Ryzyko związane z

Ryzyko związane z

dawką promieniowania

dawką promieniowania

w diagnostyce

w diagnostyce

obrazowej

obrazowej

Lek. Katarzyna Kovaćević-

Lek. Katarzyna Kovaćević-

Kuśmierek

Kuśmierek

Lek. Maciej Kuśmierek

Lek. Maciej Kuśmierek

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



XX wiek- rozwój rentgenodiagnostyki,

XX wiek- rozwój rentgenodiagnostyki,

medycyny nuklearnej i radioterapii

medycyny nuklearnej i radioterapii

od poziomu prymitywnych praktyk do

od poziomu prymitywnych praktyk do

wysoce zaawansowanych dyscyplin

wysoce zaawansowanych dyscyplin

technicznych

technicznych



Ogromny postęp w diagnozowaniu

Ogromny postęp w diagnozowaniu



Promieniowanie – potencjalne ryzyko

Promieniowanie – potencjalne ryzyko

dla zdrowia

dla zdrowia



Dane z ostatnich lat z prasy

Dane z ostatnich lat z prasy

amerykańskiej

amerykańskiej

: - ok. 1.6 miliona

: - ok. 1.6 miliona

dzieci będzie poddawane TK każdego

dzieci będzie poddawane TK każdego

roku -1500

roku -1500

umrze w przyszłości z powodu

umrze w przyszłości z powodu

nowotworu wywołanego

nowotworu wywołanego

promieniowaniem jonizującym

promieniowaniem jonizującym

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Następstwa biologiczne napromieniowania:

Następstwa biologiczne napromieniowania:

-deterministyczne

-deterministyczne

(śmierć komórki np.: martwica

(śmierć komórki np.: martwica

skóry)

skóry)

-stochastyczne

-stochastyczne

(mutacje np.: nowotwory )

(mutacje np.: nowotwory )

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Ocena następstw:

Ocena następstw:

- wrażliwość tkanek na promieniowanie

- wrażliwość tkanek na promieniowanie

- dawka pochłonięta ( Gy – energia

- dawka pochłonięta ( Gy – energia

pochłonięta przez jednostkę masy

pochłonięta przez jednostkę masy

wrażliwej tkanki lub narządu /kg/)

wrażliwej tkanki lub narządu /kg/)

- dla dawek stosowanych w

- dla dawek stosowanych w

medycynie – dawka efektywna (Sv) /

medycynie – dawka efektywna (Sv) /

obliczana przy założeniu wprost

obliczana przy założeniu wprost

proporcjonalnej zależności między dawką

proporcjonalnej zależności między dawką

pochłoniętą, a ryzykiem nowotworu/

pochłoniętą, a ryzykiem nowotworu/

Ryzyko

Ryzyko

związane z dawką promieniowania w diagnostyce

związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Atak na Hiroszimę i Nagasaki- najwięcej

Atak na Hiroszimę i Nagasaki- najwięcej

danych epidemiologicznych

danych epidemiologicznych



6% nowotworów złośliwych było efektem

6% nowotworów złośliwych było efektem

napromieniowania

napromieniowania



Różny czas utajenia tj. czas dla

Różny czas utajenia tj. czas dla

manifestacji klinicznej

manifestacji klinicznej

:

:

-min 2 lata – białaczki

-min 2 lata – białaczki

(średnio 7 lat) -min 5 lat –

(średnio 7 lat) -min 5 lat –

nowotwory tarczycy i kości -min

nowotwory tarczycy i kości -min

10 lat – inne (średnio 20 lat)

10 lat – inne (średnio 20 lat)

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej

Rodzaj

Rodzaj

badania

badania

mSv

mSv

Równoważny

Równoważny

okres

okres

ekspozycji na

ekspozycji na

prom. tła

prom. tła

Dodatkowe ryzyko

Dodatkowe ryzyko

wywołania

wywołania

nowotworu

nowotworu

w ciągu całego

w ciągu całego

życia

życia

Rtg klatki

Rtg klatki

piersiowej

piersiowej

0.01

0.01

Kilka dni

Kilka dni

Znikome

Znikome

Rtg czaszki

Rtg czaszki

0.1

0.1

Kilka

Kilka

tygodni

tygodni

Minimalne

Minimalne

do 1:100 tyś.

do 1:100 tyś.

