Organiczne zaburzenia
psychiczne
Organiczne zaburzenia
psychiczne
Organiczne zaburzenia
psychiczne
•
Zaburzenia psychiczne wynikające
z nieprawidłowego
funkcjonowania mózgu związane z
chorobą, procesem
degeneracyjnym lub uszkodzenia
mózgu.
Średnia oczekiwana długość
życia
•
średniowiecze – 27 lat
•
1900 - 48 lat
•
1995 - kobiety 80,4 mężczyźni
73,5 - USA
•
2000 w Polsce kobiety 77,7
mężczyźni 69,2
Zmiany zachodzące w mózgu w
starości
•
masa 17% ok. 80
r.ż.
•
bruzdy
•
zakręty
•
komory
•
bariera krew-mózg
•
przepływ krwi
•
utlenowanie
Zmiany biochemiczne w
starości
•
noradrenalina
•
monoaminooksyd
aza
•
Serotonina
•
Dopamina
Zmiany
neuropsychologiczne
związane ze starzeniem
się
•
Zdolność uczenia się
jest pełna choć nauka
zabiera więcej czasu
•
Zdolność
zapamiętywania
•
Przypominanie
•
Napęd
psychomotoryczny
•
Zdolności werbalne
•
IQ do 80 r.ż.
Problemy dotyczące procesu
starzenia się
•
Samotność, utraty bliskich
•
chroniczne choroby somatyczne
•
Spadek ogólnej odporności
•
Kumulacja wcześniejszych chorób,
nałogów, urazów
•
Osłabienie funkcji wzroku i słuchu
Zaburzenia psychiczne
dotyczą 12-22%
populacji powyżej 65 rż.
Najczęstsze
:
depresja, otępienia, z.nerwicowe,
uzależnienia.
Etiologia organicznych
zaburzeń psychicznych wg
ICD10
•
PIERWOTNE
uszkodzenie mózgu
•
choroba mózgu
•
proces
degeneracyjny
•
uraz
•
toksyczne
uszkodzenie
•
WTÓRNA
dysfunkcja mózgu
spowodowana
•
chorobami
somatycznymi
•
działaniem toksyn,
niektórych leków
związek czasowy/dowody o chorobie mózgu/
ustępują po usunięciu przyczyny
Organiczne zaburzenia
psychiczne
•
OTĘPIENIE
•
MAJACZENIE
•
Z. AMNESTYCZNY
halucynoza
zaburzenia urojeniowe
zaburzenia osobowości
zaburzenia nastroju
zaburzenia lękowe
zaburzenia
dysocjacyjne
katatonia
Dominująca komponenta
zaburzeń kognitywnych
Dominująca komponenta
zaburzeń
pozakognitywnych
Organiczne zaburzenia
psychiczne
–
psychopatologia
•
zaburzenia
kognitywne:
pamięci,
zdolności uczenia
się, inteligencji
•
zaburzenia
świadomości
•
omamy
•
urojenia
•
zaburzenia
nastroju i emocji
•
zaburzenia
zachowania i
osobowości
Objawy mogące wskazywać na
organiczne podłoże zaburzeń
psychicznych
•
Wywiad: powikłania ciąży i porodu,
opóźnienie rozwoju, zaburzenia napadowe,
urazy głowy, alkohol i substancje,
ekspozycja na metale ciężkie, boks, zmiana
cech osobowości
!
Nagły początek
!
Początek w późniejszym wieku
!
Zmiana osobowości po 50 r.ż.
!
Objawy katatonii
!
Objawy narastania otępienia
!
Zaburzenia świadomości
Objawy mogące wskazywać na
organiczne podłoże zaburzeń
psychicznych
•
Zab. mowy: dyzartria, aprozodia, afazja, echolalia
•
Zab. ruchowe: chodu, akinezja, drżenie,
mioklonie, tiki, wzmożenie napięcia mm.
•
Zab. orientacji wzrokowo-przestrzennej: agnozja
topograficzna, patologiczne wyniki testów Bender,
Benton, trz., achromatopsja, prozopagnozja.
