Europejska kampania 

na rzecz oceny ryzyka zawodowego

Stres związany z pracą 

i 

ocena ryzyka zawodowego

Stres związany z pracą — poważny 

problem

• Stres jest drugim najczęściej odnotowywanym 

problemem zdrowotnym związanym z pracą zawodową

• Niemal co czwarty pracownik w UE odczuwa skutki 

stresu

• Z badań wynika, że 50-60% wszystkich traconych dni 

roboczych ma związek ze stresem

• W 2002 r. roczne koszty ekonomiczne stresu 

związanego z pracą w UE-15 wyniosły około 20 mld 
euro

• Jest prawdopodobne, że wzrośnie liczba osób 

uskarżających się na stres w pracy.

Więcej informacji: http://osha.europa.eu/topics/stress

Dlaczego jest to aż tak duży 

problem?

Coraz więcej ludzi uskarża się na stres związany z 

pracą ze względu na:

• zmiany w sposobach planowania i organizacji 

pracy oraz zarządzania nią 

• brak stałych umów o pracę
• niepewność zatrudnienia
• zwiększenie obciążenia pracą i tempa pracy
• duże obciążenie emocjonalne pracowników
• przemoc i nękanie psychiczne 
• zaburzoną równowagę między pracą i życiem 

prywatnym.

Czym jest stres związany z pracą?

 

• Stres odczuwany jest przez osoby, które 

dostrzegają brak równowagi między:

► oczekiwaniami kierowanymi pod ich adresem a 
► zasobami, jakimi dysponują, by sprostać tym 

oczekiwaniom

• Stres staje się zagrożeniem dla zdrowia i 

bezpieczeństwa, jeżeli utrzymuje się przez 
dłuższy czas  

• Stres może nawet prowadzić do utraty zdrowia 

psychicznego i fizycznego.

 

Kogo dotyczy ten problem?

• Stres w miejscu pracy może dotknąć:

► każdego bez względu na zajmowane stanowisko

► sektor

► wielkość organizacji. 

• Stres wpływa na:

► zdrowie i bezpieczeństwo osób

► funkcjonowanie organizacji 

► funkcjonowanie gospodarek krajowych. 

 

• Stres może prowadzić do nieprzestrzegania 

zasad bezpieczeństwa w miejscu pracy i 

przyczyniać się do innych problemów 

zdrowotnych związanych z pracą, na przykład 

chorób mięśniowo-szkieletowych.

• Stres w znacznym stopniu wpływa też na 

końcowy wynik działalności danej firmy.

Symptomy stresu związanego z pracą 

(1)

Na poziomie organizacji: 
•  absencja
•  duża rotacja personelu
•  problemy dyscyplinarne
•  przemoc i nękanie psychiczne 
•  obniżona wydajność 
•  błędy i wypadki
•  zwiększone koszty odszkodowań lub opieki 

zdrowotnej

Symptomy stresu związanego z pracą 

(2)

Na poziomie jednostki:
• reakcje emocjonalne (nerwowość, niepokój, 

problemy ze snem, depresja, hipochondria, 

poczucie wyobcowania, uczucie wypalenia, 

problemy w relacjach rodzinnych) 

• reakcje poznawcze (zaburzenia koncentracji, 

pamięci, zdolności do uczenia się nowych rzeczy, 

podejmowania decyzji)

• reakcje behawioralne (nadużywanie narkotyków, 

alkoholu i tytoniu, zachowania destrukcyjne) 

• reakcje fizjologiczne (bóle pleców, osłabiona 

odporność, wrzody trawienne, choroby serca, 

nadciśnienie).

Prawo — obowiązki pracodawców

 

• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do 

zarządzania stresem związanym z pracą tak jak 
każdym innym ryzykiem dla zdrowia i 
bezpieczeństwa w miejscu pracy

• Stresowi w pracy można zapobiec poprzez 

podjęcie odpowiednich działań

• Sposobem na to jest ocena ryzyka
• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do 

dokonywania systematycznych ocen ryzyka w 
miejscu pracy.

Co to jest ocena ryzyka 

zawodowego?

• Ocena ryzyka zawodowego jest to proces 

szacowania ryzyka, jakie dla zdrowia i 
bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w 
miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu 
wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się:

► co może spowodować uraz lub uszkodzenie ciała,
► czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest 

to możliwe -

► jakie środki zapobiegawcze lub ochronne powinny 

zostać wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka.

• Ocena ryzyka jest podstawą skutecznego 

zarządzania stresem związanym z pracą.

Ocena ryzyka w przypadku stresu 

(1)

• Niezależnie od tego, kto dokonuje oceny 

ryzyka (sam pracodawca, pracownik 

wyznaczony przez pracodawcę czy też ekspert 

zewnętrzny), istotne jest, aby zasięgać opinii 

pracowników i włączać ich w ten proces. Oni:

► znają swoje miejsce pracy
► są osobami, które będą musiały wdrożyć zmiany

w zakresie warunków pracy/stosowanych 

praktyk

• Nie jest możliwe określenie poziomu stresu 

powodowanego przez konkretną sytuację 

tylko na podstawie oceny tej sytuacji.

