Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Wzrost gospodarczy – to powiększenie
potencjalnego PKB
Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się
sprzedać więcej towarów i usług niż w roku
poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem
gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej
zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze
zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów,
które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze
wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić
więcej niż poprzednio.
Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego,
czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy
odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy
założeniu, że podstawowe wielkości
charakteryzują się
długofalowym trendem.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Źródła wzrostu gospodarczego
Źródła wzrostu gospodarczego
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost
gospodarczy w krótkim okresie jest popyt
gospodarczy w krótkim okresie jest popyt
konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny.
konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny.
W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i
W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i
efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej
efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej
czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny.
czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny.
Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego
Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego
brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników
brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników
obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz
obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz
wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł
wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł
wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz
wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz
dynamika inwestycji.
dynamika inwestycji.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Bariery wzrostu gospodarczego
Bariery wzrostu gospodarczego
Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo
zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu
rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i
poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia
kraju, położenia geograficznego, zasobności w
bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i
kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług,
udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych.
Bariery rozwoju grupować można według różnych
kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty
rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny,
techniczny i przyrodniczy
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Bariery polityczno-ekonomiczne
Bariery polityczno-ekonomiczne
bariera ustrojowo-ideologiczna
bariera ustrojowo-ideologiczna
bariera braku stabilizacji wewnętrznych
bariera braku stabilizacji wewnętrznych
stosunków politycznych
stosunków politycznych
bariera politycznego podziału świata
bariera politycznego podziału świata
bariera instytucjonalno-organizacyjna
bariera instytucjonalno-organizacyjna
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Bariery społeczno-ekonomiczne
Bariery społeczno-ekonomiczne
bariera demograficzna
bariera demograficzna
bariera konsumpcji (płacy realnej)
bariera konsumpcji (płacy realnej)
bariera infrastruktury społecznej
bariera infrastruktury społecznej
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Bariery techniczno-ekonomiczne
Bariery techniczno-ekonomiczne
bariera rzeczowej struktury aparatu
bariera rzeczowej struktury aparatu
wytwórczego
wytwórczego
bariera surowcowo-materiałowa i energetyczna
bariera surowcowo-materiałowa i energetyczna
bariera infrastruktury technicznej
bariera infrastruktury technicznej
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Bariery przyrodniczo-ekonomiczne
Bariery przyrodniczo-ekonomiczne
bariera ekologiczna
bariera ekologiczna
bariera zasobów naturalnych
bariera zasobów naturalnych
bariera żywnościowa
bariera żywnościowa
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego
Cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego
(cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:
(cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:
Praca (w ujęciu ilościowym- podaż pracy, jak i
jakościowym- dyscyplina pracy, wykształcenie,
kwalifikacje motywacja)
Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa,
jakość środowiska)
Kapitał- środki wykorzystywane w procesie produkcji
– kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)
– kapitał finansowy
– kapitał ludzki
Technologia (nauka, technika, zarządzanie,
przedsiębiorczość
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego
Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego
Pionierem tego podejścia był Roobert Solow z MIT.
Pionierem tego podejścia był Roobert Solow z MIT.
Neoklasyczny model jest podstawowym narzędziem
Neoklasyczny model jest podstawowym narzędziem
zrozumienia procesu wzrostu w rozwiniętej
zrozumienia procesu wzrostu w rozwiniętej
gospodarce.
gospodarce.
Model pisuje gospodarkę, która wytwarza
Model pisuje gospodarkę, która wytwarza
jednorodny produkt przy zastosowaniu kapitału i
jednorodny produkt przy zastosowaniu kapitału i
pracy. Wzrost pracy jest określany przez czynniki z
pracy. Wzrost pracy jest określany przez czynniki z
poza gospodarki. Gospodarka funkcjonuje w oparciu
poza gospodarki. Gospodarka funkcjonuje w oparciu
o zasady konkurencji i zawsze w warunkach pełnego
o zasady konkurencji i zawsze w warunkach pełnego
zatrudnienie.
zatrudnienie.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Egzogeniczne modele wzrostu gospodarczego,
Egzogeniczne modele wzrostu gospodarczego,
nazywane także
nazywane także
, podażowymi, bądź
, podażowymi, bądź
długookresowymi, zakładają, że istniejące czynniki
długookresowymi, zakładają, że istniejące czynniki
produkcji są w pełni wykorzystywane oraz, że nie
produkcji są w pełni wykorzystywane oraz, że nie
istnieją trudności związane ze zbytem wytworzonej
istnieją trudności związane ze zbytem wytworzonej
produkcji, co oznacza, że w gospodarce występuje
produkcji, co oznacza, że w gospodarce występuje
nieograniczony popyt.
nieograniczony popyt.
