Zakres pojęciowy zarządzania

Zakres pojęciowy zarządzania

kryzysowego.

kryzysowego.

Kryzys w potocznym jego znaczenia

utożsamiony jest z sytuacją

kryzysową. Jednak istnieje między

nimi różnica, którą można określić

następująco:



kryzys

jest elementem sytuacji kryzysowej;



każdy kryzys jest sytuacją kryzysową, lecz nie
każda sytuacja kryzysowa zawiera w sobie
element kryzysu (fazę kryzysu);



w odróżnieniu od kryzysu, sytuacja kryzysowa,
w chwili pojawienia się jej symptomów, nie
musi wywoływać zmian w istocie organizacji,
lecz stanowi wyzwanie dla subiektywnego
poczucia normalności jej funkcjonowania.

Definicje sytuacji

Definicje sytuacji

kryzysowej.

kryzysowej.

Przez sytuację kryzysową należy rozumieć
sytuację wpływającą negatywnie na
poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w
znacznych rozmiarach lub środowiska,
wywołującą znaczne ograniczenia w
działaniu właściwych organów
administracji publicznej ze względu na
nieadekwatność posiadanych sił i środków.

Przez termin sytuacja kryzysowa będziemy

rozumieć zespół okoliczności zewnętrznych i

wewnętrznych wpływających na dany układ, w

ten sposób, iż zaczyna się w nim i jest

kontynuowany proces zmienny, w rezultacie

czego dochodzi do zachwiania równowagi, a

następnie jej przywrócenia, dzięki podjętym

środkom regulacji.

R. Wróblewski

Sytuacja systemowa charakteryzująca
się kulminacją zagrożeń powodujących
utratę stanu normalności i możliwość
zakłócenia podstawowych cech
systemowych (np. stabilności,
równowagi, sterowalności, efektywności).

P. Sienkiewicz

Należy przez to rozumieć stan narastającej

destabilizacji, niepewności i napięcia społecznego,

charakteryzujący się naruszeniem więzi społecznych,

możliwości utraty kontroli nad przebiegiem wydarzeń

oraz eskalacji zagrożenia, a w tym w szczególności

sytuację stwarzającą zagrożenie dla życia, zdrowia,

mienia lub infrastruktury krytycznej- w skali lub o takim

natężeniu, które wywołują reakcje społeczne powyżej

akceptowalnego powszechnie poziomu ryzyka.

Ustawa z dnia 26

kwietnia 2007 roku o

zarządzaniu

kryzysowym.

W ujęciu natowskim przyjmuje się
definicje, które wiążą sytuację
kryzysową z konfliktogennym stanem
stosunków społecznych, ekonomicznych
lub politycznych.

Według ujęcia natowskiego

Według ujęcia natowskiego

sytuacja kryzysowa to m.in.:

sytuacja kryzysowa to m.in.:

Ciąg wzajemnych oddziaływań
pomiędzy rządami dwóch lub więcej
suwerennych państw, uwikłanych w
poważny konflikt, tuż na granicy
wybuchu wojny, które są świadome
niebezpieczeństwa.

O istocie sytuacji kryzysowej

O istocie sytuacji kryzysowej

przesądzają następujące cechy:

przesądzają następujące cechy:



każdy kryzys jest sytuacją kryzysową;



pojęcie sytuacji kryzysowej jest nadrzędne wobec

pojęcia kryzysu;



kulminacyjnym elementem sytuacji kryzysowej,

jeśli nie zdoła się zaradzić jej czynnikom na

etapie eskalacji, jest kryzys;



sytuacja kryzysowa rozpoczyna się z chwilą

pojawienia się jej symptomów, które

charakteryzują się przekroczeniem subiektywnie

postrzeganego poziomu ryzyka, stanowiącego

dla danego podmiotu granicę akceptowalnego

poziomu bezpieczeństwa;



sytuacja kryzysowa obejmuje: fazę

przedkryzysową; kryzys oraz fazę pokryzysową;



niepodjęcie stosownych działań zaradczych

może doprowadzić, w zależności od charakteru

sytuacji, do wojny, całkowitego upadku

organizacji lub innego stanu jej funkcjonowania,

także do innej sytuacji kryzysowej;



sytuacja kryzysowa, w jakiej znajduje się dany

podmiot, stwarza nie tylko zagrożenie, lecz

może być również szansą jego rozwoju.

Kryzys.

Kryzys.

