dwóch różnych okresach. Do tego celu wykorzystuje się w
praktyce dwie metody, a mianowicie: oprocentowanie składane i
dyskontowanie.
• Oprocentowanie składane polega na naliczaniu odsetek po
upływie każdego okresu trwania inwestycji, nie tylko od pierwszej
kwoty, ale również od kwoty odsetek uprzednio naliczonych,
zwiększając tym samym wartość inwestycji.
Metoda oprocentowania składanego pozwala obliczyć wartość
przyszłą wartości aktualnej po okresie t i przy stopie
procentowej r.
PV – wartość aktualna (present value)
FV – wartość przyszła (future value)
r – stopa procentowa
t - okres wyrażony w latach.
5.05.21
67
FV
r
PV
t
)
1
(
Oprocentowanie składane i dyskonto
[str. 310]
• Dyskontowanie (discount) pozwala obliczyć wartość aktualną
każdej wartości przyszłej, oczekiwanej po upływie t lat od
momentu początkowego. Jest to odwrotność oprocentowania
składanego.
Gdzie:
PV – wartość aktualna (present value)
FV – wartość przyszła (future value)
r – stopa procentowa
t - okres wyrażony w latach.
- współczynnik dyskontujący.
1
(1 )
t
r
+
5.05.21
68
t
r
FV
PV
)
1
(
1
Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego
[str.
311]
• Inwestowanie to powiększenie istniejącego zasobu kapitału (w
tym zwłaszcza produkcyjnego.
• Chcąc wiedzieć, czy opłaca się inwestować, należy zdyskontować
wartość przewidywanego strumienia przychodów, a następnie
porównać ze zdyskontowanymi strumieniami nakładów. Jest to
metoda obliczania wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto
(net present value – NPV) i określa korzyści netto, jakie
przedsiębiorstwo osiąga z inwestycji.
gdzie:
NPV – wartość bieżąca netto
- strumień przychodów
I – strumień nakładów inwestycyjnych
r – stopa procentowa
n – okres obliczeniowy
- suma zdyskontowanych dochodów z poszczególnych lat
�
p
5.05.21
69
n
t
t
t
t
r
I
NPV
0
)
1
(
Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego
[str.
312]
Metoda obliczania wartości bieżącej (zaktualizowanej) netto
(NPV) cd.
Jeżeli:
NPV > 0 – wówczas do realizacji wybiera się wariant, którego wartość
bieżąca netto jest największa, zdyskontowany strumień
przychodów jest większy od zdyskontowanego strumienia
nakładów, zaś inwestycja jest efektywna i przynosi
przedsiębiorstwu zysk;
NPV < 0 – wówczas zdyskontowany strumień przychodów jest mniejszy
od zdyskontowanego strumienia nakładów, co oznacza, że
inwestycja z punktu widzenia rachunku ekonomicznego jest
nieefektywna i przynosi przedsiębiorstwu stratę;
NPV=0 – wówczas zdyskontowany strumień przychodów jest równy
zdyskontowanemu strumieniowi nakładów, co oznacza, że
przedsiębiorstwo realizuje zysk normalny (zerowy) z danej inwestycji.
5.05.21
70
Kryteria wyboru wariantu inwestycyjnego
[str.
312]
Wewnętrzna stopa zwrotu (internal rate of returne – IRR)
– taka stopa procentowa, przy której wartość bieżąca danego przedsięwzięcia
jest równa jej kosztowi (lub też jej wartość bieżąca netto jest równa zeru);
-- określa górną granicę stopy oprocentowania kredytu, jaką przedsiębiorstwo
może zaakceptować; jeżeli IRR > r, wówczas przyjmuje się do realizacji
inwestycje, natomiast odrzuca się te inwestycje, dla których IRR < r.
• Wykorzystując pojęcie wewnętrznej stopy zwrotu zwanej również stopą
zwrotu z inwestycji, można zilustrować granicę powiększenia zasobu
kapitału przez przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk.
• Krzywa wew. stopy zwrotu opada wraz z powiększeniem się ilości
kapitału, co jest zgodne z prawem malejących przychodów.
Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk zwiększa zasób kapitału do
momentu, w którym wew. stopa zwrotu przewyższa stopę oprocentowania
kredytów bankowych.
• Punktem równowagi jest punkt zrównania się tych dwóch stóp, który
wyznacza ilość kapitału K
1
, przy której przedsiębiorstwo maksymalizuje
zysk.
5.05.21
71
ilość kapitału (K)
stopa
procento
wa (r)
0
IRR
r
K
1
Inwestycje przedsiębiorstwa
maksymalizującego
zysk
[str. 312]
5.05.21
72
RYNEK ZIEMI
[str. 313]
Ziemia:
-
oprócz pracy i kapitału zaliczana do rynku rzeczowych czynników
wytwórczych
-
jako pola, lasy, łąki, wody, minerały zalegające w ziemi i inne bogactwa.
• Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk będzie zwiększało wykorzystanie
ziemi do momentu zrównanie się marginalnego przychodu z produktu ziemi
(MRP
f
) z kosztem marginalnym ziemi (MC
f
). Punkt zrównania się obu tych
wielkości wyznacza optymalną wielkość wykorzystania czynnika produkcji
jakim jest ziemia.
Marginalny przychód z produktu ziemi (MRP
f
):
gdzie:
MP
f
– marginalny produkt ziemi
MR
f
– przychód marginalny z dodatkowej jednostki produktu uzyskanego dzięki
temu czynnikowi
• Przedsiębiorcy maksymalizujący zysk porównają koszt marginalny
użytkowania ziemi (MC
f
) z przychodem marginalnym z produktu ziemi
(MRP
f
), natomiast koszt użytkowania ziemi to w warunkach konkurencji
doskonałej wyznaczony przez rynek dochód właściciela ziemi, czyli tzw.
renta gruntowa (r
f
).
