ELEMENTY OPISU DOKUMENTU
ELEMENTY OPISU DOKUMENTU
ELEKTRONICZNEGO
ELEKTRONICZNEGO
JEDNOCZĘŚCIOWEGO
JEDNOCZĘŚCIOWEGO
Opracowała Anna Ronowicz
na podstawie artykułu Krystyny Sanetry „Katalogowanie
alfabetyczne dokumentów elektronicznych”, Biblioteka w
Szkole, 2001, nr 6, s. I-VIII.
1. Strefa tytułu i oznaczenia
1. Strefa tytułu i oznaczenia
odpowiedzialności
odpowiedzialności
Tytuł właściwy [Określenie
typu dokumentacji] : dodatek
do tytułu / pierwsze
oznaczenie
odpowiedzialności ; każde
następne oznaczenie
odpowiedzialności
Bibliografia fotografii polskiej za lata 1956-
7981 [Dokument elektroniczny] / red.
Naukowy Aleksander Żakowicz, aut.:
Aleksander Żakowski, Dariusz Pleśniak,
Piotr Nowak ; oprac. Komputerowe Dariusz
Pleśniak
W strefie uwag: Tyt. Z ekranu tytułowego
Nomina
[Dokument
elektroniczny]
:
multimedialny słownik anatomiczny / [Jerzy
Gielecki, Witold Gacek, Tomasz Wilczak]
W strefie uwag: Tyt. Z ekranu:
„Informacje o programie”
Tytuł właściwy
Tytuł właściwy
To tytuł uznany za główny tytuł dokumentu elektronicznego.
Jeżeli podstawowe źródło danych zawiera dwa lub więcej tytułów
tego samego dokumentu wyrażonych w tym samym języku i/lub
alfabecie, jako tytuł właściwy należy przyjmować tytuł
wyróżniony typograficznie jako najważniejszy lub – jeżeli brak
takiego wyróżnienia – tytuł pierwszy. W przypadku wątpliwości
można wybrać tytuł według względów logicznych (np. gdy tytuł
wyróżniony ma wyraźnie charakter dodatku do tytułu). Pozostałe
tytuły występujące w podstawowym źródle danych traktuje się
jako dodatki do tytułu.
Jeżeli podstawowe źródło danych zawiera tytuł jednego
dokumentu elektronicznego wyrażony w dwóch, lub więcej
językach i/lub alfabetach, ajko tytuł właściwy należy przejmować
tytuł wyrażony w języku i/lub alfabecie głównej części dokumentu
elektronicznego. Jeżeli tego kryterium nie da się zastosować
(ponieważ w dokumencie brak języka naturalnego lub jego
zawartość prezentowana jest w dwóch lub więcej językach i/lub
alfabetach), należy przejmować tytuł wyróżniony typograficznie
jako najważniejszy lub – w przypadku braku takiego wyróżnienia –
tytuł pierwszy.
Źródło tytułu właściwego należy zawsze określić w uwadze.
Określenie typu
Określenie typu
dokumentu
dokumentu
[Dokument elektroniczny] zaleca się podawać
w katalogach wspólnych dla różnych typów
dokumentów,
bezpośrednio
po
tytule
właściwym
w
nawiasie
kwadratowym,
rozpoczynając od wielkiej litery.
Dodatek do tytułu
Dodatek do tytułu
To wyraz lub wyrażenie uzupełniajace tytuł
właściwy, przede wszystkim podtytuł i
nadtytuł. Dodatek do tytułu należy
przejmować w formie występującej w
podstawowym
źródle
danych;
poszczególne dodatki do tytułu należy
poprzedzać dwukropkiem.
Odmiany tytułu nie wybrane jako tytuł
właściwy należy traktować jak dodatki do
tytułu, jeśli występują w podstawowym
źródle informacji.
Oznaczenie
Oznaczenie
odpowiedzialności
odpowiedzialności
Do oznaczenia odpowiedzialności przejmuje się nazwy
osób i ciał zbiorowych, odpowiedzialnych za intelektualną
i/lub artystyczną zawartość dokumentu elektronicznego.
Uwzględnia się autorów, programistów, artystów grafików,
kompozytorów,
animatorów
itp.