Z gr. słowa –krisie-rozróżniam,
rozstrzygam. Oznacza punkt zwrotny,
przełomowy, moment rozstrzygający .
w teorii kryzysu rozważanym układem
jest organizm ludzki (w medycynie,
psychologii) lub w nauce o polityce-
instytucja, organizacja, państwo lub
grupa państw.

Kryzys jest obecnie identyfikowany z wieloma
dziedzinami działalności praktycznej i
naukowej. Odnosi się głównie do zagrożeń i
wyzwań (rzadziej do szans) dla systemów
politycznych, integralności terytorialnej,
stabilności ekonomicznej, życia i zdrowia ludzi,
dóbr i środowiska. Wiąże się go również z
problemami natury społecznej, religijnej,
etnicznej, narodowościowej i kulturowej

Definicje kryzysu.

Definicje kryzysu.

Sytuacja będąca następstwem zagrożenia prowadząca

w konsekwencji do zerwania lub osłabienia więzów

społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu

funkcjonowania instytucji publicznych, jednak w takim

stopniu, ze użyte środki niezbędne do zapewnienia lub

przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają

wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych

przewidywanych w Konstytucji.

„ Słownik terminów z zakresu

bezpieczeństwa

narodowego”

Stan będący punktem zwrotnym w
procesie rozwoju systemu (kluczowy
moment, etap lub zdarzenie) po
którym następuje zmiana sytuacji
systemowej.

„ Analiza systemowa operacji

kryzysowych”

Sytuacja powstała w wyniku załamania
się stabilnego dotąd procesu rozwoju,
grożąca utratą inicjatywy i koniecznością
godzenia się na przyjmowanie
niekorzystnych warunków, wymagająca
podjęcia zdecydowanych kroków
zaradczych.

„Słownik terminów z zakresu

bezpieczeństwa narodowego”

To zespół okoliczności, w którym
następuje gwałtowna zmiana i przełom
w istniejącym stanie.

„Formalnoprawne aspekty
podejmowania decyzji przez

Ministra Obrony Narodowej w

sytuacjach kryzysowych”

W stosunku co do kryzysu

W stosunku co do kryzysu

wyróżnić można dwa istotne

wyróżnić można dwa istotne

pojęcia: powaga kryzysu i

pojęcia: powaga kryzysu i

intensywność kryzysu

intensywność kryzysu

Powaga kryzysu -oznacza rozmiar bliskości

i zagrożenia dla priorytetowych wartości,

interesów oraz celów strategicznych strony

zagrożonej kryzysem lub znajdującej się w

sytuacji kryzysowej.

Stopień powagi kryzysu zależny jest od jego

charakteru (wielkości, powagi) zagrożenia

oraz jego bliskości (w czasie przestrzeni).

Intensywność kryzysu- czyli poziom
gwałtowności kryzysu. Intensywność
kryzysu nie jest wprost proporcjonalna
do jego powagi. Zatem, intensywność
kryzysu zależy od jakości i wielkości sił i
środków zaangażowanych w działaniach
antykryzysowych.

Elementy kryzysu.

Elementy kryzysu.



presja czasu,



ewentualność zasadniczego zagrożenia
i zaskoczenie



oraz fakt, że jest on rezultatem
niebezpieczeństwa jak i okoliczności w
jakich ono występuje

Wszystkie te cechy charakteryzują stan
rzeczywistej bądź też odczuwalnej
utraty kontroli nad toczącymi się
procesami lub funkcjonowaniem
organizacji przy jednoczesnej
nieprzewidywalności rozwoju sytuacji i
braku koncepcji jej opanowania.

Warunki kryzysu.

Warunki kryzysu.

Aby zjawisko było postrzegane jako kryzys musi

zaistnieć nagłe, realne, niezaakceptowane przez dany

podmiot zagrożenie jego interesów i celów, którego

skutki zmieniają się lub prowadza do zmiany sytuacji

systemowej. Ważne znaczenie ma dostrzeganie

bliskości zagrożenia . Jeśli jest ono oddalone w czasie

lub przestrzeni to może dojść do sytuacji o charakterze

kryzysowym o niższym stopniu oddziaływania. Jeśli

samo zagrożenie jest małe lub określona sytuacja

systemowa, będąca również szansą, ma mały stopień

intensywności, to mamy do czynienia z kryzysem o

niskim stopniu oddziaływania.

Miernik rozmiaru kryzysu.

Miernik rozmiaru kryzysu.