•
Apraksja wyobrażeniowa i ideomotoryczna
•
Chwiejność i drażliwość emocjonalna, apatia,
abulia
•
Perseweracje czynności
•
Halucynacje wzrokowe
•
Rozwlekłe drobiazgowe myślenie
•
OTĘPIENIE
– epidemiologia
•
występuje głównie u osób w
podeszłym wieku
dotyka 4-5% osób > 65 roku życia
u ponad 40% osób > 80 roku życia
u ok. 10% pacjentów jest chorobą
odwracalną
Otępienie - objawy
•
upośledzenie pamięci - rejestracji,
przechowywania i przypominania
informacji
•
upośledzenie zdolności myślenia i
rozumienia oraz zmniejszenie wątków
myślowych
•
upośledzenie funkcji wykonawczych
•
obniżenie kontroli nad emocjami,
zachowaniem i motywacją
•
do rozpoznania niezbędne utrzymywanie
się objawów przez co najmniej 6 miesięcy
OTĘPIENIE – zaburzenia
towarzyszące
•
zmiany emocjonalne –
rozhamowanie, labilność, lęk,
złość, objawy depresyjne, euforia,
moria
•
zmiany osobowości
•
zaburzenia psychotyczne
•
majaczenie
OTĘPIENIE - przyczyny
•
Choroby zwyrodnieniowe mózgu A-P-P-H
(choroba Alzheimera, Parkinsona, Picka,
Huntingtona)
•
Nabyte choroby mózgu
Naczyniopochodne
Uszkodzenie pourazowe
Guzy mózgu
Wodogłowie normotensyjne
Ch. Creuzfelda – Jakob
•
Inne potencjalnie odwracalne ch. mózgu
metaboliczne, toksyczne, w przeb. infekcji
przewlekłej
ROZPOZNANIE OTĘPIENIA
•
Ocena podstawowych funkcji życiowych
•
Szczegółowe badanie fizykalne
•
Badania laboratoryjne: morfologia, OB,
lipidogram, aminotransferazy, poziom vit. B
12 i kwasu foliowego,
•
ocena czynności nerek, testy tarczycowe,
odczyny kiłowe, HIV, badanie płynu m-rdz
•
EKG, EEG
•
Badania obrazowe: TK, NMR,PET
•
Badanie dna oka i pola widzenia, badanie
neurologiczne, psychiatryczne
•
Testy przesiewowe: Mini Mental State, test
rysowania zegara
•
Badanie neuropsychologiczne
Najczęstsze przyczyny
otępienia
•
Choroba Alzheimera 50-55%
•
Otępienie naczyniowe 20%
•
Mieszane: Alzheimerowsko-
naczyniowe 15%
•
Otępienie pourazowe
•
Otępienie w przebiegu alkoholizmu
•
Choroba Parkinsona
•
pląsawica Huntingtona
Otępienia - przebieg i
rokowanie
Jest chorobą śmiertelną, jak dotąd -
nieuleczalną.
•
przebieg powoli postępujący
(ch.Alzheimera)
•
postęp „skokowy” (otęp. naczyniowe)
•
niepostępujący (otępienie pourazowe)
•
postęp szybki (ch. Alzheimera o
wczesnym początku, ch. Creuzfeld-
Jacob)
•
Zaburzenia lękowe/ depresyjne pogłębiają deficyty
poznawcze („
otępienie rzekome” )
•
Wyższy poziom intelektu/ wiedzy pomaga
kompensować deficyty poznawcze
chorobaAlzheime
ra
Otępienie
naczyniowe
Kobiety>mężczyźni
początek 65 lub 80 r.ż.
Mężczyźni > kobiety
Początek po 70 r.ż.
Czasem występowanie
rodzinne
Towarzyszące choroby
naczyń wieńcowych/
cukrzyca/ nikotynizm
Podstępny początek
powolne pogłębianie
się choroby
Zaczyna się i
postępuje nagle
/przebieg skokowy
Objawy neurologiczne
w zawansowanych
stadiach choroby
Objawy neurologiczne
obecne od początku
Stopień zaawansowania klinicznego
otępienia
wczesne –
utrata pamięci świeżej, zdolności do uczenia
się i zachowania nowych wiadomości, problemy
językowe – szczególnie w znajdowaniu słów, wahania
nastroju, zmiany osobowości, postepujące trudności
w codziennej aktywności
średnie
– chory niezdolny do zapamiętania nowych
wiadomości, wymaga pomocy przy kąpieli, jedzeniu,
ubieraniu się, skłonny do wędrówek, drażliwy, wrogo
nastawiony, nie współpracuje, agresywny fizycznie,
dezorientacja w miejscu i czasie, często omamy,
urojenia, zaburzenia nastroju.
zawansowane
– niezdolność do chodzenia i wszelkich
codziennych czynności, nietrzymanie zwieraczy.