Ocena ryzyka w przypadku stresu 

(2)

• Ocena ryzyka w przypadku stresu odbywa się na 

tych samych zasadach i w oparciu o te same 
procesy,
co w przypadku innych rodzajów ryzyka 
zawodowego

• Istnieją różne metody. Jednak w przypadku 

większości przedsiębiorstw sprawdza się proste 
podejście pięcioetapowe:

1. Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych 
2. Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według 

ważności

3. Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego
4. Podjęcie działania
5. Monitorowanie i przegląd

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób 

zagrożonych (1)

Czynniki, którym w przypadku stresu należy się przyjrzeć, 

to:

• nadmierne obciążenie pracą lub narażenie na 

zagrożenia fizyczne 

• zakres posiadanej przez pracowników kontroli nad 

wykonywaną przez nich pracą

• stopień zrozumienia przez pracowników wyznaczonych 

im ról

• stosunki międzyludzkie obejmujące kwestie takie jak 

molestowanie i przemoc

• zakres wsparcia otrzymywanego ze strony 

współpracowników i przełożonych, oraz

• rodzaj potrzebnego pracownikom przeszkolenia w 

związku z wykonywanymi przez nich zadaniami.

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób 

zagrożonych (2)

• Wszyscy jesteśmy narażeni na 

niebezpieczeństwo, w zależności od presji, jakiej 
podlegamy w danym momencie.

• Przy ustalaniu najbardziej narażonych 

pracowników lub grup pracowników pomocne 
może być zbadanie takich czynników, jak:

► absencja, duża rotacja personelu, agresja podczas 

komunikacji, wypadki, problemy psychospołeczne, 
problemy zdrowotne i skargi pracowników itd.

• Szczególną uwagę należy zwrócić na 

pracowników z grup podwyższonego ryzyka np.: 
pracowników niepełnosprawnych, pracowników 
migrujących, pracowników młodych i w starszym 
wieku.

Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i 

uporządkowanie ich według ważności

• Ocena ryzyka wynikającego z ustalonych 

zagrożeń; można ją wykonać, analizując:

► prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie 

spowoduje określone skutki, np. obrażenia

► stopień ciężkości przewidywanych skutków
► częstotliwość narażenia i liczebność grup 

narażonych pracowników

• Zestawienie rodzajów ryzyka uszeregowanych 

według ważności 

• Wykorzystanie zestawienia do opracowania 

planu działania.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania 

zapobiegawczego (1)

• Lepiej zapobiegać skutkom stresu związanego z 

pracą, niż reagować na nie wtedy, gdy się już 

pojawią.

• Sposobem na zapobieganie stresowi związanemu z 

pracą jest organizacja pracy i zarządzanie nią.

• Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu

z pracą to:

► wyznaczanie pracownikom wystarczającego czasu na 

wykonanie zadań

► wyraźne określanie zakresów obowiązków 
► nagradzanie pracowników za dobre wyniki
► umożliwianie pracownikom składania skarg i poważne 

traktowanie tych skarg

► zapewnianie pracownikom kontroli nad wykonywaną 

przez nich pracą.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania 

zapobiegawczego (2)

Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu
z pracą to również:
• ograniczenie do minimum zagrożeń fizycznych
• umożliwienie pracownikom udziału w podejmowaniu 

decyzji, które ich dotyczą

• dostosowanie obciążenia pracą do zdolności i 

predyspozycji każdego pracownika

• planowanie zadań w taki sposób, aby były one 

inspirujące

• wyraźne określanie funkcji i obowiązków zawodowych
• stwarzanie sposobności do interakcji społecznej oraz
• unikanie dwuznaczności w sprawach związanych

z bezpieczeństwem zatrudnienia i rozwojem kariery.

Etap 4: Podjęcie działania

 

• Wprowadzenie środków zapobiegawczych i 

ochronnych. 

• Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć 

jest opracowanie planu, w którym należy 
określić:

 

► zakresy odpowiedzialności 
► przewidywany termin zakończenia zadania
► zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków.

Etap 5: Monitorowanie i przegląd

• Należy monitorować skuteczność środków 

podjętych
w celu zapobiegania stresowi lub w celu jego 
zmniejszenia

• Ocena ryzyka musi być poddawana przeglądowi:

► zawsze w przypadku istotnych zmian w sposobie 

planowania i organizacji pracy oraz zarządzania nią 
 

► gdy istniejące środki zapobiegawcze są 

niewystarczające lub gdy nie są już właściwe

► okresowo w celu zapewnienia, że ustalenia zawarte 

w ocenie ryzyka są nadal aktualne.

Dokumentacja oceny ryzyka

• Należy dokumentować ocenę ryzyka

• Tego rodzaju dokumentacja może stanowić 

podstawę:

► przekazywania informacji osobom 

zainteresowanym (pracownikom, 
przedstawicielom ds. bezpieczeństwa 
pracowników, kierownikom itd.)

► oceny, czy wprowadzono niezbędne środki
► przygotowania materiału dowodowego dla 

organów nadzoru

► modyfikacji środków, w razie zaistnienia zmian.

Gdzie szukać pomocy?

• Wiele informacji i wskazówek znajduje się w 

witrynie internetowej Agencji:

► sekcja dotycząca stresu związanego z pracą 

zawierająca publikacje i przykłady dobrych praktyk z 
całej UE: http://osha.europa.eu/topics/stress

► sekcja dotycząca oceny ryzyka i zawierająca 

narzędzia oceny ryzyka oraz listy kontrolne:
http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

► informacje na temat stresu związanego z pracą 

przeznaczone przede wszystkim dla MŚP:
http://sme.osha.europa.eu/products/stress_at_work

► informacje na temat kampanii na rzecz oceny ryzyka 

zawodowego:
http://hw.osha.europa.eu

http://hw.osha.europa.eu

Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy.

Europejska kampania 

na rzecz oceny ryzyka zawodowego