Katalogowanie dokumentów elektronicznych c.d.

ELEMENTY OPISU DOKUMENTU

ELEKTRONICZNEGO

JEDNOCZĘŚCIOWEGO

Opracowała Anna Ronowicz

na podstawie artykułu Krystyny Sanetry „Katalogowanie

alfabetyczne dokumentów elektronicznych”, Biblioteka w

Szkole, 2001, nr 6, s. I-VIII.

1. Strefa tytułu i oznaczenia

odpowiedzialności

Tytuł właściwy [Określenie

typu dokumentacji] : dodatek

do tytułu / pierwsze

oznaczenie

odpowiedzialności ; każde

następne oznaczenie

odpowiedzialności

Bibliografia fotografii polskiej za lata 1956-
7981 [Dokument elektroniczny] / red.
Naukowy Aleksander Żakowicz, aut.:
Aleksander Żakowski, Dariusz Pleśniak,
Piotr Nowak ; oprac. Komputerowe Dariusz
Pleśniak
W strefie uwag: Tyt. Z ekranu tytułowego

Nomina

[Dokument

elektroniczny]

multimedialny słownik anatomiczny / [Jerzy
Gielecki, Witold Gacek, Tomasz Wilczak]

W strefie uwag: Tyt. Z ekranu:
„Informacje o programie”

Tytuł właściwy



To  tytuł  uznany  za  główny  tytuł  dokumentu  elektronicznego.
Jeżeli podstawowe źródło danych zawiera dwa lub więcej tytułów
tego samego dokumentu wyrażonych w tym samym języku i/lub
alfabecie,  jako  tytuł  właściwy  należy  przyjmować  tytuł
wyróżniony  typograficznie  jako  najważniejszy  lub  –  jeżeli  brak
takiego  wyróżnienia  –  tytuł  pierwszy.  W  przypadku  wątpliwości
można  wybrać  tytuł  według  względów  logicznych  (np.  gdy  tytuł
wyróżniony ma wyraźnie charakter dodatku do tytułu). Pozostałe
tytuły  występujące  w  podstawowym  źródle  danych  traktuje  się
jako dodatki do tytułu.



Jeżeli  podstawowe  źródło  danych  zawiera  tytuł  jednego
dokumentu  elektronicznego  wyrażony  w  dwóch,  lub  więcej
językach i/lub alfabetach, ajko tytuł właściwy należy przejmować
tytuł wyrażony w języku i/lub alfabecie głównej części dokumentu
elektronicznego.  Jeżeli  tego  kryterium  nie  da  się  zastosować
(ponieważ  w  dokumencie  brak  języka  naturalnego  lub  jego
zawartość  prezentowana  jest  w  dwóch  lub  więcej  językach  i/lub
alfabetach),  należy  przejmować  tytuł  wyróżniony  typograficznie
jako najważniejszy lub – w przypadku braku takiego wyróżnienia –
tytuł pierwszy.



Źródło tytułu właściwego należy zawsze określić w uwadze.

Określenie typu

dokumentu



[Dokument elektroniczny] zaleca się podawać

w katalogach wspólnych dla różnych typów

dokumentów,

bezpośrednio

tytule

właściwym

nawiasie

kwadratowym,

rozpoczynając od wielkiej litery.

Dodatek do tytułu



To wyraz lub wyrażenie uzupełniajace tytuł
właściwy,  przede  wszystkim  podtytuł  i
nadtytuł.  Dodatek  do  tytułu  należy
przejmować  w  formie  występującej  w
podstawowym

źródle

danych;

poszczególne dodatki do tytułu należy
poprzedzać dwukropkiem.



Odmiany  tytułu  nie  wybrane  jako  tytuł
właściwy  należy  traktować  jak  dodatki  do
tytułu,  jeśli  występują  w  podstawowym
źródle informacji.

Oznaczenie

odpowiedzialności



Do oznaczenia odpowiedzialności przejmuje się nazwy

osób i ciał zbiorowych, odpowiedzialnych za intelektualną

i/lub artystyczną zawartość dokumentu elektronicznego.