Zupełna utrata pamięci. Niezdolni do połykania i
jedzenia, ryzyko niedożywienia, aspiracyjnego
zapalenia płuc, odleżyn. Często afazja, bulimia,
apatia, rozhamowanie seksualne, krzyk.
OTĘPIENIE CZOŁOWO -
SKRONIOWE
•
Dawniej określane mianem zespołu Picka,
•
Początek choroby między 40 a 70 r.ż.
•
W obrazie klinicznym dominują nasilone
zmiany osobowości i kontaktów społecznych.
•
Wyraźne są również: utrata motywacji,
rozhamowanie i zaburzenia koncentracji
uwagi, częste zachowania stereotypowe i
perseweracje.
•
U ok. 80% pacjentów stwierdza się utratę
zainteresowań; deficyty poznawcze dotyczą
myślenia abstrakcyjnego, planowania i
umiejętności rozwiązywania problemów.
OTĘPIENIE CZOŁOWO –
SKRONIOWE c.d.
•
Zmiany neuropatologiczne - dwojakiego
rodzaju:
–
nasilona glioza astrocytarna, zmienione
balonowato neurony (tzw. Komórki Picka)
oraz srebrochłonne wtręty w neuronach
komórek.
–
Zmiany mikrowłókienkowe z utratą
komórek nerwowych i zmianami
gąbczastymi
–
W badaniach CT i NMR - zaniki płatów
czołowych i/lub skroniowych
OTĘPIENIE Z CIAŁAMI LEWY’EGO
•
Stanowi 12-28% otępień
•
Przebieg - szybszy niż w chorobie Alzheimera
•
Częściej chorują mężczyźni - M:K = 1,5:1
•
Główne zmiany patologiczne:
–
ciała Lewy’ego (wtręty cytoplazmatyczne)
–
płytki β-amyloidowe
–
zwyrodnienie nerwowowłókienkowe
–
ubytek synaps
–
zmiany gąbczaste
OTĘPIENIE Z CIAŁAMI LEWY’EGO
- KRYTERIA
•
Postępujące zaburzenia funkcji poznawczych
wpływające na aktywność społeczną i zawodową
•
Objawy zespołu parkinsonowskiego
•
Nawracające omamy wzrokowe - bardzo
plastyczne
•
Falujące zaburzenia uwagi
•
Objawy dodatkowe:
•
powtarzające się upadki, omdlenia, nadwrażliwość
na neuroleptyki, przemijające zaburzenia
świadomości, usystematyzowane urojenia, omamy
z innych narządów zmysłów.
OTĘPIENIE Z CIAŁAMI LEWY’EGO
•
Od otępienia alzheimerowskiego odróżnia je
obecność zaburzeń psychotycznych, objawów
parkinsonowskich, szybkie pogarszanie funkcji
poznawczych i skrócenie czasu przeżycia.
•
U 50% pacjentów występuje nadwrażliwość na
neuroleptyki, częściej zdarza się złośliwy zespół
poneuroleptyczny.
•
Stosowanie neuroleptyków może pogorszyć
funkcje poznawcze.
CHOROBA HUNTINGTONA
•
Genetycznie uwarunkowana choroba
zwyrodnieniowa mózgu, dziedziczenie
autosomalne dominujące; gen zlokalizowany na
krótkim ramieniu chromosomu 4.
•
Proces zwyrodnieniowy obejmuje korę i jądra
podkorowe.
•
Pod względem biochemicznym: przewaga
układu dopamineregicznego oraz niedoczynność
ukladu cholinergicznego w prążkowiu.
•
W badaniach dodatkowych: ogólny zanik mózgu
•
Początek choroby: najczęściej 35-45 r.ż.
CHOROBA HUNTINGTONA
•
Obraz kliniczny:
–
objawy otępienne: zaburzenia pamięci
krótkoterminowej i trwałej, zaburzenia
uwagi, procesu pojmowania.
–
ruchy mimowolne - początkowo w obrębie
twarzy i szyi, potem kończyn górnych, z
czasem ogarniają wszystkie mięśnie ciała
–
nastrój: częściej euforyczny, chociaż bywają
zaburzenia depresyjne z tendencjami
samobójczymi.
