Bezpieczeństwo

i ochrona zdrowia w pracy

Plan wykładu:

1. Pomieszczenia pracy

2. Zagrożenia zawodowe

3. Ocena ryzyka zawodowego - prace

eksperymentalne

Pomieszczenia pracy

Wyposażenie stanowisk pracy

Budynki i pomieszczenia

Wymogi w zależności od funkcji
 mieszkalne,
 użyteczności publicznej,
 produkcyjne - stałe miejsca pracy,
 specjalne - miejsca pracy czasowej

lub dorywczej.

Badania higieniczne =

emisja substancji szkodliwych

+

promieniowanie jonizujące

 materiały konstrukcyjne,
 materiały wykończeniowe wewn.,
 pomieszczenia budynku (opcja),
 meble.

emisja substancji szkodliwych

(stężenia w powietrzu pomieszczeń)

Przykłady:
 benzen: 10 µg/m

3

(A);

 formaldehyd: 100 µg/m

3

(B);

promieniowanie jonizujące

 stężenie naturalnych izotopów promieniotwórczych w

materiałach budowlanych,

 stężenie radonu-222 w pomieszczeniach.

Hałas emitowany przez urządzenia i instalacje w

budynku

PN-B-02151/02
Przykłady:

 pomieszczenia mieszkalne:

- w dzień: 30 dB
- w nocy: 40 dB

 sale konferencyjne: 40 dB

Urządzenia stwarzające poważne zagrożenia

Dozór techniczny
 dźwigi,
 windy,
 urządzenia ciśnieniowe,

Urządzenia podlegające ocenie zgodności (CE)

 maszyny,
 środki ochrony indywidualnej,
 zbiorniki ciśnieniowe proste,
 urządzenia spalające paliwa gazowe,

 wyroby budowlane (ex),
 urządzenia elektryczne: kompatybilność

elektromagnetyczna

Urządzenia podlegające ocenie zgodności (CE)

Zagrożenia zawodowe

ZAGROŻENIA ZAWODOWE

 Czynniki niebezpieczne urazowe

mogące spowodować uraz lub gwałtowne pogorszenie
stanu zdrowia człowieka

ZAGROŻENIA ZAWODOWE

 Czynniki szkodliwe dla zdrowia

mogące powodować stopniowe pogorszenie stanu
zdrowia człowieka

ZAGROŻENIA ZAWODOWE

 Czynniki uciążliwe

utrudniające pracę lub obniżające zdolność jej
wykonywania

Czynniki niebezpieczne URAZOWE

 czynniki mechaniczne

elementy ruchome / luźne / ostre / wystające,
przemieszczanie się ludzi i pojazdów

Czynniki niebezpieczne URAZOWE

 zagrożenie pożarem / możliwość wystąpienia

atmosfery wybuchowej

 prąd elektryczny

 gorące / bardzo zimne powierzchnie lub ciecze

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje toksyczne / szkodliwe dla zdrowia
narażenie inhalacyjne:

 lista dopuszczalnych stężeń w powietrzu na

stanowiskach pracy

wartości odniesienia:
stężenia w powietrzu [mg/m

3

]

 NDS - średnie ważone na 8 h

 NDSCh - chwilowe 15 min.

 NDSP - pułapowe

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

 lista dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym

narażonych pracowników

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje łatwo wchłaniające się przez skórę - narażenie
kontaktowe,

 lista substancji łatwo wchłaniających się przez

skórę

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje alergizujące - narażenie kontaktowe,

lista substancji alergizujących

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje rakotwórcze i mutagenne

 lista substancji rakotwórczych i mutagennych
lista procesów produkcyjnych

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje niebezpieczne dla kobiet w ciąży i w okresie
karmienia

 lista substancji, z którymi kontakt jest zabroniony

kobietom w ciąży i w okresie karmienia

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje niebezpieczne dla kobiet w ciąży i w okresie
karmienia

 lista substancji, dla których stężenia

dopuszczalne dla kobiet w ciąży i w okresie
karmienia nie mogą przekraczać 1/3 NDS