Uwzględnia się autorów, programistów, artystów grafików,

kompozytorów,

animatorów

itp.

Odpowiedzialnych

bezpośrednio za dzieła zawarte w dokumencie (np. autor

tekstu, redaktor, tłumacz, ilustrator, kompozytor itp.) lub

pośrednio (np. autor pracy, na podstawie której

opracowano oprogramowanie), jak również adaptatorów

dzieł

(przerabiających

dzieła

postaci

elektronicznej) oraz instytucje sprawcze.



Jeżeli w wybranym źródle informacji obok tytułu występuje

jasno

sprecyzowane

oznaczenie

odpowiedzialności,

przejmuje się je do opisu. Zdarza się jednak często, że w

dokumencie podano długą listę osób i instytucji mających

udział w sporządzeniu jego zawartości; w takim przypadku

oznaczenie odpowiedzialności można ograniczyć do osób

lub instytucji, których wkład jest największy i odnoszący

się do zawartości dokumentu jako całości.

Prace współwydane



Jako tytuł właściwy prac współwydanych w opisywanym

dokumencie elektronicznym należy przejmować ich tytuł

wspólny; tytuły poszczególnych prac można dodać w

strefie uwag.



Jeżeli nie ma tytułu wspólnego, należy podawać tytuły

poszczególnych prac w porządku wskazanym przez

wyróżnienie typograficzne lub – przy braku takich

wyróżnień – w kolejności występowania w podstawowym

źródle danych. Przy większej liczbie prac współwydanych

zaleca się przejmowanie trzech pierwszych tytułów, z

zaznaczeniem

pominięcia

dalszych

wielokropkiem

ujętym w nawiasy kwadratowe; wszystkie tytuły można

wtedy podać w strefie uwag. Po tytułach poszczególnych

prac należy podawać odpowiadające im dodatki do

tytułu, oznaczenia odpowiedzialności i oznaczenia

wydania. Określenie typu dokumentu podaje się w tym

przypadku po tytule pierwszej pracy. Dane dotyczące

prac tego samego autorstwa oddziela się średnikiem,

dane dotyczące prac oddmiennego autorstwa kropką.

2. Strefa wydania

Oznaczenie wydania /

oznaczenie odpowiedzialności

dotyczące wydania

Przykłady:

Wyd. 5

Edycja 2003, wersja
1.1

•

Oznaczenie

wydania

stanowi

zwykłe

wyrażenie

zawierajace  słowo  „wydanie”  (lub  jego  ekwiwalent  w
obcym  języku)  lub  termin  pokrewny,  taki  jak  :  „wersja”
(version,  release),  „poziom”  (level),  „aktualizacja”
(update)  bądź  określenie  słowne  wskazujące  różnice
między  wydaniami  („wydanie  nowe”,  „revised  edition”
itp.).  Oznaczenie  wydania  przejmuje  się  w  formie
występującej na dokumencie.



Należy przejmować nazwy osób lub ciał

zbiorowych związanych z opisywanym

wydaniem

–

autorów

poprawek,

uzupełnień do nowego wydania.



W przypadku wątpliwości, czy dane

oznaczenie

odpowiedzialności

dotyczy

opisywanego wydania czy wszystkich

wydań, oznaczenie takie należy podać w

strefie 1. Oznaczenia odpowiedzialności

dotyczące pierwszego wydania należy

zawsze podawać w strefie 1.

3. Strefa szczegółowego

oznaczenia rodzaju i wielkości

dokumentu elektronicznego

Przykłady:
   Dane dźwiękowe
   Procesor tekstu
   Bibliograficzna baza danych (2 pliki : 800, 1250

rekordów, 2 Mbytes)

Oznaczenie rodzaju dokumentu

elektronicznego (oznaczenie

wielkości dokumentu elektronicznego)



Strefę tę należy uwzględniać w opisie

dokumentu

elektronicznego

dostępnego

zdalnie; można także uwzględniać w opisie

dokumentu elektronicznego o dostępie

lokalnym. Należy podać jedno z poniższych

określeń

charakteryzujących

zawartość

opisywanego dokumentu elektronicznego:
Dane
Program
Dane i program



Jeśli określeń tych brak w podstawowym

źródle informacji, należy po przebadaniu

dokumentu

elektronicznego

wybrać

odpowiednie wyrażenie i umieścić je w

strefie 3 bez nawiasów kwadratowych. Jeżeli

istnieje potrzeba podania dwóch określeń,

łączy się je spójnikiem „i”.

