1

ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECI W PIERWSZYM

ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECI W PIERWSZYM

ROKU ŻYCIA W PRZEKROJU TRZECH

ROKU ŻYCIA W PRZEKROJU TRZECH

ŚRODOWISK WYCHOWAWCZYCH.

ŚRODOWISK WYCHOWAWCZYCH.

Maria Przetacznikowa

Maria Przetacznikowa

Badanie:

Badanie:



3 środowiska:

3 środowiska:

1) dom małego dziecka

1) dom małego dziecka

2) żłobek

2) żłobek

3) środowisko rodzinne

3) środowisko rodzinne



Badanych-150 dzieci, po 50 z każdego środowiska.

Badanych-150 dzieci, po 50 z każdego środowiska.

Wśród dzieci wychowywanych w rodzinie, w 34

Wśród dzieci wychowywanych w rodzinie, w 34

przypadkach dzieckiem opiekowała się matka

przypadkach dzieckiem opiekowała się matka

niepracująca, w 13 babcia, w czasie obecności rodziców w

niepracująca, w 13 babcia, w czasie obecności rodziców w

pracy, w 3 przypadkach nie ustalono.

pracy, w 3 przypadkach nie ustalono.



Uzyskanie ogólnego obrazu 3 środowisk, konieczne

Uzyskanie ogólnego obrazu 3 środowisk, konieczne

dalsze badania.

dalsze badania.

2





Motoryka

Motoryka



Zróżnicowanie w obszarze ogólnego rozwoju motorycznego

Zróżnicowanie w obszarze ogólnego rozwoju motorycznego

zaznaczyło się powyżej 6 miesiąca życia (z upływem czasu

zaznaczyło się powyżej 6 miesiąca życia (z upływem czasu

coraz wyraźniejsze).

coraz wyraźniejsze).



Najlepiej opanowane ruchy miały niemowlęta wychowywane

Najlepiej opanowane ruchy miały niemowlęta wychowywane

w rodzinie, trochę gorsze dzieci ze żłobków, natomiast

w rodzinie, trochę gorsze dzieci ze żłobków, natomiast

wyraźnie opóźniony rozwój zaobserwowano u dzieci w

wyraźnie opóźniony rozwój zaobserwowano u dzieci w

domach małego dziecka.

domach małego dziecka.

Rodzina

Rodzina

Dom dziecka

Dom dziecka

9 mies.

9 mies.

Większość siada

Większość siada

samo, podczas

samo, podczas

siedzenia

siedzenia

zachowuje pozycję

zachowuje pozycję

wyprostowaną,

wyprostowaną,

raczkuje, stoi

raczkuje, stoi

pewnie z oparciem

pewnie z oparciem

Większość nie siada

Większość nie siada

samo, siedzi z

samo, siedzi z

tułowiem

tułowiem

wygiętym, nie

wygiętym, nie

utrzymuje się w

utrzymuje się w

pozycji stojącej,

pozycji stojącej,

niewiele raczkuje

niewiele raczkuje

3





Chwyty i manipulacja

Chwyty i manipulacja

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

5-6 mies.

5-6 mies.

chwytały zabawki i przedmioty

chwytały zabawki i przedmioty

(oburącz i jednoręcznie),

(oburącz i jednoręcznie),

prowadziły do ust,

prowadziły do ust,

wymachiwały nimi i potrząsały

wymachiwały nimi i potrząsały

3/5 nie umiało

3/5 nie umiało

skierować ręki

skierować ręki

na przedmiot

na przedmiot

znajdujący się

znajdujący się

w zasięgu

w zasięgu

chwytu, po

chwytu, po

włożeniu zaś

włożeniu zaś

go do ręki

go do ręki

utrzymywały

utrzymywały

go nie dłużej

go nie dłużej

niż kilka

niż kilka

sekund, nie

sekund, nie

próbując nim

próbując nim

jeszcze

jeszcze

manipulować.

manipulować.

4

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

7-8 mies.

7-8 mies.

U większości różnorodność

U większości różnorodność

form manipulacji, dłuższe

form manipulacji, dłuższe

zainteresowanie.

zainteresowanie.

-1 nie sięgało

-1 nie sięgało

-4 chwytała,

-4 chwytała,

ale gł.

ale gł.

prowadziła

prowadziła

zabawki do

zabawki do

ust,

ust,

potrząsała

potrząsała

nimi.

nimi.

-ew.