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Substancje niebezpieczne dla młodocianych

 lista substancji, dla których kontakt młodocianym jest

zabroniony

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki chemiczne

Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach
pracy

 mg/m

3

 ilość włókiem/ m

3

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach
pracy

 pył całkowity

 frakcja respirabilna

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Pyły przemysłowe
dopuszczalne stężenia pyłów w powietrzu na stanowiskach
pracy

 skład chemiczny, w szczególności zawartość wolnej

krzemionki krystalicznej

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Hałas

 hałas słyszalny - dopuszczalne natężenia:

L

EX 8h

(A) = 85 dB

L

imp

(A) = 115 dB

L

peak

(C) = 135 dB

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Hałas

 hałas infradźwiękowy - dopuszczalne natężenia
 hałas ultradźwiękowy - dopuszczalne natężenia

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Drgania

 ogólne / miejscowe

wartości dopuszczalne

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Mikroklimat

 zimny: wartości dopuszczalne siła chłodząca

ciepłochłonność odzieży

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Mikroklimat

 gorący:

wartości dopuszczalne WBGT (przerwy w pracy)

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Mikroklimat

 umiarkowany:

wartości dopuszczalne PMV dla kobiet w ciąży i w okresie
karmienia nagłe zmiany pow. 15

o

C

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Promieniowanie optyczne nielaserowe

 promieniowanie podczerwone - wartości dopuszczalne
 promieniowanie widzialne - wartości dopuszczalne
 promieniowanie ultrafioletowe - wartości dopuszczalne

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Promieniowanie laserowe

 wartości dopuszczalne

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Pola i promieniowanie elektromagnetyczne
0 - 300 GHz

 wartości dopuszczalne
 4 strefy przebywania

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Promieniowanie jonizujące

 wartości graniczne aktywności źródeł implikujące obowiązek

monitoringu narażenia pracowników

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Makroorganizmy

Mikroorganizmy

 zakażenia i choroby zakaźne - wykaz
 obowiązkowe szczepienia ochronne - wykaz zawodów

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne

klasyfikacja organizmów patogennych dla ludzi (4 klasy),

 bakterie
 pasożyty
 grzyby
 wirusy

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne

Kategoria II: Mikroorganizmy mogące wywoływać choroby
człowieka i stanowić zagrożenie dla człowieka.
Mało prawdopodobne jest ich rozprzestrzenienie się w
populacji ludzkiej, zazwyczaj dostępna jest skuteczna
profilaktyka i terapia.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki biologiczne

 Substancje chemiczne rakotwórcze i mutagenne
 Procesy technologiczne
 Czynniki biologiczne rakotwórcze
 Promieniowanie jonizujące

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki rakotwórcze

(Wysiłek fizyczny)
Obciążenie fizyczne dynamiczne

 wartości dopuszczalne wydatku energetycznego

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki fizyczne

Transport ręczny ciężarów

 wartości dopuszczalne ciężarów podnoszonych lub

przenoszonych

 wartości dopuszczalne siły wymaganej do obsługi elementów

urządzeń.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne

 Oświetlenie miejsc pracy (PN)
 Hałas umożliwiający realizację zadań (PN)
 Mikroklimat umiarkowany (PN)

(pas komfortu termicznego)

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki
psychofizyczne

Obciążenie fizyczne statyczne

 monotonia pracy

- wskaźniki monotypii

 obciążenie statyczne układu mięśniowo-szkieletowego

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki psychofizyczne

Obciążenie psychiczne pracą
 przeciążenie psychiki,
 stres.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia - Czynniki
psychofizyczne

Prace niebezpieczne

 Prace niebezpieczne, które powinny być wykonywane przez

co najmniej dwie osoby – wykaz

 Prace niebezpieczne, których wykonywanie wymaga

szczególnej sprawności psychofizycznej – wykaz

Ryzyko zawodowe i metody

jego ograniczania

Ryzyko

x

ciężkość skutków

=

prawdopodobieństwo zaistnienia zdarzenia

Elementy oceny ryzyka

1. Identyfikacja zagrożeń

2. Oszacowanie ryzyka

3. Wyznaczenie poziomu dopuszczalności

4. Działania obniżające ryzyko i powtórna ocena ryzyka

5. Przekazanie informacji

Wielkość ryzyka

Prawdopodobieństwo

Skutki

małe

średnie

duże

znikome

małe

średnie

średnie

średnie

średnie

średnie

duże

ciężkie

średnie

duże

duże

Ocena ryzyka dla czynników szkodliwych dla zdrowia

1.