Można również podawać bardziej szczegółowe

określenia, korzystając z zamieszczonej na sąsiedniej

stronie listy ustalonych terminów. Poszczególne

rodzaje danych i programów mogą być identyfikowane

poprzez łączenie powyższych określeń.

Dane

Czcionki

Dane graficzne

Zapis muzyczny

Dane liczbowe

Dane

odwzorowujące

Dane kartograficzne

Dane dźwiękowe

Dane tekstowe

Bibliograficzna baza

danych

Czasopismo

elektroniczne

Program

Oprogramowanie aplikacyjne

Program projektowania

komputerowego

Program zarządzania bazą danych

Program wydawniczy

Gra(y)

Program arkusza kalkulacyjnego

Procesor tekstu

Oprogramowanie systemowe

System operacyjny

Język programowania

Program wyszukiwawczy

Dane i program

Multimedia interakcyjne

Usługi online



Jeżeli

dane

stanowią

podstawową

zawartość

dokumentu elektronicznego, a program pojawia się w

nim marginalnie (lub odwrotnie), należy podać termin

określający podstawową zawartość dokumentu.



Można podać wielkość dokumentu elektronicznego,

jeżeli informacja ta jest dostępna. Jeżeli dokument

elektroniczny poddany jest kompresji (zmiana sposobu

zapisu informacji), informację o jego wielkości można

pominąć.



Zaleca się podawanie liczby plików, którą można

uzupełnić liczbą rekordów i/lub liczbą bajtów – jeżeli

dokument zawiera wyłącznie dane, liczbą instrukcji

i/lub liczbą bajtów – jeśli dokument zawiera program.

Liczbę bajtów należy podawać w formie występującej

w źródle (np. megabajty, MB, Mbytes).



Wielkość dokumentu elektronicznego należy podać w

nawiasach okrągłych bezpośrednio po oznaczeniu

rodzaju

danego

dokumentu

elektronicznego;

wyrażenie określające wielkość dokumentu należy

podać w języku polskim, a liczby cyframi arabskimi.

Liczbę bajtów (rekordów, instrukcji) należy poprzedzać

dwukropkiem.

4. Strefa adresu

wydawniczego

Pierwsze miejsce wydania:

nazwa wydawcy, data

wydania

Warszawa: DiG : Naczelna Dyrekcja Archiwów
Państwowych, 1996

Poznań : Pro Memoria ; Zielona Góra :
Zachodnie Centrum Organizacji, 1997

[Kraków : s.n.], 1995 (Kraków : Multimesia)



Należy podać informacje dotyczące miejsca
wydania, wydawcy, daty wydania



Jeżeli nie jest znane miejsce wydania ani
miejsce

dystrybucji,

podaje

się

miejsce

sporządzenia kopii i – analogicznie – jeżeli nie jest
znana nazwa wydawcy ani nazwa dystrybutora,
podaje się nazwę sporządzającego kopię. Nazwę
sporządzającego kopię poprzedza się nazwą
miejsca sporządzenia kopii.



Datę  sporządzenia  kopii  podaje  się  wtedy,  jeśli
jest  odmienna  od  daty  wydania  lub  dystrybucji,
ale  nie  należy  jej  powtarzać,  jeżeli  została
podana w miejsce brakującej daty wydania.



Jeżeli nie podaje się miejsca sporządzenia kopii
ani

nazwy

sporządzającego

kopię,

rok

sporządzenia kopii poprzedza się skrótem
„sporz.”



Dokumenty elektroniczne o dostępie zdalnym
uważa się za opublikowane.

