Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy – to powiększenie
potencjalnego PKB

Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się
sprzedać więcej towarów i usług niż w roku
poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem
gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej
zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze
zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów,
które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze
wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić
więcej niż poprzednio.

Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego,
czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy
odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy
założeniu, że podstawowe wielkości

makroekonomiczne

charakteryzują się

długofalowym trendem.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Źródła wzrostu gospodarczego

Źródła wzrostu gospodarczego

Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost

Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost

gospodarczy w krótkim okresie jest popyt

gospodarczy w krótkim okresie jest popyt

konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny.

konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny.

W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i

W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i

efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej

efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej

czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny.

czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny.

Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego

Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego

brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników

brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników

obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz

obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz

wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł

wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł

wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz

wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz

dynamika inwestycji.

dynamika inwestycji.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Bariery wzrostu gospodarczego

Bariery wzrostu gospodarczego

Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo
zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu
rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i
poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia
kraju, położenia geograficznego, zasobności w
bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i
kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług,
udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych.
Bariery rozwoju grupować można według różnych
kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty
rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny,
techniczny i przyrodniczy

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Bariery polityczno-ekonomiczne

Bariery polityczno-ekonomiczne

bariera ustrojowo-ideologiczna

bariera ustrojowo-ideologiczna

bariera braku stabilizacji wewnętrznych

bariera braku stabilizacji wewnętrznych

stosunków politycznych

stosunków politycznych

bariera politycznego podziału świata

bariera politycznego podziału świata

bariera instytucjonalno-organizacyjna

bariera instytucjonalno-organizacyjna

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Bariery społeczno-ekonomiczne

Bariery społeczno-ekonomiczne

bariera demograficzna

bariera demograficzna

bariera konsumpcji (płacy realnej)

bariera konsumpcji (płacy realnej)

bariera infrastruktury społecznej

bariera infrastruktury społecznej

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Bariery techniczno-ekonomiczne

Bariery techniczno-ekonomiczne

bariera rzeczowej struktury aparatu

bariera rzeczowej struktury aparatu

wytwórczego

wytwórczego

bariera surowcowo-materiałowa i energetyczna

bariera surowcowo-materiałowa i energetyczna

bariera infrastruktury technicznej

bariera infrastruktury technicznej

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Bariery przyrodniczo-ekonomiczne

Bariery przyrodniczo-ekonomiczne

bariera ekologiczna

bariera ekologiczna

bariera zasobów naturalnych

bariera zasobów naturalnych

bariera żywnościowa

bariera żywnościowa

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego

Cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego

(cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

(cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

Praca (w ujęciu ilościowym- podaż pracy, jak i
jakościowym- dyscyplina pracy, wykształcenie,
kwalifikacje motywacja)
Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa,
jakość środowiska)
Kapitał- środki wykorzystywane w procesie produkcji

– kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)
– kapitał finansowy
– kapitał ludzki

Technologia (nauka, technika, zarządzanie,
przedsiębiorczość

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego

Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego

Pionierem tego podejścia był Roobert Solow z MIT.

Pionierem tego podejścia był Roobert Solow z MIT.

Neoklasyczny model jest podstawowym narzędziem

Neoklasyczny model jest podstawowym narzędziem

zrozumienia procesu wzrostu w rozwiniętej

zrozumienia procesu wzrostu w rozwiniętej

gospodarce.

gospodarce.

Model pisuje gospodarkę, która wytwarza

Model pisuje gospodarkę, która wytwarza

jednorodny produkt przy zastosowaniu kapitału i

jednorodny produkt przy zastosowaniu kapitału i

pracy. Wzrost pracy jest określany przez czynniki z

pracy. Wzrost pracy jest określany przez czynniki z

poza gospodarki. Gospodarka funkcjonuje w oparciu

poza gospodarki. Gospodarka funkcjonuje w oparciu

o zasady konkurencji i zawsze w warunkach pełnego

o zasady konkurencji i zawsze w warunkach pełnego

zatrudnienie.

zatrudnienie.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Egzogeniczne modele wzrostu gospodarczego,

Egzogeniczne modele wzrostu gospodarczego,

nazywane także

nazywane także

neoklasycznymi

neoklasycznymi

, podażowymi, bądź

, podażowymi, bądź

długookresowymi, zakładają, że istniejące czynniki

długookresowymi, zakładają, że istniejące czynniki

produkcji są w pełni wykorzystywane oraz, że nie

produkcji są w pełni wykorzystywane oraz, że nie

istnieją trudności związane ze zbytem wytworzonej

istnieją trudności związane ze zbytem wytworzonej

produkcji, co oznacza, że w gospodarce występuje

produkcji, co oznacza, że w gospodarce występuje

nieograniczony popyt.

nieograniczony popyt.