Odpowiedzialnych
bezpośrednio za dzieła zawarte w dokumencie (np. autor
tekstu, redaktor, tłumacz, ilustrator, kompozytor itp.) lub
pośrednio (np. autor pracy, na podstawie której
opracowano oprogramowanie), jak również adaptatorów
dzieł
(przerabiających
je
na
dzieła
w
postaci
elektronicznej) oraz instytucje sprawcze.
Jeżeli w wybranym źródle informacji obok tytułu występuje
jasno
sprecyzowane
oznaczenie
odpowiedzialności,
przejmuje się je do opisu. Zdarza się jednak często, że w
dokumencie podano długą listę osób i instytucji mających
udział w sporządzeniu jego zawartości; w takim przypadku
oznaczenie odpowiedzialności można ograniczyć do osób
lub instytucji, których wkład jest największy i odnoszący
się do zawartości dokumentu jako całości.
Prace współwydane
Prace współwydane
Jako tytuł właściwy prac współwydanych w opisywanym
dokumencie elektronicznym należy przejmować ich tytuł
wspólny; tytuły poszczególnych prac można dodać w
strefie uwag.
Jeżeli nie ma tytułu wspólnego, należy podawać tytuły
poszczególnych prac w porządku wskazanym przez
wyróżnienie typograficzne lub – przy braku takich
wyróżnień – w kolejności występowania w podstawowym
źródle danych. Przy większej liczbie prac współwydanych
zaleca się przejmowanie trzech pierwszych tytułów, z
zaznaczeniem
pominięcia
dalszych
wielokropkiem
ujętym w nawiasy kwadratowe; wszystkie tytuły można
wtedy podać w strefie uwag. Po tytułach poszczególnych
prac należy podawać odpowiadające im dodatki do
tytułu, oznaczenia odpowiedzialności i oznaczenia
wydania. Określenie typu dokumentu podaje się w tym
przypadku po tytule pierwszej pracy. Dane dotyczące
prac tego samego autorstwa oddziela się średnikiem,
dane dotyczące prac oddmiennego autorstwa kropką.
2. Strefa wydania
2. Strefa wydania
Oznaczenie wydania /
oznaczenie odpowiedzialności
dotyczące wydania
Przykłady:
Wyd. 5
Edycja 2003, wersja
1.1
•
Oznaczenie
wydania
stanowi
zwykłe
wyrażenie
zawierajace słowo „wydanie” (lub jego ekwiwalent w
obcym języku) lub termin pokrewny, taki jak : „wersja”
(version, release), „poziom” (level), „aktualizacja”
(update) bądź określenie słowne wskazujące różnice
między wydaniami („wydanie nowe”, „revised edition”
itp.). Oznaczenie wydania przejmuje się w formie
występującej na dokumencie.
Należy przejmować nazwy osób lub ciał
zbiorowych związanych z opisywanym
wydaniem
–
autorów
poprawek,
uzupełnień do nowego wydania.
W przypadku wątpliwości, czy dane
oznaczenie
odpowiedzialności
dotyczy
opisywanego wydania czy wszystkich
wydań, oznaczenie takie należy podać w
strefie 1. Oznaczenia odpowiedzialności
dotyczące pierwszego wydania należy
zawsze podawać w strefie 1.
3. Strefa szczegółowego
3. Strefa szczegółowego
oznaczenia rodzaju i wielkości
oznaczenia rodzaju i wielkości
dokumentu elektronicznego
dokumentu elektronicznego
Przykłady:
Dane dźwiękowe
Procesor tekstu
Bibliograficzna baza danych (2 pliki : 800, 1250
rekordów, 2 Mbytes)
Oznaczenie rodzaju dokumentu
elektronicznego (oznaczenie
wielkości dokumentu elektronicznego)
Strefę tę należy uwzględniać w opisie
dokumentu
elektronicznego
dostępnego
zdalnie; można także uwzględniać w opisie
dokumentu elektronicznego o dostępie
lokalnym. Należy podać jedno z poniższych
określeń
charakteryzujących
zawartość
opisywanego dokumentu elektronicznego:
Dane
Program
Dane i program
Jeśli określeń tych brak w podstawowym
źródle informacji, należy po przebadaniu
dokumentu
elektronicznego
wybrać
odpowiednie wyrażenie i umieścić je w
strefie 3 bez nawiasów kwadratowych. Jeżeli
istnieje potrzeba podania dwóch określeń,
łączy się je spójnikiem „i”.