5. Strefa opisu fizycznego

Określenie formy i liczby nośników

fizycznych : oznaczenie innych cech
fizycznych ; wymiary + oznaczenie
dokumentu towarzyszącego

1 dyskietka ; 9 cm

1 dysk optyczny (CD-ROM) : dźw.,
kolor ; 12 cm

2 dyski optyczne (CD-ROM) : kolor ; 12
cm + podręcznik : 43 s. : 23 cm



Strefę  tę  uwzględnia  się  tylko  przy  opisie  dokumentów
elektronicznych  o  dostępie  lokalnym  –  charakterystykę
dokumentów  elektronicznych  o  dostępie  zdalnym  podaje
się
w strefie 3.



Należy podać liczbę (cyframi arabskimi) i rodzaj nośników
fizycznych (dyskietka, dysk optyczny), na których
posadowiony jest opisywany dokument elektroniczny.



Określeni  „dysk  optyczny”  można  uzupełnić  przejętym
z dokumentu określeniem specyficznego jego formatu (np.
CD-ROM,  DVD-ROM,  DVD-VIDEO)  podanym  w  nawiasach
okrągłych.



Wymiary  nośnika  fizycznego  podaje  się  w  centymetrach,
zaokrąglając  w  górę  do  pełnego  centymetra.  Należy  brać
pod  uwagę  wymiary  samego  nośnika,  nie  uwzględniając
wymiarów opakowania.



Należy  podawać  wyrazy  lub  wyrażenia  charakteryzujące
dokument  towarzyszący (np. kaseta  dźwiękowa,  dyskietka,
podręcznik, przewodnik, broszura) lub jego tytuł oraz liczbę
jednostek fizycznych, jeżeli jest ich więcej niż jedna. Można
również  podać  krótki  opis  fizyczny  sporządzony  zgodnie  z
zasadami opisu dokumentów danego rodzaju.



Jeżeli tez sam dokument elektroniczny dostępny jest:

Na różnych rodzajach nośników (np. kaseta magnetyczna i
dyskietka)

Lub na nośnikach różnej wielkości ( np. dyskietka 9 cm i 14 cm)

Albo  w  postaci  różnych  danych  wyjściowych  czy  formatach
wyświetlania  (np.    Dokument  dostępny  lokalnie  umieszczony
na  dysku  optycznym  i  na  dyskietce)  przyjmuje  się  jedną  z
dwóch metod opisu:

Opisanie każdego odrębnego nośnika fizyczngo w jednym opisie
bibliograficznym, w którym opis każdego nośnika umieszczany
jest
w odrębnej linii lub zgrupowanych w jednej linii,

1 dysk optyczny (CD-ROM) : dźw., kolor ; 12 cm
3 dyskietki : dźw., kolor. ; 9 cm
1 podręcznik : 225 s. ; 23 cm lub
1 dysk optyczny, 3 dyskietki, 1 podręcznik

Sporządzenie odrębnych opisów bibliograficznych dla każdego
nośnika fizycznego



W przypadku dokumentów elektronicznych dostępnych zdalnie,
dla których nie sporządza się opisu fizycznego, informację
o dokumencie towarzyszącym podaje się w strefie uwag.

6. Strefa serii

(Tytuł serii lub podserii, ISSN serii lub

podserii ; numeracja w obrębie serii
lub podserii)

(Polskie Przewodniki Multimedialne)

(Komputerowe Programy Edukacyjne ; 3)

Multimedialny Świat Bajek, ISSN 0340-3246
; 3)

W strefie uwag: Ser. Gł.: Biblioteka
Multimedialna ; 9



Jeżeli dokument elektroniczny ukazuje się w obrębie
serii,
w strefie 6. podaje się jej tytuł.



Jeżeli  w  opisywanym  dokumencie  elektronicznym
występuje  tytuł  serii  głównej  (numerowanej)  i
niezależny  od  niego  (wyróżniający)  tytuł  podserii,  do
strefy 6. przejmuje się tylko tytuł podserii i inne dane jej
dotyczace;

tytuł

serii

głównej

i dane jej dotyczące przejmuje się do strefy uwag.



We  wszystkich  innych  przypadkach  do  strefy  6.  należy
przejąć kolejno:  tytuł wspólny, oznaczenie i/lub zależny
(nie  wyróżniający)  tytuł  podserii  lub  sekcji  i  inne  dane  z
nim  związane;    oznaczenie  lub  tytuł  występujący  po
tytule  wspólnym  należy  poprzedzić  kropką,  tytuł
występujący

oznaczeniu

należy

poprzedzić

przecinkiem.