–
u części pacjentów - zaburzenia
impulsywności, zachowania gwałtowne
CHOROBA PARKINSONA
•
Uszkodzenie neuronów dopaminergicznych
układu nigrostrialnego = przewaga układu
cholinergicznego
•
Objawy neurologiczne:
–
drżenie - rąk, głowy, tułowia
–
wzrost napięcia mięśniowego, hipokinezja
–
chód drobnymi krokami, brak współruchów
–
zaburzenia mowy (pro-, retro-, lateropulsja,
logoklonia), zaburzenia pisma, mikrografia
–
akatyzja
–
objawy wegetatywne (łojotok, ślinotok,
potliwość)
CHOROBA PARKINSONA
•
ZABURZENIA PSYCHICZNE - OTĘPIENNE I
CHARAKTEROLOGICZNE
•
Charakterystyczne: czyny impulsywne,
duża drażliwość i nietrzymanie afektu
•
Często zaburzenia depresyjne i zespoły
psychotyczne (zespoły urojeniowe i
organiczne halucynozy)
•
Zaburzenia otępienne - o różnym stopniu
nasilenia
Zespoły psychotyczne z
zaburzeniami świadomości
•
Przymglenie proste
•
Majaczenie-
jedno-, wieloprzedmiotowe,
sceniczne, „z oblężeniem”
•
Zamroczenie
/stan pomroczny/- po
napadzie epi-, pomroczność jasna,
sennowłóctwo, zespół Elpenora,
upojenie patologiczne, stany
ekstatyczne, stany oniryczne, topor
•
Zespół splątaniowy (amentywny)
Otępienie korowe i
podkorowe
KOROWE
(typ Alzheimera)
wcześnie afazja
Zab. pamięci
trudności w
liczeniu
PODKOROWE
dyzartria
zab. funkcji
motorycznych
zmiany osobowości
Leczenie otępień
►
Edukacja rodziny i grupy wsparcia
►
Ochrona pacjenta przed zabłądzeniem
►
farmakoterapia: leki nootropowe, inh.
acetylocholinoesterazy, memantyna
►
farmakoterapia towarzyszących zab.
psychotycznych/ lękowych/ pobudzenia:
preferowane neuroleptyki atypowe
►
Leczenie zab. depresyjnych: mianseryna,
SSRI, wenlafaksyna, elektrowstrząsy
►
Zaburzenia snu: higiena snu, rytuały,
oszczędne używanie leków
Majaczenie – delirium sensu
stricto
•
Należy do kategorii zaburzeń psychotycznych
z zaburzeniami świadomości /psychoz
egzogennych Bonhoeffera/
Zespół o różnej etiologii ,
charakteryzuje się zaburzeniami
świadomości, uwagi, spostrzegania,
myślenia, pamięci, aktywności
psychoruchowej, emocji, rytmu snu i
czuwania.
Może występować w każdym wieku,
najczęściej po 60 roku życia.
Przebieg i rozpoznanie
majaczenia
1.
Stadium zwiastunów
– stan
predeliryjny – drażliwość, niepokój,
bezsenność, bóle głowy, nadwrażliwość
na hałasy, przykre sny –kilka h lub dni
2.
Stadium rozwiniętej
psychozy: niepokój
ruchowy, złudzenia, omamy wzrokowe,
inkoherentne urojenia z adekwatnymi
reakcjami uczuciowymi /lęk, dysforia,
euforia/- kilka h lub dni
3.
Stadium zejściowe
– ustępowanie
objawów lub stan terminalny –do 1 doby
Częste przyczyny zaburzeń
świadomości
•
ZESPOŁY ODSTAWIENNE (AZA)
•
ZABURZENIA SERCOWO-NACZYNIOWE :
u starszych ludzi-
miażdżyca+niewydolny rzut serca
,
zawał serca lub mózgu,
niewydolność krążenia, udar, zator (np. po złamaniu kości
długich)
ZATRUCIA
: alkohol, środki psychoaktywne, leki o działaniu
antycholinoergicznym, uspokajające, nasenne,
antyhistaminowe
•
OSTRA INFEKCJA
z wysoką gorączką , zapalenie mózgu i
opon.