5.05.21
73
f
f
f
MR
MP
MRP
Rynek ziemi
[str. 313]
Cechą charakterystyczną ziemi, jako czynnika wytwórczego jest to, że
jej ilość nie ulega zmianie nawet w długim okresie.
Dochód właściciela ziemi, czyli opłata jaką czerpie właściciel z tytułu
wydzierżawienia ziemi określa się mianem renty gruntowej. Jej
wysokość, przy stałej podaży ziemi uzależniona jest głównie od
popytu na ziemię.
5.05.21
74
ilość ziemi (Q)
stopa
gruntowa
(r
f
)
0
D
f1
r
f1
Q
1
Wzrost popytu na ziemię na poziom renty
gruntowej
[str. 314]
D
f2
r
f2
S
f
B(Q
1
,r
f2
)
A(Q
1
,r
f1
)
5.05.21
75
Rynek ziemi
[str. 313-314]
Wpływ wzrostu popytu na ziemię na poziom renty gruntowej
- krzywa podaży ziemi jest linią pionową (równoległą do osi
rzędnych), ze względu na fakt, że podaż ziemi (s
f
) jest stała;
- wysokość dochodu ziemi, czyli renta gruntowa uzależniona jest
tylko i wyłącznie od popytu na ziemię;
- krzywa popytu na ziemię jest równoznaczna (pokrywa się) z
krzywą przychodu marginalnego z produktu ziemi (MRP
f
);
- stawka renty gruntowej równoważąca rynek wynosi r
f1
(punkt A)
- jeżeli popyt na ziemię wzrośnie, wówczas krzywa popytu na ziemię
przesunie się w prawo z położenia D
f1
do D
f2
wyznaczając nowy
poziom renty gruntowej r
f2
(punkt B).
- wraz ze wzrostem popytu na ziemię, podaż jest całkowicie
nieelastyczna, dlatego wzrost ceny gruntowej nie wpływa na
efektywność wykorzystania ziemi, ponieważ nie poprawia jej, ani
nie pogarsza.
5.05.21
76
ilość ziemi (Q)
stopa
gruntowa
(r
f
)
0
D
f2
r
f2
Q
1
Wpływ opodatkowania renty gruntowej
na efektywność wykorzystania ziemi
[str. 314]
D
f1
r
f1
S
f
A(Q
1
,r
f1
)
B(Q
1
,r
f2
)
5.05.21
77
Rynek ziemi
[str. 314-315]
Wpływ opodatkowania renty gruntowej na efektywność
wykorzystania ziemi
- opodatkowanie renty gruntowej nie wpływa (przy stałej podaży
ziemi) na efektywność wykorzystania ziemi;
- w sytuacji wyjściowej (punkt A) renta gruntowa równoważąca
rynek ziemi kształtuje się na poziomie r
f1
w punkcie przecięcia
krzywej popytu na ziemię (D
f1
) i krzywej podaży ziemi (S
f
);
- opodatkowanie renty gruntowej przyczyni się jedynie do obniżenia
dochodów właścicieli ziemi z r
f1
do r
f2
;
- następuje wówczas przesunięcie krzywej popytu na ziemię w lewo
z położenia D
f1
do D
f2
, przyczyniając się jednocześnie do obniżenia
stawki renty gruntowej do poziomu r
f2
(punkt B);
- podaż ziemi nie zmieni się, gdyż jest ona stała
- opodatkowanie renty gruntowej przy stałej podaży ziemi nie
doprowadzi do zmiany zachowań podmiotów funkcjonujących na
rynku;
5.05.21
78
Rynek ziemi
[str. 315]
• W rzeczywistości można zaobserwować duże zróżnicowanie cen
ziemi i stawek renty gruntowej.
• Przyczyną bardzo dużych różnic w cenach ziemi jest popyt na
ziemię, który uzależniony jest od przychodu marginalnego z
produktu ziemi.
• Tam, gdzie ceny ziemi i stawki ceny gruntowej są stosunkowo
wysokie, podaż usług ziemi będzie wzrastać, zaś tam, gdzie są
relatywnie niskie, podaż usług ziemi będzie spadać.
• Zmiany podaży ziemi będą wywoływały z kolei zmiany cen ziemi i
stawek renty gruntowej.
• W długim okresie powinno mieć miejsce wyrównanie się cen ziemi
i stawek renty gruntowej w różnych konkurencyjnych
zastosowaniach.
5.05.21
79
Rynek ziemi
[str. 315]
• Rynkową wartość (cenę) ziemi oblicza się za pomocą wzoru:
gdzie:
P
f
– wartość rynkowa ziemi
r
f
– renta gruntowa
r – rynkowa stopa oprocentowania lokat bankowych.
Z powyższego wzoru wynika jednoznacznie, że im wyższa jest
renta gruntowa i im niższe jest oprocentowanie lokat bankowych,
tym wyższa jest cena ziemi. W warunkach zdrowej konkurencji,
kwota pieniędzy zainwestowana w kupno ziemi powinna być
zbliżona (porównywalna) z dochodem, jaki można otrzymać
lokując daną kwotę w banku.
5.05.21
80
r
r
P
f
f
81
Bibliografia
Zalega T., „Mikroekonomia”, Wydawnictwo
Naukowe
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Warszawskiego,
Warszawa 2005, str. 217-242