Biologiczne skutki przewlekłego

stresu

Joanna Pulkowska

Stres jako reakcja

biologiczna

• Odpowiedź organizmu na

zmieniające się nieprzewidywalne
czynniki środowiska

• Reakcja o charakterze

ogólnoustrojowym; niespecyficzna

• Celem reakcji jest poprawienie

zdolności adaptacyjnych organizmu.

Dystres

• Stres przewlekły, który może być

przyczyną zaburzeń
psychofizjologicznych, chorób
psychosomatycznych, somatycznych,
zaburzeń psychicznych, uzależnień.

Fazy stresu

• I- faza alarmowa
• II- faza adaptacji (plateau, coping)
• III- faza wyczerpania

Faza I

• Aktywacja układu współczulnego
• Wyrzut katecholamin
• Zwężenie naczyń krwionośnych
• Zwiększenie ciśnienia tętniczego
• Przyspieszenie pracy serca
• Przejściowa wzmożona aktywność

OUN

Faza II

• Aktywacja części przywspółczulnej

układu autonomicznego,

• Zwiększenie wydzielania kortyzolu

Faza III

• Wyczerpanie organizmu
• Utrwalenie zmian degeneracyjnych,

które wystąpiły podczas fazy ostrej
stresu

OŚ LPPN A MODEL

PREDYSPOZYCJA- STRES

• ↑ aktywności LPPN => ↑ kortyzolu

=> uruchomienie białek regulujących
DNA, co wpływa na układy
neuroprzekaźnikowe => multiplikacja
istniejącej skazy genetycznej

• Niespecyficzne aktywizacje

specyficznych dla danego zaburzenia
układów

HIPERKORTYZOLEMIA

• WPŁYW NA STRUKTURY UKŁADU LIMBICZNEGO

(HIPOKAMP)- degeneracja komórek CA3, osłabienie
zdolności adaptacyjnych oraz funkcji poznawczych;
zaburzenia w obrębie osi sprzężeń zwrotnych LPPN

• Wpływ na układ odpornościowy- IMMUNOSUPRESJA

• Podwyższony poziom cukru
• Zwiększenie wydzielania cholesterolu
• Wzrost ciśnienia tętniczego
• Osłabienie procesów pamięciowych
• Inhibicja syntezy hormonów płciowych
• Uszkodzenie śródbłonka naczyniowego
• Upośledzenie gojenia ran naczyniowych

Badania Leviego i wsp.

• Bodźce psychospołeczne trwające względnie

krótko wywołują stres przejawiający się
wzrostem wydzielania katecholamin, wolnych
kwasów tłuszczowych i trójglicerydów- zwykle
zmiany te cofają się bez istotnych następstw.

• Bodźce psychospołeczne trwające wiele dni

wyzwalają wzrost poziomu cholesterolu,
związków jodowo-proteinowych, spadek
fibrynolizy, zmiany w EKG oraz zmiany w
układzie immunologicznym

Stres przewlekły

• Przyspieszenie akcji serca

• Podwyższony poziom cukru

• Zwiększenie wydzielania cholesterolu

• Wzrost ciśnienia tętniczego

• Osłabienie procesów pamięciowych

• Immunosupresja

• Zaburzenia snu, stany lękowe (katecholaminy)

• Inhibicja syntezy hormonów płciowych

• Zwężenie naczyń krwionośnych skóry i błon

śluzowych

• Zwiększenie reakcji na bodźce bólowe

• Choroby alergiczne

• Zwiększona agregacja płytek krwi (katecholaminy)

• Niestabilność elektryczna serca (katecholaminy)

• Uszkodzenie śródbłonka naczyniowego

• Upośledzenie gojenia ran naczyniowych

Porównanie stresu ostrego i

chronicznego

STRES OSTRY (ADAPTACJA)

• Wzrost immunoprotekcji

• Mobilizacja zasobów

energetycznych

• Poprawa funkcji

poznawczych

• Wzrost ciśnienia

tętniczego krwi i

przyspieszenie akcji

serca

STRES PRZEWLEKŁY

(DEZADAPTACJA)

• Immunosupresja

• Oporność insulinowa

(wzrost poziomu lipidów,

otyłość)

• Neurodegeneracja,

zaburzenia psychiczne,

dysfunkcje poznawcze

• Nadciśnienie tętnicze,

zaburzenia układu

krążenia

• Wzrost podatności na

owrzodzenia żołądka i

dwunastnicy

• Zaburzenia

miesiączkowania,

bezpłodność

• Dysfunkcje seksualne

STRES A UKŁAD IMMUNOLOGICZNY

WYDARZENIA

NIEKORZYSTNE

OBNIŻENIE

NASTROJU

OBNIŻENIE

WYDZIELANIA

IgA

PODWYŻSZENIE

RYZYKA INFEKCJI

WIRUSOWEJ

WPŁYW STRESU NA UKŁAD

IMMUNOLOGICZNY

• STRES POWODUJE ZMIANY ODPOWIEDZI

IMMUNOLOGICZNEJ, WZROST GUZÓW ORAZ

RZUTUJE NA ODPOWIEDŹ NA INFEKCJE

• ZMIANY ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ MOGĄ

PODLEGAĆ UCZENIU (WARUNKOWANIU

KLASYCZNEMU)

• AKTYWACJA UI WIĄŻE SIĘ ZE ZMIANAMI

FIZJOLOGICZNYMI, NEUROCHEMICZNYMI I

NEUROENDOKRYNNYMI W MÓZGU

• ODPOWIEDZI NA STRESORY I ANTYGENY

POWODUJĄ PODOBNE ZMIANY W UKŁADZIE

ODPORNOŚCIOWYM

Efekty przeciwzapalne i

immunosupresyjne glikortykosterydów

• ↓ transkrypcja genetyczna
• ↓ aktywność neutrofilów i

makrofagów

• ↓ proliferacji komórek T
• Zahamowanie gojenia ran
• Zahamowanie procesów

naprawczych

Choroby psychosomatyczne

• Zespół insulinooporności
• Zespół jelita drażliwego
• Choroba wrzodowa
• Atopowe zapalenie skóry
• Choroba niedokrwienna serca

Wpływ stresu na zaburzenia

nastroju i funkcje poznawcze

• Bezpośredni, kumulujący, toksyczny

wpływ ciężkich bodźców stresowych

na OUN, zwłaszcza hipokamp, który

jest włączony zarówno w regulację

nastroju jak i funkcje poznawcze

• Hipokamp pełni szczególną rolę w

ośrodkowej kontroli osi PPN,

stanowiąc ogniwo łączące funkcje

poznawcze i behawioralne.