Rtg miednicy

Rtg miednicy

TK głowy

TK głowy

Renoscyntygra

Renoscyntygra

fia

fia

1.0

1.0

Kilka

Kilka

miesięcy do

miesięcy do

roku

roku

Bardzo małe

Bardzo małe

do 1:10 tyś

do 1:10 tyś

Rtg żołądka

Rtg żołądka

( papka

( papka

barytowa)

barytowa)

Scyntygrafia

Scyntygrafia

szkieletu

szkieletu

10

10

Kilka lat

Kilka lat

Małe

Małe

do 1: 1000

do 1: 1000

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



TK- procedura z użyciem wysokich dawek

TK- procedura z użyciem wysokich dawek

(w tym nowoczesne- TK spiralna i

(w tym nowoczesne- TK spiralna i

wielowarstwowa)

wielowarstwowa)



Ogromny potencjał diagnostyczny

Ogromny potencjał diagnostyczny



Łatwość uzyskiwania wyników

Łatwość uzyskiwania wyników



Pokusa częstego monitorowania przebiegu

Pokusa częstego monitorowania przebiegu

choroby

choroby



Kilkakrotne badanie może dać dawkę nawet 100

Kilkakrotne badanie może dać dawkę nawet 100

mSv

mSv

(potwierdzone dane epidemiologiczne o

(potwierdzone dane epidemiologiczne o

rakotwórczym działaniu u ludzi)

rakotwórczym działaniu u ludzi)

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Każde badanie TK jamy brzusznej lub

Każde badanie TK jamy brzusznej lub

miednicy - dawka 10-20 mSv

miednicy - dawka 10-20 mSv



Ryzyko życiowe nowotworu- 0.1% w

Ryzyko życiowe nowotworu- 0.1% w

populacji badanej

populacji badanej

(dla dzieci i młodzieży nawet 3-krotnie

(dla dzieci i młodzieży nawet 3-krotnie

wyższe)

wyższe)



Średnie ryzyko spontanicznego

Średnie ryzyko spontanicznego

wystąpienia nowotworu w ciągu życia dla

wystąpienia nowotworu w ciągu życia dla

całej populacji wynosi 25%

całej populacji wynosi 25%

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Wzrastająca ilość publikacji o stosowaniu

Wzrastająca ilość publikacji o stosowaniu

TK jako badania pierwszego rzutu w

TK jako badania pierwszego rzutu w

różnych przypadkach klinicznych (u

różnych przypadkach klinicznych (u

dzieci z bólami brzucha, w podejrzeniu

dzieci z bólami brzucha, w podejrzeniu

zapalenia wyrostka robaczkowego,

zapalenia wyrostka robaczkowego,

podejrzeniu kamicy nerkowej)

podejrzeniu kamicy nerkowej)



TK - 4% wszystkich procedur

TK - 4% wszystkich procedur

diagnostycznych

diagnostycznych

- 40% całkowitej dawki

- 40% całkowitej dawki

promieniowania dla populacji

promieniowania dla populacji

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej



Szczególne znaczenie dawki w pediatrii-

Szczególne znaczenie dawki w pediatrii-

podwyższone ryzyko życiowe nowotworu w

podwyższone ryzyko życiowe nowotworu w

porównaniu z dorosłymi

porównaniu z dorosłymi



Konieczność stosowania innych

Konieczność stosowania innych

standardów u dzieci (związanych z

standardów u dzieci (związanych z

techniką wykonywania badania)

techniką wykonywania badania)



Uzyskanie informacji diagnostycznej

Uzyskanie informacji diagnostycznej

klinicznie użytecznej przy zastosowaniu

klinicznie użytecznej przy zastosowaniu

dawek promieniowania tak małych jak to

dawek promieniowania tak małych jak to

jest racjonalnie osiągalne

jest racjonalnie osiągalne

Podsumowanie:

Podsumowanie:

-wybór właściwej metody badania przez lekarza

-wybór właściwej metody badania przez lekarza

-rozważenie wykonania USG lub RM w celu

-rozważenie wykonania USG lub RM w celu

uzyskania podobnych informacji bez użycia

uzyskania podobnych informacji bez użycia

promieniowania jonizującego

promieniowania jonizującego

-uzasadnienie zastosowania tego, a nie innego

-uzasadnienie zastosowania tego, a nie innego

-zamieszczenie wyniku w dokumentacji pacjenta

-zamieszczenie wyniku w dokumentacji pacjenta

(uniknięcie powtarzania procedur)

(uniknięcie powtarzania procedur)

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

Ryzyko związane z dawką promieniowania w diagnostyce

obrazowej

obrazowej