-ew.

obmacywanie,

obmacywanie,

przekładanie z

przekładanie z

ręki do ręki,

ręki do ręki,

postukiwanie

postukiwanie

-Mała kontrola

-Mała kontrola

wzroku przy

wzroku przy

wykonywaniu

wykonywaniu

czynności

czynności

-Szybki zanik

-Szybki zanik

zainteresowan

zainteresowan

ia zabawką.

ia zabawką.

5



Wzrost różnic rozwojowych-8-10 mies.

Wzrost różnic rozwojowych-8-10 mies.



10-12 mies.-pojawianie się wyższych i bardziej

10-12 mies.-pojawianie się wyższych i bardziej

specyficznych form manipulacji na przedmiotach o bardziej

specyficznych form manipulacji na przedmiotach o bardziej

skomplikowanej strukturze oraz działania manipulacyjne

skomplikowanej strukturze oraz działania manipulacyjne

dotyczące większej ilości przedmiotów.

dotyczące większej ilości przedmiotów.

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Otwieranie

Otwieranie

pudełka

pudełka

5

5

1

1

0

0

Wysypywanie i

Wysypywanie i

wyjmowanie

wyjmowanie

drobnych

drobnych

przedmiotów z

przedmiotów z

większego

większego

(pudelka,

(pudelka,

garnka)

garnka)

Wyjmowanie i

Wyjmowanie i

oglądanie

oglądanie

Wyjmowanie

Wyjmowanie

lub

lub

wysypywanie i

wysypywanie i

manipulowanie

manipulowanie

Ujmowanie

Ujmowanie

synkretyczne-

synkretyczne-

prowadzenie

prowadzenie

garnka do ust

garnka do ust

Wkładanie

Wkładanie

sześcianów

sześcianów

jeden w drugi

jeden w drugi

Wyższy stopień

Wyższy stopień

sprawności

sprawności

Raczej nie wykonywały tej

Raczej nie wykonywały tej

czynności, tylko postukiwały lub

czynności, tylko postukiwały lub

brały do ust.

brały do ust.

6





Rozpoznawanie przedmiotów. Szukanie

Rozpoznawanie przedmiotów. Szukanie

przedmiotu znikającego z pola widzenia.

przedmiotu znikającego z pola widzenia.

Reakcje na zabieranie zabawki.

Reakcje na zabieranie zabawki.



Badanie reakcji spostrzeżeniowych i wyobrażeniowych

Badanie reakcji spostrzeżeniowych i wyobrażeniowych

(np. zdolność do zachowania w pamięci obrazu

(np. zdolność do zachowania w pamięci obrazu

przedmiotu).

przedmiotu).

a) Reakcja na zabieranie zabawki

a) Reakcja na zabieranie zabawki



W tej kategorii nie zaobserwowano silnego zróżnicowania

W tej kategorii nie zaobserwowano silnego zróżnicowania

między środowiskami.

między środowiskami.



6-8 miesiąc-dzieci z domów dziecka na ogół bardziej

6-8 miesiąc-dzieci z domów dziecka na ogół bardziej

bierne.

bierne.



Także 8-10 miesiąc-brak żywszych reakcji

Także 8-10 miesiąc-brak żywszych reakcji

7

b) Reakcja na znikanie przedmiotu w kieszeni lub

b) Reakcja na znikanie przedmiotu w kieszeni lub

dłoni

dłoni

8-10 mies.

8-10 mies.

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Irytacja, chęć

Irytacja, chęć

odzyskania

odzyskania

przedmiotu,

przedmiotu,

nawet

nawet

podejmowanie

podejmowanie

prób

prób

Przewaga bierności, nie zwracanie

Przewaga bierności, nie zwracanie

uwagi na przedmiot

uwagi na przedmiot

8

c) Dosięganie przedmiotu zza poręczy

c) Dosięganie przedmiotu zza poręczy

8-10 mies.

8-10 mies.

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Chwytanie

Chwytanie

zabawki

zabawki

Większość nie wykazywała

Większość nie wykazywała

aktywności

aktywności

9

d) Szukanie przedmiotów w pudełku

d) Szukanie przedmiotów w pudełku



Sprawdzenie, czy dziecko zachowuje w pamięci obrazy

Sprawdzenie, czy dziecko zachowuje w pamięci obrazy

przedmiotów

przedmiotów

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Skojarzenie

Skojarzenie

zmiany,

zmiany,

zdziwienie,

zdziwienie,

(sprawdzanie

(sprawdzanie

na różne

na różne

sposoby, czy

sposoby, czy

coś jest w

coś jest w

pudełku)

pudełku)

4

4

2

2

1

1

Nie skojarzyły,

Nie skojarzyły,

że zaszła

że zaszła

zmiana

zmiana

1

1

3

3

4

4

10





Kontakty społeczne. Naśladowanie prostych

Kontakty społeczne. Naśladowanie prostych

czynności i zabaw.

czynności i zabaw.