Za miernik rozmiaru kryzysu uważa się poziom

zdezorganizowania procesów społecznych,

gospodarczych lub politycznych w danej

organizacji.

Kryzys może mieć zatem:



znaczenie subiektywne- wyrażając ocenę

danego zjawiska przez określony podmiot



znaczenie obiektywne- bez względu na jego

subiektywne oceny istnieje i oddziałuje na daną

organizację

Charakter kryzysu.

Charakter kryzysu.

Ma charakter procesualny, rozwija się,
ma postać niepowtarzalną i coraz
bardziej złożoną. Jest również
kulminacyjną fazą narastającej sytuacji
zagrożenia powstającej w wyniku
pojawiających się niespodziewanie
okoliczności.

Typologia kryzysów.

Typologia kryzysów.

KRYTERIA TYPOLOGII KRYZYSÓW W

DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA:



podmiotowe,



przedmiotowe,



przestrzenne,



czasu trwania,



usytuowania źródła,



częstotliwości,



symptomów zagrożenia,



oraz istnienia konfliktu interesów

Wg kryterium podmiotowego

można wyróżnić

kryzysy: wewnętrzne i międzynarodowe. Ze względu na

podmiot rozważań kryzysy mogą dotyczyć: jednostki,

grupy społecznej i społeczności międzynarodowej.

Wg kryterium przedmiotowego

kryzysy dzieli się

na: polityczne, polityczno- militarne, ekonomiczne,

społeczne, kulturowe, religijne, ekologiczne.

W ujęciu przestrzennym kryzysy

mogą mieć

charakter: lokalny, regionalny, krajowy,

międzynarodowy, globalny.

Wg kryterium czasu

trwania wyróżnia się

kryzysy: incydentalne, krótkotrwałe,

średnioterminowe, długoterminowe i permanentne.

Wg kryterium źródła

wyodrębnia się kryzysy:

zewnętrzne i wewnętrzne.

Wg kryterium częstotliwości

mówi się o

kryzysach: jednorazowych, sporadycznych,

powtarzających się i cyklicznych.

Wg kryterium symptomów
zagrożenia

kryzysy można dzielić:

przewidywalne i nieprzewidywalne lub
oczekiwane i nieoczekiwane.

Wg kryterium istnienia konfliktu
interesów

kryzysy maja charakter:

konfliktowy i niekonfliktowy.

Definicje zarządzania

Definicje zarządzania

kryzysowego.

kryzysowego.

Działalność organów administracji publicznej będąca

elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym,

która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym,

przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w

drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w

przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz na

odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej

pierwotnego charakteru.

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007r.

o zarządzaniu kryzysowym.

Obejmuje nie tylko zarządzanie w
czasie trwania kryzysu, ale również w
fazie jego rodzenia się, rozwoju,
przesilenia i powrotu do stabilności w
nowej sytuacji. Zarządzanie kryzysowe
jest więc bez wątpienia skrótem od
poprawniejszego „zarządzanie w
sytuacjach kryzysowych”.

Zarządzanie kryzysowe (w sytuacji

kryzysowej)- reagowanie na nadciągający lub

trwający kryzys i usuwanie jego skutków w cyklu

zdarzeń i czynności, od przewidywania i

planowania antykryzysowego wraz z

reagowaniem na codzienne zdarzenia, aż po

zakończenie odbudowy ze zniszczeń

(przygotowanie, reagowanie, odbudowa).

„

Słownik terminów z zakresu

bezpieczeństwa

narodowego.”

Zarządzanie sytuacją kryzysową –proces
kierowania w państwie mającym na celu
zapobieganie sytuacjom kryzysowym, a w
wypadku jej zaistnienia- zawrócenie kierunku
rozwoju nagłych i niebezpiecznych wydarzeń,
zagrażających żywotnym interesom
społeczeństwa, w szczególności mogącym
doprowadzić do wojny.

R. Wróblewski

Zarządzanie w sytuacji kryzysowej-
systematyczne i metodyczne
przedsięwzięcia zmierzające do
zapobieżenia lub zredukowania wpływu
kryzysu na zasoby i wartości społeczne
za pomocą środków kierowania i kontroli
oraz koordynacji.

J. Koniczny

Struktury zarządzania

Struktury zarządzania

kryzysowego.

kryzysowego.