Można również podawać bardziej szczegółowe
określenia, korzystając z zamieszczonej na sąsiedniej
stronie listy ustalonych terminów. Poszczególne
rodzaje danych i programów mogą być identyfikowane
poprzez łączenie powyższych określeń.
Dane
Czcionki
Dane graficzne
Zapis muzyczny
Dane liczbowe
Dane
odwzorowujące
Dane kartograficzne
Dane dźwiękowe
Dane tekstowe
Bibliograficzna baza
danych
Czasopismo
elektroniczne
Program
Oprogramowanie aplikacyjne
Program projektowania
komputerowego
Program zarządzania bazą danych
Program wydawniczy
Gra(y)
Program arkusza kalkulacyjnego
Procesor tekstu
Oprogramowanie systemowe
System operacyjny
Język programowania
Program wyszukiwawczy
Dane i program
Multimedia interakcyjne
Usługi online
Jeżeli
dane
stanowią
podstawową
zawartość
dokumentu elektronicznego, a program pojawia się w
nim marginalnie (lub odwrotnie), należy podać termin
określający podstawową zawartość dokumentu.
Można podać wielkość dokumentu elektronicznego,
jeżeli informacja ta jest dostępna. Jeżeli dokument
elektroniczny poddany jest kompresji (zmiana sposobu
zapisu informacji), informację o jego wielkości można
pominąć.
Zaleca się podawanie liczby plików, którą można
uzupełnić liczbą rekordów i/lub liczbą bajtów – jeżeli
dokument zawiera wyłącznie dane, liczbą instrukcji
i/lub liczbą bajtów – jeśli dokument zawiera program.
Liczbę bajtów należy podawać w formie występującej
w źródle (np. megabajty, MB, Mbytes).
Wielkość dokumentu elektronicznego należy podać w
nawiasach okrągłych bezpośrednio po oznaczeniu
rodzaju
danego
dokumentu
elektronicznego;
wyrażenie określające wielkość dokumentu należy
podać w języku polskim, a liczby cyframi arabskimi.
Liczbę bajtów (rekordów, instrukcji) należy poprzedzać
dwukropkiem.
4. Strefa adresu
4. Strefa adresu
wydawniczego
wydawniczego
Pierwsze miejsce wydania:
nazwa wydawcy, data
wydania
Warszawa: DiG : Naczelna Dyrekcja Archiwów
Państwowych, 1996
Poznań : Pro Memoria ; Zielona Góra :
Zachodnie Centrum Organizacji, 1997
[Kraków : s.n.], 1995 (Kraków : Multimesia)
Należy podać informacje dotyczące miejsca
wydania, wydawcy, daty wydania
Jeżeli nie jest znane miejsce wydania ani
miejsce
dystrybucji,
podaje
się
miejsce
sporządzenia kopii i – analogicznie – jeżeli nie jest
znana nazwa wydawcy ani nazwa dystrybutora,
podaje się nazwę sporządzającego kopię. Nazwę
sporządzającego kopię poprzedza się nazwą
miejsca sporządzenia kopii.
Datę sporządzenia kopii podaje się wtedy, jeśli
jest odmienna od daty wydania lub dystrybucji,
ale nie należy jej powtarzać, jeżeli została
podana w miejsce brakującej daty wydania.
Jeżeli nie podaje się miejsca sporządzenia kopii
ani
nazwy
sporządzającego
kopię,
rok
sporządzenia kopii poprzedza się skrótem
„sporz.”
Dokumenty elektroniczne o dostępie zdalnym
uważa się za opublikowane.