Międzynarodowy znormalizowany numer wydawnictwa
ciągłego ISSN związany z tytułem wspólnym i numerację
w jego obrębie zaleca się podawać w strefie uwag.

7. Strefa uwag



Uwagę dotyczącą wymagań systemowych (jeśli
informacja taka jest dostępna) podaję się obowiązkowo
jako

pierwszą

w tej strefie, formułując ją w języku, w jakim informacje
występują w podstawowym źródle i poprzedzając
wyrażeniem „Wymagania systemowe”.



Wymagania systemowe podaje się w następującej
kolejności:



nazwa, model i/lub numer (numery) komputera (komputerów),



wielkość pamięci,



nazwa

wersja

systemu

(systemów)

operacyjnego

(operacyjnych),



oprogramowanie (w tym język programowania),



urządzenia peryferyjne,



modyfikacje sprzętu komputerowego.



Poszczególne określenia wymagań systemowych – oprócz
pierwszego – poprzedza się średnikiem.

Przykłady:
Wymagania

systemowe:

komputer

zgodny
z IBM PC 486DX; 16 MB RAM; MS
Windows 3.1 lub nowsze; napęd CD-ROM
poczwórnej prędkości; karta dźwiękowa

Wymagania systemowe: IBM lub w pełni
kompatybilne PC wraz z procesorem
80486SX;

najmniej

4MB

RAM

(zalecane 8MB); system operacyjny co
najmniej DOS 5; 8- i 16 bitowa karta
dźwiękowa MPC; głośniki; mysz



Uwagę dotyczącą trybu dostępu podaje się
jako drugą, a w przypadku braku uwagi
dotyczącej wymagań systemowych jako
pierwszą.



Podaje się informacje o metodzie dostępu (np.
ftp.), jak i adres lokalizacji, który przejmuje się
w formie występującej w źródle, z
uwzględnieniem interpunkcji, pisowni wielkich i
małych liter. Informacje dotyczące trybu
dostępu poprzedza się wyrażeniem „Tryb
dostępu”:
Tryb dostępu: Word Wide Web. URL:

http://www.un.org

Tryb dostępu: Internet przez ftp://ftp.nevada.edu



Kolejnymi  elementami  obowiązkowymi  są
uwagi  o  źródle  tytułu  właściwego  i  źródle
oznaczenia  wydania  (jeśli  jest  ono  inne  niż
źródło tytułu) oraz data aktualizacji/nowelizacji
(stosując

wyrażenia

podane

w źródle), jeżeli informacja taka jest dostępna.

Tyt. Z ekranu tyt.
Tyt. Z pierwszego ekranu
Oznaczenie wyd. wg etykiety na dysku
Tytuł wg ekranu tytułowego
Aktualizowany w styczniu 1998
Znowelizowany 24 kwietnia 1999
1999-04-23



Można również formułować inne uwagi
dotyczące

poszczególnych

stref

opisu

dokumentu elektronicznego jako całości. Np.
ze względu na to, że odczytanie dokumentu
jest niemożliwe bez użycia komputera,
warto podawać zwięzłą informację o tym, co
dokument zawiera, jeśli nie wynika to jasno
z

innych

elementów

opisu,

np. z tytułu.



Użyteczna może być również uwaga o innej
dostępnej postaci fizycznej dokumentu.

Arkusz kalkulacyjny z możliwościami przetwarzania tekstu i
grafiki
Dostępny również w formie drukowanej

8. Strefa międzynarodowego

znormalizowanego numeru i

sposobu uzyskania dokumentu



Podaje się numer znormalizowany nadany
opisywanemu

dokumentowi

elektronicznemu, poprzedzony odpowiednim
identyfikatorem zastosowanego systemu
numeracji (np. ISBN, ISSN).



Uzupełnienia do numeru należy ujmować w
nawiasy okrągłe.
ISBN 83-7085-330-7

Document Outline