Charakterystycznymi elementami struktury

funkcjonalnej są

stanowiska (komórki),

wyspecjalizowanych doradców (w wojsku są to

szefowie rodzajów wojsk i służb, w strukturach

zarządzania kryzysowego są to pracownicy

gminnych, powiatowych i wojewódzkich wydziałów

zarządzania kryzysowego, służb zespolonych i nie

zespolonych oraz innych organizacji) mających

prawo wydawania poleceń. Struktura ta pozwala

na wprowadzenie podziału pracy i korzystanie z

umiejętności specjalistów.

Struktura zarządzania

Struktura zarządzania

kryzysowego w administracji

kryzysowego w administracji

publicznej

publicznej

Rzeczypospolitej Polskiej (od

Rzeczypospolitej Polskiej (od

najwyższego):

najwyższego):

Poziom 1



Prezes Rady Ministrów



Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji



Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego



Rządowe Centrum Bezpieczeństwa



Zespoły Zarządzania Kryzysowego Ministerstw

i Centralnych Organów Administracji

Rządowej



Centra Zarządzania Kryzysowego Ministerstw i

Centralnych Organów Administracji Rządowej

Poziom 2



Wojewoda



Wojewódzki Zespół Zarządzania
Kryzysowego



Wojewódzkie Centrum Zarządzania
Kryzysowego

Poziom 3



Starosta Powiatowy



Powiatowy Zespół Zarządzania
Kryzysowego



Powiatowe Centrum Zarządzania
Kryzysowego

Poziom 4



Wójt



Gminny Zespół Zarządzania
Kryzysowego



Gminne Centrum Zarządzania
Kryzysowego

System zarządzania

System zarządzania

kryzysowego działa w oparciu o

kryzysowego działa w oparciu o

zasady:

zasady:



prymatu jednoosobowego kierownictwa



odpowiedzialności organów władzy

publicznej



prymatu układu terytorialnego



powszechności



funkcjonalnego podejścia



zespolenia



ciągłości funkcjonowania państwa

Fazy zarządzania

Fazy zarządzania

kryzysowego:

kryzysowego:

1.

Zapobieganie.

2.

Przygotowanie.

3.

Reagowanie.

4.

Odbudowa.

3 lutego Rada Ministrów
zaakceptowała projekt ustawy o
zmianie ustawy o zarządzaniu
kryzysowym. Projekt został
przygotowany przez Ministerstwo
Spraw Wewnętrznych i Administracji
we współpracy z Rządowym
Centrum Bezpieczeństwa.

Celem proponowanych zmian jest
wyeliminowanie licznych wątpliwości
powstałych w zakresie interpretacji podczas
stosowania przepisów prawa, a przede
wszystkim stworzenie efektywnego i
czytelnego systemu zarządzania kryzysowego,
funkcjonującego także w warunkach, gdy
normalne zasoby i procedury działania służb,
inspekcji i straży okazały się być
niewystarczające.

Nowelizacja obejmuję między

Nowelizacja obejmuję między

innymi

innymi :

1. Zmianę definicji zarządzania kryzysowego (art. 2)
2. Zmianę definicji sytuacji kryzysowej
3. Wprowadzenie nowych definicji niezbędnych w

procesie zarządzania kryzysowego pojęć tj.:



cyklu planowania,



siatki bezpieczeństwa,



mapy zagrożenia,



mapy ryzyka,



zdarzenia o charakterze terrorystycznym.

4. Opracowanie Raportu o zagrożeniach

bezpieczeństwa narodowego

5. Utworzenie Narodowego Programu

Ochrony Infrastruktury Krytycznej (art.
5b)

6. Zmianę usytuowania centrów

zarządzania kryzysowego.

System zarządzania

System zarządzania

kryzysowego.

kryzysowego.

Dla rozumienia istoty systemu zarządzania

kryzysowego kluczowym jest pojęcie ,,system”.

Słownik języka polskiego określa go jako:

skoordynowany układ elementów, zbiór tworzący

pewna całość, uwarunkowaną stałym

uporządkowaniem jego części; uporządkowany

zbiór twierdzeń, poglądów, tworzący jakąś

teorię; zasady organizacji czegoś, ogół

przepisów, reguł obowiązujących, według

których coś jest wykonywane, także forma

ustroju państwowego; określony sposób, metoda

postępowania, wykonywanie jakiejś czynności.

Rozumienie pojęcia ,,system” dopełnia
definicja P. Sienkiewicza: systemem
nazywamy każdy obiekt złożony,
wyróżniony z badanej rzeczywistości,
przedstawiony jako pewna całość i
tworzony przez zbiór obiektów
elementarnych (elementów) i powiązań
(relacji) pomiędzy nimi.