Z takiego podejścia wynika, że długookresowy
Z takiego podejścia wynika, że długookresowy
wzrost produkcji faktycznej jest możliwy jedynie
wzrost produkcji faktycznej jest możliwy jedynie
dzięki wzrostowi produkcji potencjalnej. Modele
dzięki wzrostowi produkcji potencjalnej. Modele
wzrostu egzogenicznego wykorzystują neoklasyczną,
wzrostu egzogenicznego wykorzystują neoklasyczną,
agregatową funkcję produkcji. Różnią się między
agregatową funkcję produkcji. Różnią się między
sobą jedynie przyjętą postacią tej funkcji.
sobą jedynie przyjętą postacią tej funkcji.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Gospodarki opisywane przez te modele wykazują się
Gospodarki opisywane przez te modele wykazują się
dążeniem do długookresowego, zrównoważonego
dążeniem do długookresowego, zrównoważonego
wzrostu. Jego stopa jest zdeterminowana przez
wzrostu. Jego stopa jest zdeterminowana przez
egzogeniczną (daną z zewnątrz) stopę postępu
egzogeniczną (daną z zewnątrz) stopę postępu
technicznego. Z modeli takich wynika również, że
technicznego. Z modeli takich wynika również, że
polityka ekonomiczna prowadząca do zmiany stopy
polityka ekonomiczna prowadząca do zmiany stopy
oszczędności/inwestycji prowadzi jedynie do
oszczędności/inwestycji prowadzi jedynie do
przesunięcia gospodarki na nową ścieżkę wzrostu
przesunięcia gospodarki na nową ścieżkę wzrostu
zrównoważonego (położoną wyżej lub niżej ścieżki
zrównoważonego (położoną wyżej lub niżej ścieżki
wyjściowej) natomiast nie wywiera wpływu na
wyjściowej) natomiast nie wywiera wpływu na
długookresową stopę wzrostu gospodarczego. Po
długookresową stopę wzrostu gospodarczego. Po
okresie przejściowej dynamiki, tempo wzrostu
okresie przejściowej dynamiki, tempo wzrostu
powraca do poziomu wyjściowego
powraca do poziomu wyjściowego
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
W modelach neoklasycznych polityka gospodarcza
W modelach neoklasycznych polityka gospodarcza
ukierunkowana jest na wzrost inwestycji, mający na
ukierunkowana jest na wzrost inwestycji, mający na
celu zwiększenie podaży. Wzrost można
celu zwiększenie podaży. Wzrost można
przyspieszyć jedynie w krótkim, a nie w długim
przyspieszyć jedynie w krótkim, a nie w długim
okresie. Wpływ na to mają malejące krańcowe
okresie. Wpływ na to mają malejące krańcowe
przychody z powiększanych przez przedsiębiorstwa
przychody z powiększanych przez przedsiębiorstwa
nakładów inwestycyjnych. Przychód z kapitału
nakładów inwestycyjnych. Przychód z kapitału
zmniejsza się, aż w końcu zrównuje się z jego
zmniejsza się, aż w końcu zrównuje się z jego
kosztem. Ostatecznie proces tworzenia kapitału
kosztem. Ostatecznie proces tworzenia kapitału
ulegnie zahamowaniu, w związku z czym, w długim
ulegnie zahamowaniu, w związku z czym, w długim
okresie produkcja per capita nie będzie wzrastać.
okresie produkcja per capita nie będzie wzrastać.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Jak pokazują dane empiryczne teoria stoi jednak w
Jak pokazują dane empiryczne teoria stoi jednak w
sprzeczności z praktyką. Okazało się bowiem, że
sprzeczności z praktyką. Okazało się bowiem, że
występuje dodatnia długookresowa zależność
występuje dodatnia długookresowa zależność
między inwestycjami a tempem wzrostu produkcji
między inwestycjami a tempem wzrostu produkcji
per capita. W związku z tym zaistniała potrzeba
per capita. W związku z tym zaistniała potrzeba
stworzenia alternatywnych modeli lepiej oddających
stworzenia alternatywnych modeli lepiej oddających
rzeczywiste procesy zachodzące w gospodarce.
rzeczywiste procesy zachodzące w gospodarce.
Funkcję tę spełniły
Funkcję tę spełniły
, które nie
, które nie
przyjmowały stopy postępu technicznego ani stopy
przyjmowały stopy postępu technicznego ani stopy
oszczędności/inwestycji jako danej.
oszczędności/inwestycji jako danej.
Do najbardziej znanych modeli typu
Do najbardziej znanych modeli typu
egzogenicznego można zaliczyć
egzogenicznego można zaliczyć
oraz rozszerzony model
oraz rozszerzony model
neoklasyczny Mankwina, Romera i Weila.
neoklasyczny Mankwina, Romera i Weila.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Według modelu
Według modelu
i
coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na
coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na
pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy
pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy
przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.
przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.
