Marta Chełmińska

Alergia na lateks

Klinika Alergologii Katedry Pneumonologii

i Alergologii Akademii Medycznej w

Gdańsku

Mleczko kauczukowe = lateks
(definicja):
-

biała lepka ciecz występująca w różnych

częściach
roślin kauczukodajnych
- stanowi wodną dyspersję cis - 1,4 –
poliizoprenu,
stabilizowaną przez niewielkie ilości białek,
cukrów,
alkoholi, kwasów tłuszczowych, estrów i soli
- stężenie wszystkich substancji stałych wynosi
około
40%, pozostałą cz

ęść s

ęść stanowi woda – 60%

- wielkość cząstek polimeru zawiera się w
granicach
0,02 – 4 microm
- ciężar cząsteczkowy mieści się w zakresie
300 – 500 tysięcy daltonów.

Występowanie roślin kauczukodajnych na
kuli ziemskiej:

1. Hevea brasiliensis

- Brazylia, Azja

2. Hancornia speciosa - Brazylia
3. Sapium - Ameryka Środkowa i północna część
Ameryki Południowej
4. Castilloa - Ameryka Środkowa i północna część
Ameryki Południowej
5. Ficus elasticus - Azja
6. Ficus carica - Afryka

7. Ficus benjamina

- Indie, Malezja

8. Mannihot glaziovi - Brazylia
9. Landolphia - Afryka
10. Euphorbia - Afryka
11. Taraxacum hybernum - Rosja
12. Taraxacum koksaghyz - Rosja

Odkrycie lateksu -
- Krzysztof Kolumb - 1498 rok:

- Krzysztof Kolumb dociera do Ameryki
Południowej
- fascynacja zabawkami indiańskich dzieci
- Indianie pokazują drzewa kauczukowe z
których
po nacięciu kory sączy się biała lepka ciecz,
którą nazywają „kao-czu” („łzy drzewa”)

Odkrycie lateksu -
- Charles de la Condamine - ~
1700 rok:

- badania w dorzeczu Amazonki

- fascynacja nadzwyczajnymi
właściwościami
i różnorakim zastosowaniem wyrobów z
drzew
kauczukowych (buty, nieprzemakalne
tkaniny)

Odkrycie lateksu - MacIntosch - ~
1800 rok:

- przywrócenie właściwości wyrobów

lateksowych poprzez dodanie roztworu
amoniaku
- rozwój przemysłu kaloszowego w Europie
(do pierwszych mrozów !)

Odkrycie lateksu –
– Charles Goodyear – 1839 rok:

- odkrycie procesu wulkanizacji

- produkcja gumy naturalnej

Odkrycie lateksu –
– Henry Wickham – 1876
rok:

- przemyt nasion kauczukowca

brazylijskiego
do Anglii
- początek uprawy w koloniach w Azji
Południowo - Wschodniej

Odkrycie lateksu –
– Sergiej Lebiediew – 1918
rok:

- otrzymywanie sztucznego kauczuku

Właściwości wyrobów wykonanych
z
lateksu:

- elastyczność

- podatność
- idealne dopasowywanie do kształtów
- nieprzepuszczalność dla materiałów
biologicznych

Produkty nie medyczne zawierające
lateks:

- sprzęty gospodarstwa domowego
- zabawki
- opony samochodowe
- sprzęty ogrodnicze

Produkty medyczne zawierające
lateks:

- bandaże elastyczne

- plastry
- cewniki
- zgłębniki żołądkowo i jelitowe
- sprzęt do hemodializy
- sprzęt anestezjologiczny
- prezerwatywy

Zużycie kauczuku syntetycznego

i naturalnego szacuje się na około 3

kg rocznie na mieszkańca Ziemi

(w USA około 12 kg, w Polsce około 2

kg)

Epidemiologia:

- częstość występowania uczulenia na lateks

w populacji ogólnej < 1%
- ~0,1% mieszkańców Europy reaguje objawami
alergii typu natychmiastowego na przedmioty
z lateksu
- czynniki ryzyka alergii IgE-zależnej na lateks:
A. ekspozycja na lateks (zawodowa i
pozazawodowa)
B. atopia w

wywiadzie (8,6%)

- grupy ryzyka: ~17% pracowników służby

zdrowia
~60% dzieci ze spina bifida

Pokarmy i rośliny reagujące krzyżowo
z lateksem:

- banan, kiwi, avocado

- Ficus benjamina

- pomarańcza, melon, wiśnia, papaya, figa,
nektarynka,
brzoskwinia, śliwka, kasztan jadalny, gruszka,
migdał,
grejpfrut, pomidor, seler, ziemniak, winogrono,
gryka,
ananas, oberżyna, szpinak, pieprz, tytoń, pyłki
traw

1927 – pierwsze opisy reakcji
nadwrażliwości

- Stern – pokrzywka i obrzęk Quincke’go

twarzy i głośni po zastosowaniu
kauczukowej płytki
dentystycznej
- Grimm – zaostrzenie astmy
spowodowane
wdychaniem lotnych cząstek
lateksu
pochodzących z gumowego
kabla
lampy i gruszki gumowej
służącej
do inhalacji

