Czynniki szkodliwe

dla zdrowia, uciążliwe

i niebezpieczne

Chemiczne

• w zależności od możliwych

skutków i rodzaju ich
działania:

– toksyczne

– drażniące

– uczulające

– rakotwórcze

– mutagenne

– upośledzające funkcje

rozrodcze

• w zależności od sposobów

wchłaniania:

– przez drogi oddechowe

– przez skórę i błony

śluzowe

– przez przewód

pokarmowy

Czynniki środowiska pracy

Fizyczne

• hałas

• drgania (wibracja)

• promieniowanie (jonizujące,

podczerwone, nadfioletowe,
laserowe)

• pole elektromagnetyczne

• elektryczność statyczna

• pyły przemysłowe

• czynniki niebezpieczne

mogące prowadzić do
urazów:

– poruszające się maszyny

– ruchome elementy

maszyn

– przemieszczające się

wyroby i materiały

– ostre oraz wystające

elementy i krawędzie

Biologiczne

• mikroorganizmy

– bakterie

– wirusy

– grzyby

– pierwotniaki

• substancje wytwarzane

przez mikroorganizmy

– toksyny

– alergeny

• makroorganizmy

– rośliny

– zwierzęta  

Czynniki środowiska pracy

Psychofizyczne

• obciążenie fizyczne

(statyczne
i dynamiczne)

• obciążenie nerwowo-

psychiczne:

– obciążenie umysłu

– obciążenie lub

niedociążenie percepcyjne

– obciążenie emocjonalne

Hałas

• Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu

Parametry hałasu

Poziom ekspozycji

na hałas (dB)

Dopuszczalne wartości
hałasu
przy 8-godzinnej ekspozycji

85

Maksymalny poziom
dźwięku A

115

Szczytowy poziom dźwięku C

135

Czynniki środowiska pracy

• Niektóre pojęcia związane z hałasem

Hałas słyszalny:

16 ÷16 000 Hz

Hałas infradźwiękowy:

2 ÷ 50 Hz

Hałas ultradźwiękowy:

10 000 ÷ 100 000 Hz

Próg słyszalności:

2 x 10

-5

Pa (paskala)

Próg bólu:

ok. 100 Pa

Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia
środowiska powodowany przez dźwięk
– mierzone w paskalach (Pa)

Czynniki środowiska pracy

Wibracja

Drgania najbardziej oddziałujące na organizm człowieka mają
Częstotliwość 0,7 ÷ 1400 Hz. Szczególnie niebezpieczne są

częstotliwości

niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu z drganiami

własnymi

organów człowieka.

• Rezonans

Przykładowe częstotliwości rezonansowe

Płuca i serce

4 – 9 Hz

Żołądek

8 Hz

Inne narządy jamy brzusznej

4,5 – 10 Hz

Pęcherz moczowy

10 – 18 Hz

Oczy

60 – 90 Hz

Czynniki środowiska pracy

Rezonans powoduje niebezpieczeństwo wybroczyn, krwotoków,
a nawet rozerwania narządów. Ponadto wibracja powoduje

m.in.:

niedokrwienie części ciała, zmiany zwyrodnieniowe stawów

(zwłaszcza

nadgarstków, łokci i kręgosłupa), zaburzenia czucia, ból

kończyn,

zwyrodnienia w rdzeniu kręgowym i mózgu.

• Profilaktyczne badania lekarskie

Rodzaj

wibracji

Badania

wstępne

Badania okresowe

Zakres

badania

Częstotliwoś

ć

Wibracja

przekazywana

na kończyny

górne

Ogólne, ze

zwróceniem

uwagi na układ

naczyniowy,

nerwowy, kostny

Jak przy

wstępnych

Po roku,

następnie

co 3 lata

Wibracja ogólna Ogólne

neurologiczne

Jak przy

wstępnych

Co 4 lata

Czynniki środowiska pracy

Czynniki środowiska pracy

Promieniowanie termiczne

Intensywność pracy

(klasa)

Dopuszczalne wartości obciążenia

termicznego (°C)

Osoba

zaaklimatyzowana

Osoba

niezaaklimatyzowa

na

0 – wypoczynek

33

32

1 – praca lekka

30

29

2 – praca
umiarkowana

28

26

3 – praca ciężka

25 (przy

odczuwalnym

ruchu powietrza –

26)

22 (przy

odczuwalnym ruchu

powietrza – 23)

4 – praca bardzo
ciężka

23...25

18...20

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

Ś

w

ia

tł

o

w

id

zi

a

ln

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

p

o

d

c

z

e

rw

o

n

e

P

ro

m

ie

n

io

w

a

n

ie

re

n

tg

e

n

o

w

s

k

ie

U

V

(u

lt

ra

fi

o

l

e

t)

Czynniki środowiska pracy

Oddziaływanie optyczne światła

• silne światło białe

• promieniowanie

rentgenowskie

• promieniowanie

ultrafioletowe

• promieniowanie

podczerwone

• promieniowanie laserowe

 wysoko jaskrawość osłabia

wzrok

 oddziaływanie m.in.