Pomiar wskaźników ekspozycji

PN-EN 689:

wykazanie, że stężenia nie przekraczają 10% NDS

 stężenia substancji szkodliwych lub pyłów

 natężenia czynników fizycznych

Ocena ryzyka dla czynników szkodliwych dla zdrowia

2. Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego

C  0,5 NDS

ryzyko małe - akceptowalne

kontrola warunków: raz na 2 lata

Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego

0,5 < C  1,0 NDS

ryzyko średnie - akceptowane

1) zalecane wprowadzenie środków ograniczających ryzyko;

2) kontrola warunków: raz w roku

Zastosowanie PN-N-18002 Ocena ryzyka zawodowego

C > 1,0 NDS

ryzyko duże - nieakceptowalne

1)

wymagane natychmiastowe wprowadzenie
środków ograniczających ryzyko;

2)

kontrola: raz na 6 miesięcy

Zastosowanie PN-N-18002

Hałas powyżej 80 dB

 L

EX 8h

 82 dB

małe – akceptowalne

 82 dB < L

EX 8h

 85 dB

średnie – akceptowane

 L

EX 8h

> 85 dB

duże - nieakceptowalne

Ocena ryzyka zawodowego dla czynników

niebezpiecznych

Zagrożenia mechaniczne (CIOP)

Zagrożenie wybuchem (CIOP)

Metoda kryteriów

Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych

Obiekt oceny:

maszyna x

 element niebezpieczny:

element ruchomy

 kryterium: uniemożliwienie kontaktu z ruchomym

elementem w strefie roboczej

Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych

Kryterium:

uniemożliwienie kontaktu...

 waga kryterium: 1  3

mało istotne



bardzo istotne

 wartość kryterium: 0  2

niespełnione



spełnione

Ocena ryzyka dla zagrożeń mechanicznych

Kryterium:

uniemożliwienie kontaktu...

 czas ekspozycji: np. 60 min.
 prawdopodobieństwo
 ciężkość następstw

RYZYKO ZAWODOWE

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

A. Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne

 spis substancji i zagrożenia,
 ilości substancji zaangażowanych w eksperyment.

PN-EN- 1127-1:2001

Atmosfery wybuchowe

Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem

Elementy oceny ryzyka:

1.

Określenie prawdopodobieństwa wystąpienia atmosfery
wybuchowej
i jej objętości.

2.

Określenie obecności źródeł zapłonu
i prawdopodobieństwa wystąpienia źródeł zapłonu zdolnych do
zapalenia atmosfery wybuchowej.

3.

Określenie możliwych skutków wybuchu.

Metody oceny ryzyka

Eksperyment naukowy
Lista kontrolna

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

B. Czynniki biologiczne

 spis czynników wg rodzajów,
 organizmy patogenne wg klas.

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

C. Czynniki fizyczne

 spis czynników wg rodzajów,
 moc źródła, itp.

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Drogi wchłaniania

przez które stosowane substancje chemiczne i czynniki
biologiczne mogą spowodować zagrożenie zdrowia
pracownika:

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 drogi oddechowe:

tak / nie

 przez skórę, śluzówki:

tak / nie

 przypadkowa injekcja:

tak / nie

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Skutki działania substancji chemicznych:

 ekspozycja jednorazowa na wysokie stężenia:

ciężkie / lekkie

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Skutki działania substancji chemicznych:

 ekspozycja częsta na niskie stężenia:

ciężkie / lekkie

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Skutki działania substancji chemicznych:

 efekty działania:

doraźne/odległe

 ........

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 możliwość infekcji pracownika

tak / nie;

 możliwość infekcji osób postronnych (przez zainfekowanego

pracownika)
tak / nie;

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Wymagania techniczne dla stanowiska pracy
 stół laboratoryjny otwarty:

tak / nie

 stół laboratoryjny pod wyciągiem otwartym:

tak / nie

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Wymagania techniczne dla stanowiska pracy

 wyciąg zamknięty – nr wyciągu....
 -boks zamknięty – nr wyciągu.....
 inne:...............................