1979 – Nutter
- opis przypadku pokrzywki
kontaktowej będącej reakcją
na rękawice lateksowe

1980 – 1990
- opisy piętnastu przypadków
śmiertelnej anafilaksji
wywołanych
przez kontakt śluzówki jelita
grubego
z lateksowymi mankietami do
badań
kontrastowych dolnego odcinka
przewodu pokarmowego

Alergeny lateksu:

- Hev b 1 (REF, czynnik elongujący gumę)

- Hev b 2 (udział w systemie obronnym roślin)
- Hev b 3 (udział w biosyntezie gumy)
- Hev b 4 (proteina strukturalna ?)
- Hev b 5 (proteina strukturalna ?)
- Hev b 6.01 (proheweina – prekursor heweiny)
- Hev b 6.02 (heweina – koagulacja lateksu,
odpowiada za istotne klinicznie reakcje
krzyżowe)
- Hev b 6.03 (homologia do białka WIN 1
ziemniaka)
- Hev b 7 (domena C proheweiny, esteraza,
inhibitor
biosyntezy gumy)
- Hev b 8 (profilina, proteina zrębu
komórkowego)
- Hev b 9 (enolaza)
- Hev b 10 (Mn-SOD)
- Hevamina (Chitynaza, lizozym)
- Endochitynaza

Objawy alergii na lateks u 70
pracowników szpitala (Jaeger D. i
wsp.)

Pokrzywka kontaktowa ~

100 %
Nieżyt nosa
51 %
Zapalenie spojówek
44 %
Duszność 31
%
Reakcje uogólnione 24
%
Powikłania okołooperacyjne. Anafilaksja 6
%

Stopnie nasilenia rozwijającej się anafilaksji:

0° W miejscu kontaktu

- ograniczona reakcja skóry
I° Reakcja ogólna lekka
- uogólniona reakcja skóry (rumień, pokrzywka)
- reakcje śluzówek (nos, spojówki)
- objawy ogólne (niepokój, bóle głowy)
II° Reakcja ogólna umiarkowana
- krążeniowe (spadek ciśnienia, przyśpieszone tętno)
- oddechowe (poczucie duszności, świst oddechowy)
- parcie na stolec/mocz
III° Reakcja ogólna nasilona
- wstrząs krążeniowy (hipotonia, bladość powłok)
- narastająca obturacja oskrzeli
- zaburzenia świadomości
- nietrzymanie stolca/moczu
IV° Niewydolność narządów zagrażająca życiu
- zatrzymanie krążenia
- zatrzymanie oddechu

Reakcje pojawiające się po kontakcie z
wyrobami lateksowymi:

1. Reakcje natychmiastowe IgE-zależne (~30minut)

- Skóra: rumień, świąd, pokrzywka, obrzęk

- Spojówki: świąd, łzawienie, przekrwienie, obrzęk
- Nos: świąd, wydzielina, kichanie, obrzęk, uczucie
niedrożności
- Jama ustna: świąd, pieczenie, obrzęk
- Oskrzela: kaszel, świszczący oddech, duszność
- Przewód pokarmowy: bóle brzucha, biegunka, wymioty
- Inne: np. objawy zapalenia błony śluzowej dróg moczowych i
rodnych
- Uogólnione: pokrzywka uogólniona, obrzęk Quincke`go,
wstrząs anafilaktyczny

2. Reakcje opóźnione (24-48 godzin)

- Skóra: świąd, ból, objawy wyprysku

Diagnostyka alergii na lateks:

- Wywiad !!!
- SPT (wysoka czułość i swoistość)
- ICT (bardzo wysoka czułość i swoistość,
wykorzystywane w badaniach
naukowych)
- Testy płatkowe (wykorzystywane do
diagnostyki
reakcji typu
opóźnionego)
- sIgE (od 0,35 kU/l – wynik pozytywny)
- próby prowokacji (skóry, dospojówkowa,
donosowa,
dooskrzelowa)

Farmakoterapia

objawowa w

zależności od lokalizacji narządowej.

Immunoterapia

– od ~5 lat

prowadzone są badania naukowe
dotyczące zastosowania SIT u
chorych z alergią na lateks.

Prewencyjne

unikanie ekspozycji:

- prewencja pierwotna w grupach
ryzyka
- prewencja wtórna u osób
uczulonych

Zalecenia prewencyjne:

- uzupełnienie wywiadu

- predykcyjne wykonywanie SPT i sIgE u osób z grup
ryzyka,
szczególnie przed interwencjami
stomatologicznymi
i chirurgicznymi
- prowadzenie zabiegów w warunkach
„nielateksowych”
- zaopatrzenie chorych po przebytej anafilaksji,
uczulonych
na lateks, w adrenalinę (Fastject)
- wprowadzenie paszportu alergika lub innej formy
informacji
- oznaczanie zawartości białka oraz innych
składników w
wyrobach lateksowych
- odstąpienie od promowania rękawic
„hipoalergennych”
- ograniczanie stężenia i monitorowanie lotnych
cząstek
lateksu w pomieszczeniach szpitalnych,
laboratoriach
i gabinetach lekarskich