Solow w swoim modelu opisuje pewną prawidłowość
Solow w swoim modelu opisuje pewną prawidłowość
w gospodarce, która mówi, że wzrostowi
w gospodarce, która mówi, że wzrostowi
gospodarczemu towarzyszą w pewnym momencie
gospodarczemu towarzyszą w pewnym momencie
malejące przychody. Wynika to z tego , że gdy
malejące przychody. Wynika to z tego , że gdy
zwiększamy ilość kapitału przypadającego na
zwiększamy ilość kapitału przypadającego na
pojedynczego pracownika, zmniejsza się przyrost
pojedynczego pracownika, zmniejsza się przyrost
wielkości produkcji na niego przypadający. Stąd
wielkości produkcji na niego przypadający. Stąd
charakterystyczny jest gasnący wykres zależności
charakterystyczny jest gasnący wykres zależności
między y, a k.
między y, a k.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Funkcję tą możemy opisać następująco:
Funkcję tą możemy opisać następująco:
y
y
=
=
A
A
*
*
f
f
(
(
k
k
), gdzie
), gdzie
y - wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika
y - wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika
A - stała wartość, która oznacza wzrost
A - stała wartość, która oznacza wzrost
produkcyjności pracy jaki został spowodowany
produkcyjności pracy jaki został spowodowany
zmianami technologii
zmianami technologii
k - kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego
k - kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego
zatrudnionego
zatrudnionego
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Teoria wzrost endogenicznego
Teoria wzrost endogenicznego
to model, w którym postęp techniczny (rozumiany
to model, w którym postęp techniczny (rozumiany
jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i
jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i
kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem
kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem
decyzji inwestycyjnych konsumentów i
decyzji inwestycyjnych konsumentów i
producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie.
producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie.
Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o
Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o
alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną,
alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną,
długookresową politykę ekonomiczną
długookresową politykę ekonomiczną
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Na gruncie endogenicznej teorii wzrostu
Na gruncie endogenicznej teorii wzrostu
szczególnego znaczenia nabiera analiza możliwości
szczególnego znaczenia nabiera analiza możliwości
oddziaływania państwa na przebieg procesów
oddziaływania państwa na przebieg procesów
wzrostu.
wzrostu.
Państwo w tych modelach ma, bowiem wpływ nie
Państwo w tych modelach ma, bowiem wpływ nie
tylko na poziom produkcji, ale także determinuje
tylko na poziom produkcji, ale także determinuje
długookresową stopę wzrostu. Implikacją stosowania
długookresową stopę wzrostu. Implikacją stosowania
tych modeli był znaczny wzrost badań nad korelacją
tych modeli był znaczny wzrost badań nad korelacją
polityki państwa a obserwowanym wzrostem
polityki państwa a obserwowanym wzrostem
gospodarczym. Najważniejszy wniosek płynący z
gospodarczym. Najważniejszy wniosek płynący z
modeli endogenicznych mówi o tym, że motywacją
modeli endogenicznych mówi o tym, że motywacją
powinna być jakość inwestycji, a nie ich ilość. Chodzi
powinna być jakość inwestycji, a nie ich ilość. Chodzi
o to by wybierać strategicznie konkretne sektory
o to by wybierać strategicznie konkretne sektory
gospodarki, które inwestycji potrzebują najbardziej
gospodarki, które inwestycji potrzebują najbardziej
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Jako, że podstawą zrównoważonego wzrostu, w
Jako, że podstawą zrównoważonego wzrostu, w
rozumieniu tej teorii, są stałe przychody z
rozumieniu tej teorii, są stałe przychody z
akumulacji kapitału, musiano zdeprecjonować
akumulacji kapitału, musiano zdeprecjonować
znaczenie założenia o malejących krańcowych
znaczenie założenia o malejących krańcowych
przychodach z tego czynnika produkcji. Nie ma
przychodach z tego czynnika produkcji. Nie ma
żadnego powodu, by rezygnować z inwestowania w
żadnego powodu, by rezygnować z inwestowania w
kapitał ludzki kiedykolwiek i w jakimkolwiek tempie,
kapitał ludzki kiedykolwiek i w jakimkolwiek tempie,
ponieważ zakumulowana większa ilość kapitału,
ponieważ zakumulowana większa ilość kapitału,
przy stałej krańcowej produktywności się nie
przy stałej krańcowej produktywności się nie
zmniejszy, a pozostanie stała. Zatem kraj
zmniejszy, a pozostanie stała. Zatem kraj
inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z
inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z
malejącymi korzyściami ze skali.