Z takiego podejścia wynika, że długookresowy

Z takiego podejścia wynika, że długookresowy

wzrost produkcji faktycznej jest możliwy jedynie

wzrost produkcji faktycznej jest możliwy jedynie

dzięki wzrostowi produkcji potencjalnej. Modele

dzięki wzrostowi produkcji potencjalnej. Modele

wzrostu egzogenicznego wykorzystują neoklasyczną,

wzrostu egzogenicznego wykorzystują neoklasyczną,

agregatową funkcję produkcji. Różnią się między

agregatową funkcję produkcji. Różnią się między

sobą jedynie przyjętą postacią tej funkcji.

sobą jedynie przyjętą postacią tej funkcji.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Gospodarki opisywane przez te modele wykazują się

Gospodarki opisywane przez te modele wykazują się

dążeniem do długookresowego, zrównoważonego

dążeniem do długookresowego, zrównoważonego

wzrostu. Jego stopa jest zdeterminowana przez

wzrostu. Jego stopa jest zdeterminowana przez

egzogeniczną (daną z zewnątrz) stopę postępu

egzogeniczną (daną z zewnątrz) stopę postępu

technicznego. Z modeli takich wynika również, że

technicznego. Z modeli takich wynika również, że

polityka ekonomiczna prowadząca do zmiany stopy

polityka ekonomiczna prowadząca do zmiany stopy

oszczędności/inwestycji prowadzi jedynie do

oszczędności/inwestycji prowadzi jedynie do

przesunięcia gospodarki na nową ścieżkę wzrostu

przesunięcia gospodarki na nową ścieżkę wzrostu

zrównoważonego (położoną wyżej lub niżej ścieżki

zrównoważonego (położoną wyżej lub niżej ścieżki

wyjściowej) natomiast nie wywiera wpływu na

wyjściowej) natomiast nie wywiera wpływu na

długookresową stopę wzrostu gospodarczego. Po

długookresową stopę wzrostu gospodarczego. Po

okresie przejściowej dynamiki, tempo wzrostu

okresie przejściowej dynamiki, tempo wzrostu

powraca do poziomu wyjściowego

powraca do poziomu wyjściowego

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

W modelach neoklasycznych polityka gospodarcza

W modelach neoklasycznych polityka gospodarcza

ukierunkowana jest na wzrost inwestycji, mający na

ukierunkowana jest na wzrost inwestycji, mający na

celu zwiększenie podaży. Wzrost można

celu zwiększenie podaży. Wzrost można

przyspieszyć jedynie w krótkim, a nie w długim

przyspieszyć jedynie w krótkim, a nie w długim

okresie. Wpływ na to mają malejące krańcowe

okresie. Wpływ na to mają malejące krańcowe

przychody z powiększanych przez przedsiębiorstwa

przychody z powiększanych przez przedsiębiorstwa

nakładów inwestycyjnych. Przychód z kapitału

nakładów inwestycyjnych. Przychód z kapitału

zmniejsza się, aż w końcu zrównuje się z jego

zmniejsza się, aż w końcu zrównuje się z jego

kosztem. Ostatecznie proces tworzenia kapitału

kosztem. Ostatecznie proces tworzenia kapitału

ulegnie zahamowaniu, w związku z czym, w długim

ulegnie zahamowaniu, w związku z czym, w długim

okresie produkcja per capita nie będzie wzrastać.

okresie produkcja per capita nie będzie wzrastać.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Jak pokazują dane empiryczne teoria stoi jednak w

Jak pokazują dane empiryczne teoria stoi jednak w

sprzeczności z praktyką. Okazało się bowiem, że

sprzeczności z praktyką. Okazało się bowiem, że

występuje dodatnia długookresowa zależność

występuje dodatnia długookresowa zależność

między inwestycjami a tempem wzrostu produkcji

między inwestycjami a tempem wzrostu produkcji

per capita. W związku z tym zaistniała potrzeba

per capita. W związku z tym zaistniała potrzeba

stworzenia alternatywnych modeli lepiej oddających

stworzenia alternatywnych modeli lepiej oddających

rzeczywiste procesy zachodzące w gospodarce.

rzeczywiste procesy zachodzące w gospodarce.

Funkcję tę spełniły

Funkcję tę spełniły

modele endogeniczne

modele endogeniczne

, które nie

, które nie

przyjmowały stopy postępu technicznego ani stopy

przyjmowały stopy postępu technicznego ani stopy

oszczędności/inwestycji jako danej.

oszczędności/inwestycji jako danej.

Do najbardziej znanych modeli typu

Do najbardziej znanych modeli typu

egzogenicznego można zaliczyć

egzogenicznego można zaliczyć

model wzrostu Solowa

model wzrostu Solowa

oraz rozszerzony model

oraz rozszerzony model

neoklasyczny Mankwina, Romera i Weila.

neoklasyczny Mankwina, Romera i Weila.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Według modelu

Według modelu

Roberta Solowa

Roberta Solowa

i

i

Trevora

Trevora

Swana

Swana

coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na

coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na

pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy

pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy

przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.

przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.

Solow w swoim modelu opisuje pewną prawidłowość

Solow w swoim modelu opisuje pewną prawidłowość

w gospodarce, która mówi, że wzrostowi

w gospodarce, która mówi, że wzrostowi

gospodarczemu towarzyszą w pewnym momencie

gospodarczemu towarzyszą w pewnym momencie

malejące przychody. Wynika to z tego , że gdy

malejące przychody. Wynika to z tego , że gdy

zwiększamy ilość kapitału przypadającego na

zwiększamy ilość kapitału przypadającego na

pojedynczego pracownika, zmniejsza się przyrost

pojedynczego pracownika, zmniejsza się przyrost

wielkości produkcji na niego przypadający. Stąd

wielkości produkcji na niego przypadający. Stąd

charakterystyczny jest gasnący wykres zależności

charakterystyczny jest gasnący wykres zależności

między y, a k.

między y, a k.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Funkcję tą możemy opisać następująco:

Funkcję tą możemy opisać następująco:

y

y

=

=

A

A

*

*

f

f

(

(

k

k

), gdzie

), gdzie

y - wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika

y - wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika

A - stała wartość, która oznacza wzrost

A - stała wartość, która oznacza wzrost

produkcyjności pracy jaki został spowodowany

produkcyjności pracy jaki został spowodowany

zmianami technologii

zmianami technologii

k - kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego

k - kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego

zatrudnionego

zatrudnionego

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Teoria wzrost endogenicznego

Teoria wzrost endogenicznego

to model, w którym postęp techniczny (rozumiany

to model, w którym postęp techniczny (rozumiany

jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i

jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i

kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem

kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem

decyzji inwestycyjnych konsumentów i

decyzji inwestycyjnych konsumentów i

producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie.

producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie.

Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o

Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o

alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną,

alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną,

długookresową politykę ekonomiczną

długookresową politykę ekonomiczną

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Na gruncie endogenicznej teorii wzrostu

Na gruncie endogenicznej teorii wzrostu

szczególnego znaczenia nabiera analiza możliwości

szczególnego znaczenia nabiera analiza możliwości

oddziaływania państwa na przebieg procesów

oddziaływania państwa na przebieg procesów

wzrostu.

wzrostu.

Państwo w tych modelach ma, bowiem wpływ nie

Państwo w tych modelach ma, bowiem wpływ nie

tylko na poziom produkcji, ale także determinuje

tylko na poziom produkcji, ale także determinuje

długookresową stopę wzrostu. Implikacją stosowania

długookresową stopę wzrostu. Implikacją stosowania

tych modeli był znaczny wzrost badań nad korelacją

tych modeli był znaczny wzrost badań nad korelacją

polityki państwa a obserwowanym wzrostem

polityki państwa a obserwowanym wzrostem

gospodarczym. Najważniejszy wniosek płynący z

gospodarczym. Najważniejszy wniosek płynący z

modeli endogenicznych mówi o tym, że motywacją

modeli endogenicznych mówi o tym, że motywacją

powinna być jakość inwestycji, a nie ich ilość. Chodzi

powinna być jakość inwestycji, a nie ich ilość. Chodzi

o to by wybierać strategicznie konkretne sektory

o to by wybierać strategicznie konkretne sektory

gospodarki, które inwestycji potrzebują najbardziej

gospodarki, które inwestycji potrzebują najbardziej

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Jako, że podstawą zrównoważonego wzrostu, w

Jako, że podstawą zrównoważonego wzrostu, w

rozumieniu tej teorii, są stałe przychody z

rozumieniu tej teorii, są stałe przychody z

akumulacji kapitału, musiano zdeprecjonować

akumulacji kapitału, musiano zdeprecjonować

znaczenie założenia o malejących krańcowych

znaczenie założenia o malejących krańcowych

przychodach z tego czynnika produkcji. Nie ma

przychodach z tego czynnika produkcji. Nie ma

żadnego powodu, by rezygnować z inwestowania w

żadnego powodu, by rezygnować z inwestowania w

kapitał ludzki kiedykolwiek i w jakimkolwiek tempie,

kapitał ludzki kiedykolwiek i w jakimkolwiek tempie,

ponieważ zakumulowana większa ilość kapitału,

ponieważ zakumulowana większa ilość kapitału,

przy stałej krańcowej produktywności się nie

przy stałej krańcowej produktywności się nie

zmniejszy, a pozostanie stała. Zatem kraj

zmniejszy, a pozostanie stała. Zatem kraj

inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z

inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z

malejącymi korzyściami ze skali.

malejącymi korzyściami ze skali.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Modele endogeniczne wzrostu kładą nacisk na efekt

Modele endogeniczne wzrostu kładą nacisk na efekt

pośredni polegający na tym, że wzrost inwestycji w

pośredni polegający na tym, że wzrost inwestycji w

jednej firmie przyczynia się do globalnego wzrostu

jednej firmie przyczynia się do globalnego wzrostu

produkcji poprzez zwiększenie ogólnego poziomu

produkcji poprzez zwiększenie ogólnego poziomu

wiedzy i kwalifikacji.

wiedzy i kwalifikacji.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Najprostszym przykładem modelu endogenicznego,

Najprostszym przykładem modelu endogenicznego,

który jednocześnie obrazuje jego główne założenia,

który jednocześnie obrazuje jego główne założenia,

jest model AK. Model ten zakłada stały, dodatni

jest model AK. Model ten zakłada stały, dodatni

poziom technologii oraz traktuje kapitał jako jedyny

poziom technologii oraz traktuje kapitał jako jedyny

czynnik produkcji. W efekcie poziom produkcji jest

czynnik produkcji. W efekcie poziom produkcji jest

proporcjonalny do zasobu tak rozumianego kapitału.

proporcjonalny do zasobu tak rozumianego kapitału.

Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK

Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK

fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości

fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości

oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje też

oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje też

przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost

przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost

oszczędności wynika natomiast z obniżenia poziomu

oszczędności wynika natomiast z obniżenia poziomu

stopy dyskontowej a także z obniżenia elastyczności

stopy dyskontowej a także z obniżenia elastyczności

krańcowej użyteczności konsumpcji. Analogiczny

krańcowej użyteczności konsumpcji. Analogiczny

efekt wywołuje podniesienie poziomu technologii.

efekt wywołuje podniesienie poziomu technologii.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Teorie wzrostu gospodarczego

Teorie wzrostu gospodarczego

Klasyczna dynamika wzrostu

Klasyczna dynamika wzrostu

Klasyczne modele A.Smith i T.R. Malthus opisują

Klasyczne modele A.Smith i T.R. Malthus opisują

rozwój gospodarczy w kategoriach ziemi i

rozwój gospodarczy w kategoriach ziemi i

liczby ludności. Przy braku postępu

liczby ludności. Przy braku postępu

technicznego rosnąca liczebnie ludność

technicznego rosnąca liczebnie ludność

wyczerpuje podaż dostępnej ziemi. Wynikający

wyczerpuje podaż dostępnej ziemi. Wynikający

stąd wzrost gęstości zaludnienia uruchamia

stąd wzrost gęstości zaludnienia uruchamia

działanie prawa malejących przychodów, coc

działanie prawa malejących przychodów, coc

sprawia, że wynikiem wzrostu jest wyższa

sprawia, że wynikiem wzrostu jest wyższa

renta gruntowa i niższe płace, ukształtowane

renta gruntowa i niższe płace, ukształtowane

na konkurencyjnym rynku pracy.

na konkurencyjnym rynku pracy.

Proces wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego

Maltuzjańska równowaga jest osiągana wówczas, gdy

Maltuzjańska równowaga jest osiągana wówczas, gdy

płaca spada do poziomu zapewniającego minimum

płaca spada do poziomu zapewniającego minimum

egzystencji, poniżej którego nie jest możliwe

egzystencji, poniżej którego nie jest możliwe

przetrwanie fizyczne.

przetrwanie fizyczne.

Skończony charakter zasobów naturalnych i

Skończony charakter zasobów naturalnych i

narastanie dla środowiska skutków działalności

narastanie dla środowiska skutków działalności

gospodarczej, były przyczyną częstego

gospodarczej, były przyczyną częstego

kwestionowania możliwości dalszego wzrostu

kwestionowania możliwości dalszego wzrostu

gospodarczego. Może to spowodować pogorszenie

gospodarczego. Może to spowodować pogorszenie

jakości środowiska, jeżeli stosowane są nadal stare

jakości środowiska, jeżeli stosowane są nadal stare

technologie, a użytkowanie zasobów środowiska i

technologie, a użytkowanie zasobów środowiska i

jego ochrona nie są przedmiotem odpowiednich

jego ochrona nie są przedmiotem odpowiednich

regulacji. Zastosowanie rozważnej polityki ochrony

regulacji. Zastosowanie rozważnej polityki ochrony

środowiska oraz rozwój nowych technologii

środowiska oraz rozwój nowych technologii

(zgodnych z wymogami środowiska) mogą

(zgodnych z wymogami środowiska) mogą

spowodować wzrost PKB i ochronić środowisko

spowodować wzrost PKB i ochronić środowisko