PRAWO PRACY
PRAWO PRACY
Prawo pracy to zbiór norm
regulujących stosunki związane z
pracą człowieka, w tym prawa i
obowiązki pracowników i
pracodawców.
Źródła prawa pracy
:
Przepisy powszechnie obowiązujące:
• Konstytucja,
• ustawy, w tym Kodeks pracy,
• rozporządzenia.
Przepisy wewnątrzzakładowe:
• układy zbiorowe pracy,
• regulaminy pracy.
Zasady prawa pracy
• Są to normy ogólne zajmujące centralne
miejsce w systemie norm prawa pracy i
wyrażające podstawowe idee i założenia
polityki społecznej państwa.
• Zostały określone przez samego
ustawodawcę
w art. 10-18 k.p. lub ze względu na swoją
treść, miejsce i rolę wśród innych norm
prawnych uznane zostały za takie przez
naukę prawa lub orzecznictwo.
Funkcje zasad pracy
• funkcja dyrektyw kształtujących
działalność organów władzy,
administracji i pracodawców
• funkcja wskazówek
interpretacyjnych
• funkcja wytycznych legislacyjnych
• stanowią podstawowe cechy
charakteryzujące stosunek pracy
Jeśli zasady prawa pracy mają
oparcie
w Konstytucji – stanowią
konstytucyjne zasady prawa pracy
np. zasada prawa do bhp - art. 66
Konstytucji i art.15 k.p.
Zasada wolności pracy
(art. 10 kp)
• każdy ma prawo do ubiegania się o pracę lub
powstrzymywania się od zatrudnienia
• swoboda wyboru zawodu nie jest
bezwzględna
• art. nie rodzi roszczenia o zatrudnienie ani
obowiązku zatrudnienia osoby przez
pracodawcę
• państwo ma obowiązek:
–
określenia minimalnej wysokości wynagrodzenia
za pracę,
–
prowadzenia polityki pełnego produktywnego
zatrudnienia.
Zasada wolności nawiązywania
stosunku pracy (art. 11 kp)
• oznacza swobodę nawiązania i kształtowania
treści stosunku pracy w granicach prawa
• obejmuje umowę o pracę, powołanie, wybór,
mianowanie, spółdzielczą umowę o pracę
• wolność wyboru (wykonywania) zawodu
oraz wyboru miejsca pracy
• zakaz pracy przymusowej
• dla pracodawcy oznacza swobodę doboru
pracowników
Wyjątki:
• Obowiązek wynikający z art. 66 §
2 k.p.
• Obowiązek nawiązania stosunku
pracy z inwalidą wojennym lub
wojskowym skierowanym do
danego pracodawcy
Zasada poszanowania godności i
innych dóbr osobistych
pracownika
(art. 11
1
kp)
art. 11
1
kp
„ Pracodawca jest obowiązany szanować
godność i inne dobra osobiste pracownika”
art. 30 Konstytucji.
„Przyrodzona i niezbywalna godność
człowieka stanowi źródło wolności i praw
człowieka i obywatela. Jest ona
nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona
jest obowiązkiem władz publicznych”
Pojęcie dóbr osobistych
(art. 23 kc)
Dobra osobiste człowieka, jak w
szczególności zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko lub
pseudonim, wizerunek, tajemnica
korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie
od ochrony przewidzianej w innych
przepisach.
Zasada równego traktowania
pracowników
art. 11
2
kp
Pracownicy mają równe prawa z
tytułu jednakowego wypełniania
takich samych obowiązków;
dotyczy to w szczególności
równego traktowania mężczyzn i
kobiet w zatrudnieniu.
art. 33 Konstytucji
1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej
Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym,
politycznym, społecznym i gospodarczym.
2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności
równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i
awansów, do jednakowego wynagradzania za
pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia
społecznego oraz do zajmowania stanowisk,
pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności
publicznych i odznaczeń.