kancerogenne, oparzenia

 zapalenia rogówki i

spojówek, oparzenia, zmiany
nowotworowe skóry

 oparzenia siatkówki i

rogówki, zaćma, przegrzanie
organizmu (udar cieplny)

 punktowe zniszczenie

siatkówki

Promieniowanie elektromagnetyczne

Podział fal elektromagnetycznych ze względu
na częstotliwość

1. fale bardzo długie - do 0,02 MHz
2. fale radiowe

- 0,02 ÷ 300 000 MHz

3. podczerwień

- 3 x 10

6

÷ 4 x 10

8

MHz

4. fale widzialne

- 4 x 10

8

÷ 8 x 10

8

MHz

5. ultrafiolet

- 8 x 10

8

÷ 6 x 10

10

MHz

6. promienie X

- 6 x 10

10

÷ 75 x 10

13

MHz

7. promienie gamma - 75 x 10

13

÷ 3 x 10

15

MHz

 

Fale elektromagnetyczne rozchodzą się w
przestrzeni
jako fala kulista, czyli z jednakową prędkością
we wszystkich kierunkach.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Strefy ochronne

Dopuszczalne
natężenia pola
elektrycznego
i pola
magnetycznego
w strefach
ochronnych przy
częstotliwościac

h:

0,1 ÷ 10 MHz 

 

Promieniowanie elektromagnetyczne

Promieniowanie podczerwone

Najwyższe, dopuszczalne średnie
natężenie napromieniowania oka
promieniowaniem podczerwonym
wynosi:

150 W/m

2

 
Średnie natężenie promieniowania

jest

to iloraz wartości napromieniowania

oczu

lub skóry i czasu trwania ekspozycji:

E

śr

= N/t

gdzie

:

E

śr

– średnie natężenie

napromieniowania w W/m

2

N – napromieniowanie w J/m

2

T – czas trwania ekspozycji

Promieniowanie elektromagnetyczne

Dawka graniczna dla osób zatrudnionych w

warunkach

narażenia na promieniowanie jonizujące

• W ciągu kolejnych 12 miesięcy:

50 mSv

– jeżeli są znane wartości

dawek w poszczególnych tkankach
i narządach oraz w szpiku kostnym

50 mSv

– jeżeli napromieniowanie

całego ciała jest równomierne

150 mSv

– w soczewkach oczu

500 mSv

– w innych tkankach lub narządach, w tym także

w skórze.

• Dla kobiet w wieku do 45 lat – w ciągu kolejnych 3

miesięcy:

12 mSv

– wyrażona jako równoważnik dawki w narządach

jamy brzusznej.

• Dla kobiet w ciąży:

1 mSv

– wyrażona jako efektywny równoważnik dawki

w ciągu 12 miesięcy.

Promieniowanie elektromagnetyczne

Zastosowanie pól elektromagnetycznych wysokiej
częstotliwości

• Do 3 MHz:

– termiczna obróbka metali, łączność

radiowa;

•  3 ÷ 30 MHz:

– termiczna obróbka dielektryków, suszenie

i sterylizacja produktów spożywczych,
oczyszczanie ziarna ze szkodników, medycyna itp.;

• 30÷ 300 MHz:

– łączność radiowa i telewizyjna, medycyna itp.;

• 300 ÷ 300 000 MHz:

– radiolokacja, radionawigacja, łączność

radiotelefoniczna, radiometeorologia,
radioastronomia, radiospektroskopia,
fizyka jądrowa, termiczna obróbka
produktów spożywczych, medycyna itp.

Badania i pomiary czynników środowiska
pracy

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia

występujących

w zakładach pracy powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż:

• raz na dwa lata

– jeśli stężenie (natężenie) określonego czynnika

podczas
ostatniego badania wyniosło poniżej 0,5 wartości najwyższego
dopuszczalnego
stężenia (natężenia),

• raz w roku

– jeśli stwierdzono stężenie (natężenie) określonego

czynnika
od 0,5 do 1,0 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia
(natężenia),

• raz na 6 miesięcy

:

- jeśli stwierdzono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia
(natężenia) danego czynnika,
- w razie występowania czynników rakotwórczych,
- w razie narażenia pracowników na działanie kilku substancji
chemicznych -

jeżeli suma ilorazów średnich stężeń tych substancji do wartości ich
najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 1.
W dwóch pierwszych przypadkach, tzn. przy przekroczeniu NDS

(N) i przy

występowaniu czynników rakotwórczych, pracodawca powinien w

zasadzie

zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie) stężeń i natężeń

czynników

środowiska pracy, i tylko gdy jest to niemożliwe, powinien

wykonywać

badania co najmniej raz na 6 miesięcy.

Badania i pomiary czynników środowiska
pracy

Pomiary pola magnetycznego stałego lub pola

elektromagnetycznego

o częstotliwości 50 Hz albo 1÷ 100 kHz powinny być wykonywane:

• co najmniej raz na 3 lata

– jeżeli podczas ostatniego pomiaru uzyskano

wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w
strefie zagrożenia nie przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,

• co najmniej raz w roku

– jeżeli w wyniku ostatniego pomiaru uzyskano

wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w
strefie zagrożenia przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,

• każdorazowo

– w razie zmiany warunków eksploatacji źródeł pól

magnetycznych lub elektromagnetycznych, które mogą wpłynąć na
rozkład stref ochronnych.

Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,

występujących

w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria:
• Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

• jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,

• Centralnego Instytutu Ochrony Pracy,

• upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora

sanitarnego,

• akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji.