• Renesans lub odrodzenie –
okres w historii kultury
europejskiej, obejmujący
przede wszystkim XV i XVI
wiek, określany często jako
"odrodzenie sztuk i nauk"
oraz koncepcja
historiozoficzna odnosząca
się do historii kultury
włoskiej od Dantego do roku
1520
• Termin ten nie jest
jednoznaczny. Jako epoka w
historii kultury renesans
obejmuje wiek XV i XVI, ale
jego granice czasowe nie są
jasno ustalone.
• W Polsce rozkwit odrodzenia
przypada na XVI w. Tzw.
okres prerenesansowy (XV
w.) współtworzyli dyplomaci
dworu Jagiellonów i magnaci
podróżujący na Zachód oraz
przybysze stamtąd.
• Coraz większe znaczenie
miał w piśmiennictwie język
polski.
• W okresie odrodzenia
literatura polska uczyniła
ogromny postęp, stając się
twórczością nowoczesną i w
najlepszych swoich
przejawach w pełni
europejską.
• Literatura polska
okresu renesansu –
epoka w dziejach
literatury polskiej
przypadająca na
okres od 1500 do
1620 roku.
• Najwybitniejszym
reprezentantem epoki
renesansu był
Kochanowski, znakomity
liryk (Fraszki 1584,
Pieśni 1586), który
wyniósł poezję polską na
szczyty artyzmu, łącząc
ideały sztuki antycznej z
problematyką
filozoficzno-moralną
(Treny 1580),
patriotyzmem i
poczuciem obywatelskim
(Odprawa posłów
greckich, wystawiona
1578; zarazem pierwsza i
jedyna w Polsce tragedia
renesansowa w duchu
antycznym).
• W architekturze polskiej renesans dzieli się
na trzy okresy:
• okres I - 1500 - 1550, nazywany także
włoskim; powstające obiekty są zazwyczaj
dziełem włoskich artystów pochodzących
przede wszystkim z Florencji
• okres II - 1550 - 1600, czas upowszechnienia
stylu, początki manieryzmu i uleganie
wpływom niderlandzkim
• okres III - 1600 - 1650, manieryzm,
pojawienie się elementów baroku
Kaplica Zygmuntowska
na Wawelu
Sukiennice w Krakowie
Ratusz w Poznaniu
• Głównym ośrodkiem artystycznym
polskiej sztuki renesansowej był
Kraków, gdzie Zygmunt Stary
założył pierwszy w Polsce
renesansowy warsztat
architektoniczno - rzeźbiarski.
Dzięki temu, już na początku XV
wieku zaczęły powstawać tu dzieła
charakterystyczne dla epoki
odrodzenia.
• Podstawowym surowcem z jakiego
tworzono renesansowe rzeźby był
kamień, a uściślając, bardzo często
marmur, choć używano również
wapieni i piaskowców (głównie do
ozdobnych wykończeń). W epoce
tej obserwujemy w rzeźbie dążenie
do oderwania postaci od tła i
stworzenia tym samym wolno
stojącego obiektu, a głównymi
tematami ówczesnych rzeźb były
przede wszystkim popiersia
portretowe, posągi konne, akty i
nagrobki przyścienne.
• Polskie malarstwo, choć rozwijało
się wolniej niż rzeźba, było bardziej
niezależne od włoskiego malarstwa
epoki renesansu, a zewnętrzne
wpływy na nie wywierali przede
wszystkim niemieccy artyści
malarze przybyli do naszego kraju.
Tak więc, malarstwo tamtego
okresu skupiało się głównie na
problematyce konstrukcji
przestrzeni i bryły przedstawianych
przedmiotów korzystając z badań
nad perspektywami linearną i
barwną. Charakteryzowało się ono
zwrotem ku naturze i próbami
wiernego jej naśladowania na
drodze rzetelnej obserwacji, a
tworzenie pejzaży dawało artystom
możliwość rozwoju na drodze
eksperymentowania z barwą i
światłem.
Portret biskupa
Piotra Tomickiego
Stanisława
Samostrzelnika
Wybitnym twórcą w Krakowskich
warsztatach miniatorskich był
Stanisław Samostrzelnik. Ozdobił
on iluminacjami liczne dokumenty
(np. Przywilej opatowski), księgi
liturgiczne (np. modlitewniki
Zygmunta Starego), oraz inne
księgi (np. Żywoty arcybiskupów
gnieźnieńskich). Samostrzelnik był
twórca nowego gatunku malarstwa:
samodzielnego wizerunku
człowieka, wolnego od powiązań ze
sceną religijną. W tym gatunku
namalował portret biskupa
Tomickiego. Portret ten zaliczany
jest do serii współczesnych
portretów z klasztoru Dominikanów
w Krakowie. Nieznany malarz
zainicjował w Polsce nową
tematykę historyczną malując
około 1515 roku obraz pt. Bitwa
pod Orszą.
Bitwa pod Orszą
Stanisława Samostrzelnika
• Do rozwoju kultury w okresie Renesansu przyczyniło się przede
wszystkim przenikanie wartości intelektualnych i artystycznych z
Włoch. Istotne znaczenie dla poznania idei renesansowych miały
podróże i studia Polaków na uniwersytetach włoskich m.in. w
Padwie, czy Bolonii. Dzięki instytucji mecenatu renesans w Polsce
mógł szybko się rozprzestrzeniać. Największą rolę odegrała
opieka artystyczna Zygmunta I Starego i królowej Bony oraz
Zygmunta Augusta. W ich ślady poszli magnaci: Krzysztof
Szydłowiecki, Piotr Kmita, biskup Piotr Tomicki oraz mieszczanie.
• Humanizm sprzyjał rozwijaniu się oświaty. Ponad 90 % parafii
posiadało szkoły kształcące chłopców w stopniu elementarnym.
Pojawiły się też szkoły typu gimnazjalnego.
• Średniowieczne tradycje piśmiennictwa historycznego rozwinął w
2. połowie XV w. Jan Długosz, a w zakresie piśmiennictwa społ.-
polit. w połowie XVI w. — A. Frycz Modrzewski; od połowy XV w.
przenikały do Polski idee wł. humanizmu; w XVI w. reformacja
wpłynęła na rozwój piśmiennictwa i czytelnictwo, pojawił się i
rozkrzewił pol. język lit. (M. Rej, J. Kochanowski); okres rozkwitu
przeżywała nauka (M. Kopernik, Maciej z Miechowa, J. Struś, B.
Wapowski); dwór król. na Wawelu, a z czasem również dwory
magnatów świeckich i duchownych, stały się ośrodkami
literatury, sztuki i nauki renesansowej.