malejącymi korzyściami ze skali.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Modele endogeniczne wzrostu kładą nacisk na efekt
Modele endogeniczne wzrostu kładą nacisk na efekt
pośredni polegający na tym, że wzrost inwestycji w
pośredni polegający na tym, że wzrost inwestycji w
jednej firmie przyczynia się do globalnego wzrostu
jednej firmie przyczynia się do globalnego wzrostu
produkcji poprzez zwiększenie ogólnego poziomu
produkcji poprzez zwiększenie ogólnego poziomu
wiedzy i kwalifikacji.
wiedzy i kwalifikacji.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Najprostszym przykładem modelu endogenicznego,
Najprostszym przykładem modelu endogenicznego,
który jednocześnie obrazuje jego główne założenia,
który jednocześnie obrazuje jego główne założenia,
jest model AK. Model ten zakłada stały, dodatni
jest model AK. Model ten zakłada stały, dodatni
poziom technologii oraz traktuje kapitał jako jedyny
poziom technologii oraz traktuje kapitał jako jedyny
czynnik produkcji. W efekcie poziom produkcji jest
czynnik produkcji. W efekcie poziom produkcji jest
proporcjonalny do zasobu tak rozumianego kapitału.
proporcjonalny do zasobu tak rozumianego kapitału.
Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK
Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK
fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości
fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości
oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje też
oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje też
przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost
przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost
oszczędności wynika natomiast z obniżenia poziomu
oszczędności wynika natomiast z obniżenia poziomu
stopy dyskontowej a także z obniżenia elastyczności
stopy dyskontowej a także z obniżenia elastyczności
krańcowej użyteczności konsumpcji. Analogiczny
krańcowej użyteczności konsumpcji. Analogiczny
efekt wywołuje podniesienie poziomu technologii.
efekt wywołuje podniesienie poziomu technologii.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Teorie wzrostu gospodarczego
Teorie wzrostu gospodarczego
Klasyczna dynamika wzrostu
Klasyczna dynamika wzrostu
Klasyczne modele A.Smith i T.R. Malthus opisują
Klasyczne modele A.Smith i T.R. Malthus opisują
rozwój gospodarczy w kategoriach ziemi i
rozwój gospodarczy w kategoriach ziemi i
liczby ludności. Przy braku postępu
liczby ludności. Przy braku postępu
technicznego rosnąca liczebnie ludność
technicznego rosnąca liczebnie ludność
wyczerpuje podaż dostępnej ziemi. Wynikający
wyczerpuje podaż dostępnej ziemi. Wynikający
stąd wzrost gęstości zaludnienia uruchamia
stąd wzrost gęstości zaludnienia uruchamia
działanie prawa malejących przychodów, coc
działanie prawa malejących przychodów, coc
sprawia, że wynikiem wzrostu jest wyższa
sprawia, że wynikiem wzrostu jest wyższa
renta gruntowa i niższe płace, ukształtowane
renta gruntowa i niższe płace, ukształtowane
na konkurencyjnym rynku pracy.
na konkurencyjnym rynku pracy.
Proces wzrostu gospodarczego
Proces wzrostu gospodarczego
Maltuzjańska równowaga jest osiągana wówczas, gdy
Maltuzjańska równowaga jest osiągana wówczas, gdy
płaca spada do poziomu zapewniającego minimum
płaca spada do poziomu zapewniającego minimum
egzystencji, poniżej którego nie jest możliwe
egzystencji, poniżej którego nie jest możliwe
przetrwanie fizyczne.
przetrwanie fizyczne.
Skończony charakter zasobów naturalnych i
Skończony charakter zasobów naturalnych i
narastanie dla środowiska skutków działalności
narastanie dla środowiska skutków działalności
gospodarczej, były przyczyną częstego
gospodarczej, były przyczyną częstego
kwestionowania możliwości dalszego wzrostu
kwestionowania możliwości dalszego wzrostu
gospodarczego. Może to spowodować pogorszenie
gospodarczego. Może to spowodować pogorszenie
jakości środowiska, jeżeli stosowane są nadal stare
jakości środowiska, jeżeli stosowane są nadal stare
technologie, a użytkowanie zasobów środowiska i
technologie, a użytkowanie zasobów środowiska i
jego ochrona nie są przedmiotem odpowiednich
jego ochrona nie są przedmiotem odpowiednich
regulacji. Zastosowanie rozważnej polityki ochrony
regulacji. Zastosowanie rozważnej polityki ochrony
środowiska oraz rozwój nowych technologii
środowiska oraz rozwój nowych technologii
(zgodnych z wymogami środowiska) mogą
(zgodnych z wymogami środowiska) mogą
spowodować wzrost PKB i ochronić środowisko
spowodować wzrost PKB i ochronić środowisko