Koncentracja na reakcjach w 1 r.ż., które kształtują się

Koncentracja na reakcjach w 1 r.ż., które kształtują się

pod wpływem kontaktu z dorosłymi.

pod wpływem kontaktu z dorosłymi.

a) Kompleks ożywienia (uśmiech, ożywienie

a) Kompleks ożywienia (uśmiech, ożywienie

motoryczne, dźwięki)

motoryczne, dźwięki)



2-4 mies.-pojawił się u 13/15 badanych

2-4 mies.-pojawił się u 13/15 badanych



Różny stopień i czas trwania.

Różny stopień i czas trwania.



Ale u dzieci z domów dziecka reakcja słabsza i krótsza.

Ale u dzieci z domów dziecka reakcja słabsza i krótsza.

11

b) Reakcja na osobę obcą i znaną (matkę, opiekunkę).

b) Reakcja na osobę obcą i znaną (matkę, opiekunkę).

4-6 mies.

4-6 mies.

Reakcja na

Reakcja na

osobę obcą

osobę obcą

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

pozytywnie

pozytywnie

3

3

Prawie wszystkie

Prawie wszystkie

orientacyjnie

orientacyjnie

2

2

Prawie żadne

Prawie żadne

lękowo

lękowo

0

0

Prawie żadne

Prawie żadne

12

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Porównanie

Porównanie

kontaktu z

kontaktu z

osobą obcą i

osobą obcą i

znaną

znaną

Przy kontakcie

Przy kontakcie

z matką

z matką

reakcje

reakcje

znacznie

znacznie

żywsze

żywsze

Nie zauważono różnic w

Nie zauważono różnic w

stopniu nasilenia reakcji.

stopniu nasilenia reakcji.

13

W 2 półroczu:

W 2 półroczu:

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Rosnąca w wiekiem

Rosnąca w wiekiem

nieufność do osób

nieufność do osób

obcych

obcych

Nie tak wyraźna różnica w reakcji na

Nie tak wyraźna różnica w reakcji na

opiekunki i osoby obce.

opiekunki i osoby obce.



Dzieci ze żłobka i domu dziecka-trudniejsze nawiązanie

Dzieci ze żłobka i domu dziecka-trudniejsze nawiązanie

kontaktu, większa lękliwość, bierność.

kontaktu, większa lękliwość, bierność.

14

c) Wrażliwość na intonację i melodię głosu.

c) Wrażliwość na intonację i melodię głosu.

Zmiana tonu z łagodnego i pieszczotliwego na

Zmiana tonu z łagodnego i pieszczotliwego na

ostry i surowy.

ostry i surowy.

*odruch orientacyjny-zahamowanie ruchów, mina poważna,

*odruch orientacyjny-zahamowanie ruchów, mina poważna,

wyczekująca

wyczekująca

Rodzina

Rodzina

żłobek

żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Odruch

Odruch

orientacyjny,

orientacyjny,

szybko

szybko

wygasający;

wygasający;

ponowne

ponowne

ożywienie

ożywienie

5

5

1

1

1

1

Nie

Nie

zauważenie

zauważenie

zmiany tonu

zmiany tonu

(niedostrzeżo

(niedostrzeżo

na zmiana w

na zmiana w

zachowaniu)

zachowaniu)

0

0

4

4

4

4

15

d) Zasób wyuczonych reakcji i zabaw naśladowczych

d) Zasób wyuczonych reakcji i zabaw naśladowczych

-Zabawa w chowanego 8-10 mies.

-Zabawa w chowanego 8-10 mies.

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom dziecka

Dom dziecka

Rozumienie

Rozumienie

3

3

1

1

1

1

Odruch

Odruch

orientacyjny

orientacyjny

lub brak

lub brak

ożywienia

ożywienia

2

2

4

4

4

4

16

-Naśladowanie prostych ruchów i czynności.

-Naśladowanie prostych ruchów i czynności.

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Np. machanie ręką

Np. machanie ręką

na pożegnanie,

na pożegnanie,

przesyłanie całusów

przesyłanie całusów

2 (9 mies.)

2 (9 mies.)