Zasada równości
Oznacza, że jednostki znajdujące
się w jednakowej pod określonym
względem sytuacji powinny być
traktowane tak samo, bez żadnych
różnic.
Zasada ta oznacza
• Prawo do równej płacy za równą
pracę
• Prawo do takich samych
świadczeń z tytułu jednakowego
wypełnianiu takich samych
obowiązków
Z art. 11
2
kp wynika możliwość
różnicowania ze względu na
określone odmienności wynikające
m.in. z kwalifikacji i różnic
wykonywania pracy (dyferencjacji)
Zasada niedyskryminacji
(art. 11
3
k p)
Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu,
bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności
ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność,
rasę, religię, narodowość, przekonania
polityczne, przynależność związkową,
pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację
seksualną, a także ze względu na
zatrudnienie na czas określony lub
nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym
wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna
Zasada prawa do godziwego
wynagrodzenia za pracę art. 13 kp)
• Wskazówka o celu socjalnym dla
państwa
• Norma nadrzędna w stosunku do
przepisów o wynagrodzeniu minimalnym
• Nie jest źródłem roszczenia o
podwyższenie wynagrodzenia
• Jest podstawą do żądania wyrównania
wynagrodzenia do poziomu
wynagrodzenia minimalnego
Zasada prawa do
wypoczynku
(art. 14 kp)
• Ustawowe ograniczenia czasu
pracy
• Ustawowe określenie dni wolnych
• Coroczne płatne urlopy
wypoczynkowe
Zasada prawa do bhp
(art. 15 kp)
• Przedmiotem ochrony jest osoba
pracownika
• Jest źródłem obowiązków państwa
• Jest źródłem obowiązków
pracodawcy
Zasada ułatwiania pracownikom
podnoszenie kwalifikacji
zawodowych (art. 17 kp)
• zasada zgodna z interesem
gospodarczym kraju
• ułatwiać, również jeśli pracownik
samodzielnie decyduje się na
dokształcanie
• nie ma charakteru roszczeniowego
(z wyjątkami)
• Art. 94 pkt 6 k.p.
Zasada zaspokajania potrzeb
bytowych, socjalnych i kulturalnych
pracowników
(art. 16 kp)
• Rodzi uprawnienie kolektywne
pracowników (załoga, reprezentacja
pracowników)
• Nie jest podstawą roszczenia
pojedynczego pracownika
• Zobowiązuje pracodawcę do działań
„stosownie do możliwości i warunków”
• Zakładowy Fundusz Świadczeń
Socjalnych
Kodeks pracy, zgodnie z zasadą
powszechności jego
obowiązywania, reguluje prawa i
obowiązki ogółu pracowników i
pracodawców.
Definicja pracodawcy :
art. 3 kp
Pracodawcą jest jednostka
organizacyjna, choćby nie
posiadała osobowości prawnej, a
także osoba fizyczna, jeżeli
zatrudniają one pracowników.
Definicja pracownika
• Pracownikiem może być tylko osoba
fizyczna, gdyż jego obowiązkiem jest
osobiste wykonywanie pracy. Osoby
wykonujące pracę w ramach innego
stosunku prawnego niż stosunek
pracy (umowa zlecenia, umowa o
dzieło, umowa agencyjna) nie są
pracownikami.
• Nie ma w prawie pracy górnej granicy
wieku pracownika. Osiągnięcie wieku
emerytalnego nie jest przeszkodą do
kontynuowania zatrudnienia. Uzyskanie
prawa do emerytury jest jednak z reguły
uważane za przyczynę uzasadniającą
wypowiedzenie umowy o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1, chyba że
stanowiłoby dyskryminację ze względu na
wiek.
• Dolna granica wieku - co do zasady -
wynosi 18 lat (art. 22 § 2).
Zatrudnianie osób w wieku od 16 do
18 lat (młodocianych) jest
dopuszczalne jedynie przy
zachowaniu szczególnych warunków
(art. 190 i n.). Zatrudnianie dzieci
reguluje art. 304
5
.