•
CHOROBY OGÓLNE
: stany wyczerpania, zaburzenia
elektrolitowe, niedokrwistość, stany pooperacyjne, udar
słoneczny, niedobory witamin (B12, tiamina), niewydolność
nerek i wątroby, nad- i niedoczynność tarczycy
•
GUZY WEWNĄTRZCZASZKOWE I URAZY CZASZKOWO-
MÓZGOWE
Różnicowanie majaczenia i otępienia
majaczenie
otępienie
Nagły początek
Powolny początek
Trwa kilka dni do tygodni
Może trwać wiele miesięcy-
lata
Pacjent z grup ryzyka:
używanie alkoholu, leków,
narkotyków, ciężka choroba
lub zaburzenia
metaboliczne
Pacjent może być ogólnie
zdrowy.
Zawsze nasila się w nocy
Może nasilać się w nocy
Znaczne rozproszenie uwagi
Zmienne zaburzenia uwagi
Przytomność pacjenta
zmienna- od letargu do
pobudzenia
Pacjent bez zmian stanu
przytomności
Zmienna dezorientacja co do
otoczenia
Orientacja może być
zaburzona
Spowolnienie mowy,
wypowiedzi nielogiczne,
niespójne
Trudności w znajdowaniu i
przypominaniu słów
Pamięć zaburzona, luki i
wyspy
Utrata pamięci, szczególnie
świeżej
Leczenie zaburzeń
świadomości
!
Jest przyczynowe –zwykle wymaga
hospitalizacji na oddziałach somatycznych!!!!
!
Ochrona pacjenta pobudzonego przed zranieniem,
zabezpieczenie osób i przedmiotów w otoczeniu.
!
Zapewnienie spokojnego pomieszczenia i opieki
pielęgniarskiej lub zaufanej rodziny.
!
Pobudzenie/ lęk – podać benzodiazepiny (ostrożnie u
starszych osób)
!
Omamy/ urojenia/ agresję można opanować haloperidolem
2-10 mg i.m/ p.o. lub np. risperidonem 1-2 mg
!
Unikanie dodatkowej farmakoterapii
!
Fizostygmina – w szczególnym przypadku
!
Kontrola wodno –elektrolitowa, diureza
!
W majaczeniu drżennym podajemy tiaminę i.m.
Organiczny zespół amnestyczny
(zespół lub psychoza Korsakowa)
•
Zaburzenia
pamięci
bezpośredniej i
dawnej bez
zaburzeń
świadomości i
otępienia
•
ETIOLOGIA
ETIOLOGIA
•
ZZA/ niedobory wit. B
•
pourazowy
•
Guzy mózgu
udary dot. wzgórza i ukł.
limbicznego
•
Hipoglikemia/ hipoksja
•
Napady padaczkowe
•
W przebiegu neuroinfekcji
HVS
Uszkodzenie
międzymózgowia
i struktur
skroniowo-
limbicznych
Objawy psychopatologiczne
towarzyszące guzom mózgu
•
50% z objawami
zab psychicznych
Okol. czołowa/
układ limbiczny
•
50% bez
zaburzeń
psychicznych
okol.
ciemieniowa/
skroniowa
Objawy są niecharakterystyczne:
zab. pamięci/ myślenia/ języka/ uwagi/
emocjonalne
Problemy zdrowia
psychicznego
u chorych na padaczkę
Padaczka często towarzyszy upośledzeniom
umysłowym, autyzmowi.
→
Zaburzenia nastroju, lękowe,
somatyzacyjne, obsesyjno-
kompulsywne
→
Zmiany osobowości: drażliwość,
chwiejność i lepkość emocjonalna,
→
Deficyty poznawcze
→
Objawy przypominające schizofrenię
u pacjentów z napadami skroniowymi
HALUCYNOZA
ORGANICZNA
•
Występowanie przewlekłych lub
nawracających omamów, bez zab.
świadomości
•
PRZYCZYNY: choroby
neurologiczne, ch. Parkinsona,
padaczka, z. Charles’a Bonneta,
zespół Lhermitte’a (zespół lilipuci)
Zaburzenia psychiczne
spowodowane chorobami
somatycznymi
•
Przyczyna poza OUN; indywidualna
wrażliwość/sytuacja psychospołeczna i
ogólny stan zdrowia pacjenta
•
Każda choroba somatyczna może
doprowadzić do zab. psychicznych
Psychozy ostre /
reakcje egzogenne
Bonhoeffera
•
Zespoły depresyjne
i lękowe
w ch. przewlekłych
Dziękuję za uwagę