4 (10-12 mies.)

4 (10-12 mies.)

1 (12 mies.)

1 (12 mies.)



Znikomy zasób wyuczonych czynności naśladowczych u

Znikomy zasób wyuczonych czynności naśladowczych u

dzieci w żłobkach i domach dziecka.

dzieci w żłobkach i domach dziecka.

17





Rozumienie mowy. Gaworzenie

Rozumienie mowy. Gaworzenie

Rodzina

Rodzina

Żłobek

Żłobek

Dom Dziecka

Dom Dziecka

8-10 mies.

8-10 mies.

Odwracanie głowy

Odwracanie głowy

na dźwięk swojego

na dźwięk swojego

imienia.

imienia.

4

4

4

4

1

1

10-12 mies.

10-12 mies.

2- Rozumienie

2- Rozumienie

swojego imienia.

swojego imienia.

Zakres

Zakres

rozumianych

rozumianych

przedmiotów i

przedmiotów i

czynności

czynności

szerszy.

szerszy.

4- Rozumienie

4- Rozumienie

prostych poleceń

prostych poleceń

„daj”, Ew. „przynieś,

„daj”, Ew. „przynieś,

pokaż, wyjmij

pokaż, wyjmij

łyżeczkę, nie wolno”

łyżeczkę, nie wolno”

brak postępu w

brak postępu w

rozumieniu nazw

rozumieniu nazw

przedmiotów,

przedmiotów,

czynności i prostych

czynności i prostych

poleceń

poleceń

Gaworzenie

Gaworzenie

Występujące

Występujące

wcześniej,

wcześniej,

bardziej

bardziej

urozmaicone

urozmaicone

Słabsza aktywność

Słabsza aktywność

Najsłabsza

Najsłabsza

aktywność

aktywność



Wraz z wiekiem wzrost różnic między środowiskami

Wraz z wiekiem wzrost różnic między środowiskami

.

.

18



Nasuwa się wniosek, że „bardzo ważnym czynnikiem

Nasuwa się wniosek, że „bardzo ważnym czynnikiem

wpływającym na charakter i przebieg rozwoju motoryki ogólnej

wpływającym na charakter i przebieg rozwoju motoryki ogólnej

i ruchów lokomocyjnych są warunki życia dzieci, i to zarówno

i ruchów lokomocyjnych są warunki życia dzieci, i to zarówno

warunki zewnętrzne (pomieszczenie i „przestrzeń życiowa”),

warunki zewnętrzne (pomieszczenie i „przestrzeń życiowa”),

jak i opieka i wpływ wychowawczy dorosłych”.

jak i opieka i wpływ wychowawczy dorosłych”.



Wnioski z badań prowadzonych od 1958 r. przez psychologów

Wnioski z badań prowadzonych od 1958 r. przez psychologów

Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.

Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.

1). „Jeśli chodzi o rozwój psychomotoryczny różnice między

1). „Jeśli chodzi o rozwój psychomotoryczny różnice między

poszczególnymi środowiskami są widoczne od ok. 4 miesiąca

poszczególnymi środowiskami są widoczne od ok. 4 miesiąca

życia i wzrastają z wiekiem.

życia i wzrastają z wiekiem.

2). Najbardziej zgodne z normami rozwojowymi są reakcje dzieci

2). Najbardziej zgodne z normami rozwojowymi są reakcje dzieci

wychowywanych w rodzinie. Niewiele różnią się od nich

wychowywanych w rodzinie. Niewiele różnią się od nich

reakcje dzieci przebywających w ciągu dnia w żłobkach (nadal

reakcje dzieci przebywających w ciągu dnia w żłobkach (nadal

pozostają częściowo w środowisku rodzinnym)

pozostają częściowo w środowisku rodzinnym)

3) Odchylenia od normy obserwuje się w reakcjach dzieci z

3) Odchylenia od normy obserwuje się w reakcjach dzieci z

domów małego dziecka (wzrastają one w 2 półroczu życia).

domów małego dziecka (wzrastają one w 2 półroczu życia).

Dotyczą one głównie wyższych form aktywności psychicznej,

Dotyczą one głównie wyższych form aktywności psychicznej,

a także motoryki ogólnej i manipulacji. Charakterystyczna jest

a także motoryki ogólnej i manipulacji. Charakterystyczna jest

dla tych dzieci bierność i skłonność do negatywnych stanów

dla tych dzieci bierność i skłonność do negatywnych stanów

emocjonalnych.”

emocjonalnych.”