5. Strefa opisu fizycznego
5. Strefa opisu fizycznego
Określenie formy i liczby nośników
fizycznych : oznaczenie innych cech
fizycznych ; wymiary + oznaczenie
dokumentu towarzyszącego
1 dyskietka ; 9 cm
1 dysk optyczny (CD-ROM) : dźw.,
kolor ; 12 cm
2 dyski optyczne (CD-ROM) : kolor ; 12
cm + podręcznik : 43 s. : 23 cm
Strefę tę uwzględnia się tylko przy opisie dokumentów
elektronicznych o dostępie lokalnym – charakterystykę
dokumentów elektronicznych o dostępie zdalnym podaje
się
w strefie 3.
Należy podać liczbę (cyframi arabskimi) i rodzaj nośników
fizycznych (dyskietka, dysk optyczny), na których
posadowiony jest opisywany dokument elektroniczny.
Określeni „dysk optyczny” można uzupełnić przejętym
z dokumentu określeniem specyficznego jego formatu (np.
CD-ROM, DVD-ROM, DVD-VIDEO) podanym w nawiasach
okrągłych.
Wymiary nośnika fizycznego podaje się w centymetrach,
zaokrąglając w górę do pełnego centymetra. Należy brać
pod uwagę wymiary samego nośnika, nie uwzględniając
wymiarów opakowania.
Należy podawać wyrazy lub wyrażenia charakteryzujące
dokument towarzyszący (np. kaseta dźwiękowa, dyskietka,
podręcznik, przewodnik, broszura) lub jego tytuł oraz liczbę
jednostek fizycznych, jeżeli jest ich więcej niż jedna. Można
również podać krótki opis fizyczny sporządzony zgodnie z
zasadami opisu dokumentów danego rodzaju.
Jeżeli tez sam dokument elektroniczny dostępny jest:
-
Na różnych rodzajach nośników (np. kaseta magnetyczna i
dyskietka)
-
Lub na nośnikach różnej wielkości ( np. dyskietka 9 cm i 14 cm)
-
Albo w postaci różnych danych wyjściowych czy formatach
wyświetlania (np. Dokument dostępny lokalnie umieszczony
na dysku optycznym i na dyskietce) przyjmuje się jedną z
dwóch metod opisu:
a)
Opisanie każdego odrębnego nośnika fizyczngo w jednym opisie
bibliograficznym, w którym opis każdego nośnika umieszczany
jest
w odrębnej linii lub zgrupowanych w jednej linii,
1 dysk optyczny (CD-ROM) : dźw., kolor ; 12 cm
3 dyskietki : dźw., kolor. ; 9 cm
1 podręcznik : 225 s. ; 23 cm lub
1 dysk optyczny, 3 dyskietki, 1 podręcznik
b)
Sporządzenie odrębnych opisów bibliograficznych dla każdego
nośnika fizycznego
W przypadku dokumentów elektronicznych dostępnych zdalnie,
dla których nie sporządza się opisu fizycznego, informację
o dokumencie towarzyszącym podaje się w strefie uwag.
6. Strefa serii
6. Strefa serii
(Tytuł serii lub podserii, ISSN serii lub
podserii ; numeracja w obrębie serii
lub podserii)
(Polskie Przewodniki Multimedialne)
(Komputerowe Programy Edukacyjne ; 3)
Multimedialny Świat Bajek, ISSN 0340-3246
; 3)
W strefie uwag: Ser. Gł.: Biblioteka
Multimedialna ; 9
Jeżeli dokument elektroniczny ukazuje się w obrębie
serii,
w strefie 6. podaje się jej tytuł.
Jeżeli w opisywanym dokumencie elektronicznym
występuje tytuł serii głównej (numerowanej) i
niezależny od niego (wyróżniający) tytuł podserii, do
strefy 6. przejmuje się tylko tytuł podserii i inne dane jej
dotyczace;
tytuł
serii
głównej
i dane jej dotyczące przejmuje się do strefy uwag.
We wszystkich innych przypadkach do strefy 6. należy
przejąć kolejno: tytuł wspólny, oznaczenie i/lub zależny
(nie wyróżniający) tytuł podserii lub sekcji i inne dane z
nim związane; oznaczenie lub tytuł występujący po
tytule wspólnym należy poprzedzić kropką, tytuł
występujący
po
oznaczeniu
należy
poprzedzić
przecinkiem.