Analizując przytoczone powyżej
desygnaty terminu ,,system” oraz jego
definicje, można stwierdzić, że aby
dany fragment rzeczywistości ( obiekt
złożony) nazwać mianem systemu musi
on spełniać następujące warunki:

1.

stanowić pewną całość i dać się

precyzyjnie wydzielić z otoczenia- czyli

posiadać ściśle określone granice;

2.

dać się podzielić na pewne stałe

elementy (które mogą być również

obiektami złożonymi) wraz z

możliwością określenia ich miejsca w

systemie- czyli musi istnieć możliwość

określenia jego struktury wewnętrznej.

Definicja systemu

Definicja systemu

zarządzania.

zarządzania.

Dający się wyodrębnić z organizacji układ:
organów zarządzających; powiązań
informacyjnych, niezbędnych do realizacji
procesu zarządzania; metod i działań
regulujących sposób i zasady funkcjonowania
danej organizacji zgodnie z wytyczonymi celami;
przy czym jest to układ dynamicznie zmieniający
się w czasie, a motorem wprowadzonych zmian,
dotyczących wszystkich elementów tego układu,
są organy zarządzające.

Przez analogię do struktury systemu zarządzania,

SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO można

określić jako skoordynowany wewnętrznie i tworzący

pewną całość dynamicznie się rozwijający układ trzech

podsystemów: podsystemu organów zarządzających-

aparatu zarządzającego; systemu powiązań

informacyjnych wewnątrz organizacji; podsystemu

metod i działań, czyli reguł funkcjonowania organizacji,

realizujących wspólnie zasadniczy cel: obniżenie

stopnia oddziaływania czynników sytuacji kryzysowej

na funkcjonowanie organizacji, a w przypadku ich

wystąpienia minimalizacji ich wpływu i skutków

.

Zatem ORGAN ZARZĄDZAJĄCY, jako
element systemu zarządzania
kryzysowego- to uporządkowany układ
trzech elementów z których jeden pełni
rolę członu decyzyjnego, drugi członu
informacyjnego, a trzeci członu
analityczno- koncepcyjnego
(sztabowego).

Element decyzyjny organu

Element decyzyjny organu

zarządzającego.

zarządzającego.

Podmiot kreujący decyzje władcze,
oddziałujący na cały podlegający mu
system organizacyjny. Podstawę jego
funkcjonowania stanowi powierzenie
mu władzy, na mocy ustawy lub
rozporządzenia.

Element informacyjny organu

Element informacyjny organu

zarządzającego.

zarządzającego.

Z punktu widzenia potrzeb zarządzania, pełni
następujące trzy rodzaje zadań:

1.

Służące pomocą w podejmowaniu decyzji-
funkcja opiniodawczo- doradcza.

2.

Zapewniające komunikację między
poszczególnymi członami aparatu
zarządzającego.

3.

Zaspokajające potrzeby otoczenia i
podległego podsystemu wykonawczego

Oprócz funkcji decyzyjnych i informacyjnych,
organ zarządzający pełni również FUNKCJE
SZTABOWE. Mające swój rodowód wojskowy,
sztaby na dobre zadomowiły się i w innych
systemach organizacyjnych. Ich rola
najogólniej polega na: analizie i ocenie
informacji; przygotowaniu wariantów różnych
decyzji i propozycji sposobów rozwiązań
problemów; ułatwieniu wdrożenia decyzji
władczych w życie.

Wszystkie organy zarządzające w państwie,
od szczebla centralnego począwszy, na
szczeblu gminy kończąc, stanowią razem
APARAT ZARZĄDZAJĄCY. Jeśli zaś
uwzględniamy reguły wiążące ów aparat
zarządzający i zachodzące między nimi
stosunki, to będziemy mieli do czynienia z
SYSTEMEM ZARZĄDZANIA PAŃSTWEM.

Bibliografia.

Bibliografia.

1.

J. Gryz, W. Kitler, System reagowania kryzysowego,
Toruń 2007.

2.

E. Nowak, Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach
zagrożeń niemilitarnych, Warszawa 2007.

3.

J. Pilżys, Zarządzanie kryzysowe, Szczecin 2007.

4.

W. Skomra, Zarządzanie kryzysowe- praktyczny
przewodnik po nowelizacji ustawy, Wrocław 2010.