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 Wymagane środki ochrony osobistej.....

 Sposób nadzoru pracy.....

 Środki bezpieczeństwa .....

(np. podręczny środek do neutralizacji substancji rozlanej)

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Monitoring

 Występuje konieczność monitorowania stężeń substancji

chemicznych w powietrzu:
............................

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

Monitoring

 Występuje konieczność monitoringu biologicznego

(pracownika):
............................

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 W czasie awarii występuje ryzyko zaistnienia sytuacji

niebezpiecznej:
tak / nie

 Opis potencjalnego problemu: ...

Sytuacje awaryjne

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 Zapewniono instrukcję postępowania w sytuacji awaryjnej:
- dla pracowników: tak / nie
- dla osób z zewnątrz: tak / nie

Sytuacje awaryjne

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Eksperyment naukowy

 Odpady mogą być wylane do kanalizacji: tak / nie

 Powstają odpady niebezpieczne zbierane każdy

osobno: tak / nie

Odpady

Metody oceny ryzyka

Obciążenie psychiczne w pracy

(CIOP)

Lista kontrolna

 Praca w krótkich cyklach
 Monotonne i trudne zadania
 Zadania wymagające bardzo dużej koncentracji
 Praca pod presją czasu i terminów

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Obciążenie psychiczne (CIOP)

 Stanowiska pracy nie są wydzielone
 Często organizacja pracy jest niewłaściwa
 Często inne oddziały nie są przygotowane na kontynuację...

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Obciążenie psychiczne (CIOP)

 Częste problemy ze sprzętem
 Brak regularnych konsultacji
 Niedostateczna informacja na temat wyników pracy
 Utrudniona możliwość wzajemnej pomocy pracowników

Ocena ryzyka: Lista kontrolna

Obciążenie psychiczne (CIOP)

 Utrudniony kontakt z przełożonym
 Brak możliwości kontaktów w celu przedstawienia problemów
 Konflikty w pracy

Metody ograniczania ryzyka

9 zasad zapobiegania zagrożeniom zawodowym

1. Unikanie źródeł zagrożenia

2. Ocena ryzyka zawodowego przy zagrożeniach,

których nie można uniknąć.

3. Zapobieganie zagrożeniom u źródła

4. Dostosowanie warunków i procesu pracy do możliwości

pracownika.

5. Stosowanie nowych rozwiązań technicznych

Metody ograniczania ryzyka

6. Zastępowanie środków niebezpiecznych środkami

bardziej bezpiecznymi.

7. Priorytet środków ochrony zbiorowej nad środkami

ochrony indywidualnej.

8. Instruowanie pracowników.

9. Prowadzenie spójnej i całościowej polityki

zapobiegawczej

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Czynniki mechaniczne:

 osłony, w tym osłony aktywne;

 oznakowanie;

 środki ochrony indywidualnej

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Miejsca, w których występują zagrożenia dla pracowników,
powinny być oznakowane widocznymi barwami lub znakami
bezpieczeństwa

Eliminacja / minimalizacja ryzyka wybuchu

1. Unikanie atmosfery wybuchowej...

2. Klasyfikacja miejsc niebezpiecznych (strefy)

3. Wymagania dot. projektowania i konstruowania

urządzeń...:

a) unikanie źródeł zapłonu;
b) zmniejszanie skutków wybuchu

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Czynniki fizyczne:

 kurtyny, ekrany, osłony;

 oznakowanie;

 środki ochrony indywidualnej

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Czynniki chemiczne:

 wentylacja ogólna i miejscowa;

 oznakowanie;

 środki ochrony indywidualnej

Czynniki chemiczne:

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się
substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być
zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były
przekraczane wartości NDS

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Czynniki biologiczne:

4 poziomy hermetyczności dla 4 klas patogenności
mikroorganizmów

(środki wymagane / zalecane)

Metody ograniczania ryzyka: szczegółowe

Czynniki biologiczne:

 Izolacja pomieszczenia

 Wyposażenie

 System pracy

 Odpady

Metody ograniczania ryzyka

Zarządzanie

bezpieczeństwem

i środowiskiem