Międzynarodowy znormalizowany numer wydawnictwa
ciągłego ISSN związany z tytułem wspólnym i numerację
w jego obrębie zaleca się podawać w strefie uwag.
7. Strefa uwag
7. Strefa uwag
Uwagę dotyczącą wymagań systemowych (jeśli
informacja taka jest dostępna) podaję się obowiązkowo
jako
pierwszą
w tej strefie, formułując ją w języku, w jakim informacje
występują w podstawowym źródle i poprzedzając
wyrażeniem „Wymagania systemowe”.
Wymagania systemowe podaje się w następującej
kolejności:
nazwa, model i/lub numer (numery) komputera (komputerów),
wielkość pamięci,
nazwa
i
wersja
systemu
(systemów)
operacyjnego
(operacyjnych),
oprogramowanie (w tym język programowania),
urządzenia peryferyjne,
modyfikacje sprzętu komputerowego.
Poszczególne określenia wymagań systemowych – oprócz
pierwszego – poprzedza się średnikiem.
Przykłady:
Wymagania
systemowe:
komputer
zgodny
z IBM PC 486DX; 16 MB RAM; MS
Windows 3.1 lub nowsze; napęd CD-ROM
poczwórnej prędkości; karta dźwiękowa
Wymagania systemowe: IBM lub w pełni
kompatybilne PC wraz z procesorem
80486SX;
co
najmniej
4MB
RAM
(zalecane 8MB); system operacyjny co
najmniej DOS 5; 8- i 16 bitowa karta
dźwiękowa MPC; głośniki; mysz
Uwagę dotyczącą trybu dostępu podaje się
jako drugą, a w przypadku braku uwagi
dotyczącej wymagań systemowych jako
pierwszą.
Podaje się informacje o metodzie dostępu (np.
ftp.), jak i adres lokalizacji, który przejmuje się
w formie występującej w źródle, z
uwzględnieniem interpunkcji, pisowni wielkich i
małych liter. Informacje dotyczące trybu
dostępu poprzedza się wyrażeniem „Tryb
dostępu”:
Tryb dostępu: Word Wide Web. URL:
http://www.un.org
Tryb dostępu: Internet przez ftp://ftp.nevada.edu
Kolejnymi elementami obowiązkowymi są
uwagi o źródle tytułu właściwego i źródle
oznaczenia wydania (jeśli jest ono inne niż
źródło tytułu) oraz data aktualizacji/nowelizacji
(stosując
wyrażenia
podane
w źródle), jeżeli informacja taka jest dostępna.
Tyt. Z ekranu tyt.
Tyt. Z pierwszego ekranu
Oznaczenie wyd. wg etykiety na dysku
Tytuł wg ekranu tytułowego
Aktualizowany w styczniu 1998
Znowelizowany 24 kwietnia 1999
1999-04-23
Można również formułować inne uwagi
dotyczące
poszczególnych
stref
opisu
dokumentu elektronicznego jako całości. Np.
ze względu na to, że odczytanie dokumentu
jest niemożliwe bez użycia komputera,
warto podawać zwięzłą informację o tym, co
dokument zawiera, jeśli nie wynika to jasno
z
innych
elementów
opisu,
np. z tytułu.
Użyteczna może być również uwaga o innej
dostępnej postaci fizycznej dokumentu.
Arkusz kalkulacyjny z możliwościami przetwarzania tekstu i
grafiki
Dostępny również w formie drukowanej
8. Strefa międzynarodowego
8. Strefa międzynarodowego
znormalizowanego numeru i
znormalizowanego numeru i
sposobu uzyskania dokumentu
sposobu uzyskania dokumentu
Podaje się numer znormalizowany nadany
opisywanemu
dokumentowi
elektronicznemu, poprzedzony odpowiednim
identyfikatorem zastosowanego systemu
numeracji (np. ISBN, ISSN).
Uzupełnienia do numeru należy ujmować w
nawiasy okrągłe.
ISBN 83-7085-330-7
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Anna Ronowicz
Biblioteka Pedagogiczna
ul. Koszarowa 12; 72-300 Gryfice
tel. 91 384 33 78; e-mail:
gryfice@zcdn.edu.pl
www.zcdn.edu.pl/gryfice